Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Пе ни тен циар лы пси хо ло гия ның пә ні, ны сан да ры,
не гіз гі қа ғи да ла ры Қа зір гі кез де же ке са ла ре тін де пе ни тен циар лы пси хо ло гия өз пә ні, ны са ны, мін дет те рі мен қа ғи да ла ры ар қы лы қыл мыс тық жа за ны өтеу жағ дайла рын да пай да бол ған пси хо ло гия лық құ бы- лыс тар ту ра лы жи нал ған фак ті лер ді тал дап-қо ры ту мен жүйе леу, зерт теу жә не осы ның не гі зін де бел гі лі бір пси хо ло гия лық заң ды- лық тар ды пай да ла на бас та ды. Пе ни тен циар лы пси хо ло гия ның пә ні – адам дар дың (айып та- лу шы лар мен айып та лу шы лар қауымы), сон дай-ақ тү зе ту ме ке- ме ле рі тәр биеші ле рі мен қыз мет кер ле рі ұжы мы ның пси хи ка лық 11. Пенитенциарлық психология 215 іс-әре ке ті нің фак ті ле рін, заң ды лық та ры мен ме ха ни зм де рін зерт- теуі бо лып та бы ла ды. Пе ни тен циар лы пси хо ло гия ның ны сан да ры: ‒ айып та лу шы тұл ға сы, оның спе ци фи ка лық ерек ше лік те рі- нің ди на ми ка сы жә не жа за өтеу дің әр түр лі жағ дайла ры мен қайта әлеу мет тен ді ру үдерісіндегі кө рі ніс бе ре тін тә сіл де рі; ‒ айып та лу шы лар қауым дас ты ғы мен топ та ры, олар дың әлеу- мет тік-пси хо ло гия лық ерек ше лік те рі, құн ды лық бағ дар- ла ры ның, қо ғам ға қар сы суб мә де ниеті нің ерек ше лік те рі, айып та лу шы лар ст ра ти фи ка циясы; ‒ қыл мыс тық жа за өтеу ме ке ме ле рі қыз мет кер ле рі нің ұжы мы мен тұл ға сы, олар дың айып та лу шы лар ды тү зе ту мен қайта әлеу- мет тен ді ру үдерісін ұйым дас ты ру ға бай ла ныс ты іс-әре ке ті; ‒ айып та лу шы лар ды тү зе ту мен қайта әлеу мет тен ді ру дің бас- ты құ рал да ры ның пси хо ло гия лық не гіз ді лі гі; ‒ қыл мыс тық-орын дау заң ды нор ма ла ры ның пси хо ло гия лық са рап та ма сы жә не олар дың айып та лу шы лар ды тү зе ту мен қайта әлеу мет тен ді ру мін дет те рі не сәй кес ті гі. Пе ни тен циар лы пси хо ло гия ның да кез кел ген бас қа ғы лым сияқ ты ғы лы ми-тұ жы рым да ма лық бе та лыс та ры ның пай да бо- луы, қа лып та суы жә не ауыс уын , әлеу мет тік-эко но ми ка лық жағ- дай лар ға бай ла ныс ты олар ды тә жі ри бе ге ен ді ру ерек ше лік те рін көр се те тін өз та ри хы бар. Әдіс на ма сы іс-әре кет ті ұйым дас ты ру мен құ ры лым қа ғи да- ла ры жә не тә сіл де рі нің жүйесі ре тін де анық та ла ды. Пси хо ло гия ғы лы мы ның әдіс на ма сы – тұ жы рым да ма лар ды ұсы ну дың қа жет- ті қа ғи да лар дың жиын ты ғын құ рай ды. Пе ни тен циар лы пси хо ло гия ның әдіс на ма сы айып та лу шы лар- дың тұл ға сын да, сон дай-ақ оны қор ша ған ор та да пай да бо ла тын пси хо ло гия лық үдеріс тер мен құ бы лыс тар ды жүйелі, тұ жы рым- да ма лы түр де қам ту ды, пе ни тен циар лық тұ жы рым да ма лар мен тә жі ри бе нің ма ңыз ды мә се ле ле рін есеп ке алу ды көз дейді. Пе ни тен циар лы пси хо ло гияға қа тыс ты әдіс на ма лық қа ғи да лар: ‒ де тер ми низм қа ғи да сы (Л.С. Вы го тс кий, С.Л. Ру би нш тейн, А.Н. Леонтьев); Заң психологиясы 216 ‒ са на мен іс-әре кет бір лі гі қа ғи да сы (С.Л. Ру би нш тейн, А.Н. Леонтьев, Б.Г. Анань ев, Б.М. Теп лов, т.б.); ‒ да му қа ғи да сы (Ч. Дар вин, С.Л. Ру би нш тейн, Б.Ф. Ло мов жә не т.б.); ‒ тү зе ті лу қа ғи да сы (Н.Г. Чер ны ше вс кий, И.П. Пав лов, К.К. Пла то нов, К.Д. Ушинс кий, А.Г. Ко ва лев, А.Д. Гло точ- кин, В.Ф. Пи рож ков жә не т.б.); ‒ суб ъек тив ті бел сен ді лік қа ғи да сы (К.К. Пла то нов, А.Г. Ко- ва лев, В.Ф. Пи рож ков, В.М. Позд ня ков, М.Г. Де больс кий, М.П. Сту ро ва жә не т.б.); ‒ тұл ға ны қайта әлеу мет тен ді ру мен із гі лен ді ру қа ғи да сы (М.Н. Гер нет, Б.С. Утевс кий, Ю.Ю. Бех те рев, М.И. Ени кеев, В.Ф. Пи рож ков жә не т.б.); ‒ тү зе ту үде рі сі нің тұ тас ты лы ғы қа ғи да сы А.Г. Ко ва лев, М.П. Сту ро ва, В.Ф. Пи рож ков, А.Д. Гло точ кин, А.С. Но во- се ло ва, В.Д. Лу та нс кий, Л.В. Вы со ти на жә не т.б.). Пе ни тен циар лы пси хо ло гия әдіс тер дің тұ тас жүйе сін пай да- ла на ды: ‒ ұйым дас ты ру әдіс те рі: лон ги тюд ті – бір адам ды ұзақ уа қыт бойы бір не ше рет зерт теу, ке шен ді – объек ті ні әр түр лі ғы- лым өкіл де рі нің әр түр лі құ рал дар мен зерт теуі; ‒ эм пи ри ка лық әдіс тер: ба қы лау, өзін-өзі ба қы лау; экс пе ри- мент (та би ғи жә не зерт ха на лық); пси хо ди аг нос ти ка лық әдіс тер – тес тер, ан ке та лар, сау ал на ма лар, со циомет рия, сұх бат, әң гі ме; іс-әре кет өнім де рін тал дау жә не өмір баян- дық әдіс тер; ‒ мә лі мет тер ді өң деу әдіс те рі: сан дық (ста тис ти ка лық) жә не са па лық (ма те ри ал ды топ тар бо йын ша жік теу) тал дау; ‒ айып та лу шы тұл ға сы на пси хо ло гия лық-диаг нос ти ка лық жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|