М. С. Атабаева PhD доктор, профессор
жағымсыз іс-әрекетті білдіретін фразеологимдер: а) алдау, арбау
жүктеу/скачать 2.57 Mb. Pdf көрінісі
|
| жағымсыз іс-әрекетті білдіретін фразеологимдер: а) алдау, арбау,
опасыздық, тәкаппарлық. Сәулесін ат арта алмау – тәкаппарлану, менсінбеу (Сәулесін ат арта алмайтын еді, жасаған той, ұстаған үйін қара десе өлгеніміз сол емес пе? (ҚХР). Артта тұрып делбе тарту – артта тұрып айтақтау, тасадан тас лақтыру (ҚХР). Балық үндес, бақа тілдес болу – ым-жымы бір болу (ҚХР). Бармағын бүгіп қалу – қулық, арамзалық ойлау (Қасен бұл қыздың «буржуазиялық» идеясын айқын сезініп, бармағын бүгіп қала берді (Ғ.Қанапияұлы). Ат үстінен көрген гүл – сырттай шолу, үстірт істеу, азғындау (ҚХР). Жасырын жебе ату – астартын өш алу, қастық жасау (ҚХР). Қарақұрықтық істеу – әділетсіздік істеу, қараулық жасау, жеке басының пайдасын көздеу (ҚХР). Қара судан қаймақ алу – қулық, арамзалық жасау (ҚХР); ә) жанжалдасу, ұрсып, сөгу, сараңдық мәнді фразеологизмдер. Ақтан қаптап жіберу – ит терісін басына қаптау (Келсінші өзімен оны ақтан қаптап жіберейін (Рес. Сарат.). Битке пышақ суыру – болмашыға ашу шақыру (Пай- пай, Жұмағұл-ай битке пышақ суырғандай жіліктегенің-ай пана тілеген байғұсқа (М.Разданұлы; Қолынан дәм татып, ұлағатты батасын алған ұлы би үшін кешейін. Битке пышақ суырып қайтейін (С.Тәукейұлы). Ешкінің қылды айранын бермеу – түк татырмау, сараң (Оның сараңдығын айтпа, үйіне барған кісіге ешкінің қылды айранын бермейді (Маңғ.). Аттан түссе де үзеңгіден түскісі келмеу – жеңілісін мойындамау (ҚХР). Борсасын шығару – есін шығару, қатты сөгу (Кеше ағасы ұрсып, борсасын шығарып жіберген (Қ.орда, Қарм.). Алдыңғы аяғын басу – пәлеге қалу (Нұрмен дауласып алдыңғы аяғымды баса алмаймын (Түр.) б) жазалау, қинау, жағымпаздық, ашу-ыза мәнді фразеологизмдер. Етінен ет, сүйегінен сүйек алу – жазалау, қинау, жанын көзіне көрсету (Террорлықтың тақсіретін ең көп тарттым деген адам Жалшыбектей-ақ болар, етінен ет, сүйегінен сүйек алды (Ғ.Қанапияұлы). Баладан бұзылған аттай – жаман әдетке бой ұру, оғаштық, сөлекеттік жасау (Баладан бұзылған аттай үй айнала көткеншектеу мандығандық делінбес (Ғ.Қанапияұлы). Жарты терідей жалпылдау-жарамсақтану (Сен жарты терідей жалпылдамай тыныш отыр (Гур., Маңғ.).. Жебірін түгендеу – қысым көрсету, жазасын беру (Қолыма бір түсерсің, сонда сенің жебіріңді түгендермін (Түрікм.,Таш.). Албастысы мойнына міну – долдану, ашулану, жыны ұстау (ҚХР). Адам қалтаға түсу – алдану, біреудің алдауына түсіп қалу (ҚХР) жүктеу/скачать 2.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|