Кыргыз республикасынын бажы кодекси

Кыргыз Республикасынын бажы аймагынын чегинен тышкары жакка иш жүзүндө ташылып чыгарганга чейин бажы контролунда турган статуска ээ болот.

Бажы контролдугу астында турган товарларды пайдаланууга жана тескөөгө ушул Кодексте аныкталган тартипте жана шарттарда жол берилет.

2. Ата мекендик товарлар Кыргыз Республикасынын бажы аймагынын чегинен тышкары жакка ташылып чыкканда бажы декларациясы берилген же товарларды Кыргыз Республикасынын бажы аймагынан тышкары жакка ташып чыгуу ниетин жүзөгө ашырууга түздөн-түз багытталган башка иш-аракет жасалган учурдан тартып жана бажы чегарасынан өткөнгө чейин бажы контролдугу астында турган статуска ээ болот.

Ушул пункттун биринчи абзацынын жоболоруна карабастан, бажы органдары ушул бөлүмдө каралган тартипте бажы режимдеринин шарттарына ылайык ата мекендик товарларды же аларды иштетүүдөн алынган продуктуларды кайра ташып келүү жөнүндө жактардын милдеттенмелеринин аткарылышына контролдук кылат.

2. Бажы контролунун туруктуу зоналары бажы чек арасын бойлото, бажы чек арасы аркылуу өткөрүү пункттарында, бажы органдарына тиешелүү жайларда жана аймактарда, бажы иш-аракеттерин жүзөгө ашыруу чөйрөсүнө жакын жерлерде түзүлөт.

3. Бажы контролунун убактылуу зоналары ушул статьянын 2-пункту менен каралбаган башка жерлерде түзүлөт.

(КР 2008-жылдын 5-августундагы N 196 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

жана маалыматтарды берүүнүн милдеттүүлүгү

2. Бажы органы бажы контролу үчүн зарыл болгон документтерди жана маалыматтарды жазуу жүзүндө суратат.

3. Документтерди жана маалыматтарды берүү талабы жөнөтүлгөн жак аларды бажы органына токтоосуз, ал эми аларды даярдоо же башка жактардан алуу зарылчылыгы болгон учурда - беш күндөн кечиктирилбестен жөнөтүүгө же берүүгө милдеттүү. Жактын жүйөлөштүрүлгөн кайрылуусу боюнча көрсөтүлгөн мөөнөт бажы органы тарабынан документтерди жана маалыматтарды берүү үчүн зарыл болгон убакытка узартылат.

4. Бажы контролу үчүн зарыл болгон документтерди жактар товарлар бажы контролунда турган статусун жоготкон жылдан кийин кеминде үч календардык жыл бою сактоого тийиш. Бажы брокерлери жана бажы контролдугу астында турган товарлар жагындагы ишкердик менен алектенген дагы башка жактар документтерди товарлар жагынан бажы жагынан жол-жоболоштуруу жүргүзүлгөн жылдан кийин беш календардык жыл бою сактоого тийиш.

Бажы контролун жүргүзүүнүн формалары

жана тартиби
316-статья. Бажы контролунун формалары
Бажы контролунун формалары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) документтерди жана маалыматтарды текшерүү;

2) оозеки сурап билүү;

3) түшүндүрмөлөрдү алуу;

4) товарларды жана транспорттук каражаттарды кароо;

5) бажылык жеткире кароо;

6) жеке жеткире кароо;

7) Кыргыз Республикасынын колдонулуп жаткан мыйзамдарында каралган учурларда товарларга атайын маркалар менен маркировкалоо же аларга идентификациялык белгилерди коюу;

8) аудит ыкмаларын пайдалануу менен бажы контролун жүргүзүү;

9) товарларды эсепке алуу.

(КР 2008-жылдын 5-августундагы N 196 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
317-статья. Документтерди жана маалыматтарды текшерүү
1. Бажы органдары документтердин аныктыгын жана аларда камтылган маалыматтардын тактыгын аныктоо максатында ушул Кодекске ылайык товарларды жана транспорттук каражаттарды бажы жагынан жол-жоболоштурууда берилген документтерди жана маалыматтарды текшерет.

2. Бажы жагынан жол-жоболоштуруу жүргүзүлгөндө бажы органдарына берилген маалыматтардын ишенимдүүлүгүн текшерүү аларды башка булактардан алынган маалымат менен салыштыруу, атайын бажы статистикасынын маалыматтарын талдоо, программалык каражаттарын пайдалануу менен маалыматтарды иштетүү жолу менен, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдары тыюу салбаган башка ыкмалар менен жүргүзүлөт.

3. Бажы жагынан жол-жоболоштурууда бажы органы бажы декларациясында, берилген документтерде камтылган маалыматтарды текшерүү максатында жана дагы башка бажы максаттарында кошумча документтерди жана маалыматтарды суратууга укуктуу. Мындай документтерди жана маалыматтарды бажы органы жазуу жүзүндө суратат жана аларды берүү үчүн жетиштүү болгон мөөнөттү белгилейт.

4. Бажы жагынан жол-жоболоштуруу жүргүзүлгөн учурда берилген документтерди жана маалыматтары текшерүү товарларды чыгарууга тоскоолдук кылбайт (299-статья), буга бажы органы ушул Кодекстин 311-статьясынын 1-пунктунда белгиленген мөөнөттө жасалма же жараксыз документтерди, мыйзамсыз жол менен алынган документтерди, же башка товарларга тиешелүү документтерди, ошондой эле документтерде камтылган анык эмес маалыматтарды тапкан болсо, эгерде бул маалыматтар бажы органы товарларды чыгаруу мүмкүнчүлүгү жөнүндө чечим кабыл алынышына, аларды суратылган бажы режимине жайгаштырууга жана (же) бажы төлөмдөрүн төлөөгө таасир этсе, мындай учурлар кирбейт.

5. Документтерди жана маалыматтарды текшерүүнү бажы органдары тандап текшерүү жолу менен жүргүзөт.
318-статья. Оозеки сурап билүү
Бажы чегарасы аркылуу өтүүчү товарларды жана транспорттук каражаттарды бажы жагынан жол-жоболоштуруу жүргүзгөндө алдынала жана дагы башка бажы ишин жүргүзүүдө бажы органдарынын кызматкерлери ушундай товарлар жана транспорт каражаттары жагынан ыйгарым укуктарга ээ болгон уюмдардын өкүлү болуп саналган жеке жактарды, ошондой эле жактарды көрсөтүлгөн жактарга жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөлөрдү жол-жоболоштурбастан оозеки сурап билип өткөрүүгө укуктуу.
319-статья. Түшүндүрмөлөрдү алуу
1. Түшүндүрмөлөрдү алуу - бажы органдарынын кызматкери тарабынан товарларды алып өтүүчү жактардан, декларанттардан жана бажы контролун жүзөгө ашыруу үчүн мааниси бар кырдаалдар жөнүндө маалыматы бар башка жактардан зарыл маалыматты алышы.

2. Түшүндүрмө жазуу жүзүндө, каалагандай формада жол-жоболоштурулат.

3. Түшүндүрмөнү алуу үчүн ташып чыгуу жөнүндө жакка уктуруу каражаты жана түшүндүрмөнү алуучу жер түшүндүрмөнү алуу түрүндө бажы контролун жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу бажы органынын кызматкери тарабынан аныкталат.
320-статья. Товарларды, транспорттук каражаттарды кароо жана

аларды бажы жагынан жеткире кароо

2. Товарларды жана транспорттук каражаттарды кароо - бажы контролунун максаттары үчүн товарларды, жеке жактардын жүгүн, транспорттук каражаттарды, жүк салынуучу сыйымдуулуктарын, бажы пломбаларынын, мөөрлөрүнүн жана товарларды идентификациялоонун башка каражаттарынын бар же жоктугун тышынан көз жүгүртүп каралат, эгерде мындай кароо транспорттук каражаттарды же анын жүк салынуучу жайларын ачпастан жана товарлардын таңгагын бузбастан кароо менен байланыштуу болбосо.

3. Бажы контролунун зонасында товарларды жана транспорттук каражаттарды кароо декларант, товарлар жана транспорттук каражаттар жагынан ыйгарым укуктарга ээ болгон жактар жана алардын өкүлдөрү жок учурда жүргүзүлүшү мүмкүн, буга аталган адамдар кароо ниетин билдирген учурлар кирбейт.

4. Товарларды жана транспорттук каражаттарды кароонун жыйынтыктары боюнча товарлар жана транспорттук каражаттар жөнүндө маалыматтар билдирилген маалыматтарга жана көрсөтүлгөн документтерге туура келбегендиги, товарлардын жана транспорт каражаттарынын бүтүндүгүнүн же товарлардын бузулгандыгын көрсөтүүчү сырткы белгилеринин бүлүнгөнү аныкталганда, кароону жүргүзгөн бажы органынын кызматкери тарабынан Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бекитүүчү формада акт түзүлөт. Актынын экинчи нускасы, кароонун жыйынтыктары менен товарларга жана (же) транспорттук каражаттарга карата ыйгарым укуктарга ээ болгон жакка тапшырылат.

5. Бажы жагынан жеткире кароо - товарларды жана транспорттук каражаттарды кароо, ал товарлардын таңгагын же транспорттук каражаттардын жүк салынган жайларын же сыйымдуулуктарды, контейнерлерди жана товарлар болушу мүмкүн болгон башка жерлерди ачуу менен байланышкан.

Бажы жагынан жеткире кароо, эреже катарында, товарларга бажы декларациясы берилгенден кийин жүргүзүлөт. Кыргыз Республикасынын бажы аймагына ташылып келинүүчү товарларга бажы декларациясы берилгенге чейин бажы жагынан жеткире кароо бажы максаттары үчүн товарларды идентификациялоо максатында же бажы мыйзамдары бузулгандыгы жөнүндө маалымат болгондо мындай маалыматты текшерүү, ошондой эле тандап текшерүү принцибин сактоо менен тобокелдикти башкаруунун негизинде бажы контролун өткөрүү максатында жүргүзүлүшү мүмкүн.

6. Жеткире кароодо декларант, товарлар жана (же) транспорт каражаттары жагынан ыйгарым укукка ээ болгон дагы башка жактар же алардын өкүлдөрү катыша алат, ал эми бажы органынын кызматкерлеринин талабы боюнча катышууга милдеттүү. Жүк ташуучу тарабынан атайын ыйгарым укук берилген өкүл жок болгондо транспорттук каражатын башкарган жеке жак ушундай өкүл болуп саналат.

7. Бажы органы декларант, товарлар жана (же) транспорттук каражаттар жагынан ыйгарым укукка ээ болгон дагы башка жактар же алардын өкүлдөрү жок учурда товарларды жана транспорттук каражаттарды бажы жагынан жеткире кароону жүргүзүүгө төмөнкүдөй учурларда укуктуу:

1) товарлар жана транспорттук каражаттар бажы органдарына берилгенден тартып 15 күн өткөндөн кийин аталган жактар келбегенде;

2) мамлекеттик коопсуздукка, коомдук тартипке, адамдын өмүрүнө жана ден соолугуна, жаныбарларга, өсүмдүктөргө, жаратылыш айлана-чөйрөсүнө, маданий дөөлөттөрдү сактап калууга коркунуч бар болгондо жана кечиктирүүгө болбой турган башка кырдаалдарда;

3) товарларды эларалык почта жиберүүлөрү менен жөнөткөндө (29-глава);

4) товарларды жана транспорттук каражаттарды бажы режиминин шарттарын бузуу менен Кыргыз Республикасынын бажы аймагына калтырганда.

Аталган учурларда товарларды жана транспорттук каражаттарды жеткире кароо калыс күбөнүн катышуусу менен жүргүзүлөт.

8. Эгерде бажы декларациясында көрсөтүлгөн товарлардын бир бөлүгү бир аталыштагы товар катары жеткире кароого алынган болсо, анда мындай жеткире кароонун натыйжалары бажы декларациясында көрсөтүлгөн бардык ушундай товарларга жайылтылат. Декларант же товарларга карата ыйгарым укуктарга ээ болгон дагы башка жак, эгерде жеткире кароонун натыйжалары бардык товарларга жайылтылышы мүмкүн эмес деп эсептесе, товарлардын калган бөлүгүнө кошумча жеткире кароо өткөрүүнү талап кылууга укуктуу.

9. Бажылык кароонун жыйынтыктары боюнча товарлар жана транспорттук каражаттар жөнүндө маалыматтар билдирилген маалыматтарга жана көрсөтүлгөн документтерге туура келбегендиги, товарлардын жана транспорт каражаттарынын бүтүндүгүнүн же товарлардын бузулгандыгын көрсөтүүчү сырткы белгилеринин бүлүнгөнү аныкталганда, бажы органынын кызматкери тарабынан кароонун актысы эки нускада түзүлөт. Бажы жагындагы жеткире кароо өткөрүлгөндүгү тууралу актыда төмөнкүдөй маалыматтар көрсөтүлөт:

бажы жагындагы жеткире кароо өткөргөн бажы органынын кызматкерлери жана аны өткөргөндө катышкан адамдар жөнүндөгү маалыматтар;

бажы жагындагы жеткире кароону декларант же товарларга жана (же) транспорттук каражаттардын карата ыйгарым укуктарга ээ болгон башка жак болбогондо өткөрүүнүн себептери;

жеткире кароонун натыйжалары.

Актынын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилген нускама менен бекитилет.

Актынын экинчи нускасы товарларга жана (же) транспорттук каражаттардын карата ыйгарым укуктарга ээ болгон жакка же анын өкүлүнө тапшырылат.

(КР 2009-жылдын 28-мартындагы N 90 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
321-статья. Жеке жеткире кароо
1. Жеке жеткире кароо бажы контролунун өзгөчө формасы катары Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик чегарасы аркылуу өтүп баратканда жана бажы контролунун зонасында же эларалык каттоо үчүн ачык аэропорттун транзит зонасында турган жеке жак тиешелүү түрдө Кыргыз Республикасынын бажы аймагына ташып келүүгө тыюу салынган же бул аймактан ташып чыгууга тыюу салынган, же ушул Кодексте белгиленген тартипти бузуу менен алып өтүп бараткан товарларды өзүнүн жанына катып алды жана чыгарбай жатат деп болжолдоого негиздер болгондо бажы органынын начальнигинин же аны алмаштырган адамдын чечими боюнча жасалышы мүмкүн.

2. Жеке жеткире кароону баштаардын алдында бажы органынын кызматкери жеке жакка бажы органынын начальнигинин же аны алмаштырган адамдын чечими жөнүндө жарыялоого, жеке жакты мындай жеткире кароону жасагандыгы анын укуктары жана милдеттери менен тааныштырууга жана катылган товарларды өз ыктыяры менен берүүнү сунуш кылууга милдеттүү.

3. Жеке жеткире кароо санитардык-гигиеналык талаптарга жооп берген өзүнчө бөлүнгөн жайда каралып жаткан адам менен бир жыныста болгон бажы органынын кызматкери тарабынан ушундай эле жыныстагы эки калыс күбөнүн катышуусунда жүргүзүлөт. Бул жайга башка жеке жактардын кириши жана жеке жеткире кароонун жүргүзүлүшүнө алар тарабынан көз салуу мүмкүнчүлүгү жокко чыгарылууга тийиш. Каралып жаткан адамдын денесин изилдөө медициналык кызматкер тарабынан гана жүргүзүлүүгө тийиш, ал бажы органынын начальнигин же аны алмаштырган адамдын жеке-жеткире кароо жүргүзүү жөнүндөгү чечимин аткаруудан баш тартууга укуксуз.

4. Жеке жеткире кароо өткөрүлгөндүгү тууралу Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин нускамасында аныкталган форма боюнча эки нускада акт түзүлөт.

Актыга жеке жеткире кароо жүргүзгөн бажы органынын кызматкери, өзүнө карата жеке жеткире кароо өткөрүлгөн жеке жак, калыс күбөлөр, ал эми каралып жаткан адамдын денеси изилденгенде-медициналык кызматкер да кол коет. Өзүнө карата жеке жеткире кароо өткөрүлгөн жеке жак билдирүү жасоого укуктуу, ал актыга киргизилет. Актынын экинчи нускасы өзүнө карата жеке жеткире кароо өткөрүлгөн жеке жакка тапшырылууга тийиш.
322-статья. Товарларга атайын маркалар менен маркировкалоо,

аларга идентификациялык белгилерди коюу

2. Товарлардагы атайын маркалардын, идентификациялык белгилердин же товарларды белгилөөнүн дагы башка ыкмаларынын жок болушу, эгерде мындай товарлары табылган жак же башка таламдаш жак андай эместигин далилдей албаса, бажы жагынан жол-жоболоштурууну жүргүзбөстөн жана товарларды чыгарбастан товарларды Кыргыз Республикасынын бажы аймагына ташып келүү фактысынын тастыкталышы катары каралат.

2. Аудит ыкмаларын пайдалануу менен жүргүзүлүүчү бажы контролу ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жетекчисинин же аудит өткөрүлө турган адамга түп нускасы берилген, ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан берилген жазма буйруктун негизинде аны алмаштырган жактын жазуу жүзүндөгү чечими менен өткөрүлөт.

3. Аудит ыкмаларын пайдалануу менен жүргүзүлүүчү бажы контролу өткөргөн учурда бажы органдары өз компетенциясынын чектеринде маалыматты коргоо боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын эске алуу менен текшерилип жаткан жактын автоматташтырылган маалымат тутумдарынын базаларына жана маалымат банктарына кирүү мүмкүнчүлүгүн алууга укуктуу.

4. Аудит ыкмаларын колдонуу менен бажы контролун жүргүзүү жылына бир жолу жана аны өткөрүүгө керек болгон, отуз жумуш күнүнөн ашпаган минималдуу убакытта өткөрүлүшү керек. Аудит ыкмаларын колдонуу менен бажы контролун жүргүзүүнүн мөөнөтү адамга документтерди көрсөтүү жөнүндө талапты берген учурдун ортосу менен бажы органынын суроо-талаптары боюнча маалыматтарды жана документтерди алган учурда токтото турат. Аудит ыкмасын колдонуу менен бажы контролун жүргүзүү текшерилип жаткан адамдын өндүрүштүк же коммерциялык иш-аракеттерин жүргүзүүгө тоскоол болбошу керек.

5. Ошол эле товарларга карата кайталап аудит ыкмаларын пайдалануу менен жүргүзүлүүчү бажы контролу өткөрүүгө жол берилбейт.

6. (КР 2008-жылдын 5-августундагы N 196 Мыйзамына ылайык алынып салынды)

7. Өткөрүлгөн аудит ыкмаларын пайдалануу менен жүргүзүлүүчү бажы контролунун натыйжалары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилген нускама менен аныктала турган форма боюнча жол-жоболоштурулат. Аталган акт аудит бүткөндөн кийин 3 жумуш күнүнүн ичинде түзүлөт. Актынын экинчи нускасы аудит өткөргөн жакка тапшырылууга тийиш.

(КР 2008-жылдын 5-августундагы N 196 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

2. Шарттуу чыгарылган товарларды жана транспорттук каражаттарды Кыргыз Республикасынын аймагында пайдаланган жактар жана ушул Кодексте аныкталган дагы башка жактар алардын эсебин жүргүзүүгө жана Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин нускамасында аныкталган тартипте бажы органдарына отчет берүүгө милдеттүү.

Бажы контролун жүзөгө ашыруудагы

экспертизалар жана изилдөөлөр
325-статья. Бажы контролун жүзөгө ашыруудагы экспертиза дайындоо
1. Товарларды, транспорттук каражаттарды, идентификациялоо каражаттарын же товарлар жана транспорттук каражаттар жөнүндө болбосо аларга карата операцияларды (иш-аракеттерди) өткөргөндүгү тууралу маалыматтарды камтыган документтерди экспертизалоо келип чыккан маселелерди түшүндүрүү үчүн бажы контролун жүзөгө ашыруу учурунда илим, маданият, техника же кол өнөрчүлүк жагынан атайын билимдер зарыл болгон учурларда дайындалат.

2. Экспертизаны тиешелүү уюмдардын эксперттери же бажы органдары дайындай турган башка эксперттер жүргүзөт. Корутунду берүү үчүн зарыл билимдерге ээ болгон кандай жак болбосун эксперт катарында дайындалышы мүмкүн. Экспертизаны жүргүзүү үчүн уюмдар же эксперттер келишимдик негизде тартылат. Экспертиза декларанттын же башка таламдаш жактын демилгеси боюнча дайындалганда көрсөтүлгөн жактар бажы органдарына эксперттердин талапкерлери боюнча сунуштарды берүүгө укуктуу.

3. Экспертизаны дайындоону зарыл деп таап, бажы органынын кызматкери ушул органдын начальнигинин же анын орун басарынын макулдугу менен бул жөнүндө токтом түзөт, анда экспертизаны жүргүзүү үчүн негиздер, эксперттин фамилиясы же экспертизаны жүргүзүүгө тийиш болгон уюмдун аталышы, эксперттин же уюмдун алдына коюлган суроолор жана эксперттин же уюмдун карамагына берилүүчү материалдар көрсөтүлүүгө тийиш.

4. Бажы органы экспертиза дайындалганга чейин эксперттин же уюмдун адистиги жана компетенттүүлүгү жөнүндө зарыл маалыматтарды тактайт.

5. Бажы органынын кызматкери, декларантты же товарлар жагынан ыйгарым укуктуу башка жакты экспертизаны дайындоо жөнүндө токтом менен тааныштырууга милдеттүү, эгерде токтом белгилүү болсо жана ушул Кодекстин 329-статьясында каралган анын укуктарын түшүндүрүүгө бул жөнүндө токтомго тиешелүү белги коюлат да, ага аталган жак же анын өкүлү кол коет.

6. Экспертизаны жүргүзүү боюнча бажы органдарында жана келип чыккан чыгашалардын ордун таламдаш жактар толтурбайт, буга экспертиза бул жактардын демилгеси боюнча жүргүзүлгөндөн тышкары же эгерде бажы контролунун натыйжалары боюнча жактар жазык же администрациялык жоопкерчиликке тартылса.

(КР 2008-жылдын 5-августундагы N 196 Мыйзамынын редакциясына ылайык)
326-статья. Эксперттин корутундусу
1. Эксперт өз атынан жазуу жүзүндө корутунду берет.

2. Эксперттин корутундусунда ал жүргүзгөн изилдөөлөр, мында пайдаланылган усулдар, изилдөөнүн натыйжасында чыгарылган тыянактар жана алдыга коюлган суроолорго берилген негизги жооптор баяндалат. Эгерде эксперт экспертизаны жүргүзгөн учурда өзүнө маселе коюлбаган негиздер боюнча иш үчүн олуттуу жагдайларды аныктаса, ал бул жагдайлар жөнүндө тыянакты өзүнүн корутундусуна киргизүүгө укуктуу.

3. Эгерде экспертиза бир нече эксперттердин катышуусу менен жүргүзүлсө, анда корутундуга бардык эксперттер кол коюшат. Эксперттердин ортосунда пикир келишпестиктер болгондо алардын ар бири өз тыянагын өзүнчө чыгарат.

4. Эгерде экспертке берилген материалдар жетишсиз болсо же ал экспертизаны жүргүзүү үчүн зарыл билимдери жок болсо, ал корутунду берүүдөн баш тарта алат. Корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө билдирүү экспертизаны дайындаган бажы органына жазуу жүзүндө берилет.

5. Экспертизаны дайындаган бажы органы эксперттин корутундусун же корутунду берүүнүн мүмкүн эместиги жөнүндө анын билдирүүсүн декларантка же товарлар жана транспорттук каражаттар жагынан ыйгарым укуктарга ээ болгон башка жактарга берет.

6. Бажы органдары декларанттын же башка таламдаш жактын демилгеси боюнча жүргүзүлгөн экспертизанын натыйжалары боюнча эксперттердин көрсөтулгөн жактар тарабынан берилген корутундусун карап чыгууга кабыл алат.

Эксперттин корутундусу негизсиз же ага күнөм саноо болгон учурда кайталанган экспертиза дайындалышы мүмкүн, ал башка экспертке же уюмга тапшырылат.

1) экспертизанын жүйөсүнө тиешелүү болгон материалдар менен таанышууга;

2) экспертизаны жүргүзүү үчүн зарыл болгон кошумча материалдарды өзүнө берүү жөнүндө өтүнмө билдирүүгө;

3) бажы органынын уруксаты менен бажы контролун жүзөгө ашырган учурда айкын иш-аракеттерди жүргүзүүгө катышууга.

2. Эксперт билип туруп жалган корутундуну бергендиги үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.
329-статья. Экспертизаны дайындоодо жана жүргүзүүдө декларанттын,

товарлар жана транспорттук каражаттарга карата ыйгарым

укуктарга ээ болгон башка жактардын жана алардын

өкүлдөрүнүн укуктары

1) экспертти четке кагууну жүйөөсү менен билдирүүгө;

2) айкын экспертти же уюмду дайындоо жөнүндө өтүнмө кылууга;

3) кошумча суроолор боюнча корутундуну алуу үчүн экспертке аларды коюу жөнүндө өтүнмө кылууга;

4) экспертиза жүргүзгөндө эксперттин макулдугу жана экспертизаны баштаган бажы органынын уруксаты менен катышууга жана экспертке түшүндүрмөлөрдү берүүгө;