Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
Психолог-маманныңерекшеескеретінжағдайлары
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13.4.Психокоррекциялық(интервенциялық)шаралар
| Психолог-маманныңерекшеескеретінжағдайлары
Пси хо ло гия лық зерт теу нә ти же сі не жә не қо ры тын ды мә лі мет- тер ге пси хо лог жа уап ты. Қыл мыс кер лер мен зерт теу жұ мыс та рын өт кі зу ба ры сын да пси хо лог олар дың же ке өмі рі не қа тыс ты мағ лұ- мат тар ды жа рияла мау тиіс, бі рақ ше ші ле тін қан дай да бір сұ рақ- қа қа тыс ты пси хо лог өзі нің бі лім ін то лы ғы мен пай да ла на ала ды. Тұл ға ның ин тим ді, жа риялау ға бол майт ын құ пияла ры сөз бол мауы тиіс, се бе бі бұл пси хо лог тың мәр те бе сін тү сі ре ді, тө мен де те ді. Егер пси хо ди аг нос ти ка лық не ме се тү зеу ша ра ла ры, ме ке ме нің сұ ра ны сы бо йын ша жүр гі зіл ген бол са, пси хо лог бас қа суб ъек ті- лер мен тең дей шек тел ген мін дет тер мен эти ка лық стан дарт тар ға сүйен ген құ пиялар ды сақ тау ға мін дет ті. Бар лық қыз мет кер лер дің тап сы ры сы бо йын ша жүр гі зіл ген пси хо ло гия лық зерт теу лер дің нә ти же сі бас шы ға тап сы ры ла ды. Пси хо лог кез кел ген қыз мет кер мен қыл мыс кер жай лы үс- тір тін ба ға лаулар ды күн де лік ті қа рым-қа ты нас ба ры сын да сөз ет пеуі ке рек, со ны мен қа тар олар дың же ке өмі рі мен тұл ға лық мә се ле ле рі не қы зы ғу шы лы ғын қа на ғат тан ды ру дан бас тарт қа ны жөн. Қо ғам дық орын да нақ ты жә не ұс там ды бо луы ке рек. Егер пси хо лог мә се ле ні кә сі би тұр ғы дан қа рас тыр май, пси хо ло гия- лық мә лі мет тер ді өзі нің бі лік ті лі гін бай қа ту үшін ға на бір жақ ты қол дан са, эти ка лық қа ғи да лар ды бұз са,өзі нің мәр те бе сі не нұқ сан кел ті руі ық ти мал. 13.4.Психокоррекциялық(интервенциялық)шаралар Пси хо ло гия лық ин тер вен ция – пси хо те ра пия, пси хо ло гия лық ке ңес бе ру, пси хо ло гия лық тре нинг, те ра пев тік не ме се са но ген ді ор та ны ұйым дас ты ру да ғы не гіз гі әдіс тер. Қыл мыс тық жа за лауды орын дау да, қайта әлеу мет тен ді ру үл гі- ле рін жү зе ге асы ру да, пси хо кор рек циялық ғы лы ми ба ғыт тар дың дам уына аме ри ка лық жә не Ба тыс Еуро па да ғы фи ло со фия лық, әлеу мет тік, кри ми но ло гиялық, қыл мыс тық -құ қық тық, пси хо ло- гия лық тұ жы рым да ма лар ерек ше әсер ете ді. Заң психологиясы 318 Ше тел дік, ре сей лік, отан дық ға лым дар дың ал дын да да үл кен мә се ле туын дап тұр: пе ни тен циар лық ме ке ме де қыл мыс кер ді тү- зе ту не гіз гі мақ сат бо лып са на луы дұ рыс па? Ха лы қа ра лық тә жі- ри бе бұ ған нақ ты жа уап бер ген емес. Бір жа ғы нан, бас бос тан- ды ғы нан айыру жүйесі қыл мыс кер лер де қор қы ныш се зі мін қа- лып тас ты ру ға, ке ле шек те қыл мыс тық әре кет тер ді қайтала мауға ба ғыт тал ған. Екін ші жа ғы нан, пе ни тен циар лық ме ке ме айып та- лу шы лар ды бос тан дық қа шы ғу да ғы қайта әлеу мет тен ді ру, бейім- деу, жал пы ада ми құн ды лық тар ды қа лып тас ты ру да ғы идеяны жү зе ге асы ру ға, яғ ни сот та лу шы ны дұ рыс жол ға са лып, тү зе ту ге ар нал ған. Сот та лу шы лар дың жа за сын өтеу уақы ты олар ды қи науға, уайым-қай ғы, үрей, аг рес сия лық күй дің ша рық та уына, деп рес- сияға ұшы рауға ға на ба ғыт тал ма ған. Бас қа ша айт қан да, сот тал- ған дар дың кө бі пси хо ло гия лық қы сым ға тү се ті ні сөз сіз. Осын дай ор та да олар әдет те гі тәр бие леу іс те рі не іш тей қар сы лық біл ді ре ді, сот тал ған дар дың тұйық та луы кү шейеді, сон дай-ақ аг рес сия лық жә не аутоаг рес сия лық мі нез-құлық көр се туі орын ала ды. Мұн дай жағ дайда қан дай әдіс тер, амал-тә сіл дер қол дан ған жөн? Күш теп көн ді ру әді сі сот тал ған дар ды одан әрі ыза лан ды ра ды, түр лі заң- сыз әре кет тер ге ба ру ға итер ме лей ді. Мұн дай жағ дай лар да тек ке ңес бе ру ға на емес, сон дай-ақ пси- хо ло гия лық сүйе мел деу (пси хо ло гия лық кө мек), пси хо те ра пев тік кө мек, ау тот ре нинг әлеу мет тік-пси хо ло гия лық тре нинг жә не с.с. за ма науи ша ра лар тиім ді нә ти же бе ре ала ды. Пси хо лог тә жі ри бе сі нің ма ңыз ды ат қа ра тын функ циясы – сот тал ған дар мен кор рек циялық жұ мыс жүр гі зу. Ше тел дік пе ни тен циар лық ме ке ме лер де ар найы кон тин ге нт ке ар нал ған пси хо кор рек циялық бағ дар ла ма лар ды қол да ну да көп те- ген тә жі ри бе жи нақ тал ған. Құ қық бұ зу шы лар ға ар нал ған ар найы пси хо кор рек циялық бағ дар ла ма лар дың теория лық не гі зі түр лі ба ғыт та ғы тұ жы рым да ма лар ға (пси хо ана лиз, тран сак ті тал дау, би хе виоризм, геш тальтте ра пия, ұтым ды те ра пия, т.б.). Аме ри ка пси хо ло гы Ф. Кас лоу әр түр лі тү зе ту бағ дар ла ма лар- ды қа рас ты ра ке ле, олар дың не гіз гі ба ғыт ты лы ғын бел гі лей ді: 13. Пенитенциарлық мекемелердегі психодиагностикалық және ... 319 – сот тал ған адам дар ға өз қа жет ті лік те рін жә не мі нез-құлық та- рын, уәж де ме ле рін нақ ты тү сі ну ге кө мек бе ру; – қиын өмір лік жағ даят тар да тиім ді әре кет қол да ну ға жәр дем- де су; – тек қа на өзін-өзі тү сі ніп, се зі ну ға на емес, бас қа адам дар ды да тү сі ну ге ын та лан ды ру; – же ке тұл ға ның дам уына, өс уіне жә не бар мүм кін дік те рін бос тан дық та пай да ла ну ға кө ңі лін ау дар ту; – өзі не де ген жа ғым сыз қа рым-қа ты нас пен күр де лі өмір лік жағ дай лар ға қа ра мас тан қиын дық ты же ңу ге үйре ту; – сот тал ған дар ға өзін дік әділ ба ға бе ру жә не өзі нің таң да- уына, іс-әре ке ті не жа уап кер ші лік пен қа ра уына бас ты на за- рын ауда ру. Бү гін гі кү ні пе ни тен циар лық ме ке ме пси хо лог-ма ман ның ал- ды на қойыла тын за ма науи та лап тар дың бі рі – кә ме лет ке тол ма- ған де лик вент ті мі нез-құлық ты тәр биену ші лер ге реаби ли та ция- лық-тү зе ту ша ра ла рын тиім ді қол да нып, ке ле сі нә ти же лер ге қол жет кі зу: – әлеу мет тік ор та ға бейім дел ген мі нез-құл қын қа лып тас - ты ру; – тұл ғаара лық ком му ни ка тив ті дағ ды лар мен бі лік ті лік ке үйре ту; – өзін-өзі ба ға лау мен өз қа бі лет те рі не де ген се нім ді лік ті арт ты ру; – дау-да май лы жағ дайла рын да мі нез-құлық тың конст рук тив ті үл гі ле рін қол да ну ға үйре ту; – мі нез-құлық та рын тү зет уіне жа уап кер ші лік пен қа рауға дағ- ды лан ды ру; – бос тан дық та, әлеу мет тік өмір ге бейім де лу ке зең де рін де қа- жет ті ақ па рат тар ды пай да лы қол да ну ға үйре ту; – жа ңа жағ дайда, әлеу мет тік-ма құл да на тын өмір лік жос пар құр уына жәр дем де су; – әлеу мет тік бейім де лу мен қайта әлеу мет тен ді ру де жа ғым ды уәж ді лік қа лып тас ты ру; – тұл ға лық өз ге ріс тер ге дем бе ру, қол дау. Заң психологиясы 320 Кә ме лет ке тол ма ған тәр биеле ну ші лер ді бос тан дық та ғы өмір- ге қайта бейім деу жә не қайта әлеу мет тен ді ру кор рек циялық-да- мы ту шы лық жұ мыс тың ар найы не гіз гі бө лі мі нің бі рі бо лып са- на ла ды. Пси хо лог жұ мы сы ның пси хо кор рек циялық әдіс те рі Ауто ген дік жат ты ғу – пси хоп ро фи лак ти ка, пси хо ги гиена, тө- тен ше жағ дайда ғы адам ның пси хи ка лық қа лып-кү йін бас қа ру- дың әре кет тік ама лы. Кей бір ға лым дар пси хо кор рек ция мен пси хо те ра пия тер мин де- рін си но ним ре тін де қол да нып жүр. Де ген мен олар дың ара сын да не бір айыр ма шы лық тар дың бар еке ні көр се ті ле ді. Пси хо те ра пия жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|