О. К. Иминов tdiu "Statistika" kafedrasi dotsenti, I f. n. M. Ya. Azimov
жүктеу/скачать 316.79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Auditoriya soatlari
| К Qist
■'qoplash Qsot Aoiaa: Qsot - savdo tarmog’i orqali sotilgan mahsulot hajmi yoki qiymati; Qist- aholi iste’mol qilgan mahsulot hajmi yoki qiymati.
Qist - iste’mol qilingan tovar va xizmatlar hajmi yoki qiymati. Tovar aylanishi fizik hajmining indeksini hisoblashda uni qiyoslanadigan narxlarda qayta baholash katta ahamiyat kasb etadi. Bu Tovar aylanishining joriy narxlardagi qiymatini iste’mol narxlari indekslariga nisbati olinadi:
Уист.нар
YjhPl qpo Iste’mol narxlarining indekslari ne’matlar va xizmatlarning ma’lum to’plami asosida aniqlanadi. Tovar vakillarining bu to'plami rahbar organlari tomonidan tasdiqlanadi va vaqti-vaqtida yangilanib turadi. Narxlarning yig’ma indekslari tovar-vakillar indekslaridan o’rta muallaq arifmetik miqdor hisoblanadi. Bunda shu tovar-vakfflaming tovar aylanishi mezon rolini o’ynaydi: X wi 1-yis'ma.ist.narx \ ' Aholining bo’sh vaqtdan foydalanish ko’rs atkichlari Aholi bo’sh vaqtining borligi va undan foydalanish ish vaqti bilan uzviy aloqada bo’ladi. Inson ixtiyoridagi barcha vaqtni quyidagicha taqsimlash mumkin: fiziologik ehtiyojlarni qondirish vaqti; ishga bog’liq vaqt, bunga tayyorgarlik ko’rish va yo’lga sarflangan vaqt ham qo'shiladi; - bo’sh vaqt, undan aholi o’z ixtiyoricha foydalanadi. Statistika bo’sh vaqtni o’rganishda uning hajmi va tarkibiy tuzilishini tadqiq qiladi. Tarkibiy tuzilishni o’rganish dam olish, uy ishlari bilan shug’ullanish, bolalar tarbiyasi, madaniy va ma’lumot darajasini oshirish, shuningdek, xobbi va ishqibozlikka sarflangan vaqtni ajratishdan iboratdir. SHu bilan birga bo’sh vaqt tarkibiga unumsiz sarflangan vaqt (masalan, turli muassasalar, tashkilotlarga borish va b.)kiritiladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi ishchining bo’sh vaqti ko’proq bo’lishiga ta’sir ko’rsatsa, o’z navbatida bo’sh vaqtdan samarali foydalanish, masalan, sog’liqni tiklash, profilaktika, bilim saviyasini oshirish kabilar ishlab chiqarishning rivojlanishi, ish vaqtidan samarali foydalanishga, kasal bo’lishi sababli ishga chiqmasliklar kamayishi, mehnat unumdorligi oshishiga olib keladi. Bo’sh vaqtning asosiy zaxirasi har yilgi navbatdagi ta’til hisoblanadi. Uning miqdori shu mamlakat mehnat qonunchiligi bilan tartibga solinadi yoki kasaba uyushmalari va ish beruvchilar o’rtasidagi kelishuvlariga muvofiq aniqlanadi.Statistikada har yilgi navbatdagi ta’tilni miqdoriy tavsiflash maqsadida uning o’rtacha davomiyligi band aholining turli guruhlari (qoidaga ko’ra, kasb va tarmoq) hisoblanadi. Aholi turmush darajasini ifodalovchi umumlashtiruvchi ko’rs atkichlar Aholi turmush darajasini ifodalovchi tizimning asosiy ko’rsatkichlari yuqorida ko’rib chiqildi. Bu ko’rsatkichlar jamiyat farovonligining ayrim tomonlari miqdori yoki sifatini baholadi. Aholi turmush darajasiga umumiy ta’rif berish taqqoslash uchun qo’l kelmaydi. SHunig uchun uzoq davr mobaynida shunday umumlashtiruvchi ko’rsatkich topish maqsadida iqtisodchilar ko’p uringanlar. Bunday ko’rsatkich bo’lishi mumkinmi yoki yo’qmi - bu muammo va ilmiy qiziqish uyg’otadi. Jamiyat farovonligining asosiy manbai va omili davlatning iqtisodiy rivojlanishi hisoblanadi. SHuning uchun iqtsodiyotning natijaviy holatini ifodalovchi, aholi turmush darajasini umumlashtiruvchi ko’rsatkich tariqasida yalpi milliy mahsulot, milliy daromad va sof milliy ixtiyorda qolgan daromad hisoblanadi. Aholi turmush darajasini tahlil etish, uning dinamikasini o’rganish, regionlar bo’yicha taqqoslash maqsadida aholi jon boshiga (doimiy baholarda) real yalpi ichki mahsulot hisoblanadi. Bu ko’rsatkichning kamchiligi shundan iboratki, uning tarkibiga aholi turmush darajasi bilan bog’liq bo’lmagan elementlar ham kiradi. Masalan, yalpi ichki mahsulot takibiga armiya xarajatlari, davlat boshqaruv apparati xarajatlari va boshqalar kiradi. SHu bois aholi turmush darajasini baholash uchun makroiqtisodiy ko’rsatkichlar bilan bog’liq bo’lgan natural ko’rsatkichlardan foydalanish tavsiya etiladi. Bularga quyidagilar kiradi: go’daklar tug’ilishi, go’daklarning vafot etish ko’rsatkichi va yashashi mumkin bo’lgan umr uzunligi. Umumlashtiruvchi ko’rsatkich tariqasida satistika amaliyotida hayot qiymati indeksidan foydalanilgan. Bu ko’rsatkich o’zgarishiga iste’mol tarkibi o’zgarishi natijasida, iste’mol talabi o’zgarishi, bozor kon’yunkturasi xolati kabilar ta’sir ko’rsatadi. Bu indeks aholi farovonligiga baho ta’sirini ifodalashi kerak edi. SHu maqsadda iste’mol, buyum va xizmatlarga baho o’zgarishi, aholi turmush darajasini o’zgarmas holda saqlab qolish uchun kerak bo’lgan xarajatlar taqqoslanar edi. Bu ko’rsatkichni hisoblashda zarur bo’lgan iste’mol ne’matlari yig’indisi (iste’mol savati) aniqlanadi. SHu iste’mol savati amaldagi va o’zgarmas baholarda hisoblanib, ular taqqoslanadi. Lekin bunday usul hayot qiymati o’zgarishini emas, balki uning o’zgarishiga iste’mol baholari ta’sirini ko’rsatadi. SHunig uchun uning nomi “Iste’mol baholari indeksi” deb atala boshladi. Bu indeks turmush qiymati o’zgarishi, iste’mol savatiga kiruvchi ne’matlar yig’indisiga baho dinamikasining ta’sirini ta’riflaydi. Aholi turmush darajasini umumlashtiruvchi ko’rsatkich hali ham muammo hisoblanadi. SHunday umumlashtiruvchi ko’rsatkich tariqasida inson potensialining rivojlanish indeksi (IPRI) ni ko’rib chiqamiz Bu ko’rsatkich BMT rivojlanish dasturi iqtisodchilari tomonidan tavsiya etilgan. Aholi turmush darajasining muhim tomonlarini o’z ichiga oladigan uch ko’rsatkich mavjud: tug’ilish va umr ko’rish davomiyligi; erishilgan ta’lim darajasi; aholi jon boshiga real yalpi ichki mahsulot hajmi. IPRI yuqorida ko’rib chiqilgan ko’rsatkichlar indekslarining o’rtacha arifmetik usulida aniqlanadi. Har bir ko’rsatkich indeksini ko’rib chiqamiz: Xj-Xmin Xmax-Xmin Bu erda: Xi - i ko’rsatkichning haqiqiy ifodasi; Xmax - Xmin - i ko’rsatkichning maksimal va minimal ifodasi.
Y = X, -25 85-25 Erishilgan ta’kim darajasi indeksi (Y2) ni hisoblashda ikki indeks katta yoshdagi aholining ma’lumotliligi indeksi i21 2/3 vazn bilan va 1/3 vazn bilan boshlang’ich o’rta va oily o’quv yurtlaridagi ta’lim oluvchilar salmog’I yig’indisi indeksi fe). 2 • 1 • Y2 -3х121 + 3Х121
15 va undan yuqori yoshdagi, ya’ni katta yoshdagi aholi ichida ma’lumotlilik indeksini hisoblashda X,„in q 0; q 100%. Aholi jon boshiga real yalpi ichki mahsulot hajmi quyidagicha hisoblanadi: yalpi ichki mahsulotning real hajmi dollarda, valyutani sotib olish qobiliyatini e’tiborda tutgan holda hisoblanib, normal turmush darajasi uchun juda yuqori daromad talab etmasligini hisobga olgan holda 1992 yilda jahon miqyosida o’rtacha jon boshiga to’g’ri kelgan yalpi ichki mahsulot hajmi 5120 dollar chegara tariqasida olinadi: X3q5120 dollar. Aholi jon boshiga 5120 dollar ko’p yalpi ichki mahsulot to’g’ri kelgan davlatlarda Х3> Х3 ortiqcha miqdori formulalar yordamida diskontirovka qilingan daromad aniqlanadi. Х3 < X3 •bo’lsa, bunday davlatlarda aholi jon boshiga real yalpi ichki mahsulot hajmi 100 dollar tenglashtirib olinadi va maksimal diskontirovka qilingan miqdor 5448 dollar bo’ladi. SHunday qilib:
Y3 X3-100 5448-100 Inson potensiali taraqqiyoti indeksi (IPTI), asosan amaliyotda xalqaro va hududlararo taqqoslash maqsadida ishlatiladi. Davlat miqyosida tahlil uchun bu indeks yuqorida ko’rsatilgan aholi turmush darajasi ko’rsatkichlari bilan birgalikda ishlatiladi. Qisqacha xulosalar Davlat iqtisodiyotini baholash, odatda aholi turmush darajasiga bog’liq holda olib boriladi. Aholi turmush darajasini sifat ko’rsatkichlari inson hayotidan mamnunligini ifodalaydi va uni baholashda yuqori, qoniqarli, past darajalar bilan ifodalanadi. Ayrim iqtisodchilar hayotni yoqimliligi bo’yicha ham baholashga urinishadi, bunda hayotni emosional qabul qilishadi. Masalan, AQSH, Angliyada turmush darajasi sifati yuqoriroq bo’lsa ham, Ispaniya, Kanar orollarida dengiz bo’yi, mayin iqlim sharoitidagi hayot ko’proq mamnunliroq tuyuladi. Lekin bunday tomonlarga ko’proq ahamiyat beriladi, qachonki moddiy tomondan aholi talablari yuqori darajada qoniqtirilganda, shu munosabat bilan aholi turmush darajasi deganda, hayotning moddiy asosi inson farovonligi miqdoriy darajasi ta’rifi tushuniladi va bir ko’rsatkich yordamida uni ta’riflab bo’lmaydi. Buning uchun ko’rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. BMTning Statistika komissiyasi aholi turmush darajasini baholash uchun quyidagi ko’rsatkichlar tizimidan foydalanishni tavsiya etadi: Aholi demografik tavsifi. Daromadlari ko’rsatkichi. Xarajatlari va jamg’armalari. Moddiy boylik va xizmatlar iste’moli. Turar joy uzoq muddatga mo’ljallangan ashyolar bilan ta’minlanganligi. Bandlilik va ishsizlik. Mehnat shart-sharoitlari ko’rsatkichlari. Ta’lim, sog’liqni saqlash va h.k. Davlatlararo dinamikada qiyoslash maqsadida, aholi turmush darajasiga umumiy ta’rif berish maqsadida inson potensialini rivojlanish indeksini hisoblash tavsiya etiladi. Nazorat va muhokama uchun savollar Turmush darajasi haqida tushuncha. Turmush darajasini baholash yo’nalishlari. Turmush darajasini baholashda qo’llaniladigan ko’rsatkichlar tizimi. Aholi daromadlari va uni statistik o’rganish. Aholi daromadlari va jamg’armalari ko’rsatkichlari. Aholining moddiy boylik va xizmatlar iste’mol qilish ko’rsatkichlari. CHakana tovaraylanma va uning tarkibi - aholi turmush darajasini baholovchi ko’rsatkich. Aholi bo’sh vaqti va uning turmush darajasi bilan bog’liqligi. IPRI ning mohiyati va hisoblash usuli. Asosiy adabiyotlar Akbarova Z. Mehnat bozori statistikasi. O’quv qo’llanma. - T.: O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, Toshkent, 2004. Пoд рeд. С.Д.Ильeнкoвoй. Микрoэкoнoмичeская статистика. Учeбник. - М., 2004 г. В.Г.Минашкин, O.Л.Кoзарeзoва. O^oBbi Teopuu статистики. - М., 2004 г. Р.А.Шмoйлoва и др. Практикум пo тeoрии статистики. Учeбнoй пoсoбиe. - М., 2004 г. Р.А.Шмoйлoва и др. Teoprn статистики. Учeбник. - М., 2004 г. www. euireland. ie www.cec.org.uk www. eurunion. org www.europarl.ie GLOSSARIY Statistik nazorat, bunda kuzatish ob’ektlari qamrovining to’laligi; barcha zarur grafa va qatorlar to’liq to’ldirilganligi; zarur rekvizitlar; manzil, sana, imzo, muhrlarning borligi tekshiriladi. Arifmetik nazorat, u miqdoriy bog’langan ko’rsatkichlarga asoslanadi(masalan, tashkil etuvchi elementlar yig’indisi yakundan katta bo’la olmaydi); Mantiqiy nazorat, u sifat bog’lanishiga asoslanadi (masalan, 5-6 yoshli bola oliy ma’lumotga ega bo’la olmaydi). XMT - Xalqaro Mehnat Tashkiloti. XMB - Xalqaro mehnat byurosi. Mehnatga layoqatlilik yoshi bo’yicha guruh, BMT Statistika komissiyasi tavsiya etgan. Hududiy guruh - mamlakatlarni qit’alar hamda mamlakatlar birlashmalari bo’yicha hamkorlik va rivojlanish tashkiloti, va boshqalar bo’yicha xalqaro darajada guruhlash. Bandlik maqomi bo’yicha guruh - u XMT ishlab chiqqan bandlik maqomining xalqaro tasnifiga asoslanadi. Kasbiy guruh, uning asosida XMT qabul qilgan kasblarning xalqaro standart asosida yotadi, bu tasnif 4 bosqichdan iborat bo’ladi. Potensial mehnat resurslariga mehnat yoshidagi mehnatga layoqatlilar kiritiladi. Haqiqiy mehnat resurslari - iqtisodiy faoliyat bilan band bo’lganlar. YOllanma xodimlar. Ishlovchilarning eng ko’p sonli guruhi bo’lib, u mehnat shart-sharoitlari va unga haq to’lash to’g’risida har qanday mulkchilik shaklidagi korxonalar yoki alohida shaxs bilan mehnat shartnomasi (kontrakt, bitim) tuzgan shaxslarni o’z ichiga oladi. Ish beruvchilar. Bu guruhga mustaqil yoki bir yoki bir necha sheriklar bilan birga ishlab, doimo “yollanma ishchi” sifatida bir yoki bir necha xodimlarni yollaydigan xodimlar kiritiladi. O’z hisobiga ishlaydigan shaxslar. Bu guruhga qoidaga ko’ra, mustaqil yoki sheriklar bilan ishlaydigan va doimiy asosda hech qanday yollanma ishchilarni yollamaydigan shaxslar kiritiladi. Ishlab chiqarish shirkat a’zolari. Bu guruhga shirkatlarning faol (ishlaydigan a’zolari hisoblanadigan shaxslar kiritiladi. Oilaning yordam beruvchi a’zolari. Oilaviy korxonalar (biznes)da faoliyatni shu uy xo’jaligida yashovchi qarindosh boshqaradigan shaxslar oilaning yordam beruvchi a’zolari hisoblanadi. Bandlik maqomi bo’yicha tasniflanmaydigan xodimlar. Bu guruhga ilgarilari daromad keltiradigan mehnat faoliyati bilan band bo’lmagan ishsizlar va zarur axborotning etarli emasligi yoki qandaydir boshqa sabablar tufayli yuqorida aytib o’tilgan guruhlardan birortasiga ham kiritish mumkin bo’lmagan shaxslar kiritiladi. Iqtisodiy nofaol aholi - ishchi kuchi tarkibiga, ya’ni bandlar va ishsizlar qatoriga kirmaydigan, tekshirilayotgan yoshdagi aholi. Doimiy xodimlar soni - ishga qabul qilish buyrug’ida muddati ko’rsatilmagan hodimlar kiritiladi. Ro’yxatdagi xodimlar soni - ishga qabul qilish haqida buyruq chiqqan kundan boshlab, to ishdan bo’shatish haqida buyruq chiqquncha ro’yxatda bo’lganlar kiritiladi. Vaqtincha xodimlar soni - ikki oy muddatgacha yoki vaqtincha ishlamayotgan xodimlar o’rniga ishlashga 4 oygacha qabul qilinganlar kiritiladi. Mavsumiy xodimlar - olti oygacha mavsumiy ish bajarish uchun qabul qilinganlar kiritildi. Ichki migrasiya - davlat miqyosida bir ma’muriy-hududiy birlikdan boshqasiga ko’chish. Tashqi migrasiya - davlat chegarasidan o’tish bilan bog’liq bo’lgan harakat. Doimiy migrasiya - belgilangan muddat oralig’ida mazkur davlatga doimiy istiqomat qilish uchun ko’chib kelganlar yoki undan ko’chib ketganlar soni bilan ta’riflanadi. Mayatnik migrasiya - bir haftadan kam bo’lgan muddatdaga ishga doimiy istiqomat qiluvchi makondan xarakati tushuniladi. Potensial taklif hajmi - mehnatga layoqatli aholining butun aholi soni va tarkibi, sog’lig’ining holati va mehnatga layoqatlilik darajasi, aholining hududiy joylashishi va joydan-joyga ko’chishi va x.k. Haqiqiy taklif hajmi - iqtisodiy faol aholining soni va tarkibiy tuzilishi ko’rsatkichlari yordamida aks ettiriladi. Tuzilmaviy ishsizlik - ishchi kuchi talab va taklifi miqdorini kasbiy va geografik nomuvofiqligi oqibati hisoblanadigan ishsizlik. Texnologik ishsizlik - iqtisodiyotning ayrim tarmoqlaridagi ishlab chiqarishning texnologik xususiyatlariga bog’liq bo’lgan ishsizlik. Friksion ishsizlik - yangi ish o’rni yoki turar joyni izlash maqsadida ishdan ixtiyoriy ketish bilan bog’liq ishsizlik. Mavsumiy ishsizlik - faqat ma’lum davrlarda (masalan, qishloq xo’jaligi ishlari qizg’in davrda) ishga ega bo’ladigan, yilning boshqa davrlarida band bo’lmaydigan shaxslarga xos ishsizlik. Ishlagan kishi/kun - ishchining ishga kelib tushgan kuni hisoblanadi. ishlagan kishilar soati haqiqiy ishlagan ish vaqti, o’lchov birligi hisoblanadi. Kalendar vaqt fondi - ishga kelgan kishi kunlar + ishga kelmagan kishi kunlar. Tabel vaqt fondi - kalendar vaqt fondidan bayram va dam olish kunlari fondiga kamroqdir. Maksimal imkoniyatli vaqt fondi - tabel vaqt fondidan navbatdagi ta’til kunlari fondiga nisbatan kamroqdir. Mehnat unumdorligi - vaqt birligida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori. Mehnat talabchanligi - mahsulot birligiga sarf etilgan ish vaqt. Mehnat haqi aholining pul va natura ifodasidagi barcha daromadlari bo’lib, u iqtisodiy faoliyat jarayonida hosil bo’ladi va ish haqi, choy puli va boshqalarni o’z ichiga oladi. Asosiy nafaqa - davlat tomonidan nafaqa yoshiga etgan barcha fuqarolar, ulaming ish stajlaridan qat’iy nazar to’lanadigan nafaqa. Qo’shimcha nafaqa - miqdori aholining iqtisodiy faoliyati ishtirok etishiga bevosita bog’liq nafaqa bo’lib, u quyidagi elementlardan tarkib topadi: ish haqi darajasiga ko’ra davlat nafaqasidan; korxonlarning nafaqa rejasi bo’yicha nafaqadan; xodimning shaхsiy nafaqa rejasi bo’yicha nafaqadan. Davlat nafaqasi - davlat tomonidan faqat yollanma ishchilarga asosiy nafaqadan tashqari to’lanadigan va butun ish stajiga o’rtacha hisoblangan nafaqasi. Fondlar koeflisienti daromadlar umumiy hajmida aholini eng ko’p va eng kam ta’minlangan guruhlari daromadlari yoki ularning ulushlari o’rtacha qiymatining nisbatidir. Tabaqalashning desil (kvantil) koeffisienti eng ko’p ta’minlangan aholi darajasi minimal qiymatining eng kam ta’minlangan 10 % (20 %) aholi daromadlari darajasining minimal qiymatiga nisbati sifatida hisoblanadi. IPRI - inson potensialining rivojlanish indeksi. ADABIYOTLAR RO’YXATI O’zbekiston Respublikasi Qonunlari. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. - Toshkent, O’zbekiston 2003. O’zbekiston Respublikasining Davlat statistikasi to’g’risida qonuni. - T., 2002 yil 12 dekabr, №441-II. O’zbekiston Respublikasining “Аholini ish bilan ta’minlash to’g’risida”gi Qonuni. - T.: O’zbekiston 1998 (yangi tahriri). O’zbekiston Respublikasining “Mehnat kodeksi”. - T.: Adolat 1996. O’zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” - T.: O’zbekiston, 1997. II. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari. “Bozor islohotlarini chuqurlashtirnsh va iqdisodiyotni yanada erkinlashtirnsh sohasidagi ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 14 iyundagi Farmoni. “Mikrofirmalar va kichik korxonalarni rivojlantirishni rag’batlantirish borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 ynl 20 iyundagi Farmoni. “Tadbirkorlik sub’ektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada tikomillashtirish chora-todbirlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 14 iyundagi Farmoni. “Tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan taqdim etilayotgan hisobot tizimini takomnllashtirish va uning noqonuniy talab etilishi ustidan nazoratni kuchaytirish to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 ynl 15 iyundagi qarori. 10.O’zbekistan Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarini isloh qilish va yanada erkinlashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni. Xalq so’zi. 2005 y., 1 aprel. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Qarorl ari. Davlat statistikasi to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Qonunini amalga kiritish haqida O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qarori 12 dekabr yil №442 - II “O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi faoliyatini tashkil etish haqida” gi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 8 yanvar 2003 yil 8 - sonli qarori. 13.O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi xaqida Nizom. 8 yanvar yil 8 - sonli Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tasdiqlangan. 14. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasida mikrokredatlashni rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Qarori, 2002 yil, 30 avgut 309 - soni. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti as arlari. Karimov I.A. Inson, uning huquqi va erkinliklari hamda manfaatlari - eng oliy qadriyat. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 13 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimda 2005 yil 7 dekabrda so’zlagan ma’ruzasi. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlaktni modernizatsiya va isloh etishdir. - Toshkent. O’zbekiston, 2005. Prezident Islom Karimovning Vazirlar Mahkamasining 2002 yilda mamlakatni njtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2003 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo’nalishlariga bag’ishlangan majlisidagi ma’ruzasi. Xalq so’zi, 2003 yil 18 fevral. Prezident Islom Karimovning Vazirlar Mahkamasining 2004 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2005 yilda iqtmsodiy islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo’nalishlariga bag’ishlangan majlisdagi ma’ruzasi. Xa lq so’zi 2003 yil 19 yanvar. A.Karimov “O’zbekiston demokratik taraqqiyotning yangi bosqichida” T.: O’zbekiston 2005. A.Karimov “Biz tanlagan yo’l - demokratik taraqqiyot va ma’rifiy dunyo bilan xamkorlik yo’li” T.: O’zbekiston 2003. As osiy adabiyotlar. Darsliklar. O’zbekiston Respublikasida chiqarilgaii adabiyotlar. Akbarova Z. Mehnat statistikasi. O’quv qo’llanma. - T.: TDIU, 2004. Abdullaev YO. «Statistika nazariyasi». - T.: O’qituvchi, 2002 y. Abduraxmonov Q.X, Volgin N., Xolmo’minov SH.R., Xayitov A.B. va boshqalar. Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi. Darslik. - T.: O’zbekiston, 2001. Abduraxmonov Q.X, Murtazaev B.CH. Mehnat bozori. O’quv qo’llanma. - T.: TDIU, 1999. Maxmudov B. «Milliy hisobchilik asoslari». - T.: Akademiya, 2003. Nabiev X.va boshqalar Makroiqtisodiy statistika. O’quv qo’llanma. TDIU, 2000. Nabiev X. N., Azimov M.YA., Akbarova Z. Xo’jaqulov X Makro- mikroiqtisodiy statistika. O’quv qo’llanma. -T.: Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, 2004. Nabixo’jaev A.A., Maxmudova B.M., Nasretdinova SH.S. Moliyaviy dasturlash. O’quv qo’llanma. - T.: Moliya, 2005. 29.Soatov N. Statistika. Darslik. - T.: Abu Ali ibn Sino, 2003. Xolmo’minov SH.R. Mehnat bozori iqtisodiyoti. O’quv qo’llanma. - T.: TDIU, 2004.
G’oyibnazarov B.K. Milliy hisoblar tizimi. O’quv qo’llanma. - T.: Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, 2004. Rossiyada chiqarilgan adabiyotlar адабиётлар Адамов В.Е. и др. Экономика и статистика фирм. Учебник. 2003 г. Абдурахмонов К.Х, Шарифуллина Т.А. Экономика и социалогия труда. Учебное пособие. - М: РЭА им.Г.В.Плеханова, 2002. Адамчук В.В., Рамошов О.В., Сорокина М.Е. Экономика и социология труда. - М.: ЮНИТИ, 1999. Башкатов Б.И., Карпухина Г.Ю. Международная статистика труда. Учебник. - М.: Дело и Сервис, 2001. Дубянская Г.Ю. Экономика - статистический анализ заработной платы в России. 1991-2000 г.г. - М., 2003 г. Ефимова М.Р., С.Г.Бычкова. Социальная статистика. Учеб. пособие. - М, 2003 г. Под ред. И.И.Елисеевой. Социальная статистика. Учебник. - М., 2003 г. М.Иванова. Экономическая статистика. Учебник. - М., ИНФРА. 2000 г Под ред. С.ДИльенковой. Микроэкономическая статистика. Учебник. - М., 2004 г. Курс социально - экономической статистики. Под ред. МГ.Назарова. - М.: Финстатинформ, 2005. А.Е.Суринов. Доходы населения: опыт количественных измерений. - М., 2000 г. Сиденко А.В., Башкатов Б.И., Матаева В.М. Международная статистика. Учебник - М: Дело и Сервис, 1999. В.Н.Салин, Е.В.Шпаковская. Социально - экономическая статистика. - М.: ЮРИСТ, 2004 г. Национальное счетоводство. Под ред. Г.Д.Кулагина. - М.: Финансы и статистика, 2005. Теория статистики. Учебник. Под ред. Р.А.Шмойлова. - М.: Финансы и статистика, 2004 г. Chet el adabiyotlari Abella MI.: Abrera - Mangahas, M.A.Sending workers abroad: A manual for low - and middle-income countries. Geneva, International Labour-Office, 1997. Хуссманс Р., Мехран Ф., Верма В. Обследованная экономически активного населения: занятость, безработица и неполная занятость/Методологическое руководство МБТ: Пер.с англ. В 2 книгах, книга 1- М., АО Финстатинформ, 1994. Эренберг Р.Дж., Смит Р.С. Современная экономика труда. Теория и государственная политика. / Пер с англ. // Под науч. ред. Р.П.Колосовой, Т.О.Разумовой, С.Ю.Рощина. - М.: МГУ, 1996. Ilmiy maqolalar Доклад о мировом развитии 2000/2001. Борьба с бедностью. Всемирный банк. Вашингтон, округ Колумбия. 2000. Доклад о развитии человеческого потенциала в странах Европа и СНГ - М., ПРООН, 2002 г. ЬшоДоу G’. О’Ласка агктекк уа dispersiyaning Ы8оЫа8Ьп1 sоddаlаshtirilgаn уапа bir usuli to’g’risidа. - Iqtisediyot уа 1а’Ит, 2003, №4. Уровень жизни населения. / Вопросы статистики - 2001 №6. с. 3-30. Уровень жизни населения: методы и результаты анализа // Вопросы статистики - 2000 №8. с. 3-33. Nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalari Ахmаdjоnоv X O’zbekiston хоnоdоnlаri тоНуа resurslаrini shаkИаnishi уа ishlаtilishi. ^mzHdlik dissertаtsiyasi. Tоshkent, 2006. ЩаШоу X Iste’mоl sаrflаri уа yalpi ichki шаhsulоt o’rtаsidаgi bоg’lаnishni stаtistik o’rgаnishni tаkошillаshtirish. (Milliy hisоblаr tizimi аsоsidа). ^mzHdlik dissertаtsiyasi. Tоshkent, 2004. Хиггашоу K. Bоzоr iqtisоdiyoti shаrоitidа investitsiya tizimi уа uni tаkошillаshtirish yo’nаlishlаri. Nошzоdlik dissertаtsiyasi. Toshkent, 2005. Ilmiy —amaliy anjumanlar ma’ruzalari to’plami Ау^рпоу A.H. O’zbekistоn Respublikаsidа kichik biznes уа xususiy tаdbirkоrlikning riуоjlаnishini stаtistik o’rgаnish tашоyillаri. «Milliy iqtisоdiyot sоhаlаridа xаlqаrо tаjribаni o’rgаnish уа uni kichik biznes, xususiy tаdbirkоrlikni riуоjlаntirishdа tаdbiq etish шауzuidаgi ilшiy-ашаliy аnjumаn» Tоshkent, TDIU, 2004 yil 2 ^yabr. 59.Isшоilоу G’. Fermer хо^аШай tаnlашаsini shаkllаntirish шuашшоlаri. - T., 1 nоyabr TDIU, 2005. Nаbiev Х N. Umumiy оvqаtlаnish kоrxоnаlаridа iqtisоdiy islоhоtlаr. “O’zbekiston iqtisоdiyotidа iqtisоdiy islоhоtlаrni chuqurlаshtirish” - T., 1 ^yabr TDIU, 2005. Nаbieу XN. Inуestitsiya muhitini stаtistik bаhоlаsh usulbri. “O’zbekiston iqtisоdiyotidа iqtisоdiy islоhоtlаmi chuqurlаshtiгish” - T., 1 nоyabr TDIU, 2005. G’оyibnаzаrоv B.K. Аhоli turmush dаrаjаsini bаhоlаsh шuашшоlаri (ilmiy шаqоlа). «Milliy iqtisоdiyot sоhаlаridа xаlqаrо tаjribаni o’rgаnish уа uni kichik biznes, xususiy tаdbiгkоrlikni rivоjlаntirishdа tаdbiq etish шауzuidаgi ilmiy-аmаliy аnjuшаn» Tоshkent, TDIU, 2004 yil 2 ^yabr Magistrlik dissertatsiyalari Nosirov R.X O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy salohiyatini iqtisodiy-statistik o’rganish. TDIU, 2005. Rixsiev R.M. O’zbekiston Respubliksining iqtisodiy rivojlanishi va o’sish ko’rsatkichlari. TDIU, 2005. Umarova M.A. O’zbekiston Respublikasi mehnat bozorini iqtisodiy-statistik tahlili. TDIU, 2005. Bitruv malakaviy ishlari Begmatov J.M. O’zbekiston Respublikasi viloyatlari aholisining pul daromadlari va xarajatlarini taqqoslama iqtisodiy-statistik tahlili. TDIU, 2005. Musaev I.Q. O’zbekiston aholisi iste’mol darajasini iqtisodiy-statistik tahlili. TDIU, 2005. Rashidov F.M. O’zbekiston aholisining ijtimoiy himoyalashni iqtisodiy-statistik tahlili. TDIU, 2005. Qobulov L.A. O’zbekiston aholisi turmush darajasini statistik o’rganish. TDIU, 2005. Gazeta va jurnallar CoaTOB Н.М. Стaтистикa: B4epa сегодня и 3aBTpa. Экoнoмическoе oбoзрение №8 2005 . G’oyibnazarov B.K. YAlpi ichki mahsulotni o’zgarmas bahoda hisoblash yo’llari (ilmiy maqola). «Iqtisodiyot va ta’lim» jurnali, 2004 yil 3-soniga mo’ljallandi. G’oyibnazarov B.K. YAshirin iqtisodiyot va uning hajmini hisoblash usullari (ilmiy maqola). «Iqtisodiyot va ta’lim» jurnali, 2003 yil 4-soniga mo’ljallandi. Statistik malumotlar to’plamlari 73.Inson taraqqiyoti to’g’risida ma’ruza, O’zbekiston 2004 yil. Promo’shlennost respubliki Uzbekistan 2004: Statisticheskiy sbornik. — T.: Gos komitet RU po statistike, 2005. Uzbekistan v tsifrax 2004. Statisticheskiy sbornik. - T.: 2005. 76.O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi “Ko’p ukladli iqtisodiyot sharoitida aholi daromadlari manbai va tarkibining o’zgarishi”, 2003 yil №12-son. 77.O’zbekiston iqtisodiy axborotnomasi “Aholi o’sishi va xalq iste’moli mollarini ishlab chiqarishning hududiy xususiyatlari”, 2003 yil, 1-2-son Интернет cabT.aapn Крллекция TACIS в НБ НГТУ Мирoвaя э^томи^ Хрaнение: знр-1 Англ library,iistu. ru/tacis-14.php Paccbrn^ @MAIL.RU : Архив paccbrn^ и
Рассылки @MA1L.RU : Архив рассылки". ОЗОН - Бизнес // Общая экономика В. М. Кудров Мировая экономика. . www.ozon.ni/eontext/bu$iness_ catulogjist/catalog/f 070663/ ОЗОН - Бизнес // Макроэкономика w\vw.ozon.ru/context/bu.siness_catalog «Iist/catalog/12409/ Макарычев Андрей Станиславович международных отношений, Мировая экономика, Современные концепции in the Modem World Economy. Ed. wU w.h u niu n it ies.edii.ru/cl b/nisg/58515 www.rseu.ru/uef/RPDemStat.pdf Учебная программа по дисциплине “Демография и статистика населения” . Socicty.askold.net/s/cogf.html Демография и статистика населения России. www.scafler.ru/storv/stat.phtml Официальная статистика народо-населения www. murm. ru/-stat/peveris/history. html История статистики населения verstud.navod.ru/kurs.htm Курсовые и рефераты http://www. uef. ru http://www.mesi.ru http://www.rbcnet.ru «Экономика и Жизнь» http://www.college.ru Открытие курсы бизнес и экономики http://www.vandex.ru/vaca/c 600 http://www.econ.msu.ru http://www.academicleadership.org/ www.stat.uz www.cisstat.com http://www. statistica. ru http://www. statsoft. ru\ http://www. statsoft. com http://www. finstat. ru\ Yonsei University, Korea (www.vonsei.ac.krl МЭСИ (www.mesi.rul. www.rseu.ru/uef/RPDemStat.pdf Учебная программа по дисциплине «Демография и статистика населения» . Socicty.askold.net/s/cogf.html Демография и статистика населения России. www. scafler. ru/story/stat.phtml Официальная статистика народо населения http:/www. murm.ru/-stat/peveris/history.html История статистики населения verstud.navod.ru/kurs.htm Курсовые и рефераты. NAMUNAVIY DASTUR SO’Z BOSHI. O’qitish maqsadi va vazifalari. Ushbu dastur «Statistika» va «Mehnat iqtisodiyoti» talabalari uchun mo’ljallangan. Ushbu bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida mehnat resurslari va ulardan foydalanishdagi ommaviy xodisa va jarayonlarni miqdoriy tomonini sifat aniqligida o’rganish xususiyatlari hisobga olingan. Kursni o’rgatishdan maqsad- mehnat resurslari va ishchi kuchi soni,tarkibi,o’zgarishi ,foydalanish bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlarni hisoblashni bilish ,tahlil etish va hulosalar chiqarish . Mehnat resurslari va ish kuchidan rasional foydanish yo’llarini izlash. davlat iqtisodiy va sosial rivojlanishdagi mehnatdan rasional foydalanishni nazorat etish. mehnat potensialini tariflovchi ko’rsatkichlarni ishlab chiqish mehnat samaradorligini,sifatini baholash statistik metodikasini takomillashtirish; ishsizlar va ularni mehnatga jalb etish yo’llarini o’rganish; aholini turmush darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlar tizimini takomillashtirish; MXT dagi mehnat soxasi bilan bog’liq ko’rsatkichlarni va ularni statistik amaliyotga tadbiq etish; statistik ma’lumotlarni ommalishtirish; statistika xisobotlari ishonchliligini, ob’ektivligini, tezkorliligini maksimal qisqargan xolda oshirish va xokozo. Fan bo’yicha talabalarning bilimiga o’quviga ko’nikmasiga qo’yiladigan taliblar. bilishi kerak: -xalk xo’jaligi va firmalar miqyosida mehnat resurslari va xodimlar sonini xisoblash; -Xodimlar soni xarakatini ifodalovchi ko’rsatkichlarni xisoblash; -Ish kuchidan foydalanish samaradorlik ko’rsatkichlarini bilish, farqlash va ularni tavsifini aniqlash; -Mehnatni moddiy va ma’naviy rag’batlantirish bilan bog’liq ko’rsatkichlarni xisoblash; aholini turmush darajaini ifodalovchi statistik ko’rsatkichlar xaqida tasavvurga ega bo’lish. bajarilishi lozim: davlat iqtisodiy va sosial rivojlanishdagi mehnatdan rasional foydalanishni nazorat etish; mehnat potensialini tariflovchi ko’rsatkichlarni ishlab chiqish; mehnat samaradorligini,sifatini baholash statistik metodikasini takomillashtirish; ishsizlar va ularni mehnatga jalb etish yo’llarini o’rganish; aholini turmush darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlar tizimini takomillashtirish; MXT dagi mehnat soxasi bilan bog’liq ko’rsatkichlarni va ularni statistik amaliyotga tadbiq etish. v) tasavvurga ega bo’lmog’i lozim: -mamlakat mehnat resurslari va ularni shakllantirish; -korxona xodimlari va ulardan rasional foydalanish oqibatlari; -xodimlarni va ish kuchidan unumli foydalanishni natijaviy ko’rsatkichlari; -ish vakti va bo’sh vakt orasidagi bog’liqlikni. «Mehnat bozori statistikasi» kursini o’rganish uchun aloqador bo’lgan fanlar. Uquv rejasidagi quyidagi fanlar bilan bevosita aloqador: Iqtisodiy nazariya: mexnat bozori va ishsizlik, mehnat unumdorligi. Huquq: Mehnat qonunchiligi bo’yicha barcha mavzular. Mehnat iqtisodiyoti: Ish kuchi, xodimlar tarkibi, mehnat unumdorligi, mehnat xaqi. Matematika: Barcha matematik usullar boshqa statistik fanlar. Fanni o’qitishdagi yangi texnologiyalar. Mashg’ulotlarni to’laqonli o’tishi uchun maxsus kompьyuter dasturlaridan, proektrlardan, videofilbmlardan va interaktiv uslublardan foydalanish maqsadga muvofiq. Bundan tashqari nazariy va amaliy materiallardan foydalanish, masofadan turib o’qitish, Internetdan foydalanish, ko’rgazma qurollar va EHMdan foydalanish. Fanni o’qitish semestrlari va uslubiy ko’rsatmalar. Ushbu fan 5340100 «Iqtisodiyot (statistika)» ta’lim yo’nalishida ettinchi semestrda o’qitiladi. Uslubiy ko’rsatma: mustaqil ishlar texnikasini va amaliyotini tayyorlash. ko’rgazmalar tashkil qilish, uslubiy qo’llanmalardan, Internet va masafoviy o’qitishdan keng foydalanish; ochiq ma’ruza va amaliy mashg’ulotlar o’tkazish; - Interaktiv uslubardan, konferensiya va muloqatlardan keng foydalanish.
жүктеу/скачать 316.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||