Жаугашева с. К. Пивень л. И. Асмагамбетова м. Т. Дилдабекова г. Т. Дилдабекова н. Т. Фармакология бойынша та

Жекеше, топты және жалпы химиопрофилактика болып бөлінеді. Жүргізу ұзақтығы бойынша – қысқа, маусымдық және маусымаралық. Жекеше химиотерапия эндемиялық ошаққа шығатын барлық адамдарда жасалады. Онда мефлохин, хлорохин және доксициклин жатады.

Химиопрофилактиканың әсері препараттың дұрыс таңдалуына және оны дұрыс қолдануына байланысты. Сондықтан дәрігер малярияның географиялық орналасуы туралы білу кереек. Малярияға қарсы перапараттардың химиопрфилактика үшін ұссынысы ДДҰ материалдарында көрсетілген.

Маляряиға қарсы препараттардың абсолютті эффективті және қауіпсіз препараттар жоқ екенін білген жөн. Қандағы препараттың қажетті концентрациясын алу үшін және кері реакцияларды анықтау үшін перапратты алдын ала қолдану қажет. Мефлохин 2 апта бұрын, хлорохин-1апта бұрын, прогуанил және доксициклин-1 апта бұрын. Дәрілік заттарды ошақта болған барлық уақытта қолданған кезінде, тек 6 айға дейін. Эндемиялық ошақтан шыққан уақыттан кейін 4 арта бойы дәрілік затты қолдануды тоқтату керек.

Жүкті әйелдердің химиопрофилактикасын І триместрде хлорохинді прогуанилмен қосып, кейін 2 триместрде мефлохинмен алмастыру қажет.
Жүктілік кезінде малярия емінің ерекешелігі.

Жүкті әйелдердің малярия еміндегі препарат хинин, ол көптеген плазмодиялардың штамына әсер етеді және парентеральды енгізгенде қоздырғышқа тез әсерін көрсетеді. Хининді қолданған кезде хининнің мөлшері 1,0 г/тәулігіне. Жүктіліктің асқынбаған тропикалық малярия кезінде мефлохинді қолдануға болады.

• 
  мидың дәрілермен асқынуы
  
• 
  маляриянық гемаглобинурия (жедел гемолиз және жедел бүйрек жетіспеушілігі
  
• 
  жедел өкпе қабынуы
  
• 
  гипогликемия
  
• 
  лактат-ацидоз
  
• 
  жүктілік кезінде ұрықтың өлімі
  

Малярияның қысқа уақытты терапияның кері әсерлері сирек. Бірақ жоғары сезімталдық, Г-6-ФД жетіспеушілігі бар науқастарда жедел гемолиз дамуы мүмкін. Негроид нәсілді адамдарда хлорохин тері қышымасына әкеледі. Хлорохинмен ұзақ емдеу ретинопатияға әкеледі.

Амебиаз – Entamoeba histolitica-мен қоздырылатын, тоқ ішектің ойық жаралық зақымдалуымен жүретін, созылмалы ағымды және ішектен тыс асқынуларға әкелетін, мысалы абсцесс, инфекциялық ауру.

Инвазивті амебиазды емдегенде таңдаулы препараттар нитроимидозол тобындағы тіндік амебицидтер: метронидозол, тинидозол, орнидозол, секнидозол.Оларды ішектік амебиазды және әртүрлі орналасқан абсцесстерді емдеу үшін қолданады. Нитромидозол АІТ жақсы сіңіріледі, сондықтан оны ішке қабылдайды. Метронидозол парентеральды қолданылуы тек ішке қабылдау мүмкіндігі болмағанда.

Альтернативті препараттар. Инвазивті амебиазды және бауырдың амебалық абсцесстерін емдеу үшін эмитин гидрохлоридін және хлорохинді қолдануға болады.Кері реакцияларды ескере отырып эметин және дегидроэметин резервті препараттар ретінде қолданады, әсері болмағанда нитроимидозолды қолдануға болады. Хлорохинді дегидроэметинмен алмастырып бауырдың амебалық абсцессін емдеуге болады.

Инвазивті емес амебиаздың емінде ашық амебоцидтерді қолданады – этофамид, дилоксанида фуроат. Сонымен қатар оларды емді аяқтаған соң тағайындайды, ішектегі амебалардың элиминациясы және рецидивтің алдын алу үшін.

Нитроимидозолдар – анэробты бактерия және протозойлы инфекция қоздырғыштарына жоғары белсенділік көрсететін синтетикалық МҚП. 1960 жылы алғашқы препарат – метронидозол медициналық қолдануына рұқсат етілді. Кейін тинидазол, орнидазол, секнидазол, сонымен қатар жергілікті қолданатын тернидазол препараттары ашылды.

АІЖ: ауыздағы кері дәм, іштегі ауырсыну, лоқсу, құсу, диарея.

ОЖЖ: бастың ауыруы, бас айналу, қозғалыс координациясының бұзылысы, естің бұзылысы, діріл, сирек – эпилептикалық ұстамалар.

Аллергиялық реакциялар: бөртпе, қышыма

Гематологиялық реакция: лейкопения, нейтропения. Жергілікті реакция: флебит және тромбофлебит.

Интравагинальды қолданғанда: қышыма, қынаптың ашуы, бөліністің күшеюі, зәр бөлудің жиілеуі.

Сыртқа қолданғанда: фотодерматит

Көрсеткіштер: Жүйелі: аяробты немесе аэробты-анаэробты аралас орналасқан инфекция: НДП инфекциясы (аспирациялық пневмония, ми абсцессі), интраабдоминалды және ауыз қуысының инфекциясы; псевдомембранозды колит;

Протозойлы инфекциялар: трихоманияз, лямблиоз, балантидиаз, амебалық дизентерия және ішектік емес амебиазы.

Жергілікті: вагинит. Бактериальды вагиноз. Себорейлі экзема.

Кері көрсеткіштері: Нитроимидазолға кері реакция. ОЖЖ органикалық аурулары. Жүктілік.

Ескерту: Аллергия. Барлық нитроимидазолдарға қайшылықты. Педиатрия, Жаңа туған нәрестелерде жартылай бөліну кезеңі 1 тәулікке созылады.
Паромомицин

Табиғи антибиотик – аминогликозид, құрылысы және антимикробты белсенділігі бойынша неомицинге жақын. Паромомициннің қағидалық айырмашылығы – қарапайымдарға әсер етуі. Бактериалды инфекцияда қолданбайды.

Эметин Ipecacuana өсімдігінің алкалоиды, ал дигидроэметин – оның жартылай синтетикалық аналогы болып табылады. Резервті препарат ретінде және ауыр ішектік және ішектен тыс амебиаз кезінде, әсіресе токсикалығы төмен дигидроэмитин қолданылады. Ем тек стационарда жүргізілу керек.

Жүрек-қан тамыр жүйесі: жүректегі ауырсыну, тахикардия, ЭКГ-дағы өзгерістер, гипотензия. Ауыр жағдайда жедел дегенеративті миокардит дамуы ммүкін.

Қаңқа бұлшықеті: ауырсыну, иньекция аймағындағы тырысу. Абсцесс және некроз дамуы мүмкін. Жүйке жүйесі: жайылған бұлшықеттік әлсіздік, сезімталдықтың бұзылуы. Тері: экзематозды, эритематозды немесе уртикарлы бөртпе. Бүйрек: нефротоксикалық әсер

Бауыр: трансаминаза белсенділігінің жоғарлауы, токсикалы гепатит.

Синтетикалық препарат, дихлорацетамид туындысы. «Қуысты» амебецид ретінде қолданылады.

Дилоксанид фуроат сияқты дихлорацетамид туындысы болып табылады. Клиника-фармакологиялық сипаттама бойынша дилоксанид фуроатқа ұқсас. «Қуысты» амебицид ретінде қолданылады.

Лямблиоз – Giardia lamblia-мен шақырылатын, ішектің функциональды бұзылысымен, бірақ симптомсыз жүретін протозоилы инфекция.

Таңдау препараттары: метронидазол ересектерге 0,25 г әр 8 сағ (тамақтану кезінде), балаларға 15 мг/кг/тәул. 3 рет. Қабылдау ұзақтығы 5-7 күн. Альтернативті препарат: тинидозол 2,0г 1 рет.

Тоскоплазмоз – Toxoplasma gondii қарапайымдыларымен шақырылатын ағымы әртүрлі және клиникалық көріністері полиморфты инфекция. Көбінесе токсоплазмамен инфекцияланғанда симптомсыз тассымалдаушылық дамиды. Мүшелердің және жүйелердің ауыр зақымдануы иммунотапшылығы бар науқастарда дамиды.

Емді жүргізу аурудың жедел фазасында эффективті. Созылмалы токсоплазмоз кезінде эффективті, себебі препараттар эндозоидтарға әсер етеді.

Таңдау препараттары: пирметаминнің сульфаниламидтермен алмасуы. Алғашқы 2 күнде пирметамин ересектерге 0,075-0,1 г, кейін 5,7 мг/тәәул; балаларға тәуліктік дозасы

Мг/кг, кейін мг/кг. Сульфаниламидтер ересектерге 2,0-4,0 г/тәул, балалрға 0,1 г/кг/тәул. Ем ұзақтығы 2,4 апта, қажет болса циклді 7 күннен кейін қайталуға болады. Пириметаминді сульфаиламидпен бірііктіргенде гематотоксиканы алдын алу үшін ішке фолий қышқылын 10-20 мг/тәул күн ара қабылдау керек. Қажет болса жүйелі глюкокортикоидтар қабылданады. Альтерантивті препараттар: спирамицин, клиндамицин, кларитромицин, ко-тримоксазал. Клиндомицин 0,3 г әр 6 сағ + пириметамин.

Жүкті әйелдерге спецификалық ем жүргізілмейді, егер инфекция жүктілік алдында жұқса және токсоплазмоздың клиникалық белгілері болмаса. Егер инфекция жүктіліктің басында жұқса (қанда токсоплазмозға қарсы IgM антиденелер титрі көбейеді) жүктілік бойы спирмицин тағайындалады. ПЦР әдісі бойынша амниолитикалық сұйықтықта токсоплазма ДНК анықталса пириметамин мен сульфаниламидті және фолий қышқылды терапия жүргізіледі.

Нәрестелерге де пириметамин+сульфаниламидтер, фолий қышқылын тағайындайды. Терапияны бірнеше ай жүргізеді.
Лейшманиоз

Лейшманиоз – амдамдардың және жануарлардың трансмиссивті протозоилы инфекциясы. Мокситтермен таралады, терінің және шырышты қабаттың шектеулі зақымдануы, кейін тыртық (тері лейшманиозы) немесе ішкі мүшелердің зақымдалуы, қалтырау, спленомегалия, анемиямен, лейкопениямен (висцеральды лейшманиоз) жүреді.

Негізгі қоздырғыштар: тері лейшманиозы: Leishmania tropica (L.tropica minor), L.mayor, L.aethiopica, L.mexicana, L.brazieliersis, L.peruviana. Висцеральды лейшманиоз: L.donovani, оның түрлері нфекцияның әртүрлі клиника-эпидемилогиялық түрлерін тудырады.
Антимикробты препараттардың таңдалуы

Таңдау препараттары: терілік лейшманиоздың спецификалық емі үшін- меглюмин антимонат. Емді препаратты жергілікті енгізу арқылы жүргізеді (концентрациясы Sb 85 мг/мл) зақымданған аймақты тығыз инфильтрациялайды. 1-3 инъекцияны1-2 күн аралығымен енгізеді. L.mayor-мен шақырылған зоонозды тері лейшманиозын емдеу үшін паромомицин майын қолданады. Қатты қабыну реакциясы кезінде және лейшманиомалар тыртықты тінде орналасатын болса жұмысқа қабілеттілік төмендейді. Препаратты парентеральды 10-20 мг/кг/тәул клиникалық немесе паразитологиялық жазылғанша қолданады. Висцеральды лейшманиозды емдеу үшін меглюмин антимонатты бұлшықетішілік 20 мг Sb/1 кг/тәул, 10-15 инъекция.

Бесвалентті сурьманың органикалық байланысы.

АІЖ анорексия, лоқсу, құсу.

Гиперсезімталдылық реакциясы: бөртпе, қалтырау, артралгия, миалгия, жөтел, пневмония.

Жүйке жүйесі: бас ауыруы, бас айналу, полиневрит. Нейротоксикалылығы: бүйрек функциясының бұзылысы, жедел бүйрек жетіспеушілігінің дамуы. Алдын алу шаралары: клиникалық және лабораторлы бақылау.

Жүрек: ауырсыну, Т тісшесінің өзгеруі, ырғақтың бұзылуы, миокардит.

Бауыр: трансаминазаға белсенділігінің жоғарлауы, гепатит. Алдын алу шаралары: клиникалық және лабораториялық бақылау.

Ұйқы безі: амилаза белсенділігінің жоғарлауы, панкреатит

Жергілікті: енгізген аймағындағы ауырсыну.

1. 
   стрептомицин
   
2. 
   ПАСК
   
3. 
   рифампицин
   
4. 
   этамбутол
   
5. 
   пиразинамид
   

2. Стрептомициннің кері әсерлері:

1. 
   аллергиялық реакциясы
   
2. 
   бүйрек қызметінің бүзылуы
   
3. 
   гемолиз және дисбактериоз
   
4. 
   псевдомембранозды колит
   
5. 
   көру жүйкесінің невриті
   

3. Ототоксикалық әсері бар туберкулезге қарсы препарат:

1. 
   рифампицин
   
2. 
   стрептомицин
   
3. 
   этамбутол
   
4. 
   пиразинамид
   
5. 
   изониазид
   

4. Туберкулездің химиотерапиясының жалпы қағидалары:

1. 
   ерте және ұзақ емделуі
   
2. 
   біріктірілген химиотерапиясы
   
3. 
   химиотерапияны ұнемі бақылау
   
4. 
   құрамында ақуыз жоғары диета
   
5. 
   барлық аталғандар
   

5. Изоникотин қышқылының туындыларының препараты:

1. 
   стрептомицин
   
2. 
   изониазид
   
3. 
   канамицин
   
4. 
   пиразинамид
   
5. 
   ПАСК
   

6. Изоникатин қышқылының туындыларының препараты:

1. 
   стрептомицин
   
2. 
   канамицин
   
3. 
   фтивазид
   
4. 
   пиразинамид
   
5. 
   ПАСК
   

7. Изоникотин қышқылының туындыларының препараты:

1. 
   стрептомицин
   
2. 
   канамицин
   
3. 
   ПАСК
   
4. 
   пиразинамид
   
5. 
   тубазид
   

8. Рифампицинге барлығы тән, мынадан басқа:

1. 
   бактерицидті әсер ету
   
2. 
   торша сыртында және торша ішілік әсер етеді
   
3. 
   каверналарға жақсы енеді
   
4. 
   тек туберкулез таяқшасына әсер етеді
   
5. 
   туберкулездің барлық түрлерінде қолданылады
   

9. Изониазидке барлығы тән, мынадан басқа:

1. 
   микробқа қарсы әсер етуінің спектры кең
   
2. 
   ферменттерді тежеп, микол қышқылдың синтезін бүзады
   
3. 
   бактерицидті әсер көрсетеді
   
4. 
   ацетилдену жолымен белсенділігі төмендейді
   
5. 
   невриттер, үйқысыздық, психикалық бүзылыстар байқалады
   

10.Туберкулез микобактериаларына бактерицидті әсер көрсететін антибиотик:

1. 
   циклосерин
   
2. 
   канамицин
   
3. 
   рифампицин
   
4. 
   стрептомицин
   
5. 
   барлық аталғандар
   

11. Плазмодидің преэритроцитарлы түрлеріне әсер ететін препарат:

1. 
   хиноцид
   
2. 
   хингамин
   
3. 
   бигумаль
   
4. 
   хлоридин
   
5. 
   акрихин
   

12. Ішек сыртылық амебиазға әсер ететін препаратт:

1. 
   энтеросептол
   
2. 
   хингамин
   
3. 
   мефлохин
   
4. 
   тетрациклин
   
5. 
   фурозолидон
   

13. Плазмодидің эритроцитарлы түрлеріне әсер ететін препараттарына барлығы жатады, біреуінен басқа:

1. 
   хинин
   
2. 
   хингамин
   
3. 
   мефлохин
   
4. 
   хлоридин
   
5. 
   акрихин
   

14. Лямблиоз кезінде барлық препараттардың әсері бар, біреуінен басқа:

1. 
   аминохинолин
   
2. 
   энтеросептол
   
3. 
   фуразолидон
   
4. 
   метронидазол
   
5. 
   хингамин
   

1. 
   анкилостомидоз
   
2. 
   трихостронгилоидоз
   
3. 
   энтеробиоз
   
4. 
   трихоцифалез
   
5. 
   тениоз
   

16. Плазмодидің параэритроцитарлы түрлерінде әсері бар препарат:

1. 
   акрихин
   
2. 
   бигумаль
   
3. 
   хлоридин
   
4. 
   хингамин
   
5. 
   примахин
   

17.Трихомонадозды емдеуге қолданылатын препарат:

1. 
   солюсурьмин
   
2. 
   хлоридин
   
3. 
   метронидазол
   
4. 
   акрихин
   
5. 
   сульфадиметоксин
   

18.Трихоманодозды емдеуге қолданылатын препарат:

1. 
   солюсурьмин
   
2. 
   хлоридин
   
3. 
   трихомонацид
   
4. 
   акрихин
   
5. 
   сульфадиметоксин
   

19.Ішек сыртылық гельминтозды емдеуде қолданылатын препарат:

1. 
   дитразин
   
2. 
   хлоксил
   
3. 
   празиквантель
   
4. 
   битинол
   
5. 
   мебендазол
   

20.Токсоплазмозды емдеуде қолданылатын препарат:

1. 
   хингамин
   
2. 
   метронидазол
   
3. 
   хиниофон
   
4. 
   сульфадимезин
   
5. 
   солюсурьмин
   

21. Лейшманиозды емдеуде қолданылатын препарат:

1. 
   хиниофон
   
2. 
   эметин
   
3. 
   солюсурьмин
   
4. 
   метронидазол
   
5. 
   хлоридин
   

22. Аскаридозды емдеуге барлық препараттар қолданылады, біреуінен басқа:

1. 
   пиперазина адипинат
   
2. 
   мебендазол
   
3. 
   нафтамон
   
4. 
   фенасал
   
5. 
   левамизол
   

23. Ішек қабырғасында және бауырда амебаны жоятын препарат:

1. 
   эметин гидрохлориді
   
2. 
   хлоридин
   
3. 
   хингамин
   
4. 
   хиниофон
   
5. 
   метронидазол
   

24. Амебиаздың ішектік түрінде қолданады:

1. 
   эметин гидрохлориді
   
2. 
   хлоридин
   
3. 
   хингамин
   
4. 
   хиниофон
   
5. 
   метронидазол
   

25. Токсоплазмоздың жедел және созылмалы түрінде қолданылады:

1. 
   эметин гидрохлориді
   
2. 
   хлоридин
   
3. 
   хингамин
   
4. 
   хиниофон
   
5. 
   метронидазол
   

26. Висцералды лейшманиозды емдеуде қолданылатын препарат:

1. 
   мономицин
   
2. 
   хингамин
   
3. 
   солюсурьмин
   
4. 
   хлоридин
   
5. 
   сульфадиметоксин
   

27. Арбидолдың вирусқа қарсы әсер ету спектрын көрсет:

1. 
   қарапайым герпестің вирусы
   
2. 
   А және В грипптің вирустары
   
3. 
   вирусты гепатиттің қоздыргышы
   
4. 
   белдемелі теміреткінің қоздырғышы
   
5. 
   оспаның қоздырғышы
   

28. Патогенді саңырауқұлақтардың әсерінен пайда болған микоздарда қолданылатын препарат:

1. 
   амфотерицин
   
2. 
   гризеофульвин
   
3. 
   итраконазол
   
4. 
   тербинафин
   
5. 
   барлық аталғандар
   

29. Синтетикалық жолмен алынған саңырауқұлақтарға қарсы препарат:

1. 
   амфотерицин В
   
2. 
   гризеофульвин
   
3. 
   йод препараттары
   
4. 
   нистатин
   
5. 
   леворин
   

30. Интерферонның микробқа қарсы әсер ету спектры:

1. 
   А грипптің қоздырғышы
   
2. 
   герпестің қоздырғышы
   
3. 
   оспаның қоздырғышы
   
4. 
   вирусты гепатитің қоздырғышы
   
5. 
   әсер ету спектры кең
   

2 - b) 17 – c)

3 – b) 18 – e)

4 – е) 19 – c)

5 – b) 20 – d)

6 - е) 21 – c)

7 - е) 22 - d)

8 – d) 23 – a)

9 - a) 24 – d)

10 – e) 25 – b)

11 – d) 26 – c)

12 – b) 27 – b)

13 – e) 28 – e)

14 – e) 29 - c)

15 – c) 30 – a)
ӘДЕБИЕТТЕР

1. 
   Грэхам Д.Г., Ароксон Дж. К. Оксфордский справочник по клинической фармакологии и фармакотерапии. М. Медицина. 2000 - 740 б.
   
2. 
   Харкевич Д.А. Фармакология. 6-е изд. М.: Медицина, 2006 - 570 б.
   
3. 
   Harvey R.A., Champe P.C. Pharmacology . Philadelphia, 1992 – 512 р.
   
4. 
   Katzung B.G. Basic and Clinical Pharmacology. New Jork. 2003 - 1214 р.
   
5. 
   Padmaja Udaykumar Textbook of Medical Pharmacology New Delhi, 2006 - 581 р.
   
6. 
   Pharma Guide. Karachi.-2002-2003 – 708 р.
   
7. 
   Rang H.P., Dale M.M. Pharmacology . Edinburgh.-1999 – 830 р.
   
8. 
   Reilly M.A. Pharmacology.- Philadelphia, 1997 – 325 р.
   
9. 
   Tripathi K.D. Essentials of Medical Pharmacology New Delhi, 1999 - 935 р.
   

Қысқартылған сөздердің тізімі …………………………… ……………………3

КІРІСПЕ………………………… ………………………………………………….4

1. Антисептиктер және дезинфекциялық заттар ........ ................................................5

2. Антибиотиктер............................................................................................................11

3. Саңырауқұлақтарға қарсы заттар.............................................................................20

4. Вирусқа қарсы заттар. …………………………………………………………..... 29

5. Туберкулезге қарсы қолданылатын заттар.............................................................. 40

6. Гельминттерге қарсы заттар .....................................................................................49

7. Протозойға қарсы заттар……………………………………………………………67

8. Өзіндік жұмыстың тапсырмасы: тесттік тапсырмалары......................................79

9. Жауап эталондары ……………………………………………………………......…83

10. Әдебиеттер.................................................................................................................84

ҚММА-баспаханасында басып шығарылды

Қарағанды қаласы, Гоголь көшесі - 40

Көлемі 5.4 баспа табақ