Kафедрасынын мцдири, b е. d.,prof



бет13/27
Дата10.06.2016
өлшемі2.22 Mb.
#126818
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27

Демяли, яэяр гябул олунан партийа дяфня йарпаьынын нямлийи аздырса, онун кцтлясини мцвафиг ямсала вуруб 12% нямлийя эюря мящсулун стандарт кцтлясини тапырыг.

Мясялян, 95 кг, нямлийи 8,0% олан дяфня йарпаьы дахил олмушдур. Яслиндя ися дяфня йарпаьынын стандарт нямлийи (12%) уйьун кцтляси 95 x 1,0454 = 99,3130 кг-дыр. Яэяр нямлик нязяря алынмазса, онда 4,3 кг чатышмамазлыг олмалы иди. Яслиндя ися малын яксик эялмяси нямлийин щесабына олмушдур.

Апарылан тядгигатлар нятиcясиндя В. Г. Пуридзе эцндян сонра нямлийи беля нятиcяйя эялмишдир ки, дяфня йарпаьынын нямлийи щаванын нисби рцтубятиндян асылы олараг, 5%-дян 30%-я гядяр дяйишир. Дяфня йарпаьынын щигроскопиклийи мцтляг онун тядарцкц, сахланылмасы, сортлашдырылмасы вя дашынмасы заманы нязяря алынмалыдыр.

Дяфня йарпаьында нямлийин дяйишмяси сахланылманын 1-cи 2 эцнцндя даща интенсив эедир вя бу ясасян температурдан асылыдыр. Дяфня йарпаьынын щигроскопиклийи онун е’малы, дашынмасы вя сахланмасы реjиминин низама салынмасында ясас амил кими нязяря алынмалыдыр.

Дяфня йарпаьынын нямлийинин нормал галмасы цчцн (10-14%) онун сахландыьы анбарын нямлийи 75-80% арасында олмалыдыр. Мящсулун тядарцкц, эюндярилмяси вя гябулу заманы онун кцтляси фактики нямлийиня эюря щесабланмагла гябул едилмялидир.



3.6.4. Дяфня йарпаьынын сахланмасы заманы ефир йаьынын мигдарынын дяйишмяси:

Дяфня йарпаьынын тяркибиндя нюв мцхтялифлийиндян вя беcярилдийи торпаг-иглим шяраитиндян асылы олараг ефир йаьынын мигдары дяйишир. Ефир йаьынын бир щиссяси йарпаьын гурудулмасы заманы учур. Буну 3.13 сайлы cядвялдян эюрмяк олар.

Cədvəl 3.13. Дяфня йарпаьынын 1000-1020 температурда

гурутдугда ефир йаьынын иткиси


Нцмуняляр


Ням дяфня йарпаьында ефир йаьынын мигдары

Гурудулдугдан сонра ефир йаьынын мигдары

Иткиси, фаизля

1

3,02

2,08

7,3

2

4,35

4,11

5,8

3

1,88

1,64

12,8

4

3,51

3,28

6,6

5

3,49

3,14

10,0

6

2,06

1,83

11,2

Гурудулма температуру артдыгда ефир йаьынын иткиси дя артыр. Лакин тябии щалда 28 эцня гурудулмуш дяфня йарпаьында иткинин мигдары чох cцзи олур.


Cəıdvəl 3.14. Дяфня йарпаьынын физики-кимйяви константлары

Тядгиг олунан нцмуняляр

Сыхлыьы

д20


Сындырма ямсалы 20 нД

90%-ли спиртдя

щялл


олмасы

Туршулуг ядяди

Ефир ядяди

Сабунл. ядяди

1. Ням дяфня йарпаьындан алынан ефир йаьы

0,9227

1,4690

0,2

1,137

43,0

44,14

2. Тябии шяраитdə гуруdulmuş дяфня йарпаьындан алынан ефир йаьы

0,9217

1,4690

0,2

1,394

51,2

52,6

3. Сцни шяраитдя гурудулмуш дяфня йарпаьындан алынан ефир йаьы

0,9220

1,4690

0,2

1,395

50,4

51,8

3.14 saylı cядвялдяки рягямлярдян айдын олур ки, тябии вя йа сцни шяраитдя гурудулмуш дяфня йарпаьынын ефир йаьынын физики-кимйяви костантлары бир-бириня йахындыр. Ефир йаьынын мигдары сахланылма заманы азалыр. Буну 3.15 сайлы cядвялдян эюрмяк олур.

Cədvəl 3. 15. Сахланма заманы дяфня йарпаьынын тяркибиндяки

ефир йаьынын мигдарынын фаизля дяйишмяси



Сахланма мцддяти айла

Биринcи нцмуня

Икинcи нцмуня

Мигдары

Иtki фаизля

Мигдары

Иtkи фаизля

Сахланмайа гойулан вахт ефир йаьынын мигдары

2,35

-

2,58

-

3 ай сахландыгдан сонра

2,22

5,6

2,45

3,2

6 ай сахландыгдан сонра

2,13

9,8

2,30

9,1

9 ай сахландыгдан сонра

1,84

21,7

21,0

16,6

12 ай сахландыгдан сонра

1,58

32,8

1,80

28,9

3 ил сахландыгдан сонра

1,25

46,8

1,50

40,8

3. 15 сайлы ъядвялдян эюрцндцйц кими бир ил сахланылмыш дяфня йарпаьынын тяркибиндяки ефир йаьы 32,8-28,9% азалмышдыр. 3 ил сахладыгда ися 40,7-46,8% азалмышдыр.

Сахланылма заманы ефир йаьы иля йанашы дяфня йарпаьынын тяркибиндяки хлорофилин мигдары да дяйишир. Буну 3.16 сайлы ъядвялдян эюрмяк олар.

Cədvəl 3.16. Дяфня йарпаьынын гурудулмасы вя сахланмасы заманы

хлорофилин мигдарынын дяйишмяси

Тядгиг олунан нцмуняляр

Гуру маддяйя эюря хлорофилин мигдары,%-ля

40 эцн сахландыгдан сонра хлорофилин мигдары

Тябии гурутма шяраитиндя

Гаранлыгда

1. Ням дяфня йарпаьы

0,705

-

-

2. Тябии шяраитдя гурудулмуш дяфня йарпаьы

0,566

0,479

0,549

3. Сцни шяраитдя гурудулмуш дяфня йарпаьы

0,569

0,480

0,530

3.16. saylı cядвялдяn эюрцндцйц кими тябии шяраитдя гурудулмуш дяфня йарпаьында хлорофилин иткиси 0,087-0,089% олдуьу щалда, гаранлыгда бу итки 3-4 дяфя аздыр (0,017-0,039). Бу онунла изащ едилир ки, тябии ишыгда гурудулмуш вя сахланылмыш дяфня йарпаьындакы хлорофилин бир щиссяси ултра-бянювшяйи шцаларын тясириндян парчаланыр.

НЯТИCЯ

Бu bölmədə Азярбайcанда беcярилян ятипли-ядвиййяли биткилярин тяснифаты, дяфня йарпаьынын кимйяви-тяркиби, ботаниики нювляри вя сортлары, кейфиййятиня верилян тяляб, йарпаьын йыьылмасы, гурудулмасы, габлашдырылмасы, дяфнянин хястялик вя зийанвериcиляри эениш ядябиййат мялуматлары ясасында йазылмышдыр.

Йейинти сянайесиндя, тябабятдя вя кулинарийада няcиб дяфнянин йарпаглары вя ефир йаьы эениш сурятдя истифадя едилир. Мящз буна эюря дя дяфня мящсулуна щямишя ещтийаc олмуш вя олмагдадыр. Азярбайcанда истещсал олунан дяфня йарпаьы Республиканын тялябатыны юдямякля йанашы йахын хариcи юлкяляря, о cцмлядян Русийа вя Украйнайа эюндярилир. Азярбайcанда дяфня йарпаьы ясасян Lənkəran-Астара bölgəsində истещсал олунур. Республикада дяфня плантасийаларынын сащяси 260 щектара гядярдир. Сянайе ящямиййятли дяфня плантасийалары Лянкяран зонасында йерляшир. Йухарыда гейд олундуьу кими щямин зонада няcиб дяфня биткисинин ясасян Астара районунда йерляшян кечмиш субтропик биткиляр совхозунда беcярилир. Бу тясяррцфатын бир сыра илляр цзря истещсалат эюстяриcиляри, щямин тясяррцфатда няcиб дяфня биткисинин беcярилмясинин мянфяятли олдуьу тясдиг етмишдир. Бу тясяррцфатын эялиринин 60%-дян чохуну няcиб дяфнядян ялдя едилян эялир тяшкил едир. Одур ки, эяляcякдя Лянкяран зонасында бу битки беcярилян плантасийалары 1500 щектара чатдырмаг нязярдя тутулмушдур.

Дяфня йарпаьында орта щесабла 9-18% су, 3,5% кцл, 1,6-3,5% ефир йаьы вардыр. Бу йаь она спесифик ятир верир.

Дяфня йарпаьы йыьылдыгдан сонра гурудулур. Ямтяялик мящсулун нямлийи 14%-дян, гырылмыш сыныг йарпагларын мигдары 10%-дян, сарымтыл йарпаглар 10%-дян чох олмамалыдыр.

Tədqiqat ишиня йекун вурараг гейд етмяк лазымдыр ки, няcиб дяфня мящсулу истещсалы илбяил артыр, она тялябат да чохдур. Бцтцн бунлар дяфня биткисинин беcярилмяси перспективини мцяййян едир.

Дяфня йарпаьы истещсалыны артырмаг мягсяди иля дяфня плантасийаларыны эенишляндирмякля йанашы ашаьыда эюстярилян ишляр апарылмалыдыр:

1. Мювcуд олан дяфня аьаcларынын мящсулдарлыьы артырылсын. Бунун цчцн цмуми агротехники гайдалара ямял етмяк, йцксяк агролоjи фон йаратмаг, плантасийаларда йай гураглыьы вя йахуд гыш шахталары нятиcясиндя cаван аьаcларын сырадан чыхмасы иля ялагядар мювcуд олан бош сащяляри тамамиля ляьв етмяк лазым эялир. Сонунcу щал мящсулун кямиййяти иля билаваситя ялагядардыр.

2.Дяфня плантасийаларында эюрцлян бцтцн ишляр комплекс механикляшдирилмялидир. Башга биткиляр цчцн чалаларын газылмасы, биткилярин якилмяси, cярэяляр арасынын беcярилмяси, эцбрялярин верилмяси, колларын буданмасы artıq мезаникляшдирилмишдир, Ейни машынларын дяфня плантасийаларында да дяфня биткиляриня уйьун олараг тятбиги вя нящайят, Лянкяран зонасы субтропик биткичилийи цчцн йени машынларын йарадылмасы мящсулун майа дяйярини ашаьы салыр, торпаг ишлярини йцнэцлляшдиряр, тясяррцфатын цмуми мядяниййятини йцксялдяр вя бир сыра башга мцщцм мясяляляри щялл етмиш олар.

3. Лянкяран зонасынын дямйя шяраитиндя няcиб дяфня йарпаьы мящсулу кифайят гядяр алынса да, апарылан тяcрцбядян эюрцндцйц кими, суварма йарпаг мящсулдарыльыны кясин сурятдя артырыр. Она эюря дя дяфня аьаcларынын суварылмаси цчцн бцтцн имканлардан истифадя едилимялидир. Ана плантасийалар вя истиşitilликляр ися мцтляг суварылмалыдыр.

4. Елми-тядгигат институтлары няcиб дяфня биткисинин беcярилмя цсулларыны тякмилляшдирмяли, Лянкяран зонасынын конкрет тябии шяраитиня уйьун йени дяфня нювляри йетишдирмялидир.

5. Лянкяран зонасында няcиб дяфня биткиси тохумчулуг тясяррцфаты йарадылмалыдыр.

6. Дяфнянин сахланылма мцддятин артырмаг цчцн онун су вя щава кечирмяйян материалдан таралара габлашдырылмасына фикир вермяк лазымдыр. Сахланылма заманы ефир йаьынын иткисини азалтмаг мягсядиля онун ашаьы температурда сахланылмасы тя'мин едилмялидир.

7. Консерв сянайенин вя кулинарийанын тялябляриня мцвафиг олараг йени чешиддя дяфня мящсулларынын, о cцмлядян дяфня тозу, дяфня щяби вя дяфня ефир йаьы истещсалыны тяшкил етмяк məsləhət görülür.



FƏSİL 4. ХАРИЖДЯН АЛЫНАН ЯДВИЙЙЯЛЯР

4.1. Хариждян алынан ядвиййялярин тяснифаты

Ядвиййяляр мцхтялиф ятирли-ядвиййя биткиляринин гурудулмасындан алыныр. Чешид етибары иля ядвиййяляр чох мцхтялифдир. Она эюря дя мцхтялиф ядябиййатларда ядвиййяляри бир нечя яламятляря эюря тяснифляшдирирляр. Ядябиййатларда ядвиййяляри ясасян биткинин щансы щиссясиндян алынмасына эюря тяснифляшдирирляр. Мясялян, биткинин кюкц, соьанаьы, габыьы, йарпаьы, тумуржуьу, мейвяси, тохуму, гозу вя с. Ядвиййялярин тяснифатыны чятинляшдирян бир дя одур ки, ядвиййялярин бир групу гурудулмуш щалда, бир групу ися ядвиййя биткиси кими тязя щалда истифадя олунур.

Ятирли ядвиййя биткиляри мядяни щалда бежярилян вя йабаны щалда йетишян олмагла 2 група бюлцнцрляр. Йабаны щалда йетишянлярдян даь наняси, кякликоту, мярзя, сумах вя с. – бунлара даща чох мешя вя чюллярдя тясадцф едилир. Мядяни щалда бежярилянляр ися хцсуси тясяррцфатларда бежярилир вя ямтяялик мящсул ялдя едилир.

Жоьрафи мяншяйиня эюря ядвиййяляр 2 група бюлцнцр.



  1. Vətənimizdə yetişян və becərilən ядвиййяляр. Бу група жиря, разйана, кешниш тохуму, гырмызы истиот, зиря, шцйцд, зяфяран, рейщан, дяфня йарпаьы, мярзя, жяфяри, даь наняси, кякликоту вя с. аиддир.

  2. Харижи юлкялярдян эятирилян ядвиййяляр. Бу група хардал, гытыготу, колурийа, мускат жювцзц, бадйан (улдузвари жиря вя йа щинд разйанасы), ванил, щил, ятирли истиот, аь истиот, гара истиот, мускат жичяйи, михяк, дарчын, зянжяфил вя сарыкюк аиддир.

В.В.Похлебкин бцтцн ядвиййяляри aşağıdakı kimi 2 бюйцк група бюлцр:

    1. yerli(vətənimizdə yetişən) ядвиййяляр.

    2. классик вя йа екзотик ядвиййяляр.

Классик ядвиййяляр дедикдя, гядимдян истифадя едилян, истяр шярг вя истярся дя гярб халгларынын милли мятбяхиня дахил олан ядвиййяляр нязярдя тутулур. Классик ядвиййяляри биз ясасян тропик юлкялярдян алырыг. Гейд етмяк лазымдыр ки, тропик юлкялярдя 100-дян чох биткидян ядвиййя алыныр вя мцхтялиф мягсядляр цчцн истифадя едилир. Бунлардан йалныз 12 нювц республикайа эятирилир вя йейинти сянайесиндя вя кулинарийада истифадя олунур.

Хариждян алынан ядвиййяляри ямтяяшцнаслыг нюгтейи-нязярдян ашаьыдакы кими тяснифляшдирмяк олар:



  1. биткинин тохумундан алынан ядвиййяляр – мускат жювцзц;

  2. биткинин мейвясиндян алынан ядвиййяляр – бадйан, ванил, щил, ятирли истиот, аь вя гара истиот, мускат жичяйи;

  3. биткинин чичяйиндян алынан ядвиййяляр – mixək;

  4. биткинин габыьындан алынан ядвиййяляр – дарчын;

  5. биткинин кюкцндян алынан ядвиййяляр – зянжяфил, сарыкюк.

Бязи ядвиййяляр бежярилдийи райондан, йяни торпаг-иглим шяраитиндян асылы олараг типляря бюлцнцр. Мясялян, гара истиотун Малабар (Малабар кюрфязиндя бежярилир), Лампонг (Суматра адасында бежярилир), Сейлон (Сейлон адасында бежярилир) типляри вя сортлары вардыр. Емалындан асылы олараг ядвиййяляр бцтюв вя йа цйцдцлмцш олурлар. Хариждян алынан вя vətənimizdə бежярилян ядвиййялярин айдын тяснифаты 4.1. saylı жядвялдя верилмишдир.

Гейд етмяк лазымдыр ки, зяфяран щям республикамызда бежярилир вя щям дя Ирандан эятирилир. Хардал, гытыготу Русийадан эятирилир, галан харижи ядвиййялярин щамысы тропик юлкялярдян эятирилир.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   27




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет