М. К. Сүлейменов Азаматтық процестегі татуластырушы-судья Жалпы ережелер
жүктеу/скачать 74.77 Kb.
|
| Германия. Көп жағдайда татуластыру рәсімін судьялардың өздері жүргізеді. Мұндай практика Германия мен Финляндияда, сондай-ақ АҚШ-тың кейбір штаттарында кең таралған.
Осындай модельді енгізу әртүрлі елдерде соттар бастамашылық еткен пилоттық жобалар шеңберінде бір сценарий бойынша өтті. Судьялар тобы медиацияға оқытылды және белгілі бір уақыттан бастап судьяның негізгі міндеттерінен басқа, өз әріптестерінен медиацияны жүргізу үшін істерді қабылдай отырып, сот медиаторларының функцияларын орындай бастады. Медиация қағидаттарының, әсіресе құпиялылық қағидатының мүлтіксіз сақталуына кепілдік беру және осы модельді әзірлеу кезінде неғұрлым ашық диалогқа ынталандыру үшін құзыретті судьяның, яғни іс жүргізуінде сот дауы бар судьяның сот медиациясын жүргізуіне бірмәнді тыйым салынды. Өзінің мазмұны бойынша ол нақты елде бар соттан тыс медиация рәсімдерінен онша ерекшеленбейді. Германиядағы сот медиациясының ерекшеліктерінің ішінде мыналарды бөліп көрсетуге болады: шығындары, әдетте, төленген мемлекеттік баж сомасынан аспайтын процеске қатысушылар үшін оның ақысыз болуы, сондай-ақ оның уақыт бойынша шектеулігі – судьялар өткізетін медиация рәсімі бірнеше отырыстардан сирек асады және олар ешқашан екі-үш сағаттан аспайды. Қабылданған «Медиация туралы» Германияның Заңында медиацияны дамытуға мүдделі барлық топтар арасында ымыраға келу ретінде судьялар жүргізетін татуластыру рәсімдерін белгілеу үшін «сот медиациясы» терминін пайдаланудан бас тарту және Баварияда әзірленген сот медиациясының моделін негізге ала отырып, оны «Сот татуластыру рәсімі» (guterichterverfahren) терминімен ауыстыру ұсынылды. Сонымен бірге, рәсімнің мазмұнына қатысты Заңда судьяларға татуластыру рәсімдерін жүргізу кезінде тараптарды татуластыру үшін кез келген рәсімдер мен тәсілдерді, оның ішінде медиация рәсімін пайдалануға тыйым салынбайды деп белгіленді. Осылайша, Заңның қабылдануымен рәсімнің ол жүргізілетін ресми атауы– «маңдайшасы» ғана өзгерді, бірақ оның негізгі мазмұны сақталды. Сот медиациясының интеграцияланған моделінен ресми түрде бас тарта отырып, осылайша соттан тыс татуластыру рәсімдерінің дамуын қолдай отырып және мыңдаған жеке медиаторлар қоғамдастығын жұбата отырып, неміс заң шығарушысы сот медиациясының қолданыстағы практикасын сақтауға тырысты. Мұндай нұсқаны әсіресе интеграцияланған модель бойынша медиация рәсімін белсенді қолданатын судьялар қоғамдастығының өкілдері әртүрлі қабылдады. Германияда судьялар сот төрелігін іске асырумен қатар, тізімі қатаң шектелген басқа да қызметті жүзеге асыра алады. Мысалы, олар соттарда кейбір әкімшілік функцияларды өзіне қабылдауы мүмкін, сондай-ақ заңмен тыйым салынбаған кейбір қызмет түрлерін жүзеге асыра алады (мысалы, оқытушылық, шығармашылық, ғылым). Осыған байланысты, кейбір неміс заңгерлерінде сот медиациясына жол берілетіндігі және медиатор-судьяның қызметін судья қызметінің заңмен рұқсат етілетін үш тобының біріне: 1) сот төрелігіне; 2) соттардағы әкімшілік қызметке; 3) заңмен тыйым салынбаған өзге де қызметке жатқызу мүмкіндігі туралы сұрақтар туындады. Сот төрелігін іске асыру жөніндегі қызмет тек сот шешімін шығаруға бағытталып қана қоймай, сонымен қатар судьяға дауды тараптардың бейбіт жолмен реттеуіне барынша күш салуды ұйғаратындықтан, медиацияны осы қызметке жатқызу туралы даулар интеграцияланған сот медиациясы практикасы пайда болған күннен бастап тоқтатылған жоқ. Қолданылатын модельдің қарсыластары – негізінен жеке медиаторлар және оларды қолдайтын ұйымдар мен қоғамдастықтар – судья жүзеге асыратын медиация рәсімін сот төрелігін іске асыру жөніндегі қызмет ретінде қарастыруға болмайтындығын көрсетті. Медиацияны құпия рәсім ретінде азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы барысына енгізуге болмайды. Медиация сот талқылауына енгізілсе де, ол азаматтық істі қарау кезеңдерінің бірі болып табылмайды, осылайша азаматтық процестің бір бөлігі болмайды. Екінші жағынан, сот медиациясын қолдайтын судьялар қоғамдастығының өкілдері Германияның АПК нормаларына сәйкес судьялар тараптардың татуласуына жәрдемдесуге міндетті және сот медиациясын жүргізу осы міндетті іске асырудың ықтимал нысандарының бірі екенін негізге алды. Сонымен бірге, кейбір сарапшылардың пікірінше, сын судьялар жүргізетін рәсім медиация деп санауға болмайтынына байланысты туындады, мысалы, оның уақыт бойынша шектеулігі медиатор-судьяларға тараптардың шынайы мүдделерін анықтауға және медиация рәсімі аясында қол жеткізілетін шынайы татуласуға қол жеткізуге мүмкіндік бермейді. Айтылған қарсылықтардың басым бөлігі медиациямен дауларды сотта шешу бойынша өздерінің негізгі міндеттерін орындаумен қатар, демек, өздерінің кәсіби міндеттеріне нұқсан келтіре отырып, рәсімді жүргізетін жұмыс істеп жүрген судьялардың айналысатындығына қатысты. Осыған байланысты, медиация рәсімін отставкадағы судьялардың жүргізуі туралы ұсыныстар айтылады. Бұл жерде басты назар отставкаға шыққан судьялардың көпшілігі жұмысқа қабілетті жаста болғандығына және жанжалдарды шешуге байланысты айтарлықтай тәжірибеге ие екендігіне аударылады. Кейбір елдер татуластыру рәсімдерін жүргізуге отставкадағы судьяларды белсенді тарту жолына қадам басты. Алайда, бұл тәсілдің қарсыластары судьялардың жанжалдарды шешудегі тәжірибесі медиацияны – судьяның немесе дауды шешуге өкілеттігі бар басқа адамның емес, тараптардың еркі мен қалауына негізделген процедураны жүргізу кезінде пайдалы болуы екіталай екенін дұрыс айтады. Сот медиациясы жүргізілген жағдайда скептиктерде судья татуластыру рәсімінде дағдылы мінез-құлық моделінен бас тарта алатынына және тараптарға даулы жағдай туралы өз пайымын және оны шешу нұсқаларын таңып алмайтынына күмән сақталады25. Соған қарамастан, Германияда татуластырушы-судьяның заңды тұлғасы ресми түрде бекітілді. Германияның азаматтық процестік жинағында сот тараптарға уәкілетті судья немесе жеке тапсырманы орындайтын судья жүзеге асыратын татуластыру рәсімін ұсына алады деп көрсетілген. жүктеу/скачать 74.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|