Өндірістік және азаматтық нысандарды өрт-жарылыстан қорғау

"Тунгус-6" А классы (қатты заттар), В классы (сұйық), С классы (газ тәрізді заттар) және Е класстарына (электр құрылғылар) жататын өрт сөндіруге қолданады. "Тунгус-6" өрттің локалді ошақтар мен ғимараттардағы көлемді өрт сөндіруге қолданады. Оны көп мәрте қолданатын құрылғыларға жатады.

"Тунгус-6" ұнтақты сөндіру модуль. А, В, С, Е класстарына жататын өрттерге қолданылады. Қабырғаға немесе төбеге бекітілулерімен. 9 м – ға дейін биіктікте. Қалыпты жұмыс атқаруы: -50 ден +50 ге дейін Цельсий бойынша. Арнайы жұмыс атқаруы: -60 ден +90 ге дейін Цельсий бойынша. "Пульсар 1-011П" өздігінен қосылу детектерлы – пуск құрылғысымен жинақталған. өрт сөндіру ұнтағының массасы: 6 кг. 4 метрден қорғалатын А классы бойынша көлем мен аймағы: 50 кв.м / 150 куб.м. 9 метрден қорғалатын А классы бойынша көлем мен аймағы: 35 кв.м / 88 куб.м. МПП Тунгус-6 Модуль во взрывозащищенном исполнении Тунгус-6 өздігінен қосылу модуль "Тунгус-6" А классы (қатты заттар), В классы (сұйық), С классы (газ тәрізді заттар) және Е класстарына (электр құрылғылар) жататын өрт сөндіруге қолданады. "Тунгус-6" өрттің локалді ошақтар мен ғимараттардағы көлемді өрт сөндіруге қолданады. Оны көп мәрте қолданатын құрылғыларға жатады. ИХГ-6(М)-01 СИАВ 066614.020.000-04 ТУ суық газ өндіруінен сөндірігш ұнтақ сыртқа ығыстырылады.

Импульсты ұнтақты өртсөндіргіштер саны_ мына формуламен анықталады:













мұндағы _-қалқаланған аудан.















Қорғауға қажетті модульдер саны мына формула бойынша анықталады:









2.3.1-кесте. _ коэффициенті

№10 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

{Тапсырмалар немесе тестілік сұрақтар}

1.Автоматты ұнтақты өрт сөндіру қондырғысы қандай құрамдас бөліктерден тұрады?

2. Өрт сөндіру қондырғысын есептеу мәні неде?

Практикалық сабақ №11. Өрт дабылы құрылғыларын пайдалану
Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №11

Сабақтың тақырыбы, жоспары

1.Өрт дабылы құрылғыларының құрылысы

2.Жұмыс принциптерімен ,сипаттамаларымен танысу
1. Өрт қауіпсіздігіне қажетті құралдар

Өрт қауіпсіздігіне қажетті құралдар – өрттің белгілерін қабылдау үшін өрттік дабылдағышты орнатудың элементі және алдағы тасымалдау үшін ол жайлы ақпарат-ты өндіру. Ол қадағаланып отырған өрттің белгілерін бейнелейді, ереже бойынша, электрлік дабылға, осы дабылдың бірінші өңдеуін айқындайды және өрт жайлы мәліметті береді.

Өрт қауіпсіздігіне қажетті құрал автоматиканың элементі ретінде сипаттамаларға ие болады. Құралды электрлік емес параметрлерді электрлік дабылға бейнелеуші ретінде қарастырайық(сурет-6). Құралдың кірісіне v шығатын өлшемге бейнеленетін х параметрі келіп түседі.. Дабылдың бейнеленуі үшін нақты энергияны жұмсау керек:сонымен қатар, у дабылын белгілі бір қашықтыққа беру керек. Құралдар жабық алаңда орнатылады және оған әртүрлі кедергі әсер етуі мүмкін. Кедергілер қадағаланған өрттің параметрлері төзгергенде де болуы мүмкін және сәйкесінше өрттің белгілеріне айналуы мүмкін. Сондықтан құралда құрылымды түрде немесе сызба түрінде кедергіден қорғаушының нақты дәрежесі белгіленеді.

Құралдар күзетілетін нысананың жағдайы жайындағы ақпаратты жинақтаудың қарапайымдылығы мақсатында дискретті және релейлік шығындарға ие болады(иә,жоқ).

Құралдың құрылымдық сызбасын келесідей көрсетуге болады(сурет). Сезімтал элемент (СЭ) қадағаланған параметрді электрлік дабылға аналог-


Сурет. Бейнелеу ретіндегі құрал.

ты бейнелеуші болып табылады. Бұл алдын-ала жоғарылатылады (У) және дабылдың өңдеу сызбасына келіп түседі, мұнда дабылдың «өртке» қалыптасуы жүзеге асырылады.

Сурет-6. Құралдың құрылымдық сызбасы.

және оны релейлік құралға жолдайды (РУ). Құрылымдалған дабыл құралдың байланыс желісіне өрт дабылдағышының станциясынан келіп түседі.Дабылдың өңделуінің сызбасы өрт пен кедергілердің параметрлерінің айырмасын көрсетеді.
2.а)Түтіндік өрт хабарлаушылардың түрлері және құрылыс қағидалары

Өрт дамуының бастапқы кезеңінде біраз уақыт түтінің үлкен бөлніумен баяу жану үрдісі орын алады. Кейбір заттар жануында бұл үрдіс алау пайда пайда болғанға дейін, температурының байқалатын температурасына дейін, көп уақыт бұрын бөлмені түтінмен толтырып, бірнеше сағатқа созылады.

Түтін – ауада немесе басқа газтәрізді ортада салмақтанған қатты бөлшектермен байланысты. Түтіе бөлшектері біріз уақыт бойында генерациядан кейін өте аз (0,1-1,0мкм). Қозғалыс кезінде олар бір – біріне сотығысады және жабысады. Түтін концентрациясы салиағы ( мг/л немесе мг/м³) немесе оптикалық тығыздық (%) бойынша берліуі мүмкін. Бұл шамалар өзара байланысты.

Түтіндік хабарландырғыштар түтінді анықтаудың екі қағйдаларына қарай жасалған оптика – электронды және радиозотопты.

Радиоизотопты түтіндік өрт хабарландырғыштар рдиоизотопты камерада электірлік пармертрлер өзгерісіне негізделген. Бұл камера түтіндік хабарландырғыштың сезімтал элементі болып табылады және оның негізгі сипатарын анықтайды. Суретте камераныңнегізгі элементтері көрсетілген: екі электрод және α- бөлшектің радиоактивті көзі.

Сур. Рдиоизотопты камераның вольтаметірлік сипаттамасы
Рдиоизотоптты камерадағы вольтаметірлік сипатамасы.(сур) радиоактивті элемент сәуленуінің тұрақты қарқындылығында алынып, үш негізгі телімдердің барлығын көрсеттеді. Радиоизотопты камерада жүретін және бұл вольтамерлік сипатамамен берілетін құбылыстардың физикалық мәні иондар рекомбинациясы үрдісндіріледі.( бөлшектері соғылысқанда иондалған газдан бейтарап молекулалары түзіледі). Иондау камерасының электонында 0 ден u дейін кернеу ұлғайғанда тізбекте ток күшінің ұлғаюы жүреді ( телім I). Кернеу ұлғаюы рекомбинирленеті иондар саны азаяды. Жеткілікті жоғары кернеулерде ( телім II ) иондар соғылуы мүмкіндігі аз болатындығы соншалық, шамамен газда түзілетін барлық иондар электродтарға жеттеді, ал кернеудің одан ары жоғарлануы ток ұлғаюын туыдайды. Қанығу құбылысы жетеді. Кернеудің ары қарай жоғарлауында ток күшінің күрт ұлғаюы жүреді- бұл тек сыртқы иондану( радиоактивті көзінен) әрекетімен ғана емес,содай-ақ бейтарап молекулаларға иондармен жылдам электрондардың соққысы әсерімен ионданудың екінші үрдісімен түсіндіріледі ( III-телім).

Ашық және жабық камералардан тұратын, екікамералы радиоизотопты хабарландырғыштар көбірек тараған.

Хабарландырғыштардың радиоизотопты камерасы вольтамперлік сипатың II-телімінде жұмыс істесе, жеткілікті жоғары кернеулер қолданылады. Бұл жағдайда камера қанығу тәртібінде жұмыс істейді. Салыстырмалы жоғары кернеуде жұмыс істейтін (ІІ- телім) иондану камераларының көлемдері толықтай қолданылмайды. Иондану камерасының түтініне сезімталдығы электр өрісінің кернеулігіне тәуеді ( ернеу шамасына емес).

Оптика- электронды хабарландырғыштар бұл бөлшектерге түсетінжарық тотлқынының ұзындығына түтін тұратын бөлшектер өлшемдерінің қатынасын пайдалану негізігде өңделген. Ортадағы оптикалық қасиеттер өзгерісін байқай отырып, түтінді екі әдіспен анықтауға болады: түтін тұратын бөлшектеірімен шағылысқан( тараған) жарық ағынының қарқындылығы бойынша және алғашқы жарық ағының әлсіреуі бойынша (қоршаған орта мөлдірлігінің азаю себебін)

Сур. Екі камералырадизотопты түтіндік өрт қхабарландырғыш:Ашық түтін камерасы; 2) күшейткіш; 3) сигнал беру тібегі; 4) жабық түтін камрасы

Сур. Оптика- электронды хабарландырғыштың құрлымдық сызбасы

Оптика- электронды хабарландырғыштар жалған іске қосу мүмкіндігі төмендететін, мәнді электромагнитті кедергілерге төзімділігімен, вибрацялық беріктігімен, жоғары ылғал төзімділігімен ерекшеленеді. Суретте фотодиод және жарық сәулелендіретін диод- жартылай өткізгішті элементтерде орындалған ДИП-1 және ДИП-2 түрінде хабарландырушылар сызбасы берілген. Бұл түрдегі хабарландырушылардың төл құжатты мәліметтерде шекті рұқсатты жарықттандыру ( хабарландырушының қалыпты жұмысына арналған) бегіленеді.

Нүктелік түтіндік хабарландырғыштар жоғары сезімталдыққа және аз инециялыққа ие, сондықттан оларды материалдар мен жабдықтардың үлкен бағасымен нысандарда қолданады.

Өрт ( кезгелген сатыда) оптикалық диопозанда электромагниттік сәулелену туындау үрдісімен қатар жүреді. Сәулеленудің диапазоны (толық ұзындығына байланысты) ультракулгін(0,01*10^-6 -0,38*10^-6 м) , көрінетін (0,38*10^-6 -0,74*10^-6м) , инфрақызыл (0,77*10^-6- 340*10^-6м) деп бөлінеді.

Өрт ошағының сәлеленуі химиялық рекция түріне және жану температурасына байланысты әр түрлі спектрлік құрамға ие. Алаудың сәулелену спектрлік күрделі, оның құрамдары:

• 
  Тұтас сәлелену, толық емес жануда өрт ошағының үстінде түзіледі әртүрлі қатты және сұйық бөлшектердің қыздырылуы есебінен болады.
  
• 
  Сызықты спектр, алаулдағы химиялық реакциялар нәтижелерінде түзіледі.
  
• 
  Жеке сызықтар, сыртқы энергия әсерімен атомды електронды өтеулер нәтижесінде түзіледі.
  

Сигналдарды электронды өндеу сызбалары негізінен аналогты сипатқа ие. Оларды: сезімталдық вариацйясымен,оптикалық фильтрациямен, электрлық сүзілумен, Жарықтың өрт қабырландырушылармен төл құжатында максималды рұқсатты фонға талаптар бар.

Жарықтың хабарландырғыштар жоғары жылдам әректтке ие, сондықтан олрды өрт тез жүретін ( полимерлер өндірісі, өнеркәіптің мұнай өңдеу салалары т.б) технологиялық үрдістерде қолданған жөн. Отандық жарықтың хабарландырғыштарлың құрлымдық жасалуы жарлыстан қорғалған.

Ультырадыбыстың және оптика электронды сызықтың өрт хабарландырушылардың түрлері және құрлыс қағйдалары.

Ультырадыбыстың және оптика элктронды сызықтың хабарландырғыштары нысанға рұқсатсыз енуді немесе өртті анықтауға қолданылады. Ультырадыбыстың хабарландырғыштары көлемдік және сызықтық болады. Көлемдік бөлменің бүкіл көлемін қорғайды, ал сызықтық бөлек тұрған заттарда немесе бөлменің кішігірім аумағын. Ультырадыбыстың хабарландырушылар бұл өріске өрттің энергетикалық құрамдары әсер етуі нәтижесінде, белсенді ультырадыбыстық өрістегі физикалық сипаттардың өзгерістерін тіркеу қағидасына негізделген.

Белсенді электрдыбыстың өрісті жасау механикалық механикалық тербелісті жүйе болып табылатын, ультырадыбыстың түрлендіргіштер көмегімен жүзеге асады. Электракустикалық түрлендіргіш ретінде магнитострикциялық түрлендіргіштерді қолданады.

Ультырадыбыстың хабарландырғыштар бөлменің ашық саңлауларында жұмыс істейді немесе нашар жұмыс істейді. Олар жұмыс істейтін қондырғылары бар немесе қозғалатын және айналатын заттар бар бөлшектерде қолдануға болмайды.

Сызықтық оптика- электронды хабарландырғыштар әрекетінің қағидасы түтінделген орта арқылы өтуіне жарық қарқындылығының әсіреуіне нггізделген. Бұл хабарландырғыштарда жарық сәулелендіргіш және фотоқабылдағыш құрлымдық бөлінген. Бұларды үлкен бөлмеде өртті табу үшін қолданады.

ДОП түріндегі оптика- электронды аспап кішігірім бөлмелерді қорғау үшін қолданылады.

Көлемдік және сәулелік хабарландырғыштр жоғарысезімтал және тез әрекетті, бірақ құрлымы бойынша жеткілікті түде күрделі, жоғары білікті мамандар ғана қызымет еттеді.

Құрама хабарландырғыштардың жылутүтіндік , жарықтүтіндік, жылужарықтық т.б. болады. Жылутүтіндік хабарландыр көбірек таралымға ие: олардың құрамы қарапайым, олар төмен инерциялыққа ие, Құрама хабарландырудың іске қосылуында жұмыссалмақ ауыму үрдісі үлкен мәнге ие. Құрама хабарландырудың өрттің көбірек сенімді анықталуын қамтиды, бірақ оларды жобаларда ескеретіні, қорғаныс аумағы өрттің қандайда бір белгісі бойынша есептеледі, басқа белгісі қосымша болып табылады. Суретте құрама хабарландырғыштың сызбасы берілген «немесе» түрдегі логикалық сызба бойынша әртүрлі сезімтал элементті іске қосылғанда дабылбелгісін генерирлейді. Бұл жағыдайда хабарландырғыштың жылдам әрекеті ұлғаяды және өртті болдыру мүмкіндігі төмендейді, яғыни анықтау сенімділігі ұлғаяды. Бірақ қарапайым хабарландырғышқа қарағандақұрама хабарландырғышта жалған іске қосу мүмкіндігі көбірек. «және» логикалық сызбамен хабарландырғышты қолданған жағыдайда «және» жылулық, «және» түтіндік сезімтал элементтер бір уақытта іске қосылған жағыдайда ғана іске қосылу жүреді. Бұл логикалық сызба жалған іске қосылу мүмкіндігін мәнді төмендетеді, өйткені өрттің екі белгісі бойынша бір уақытта кедергілердің пайда болуы аз мүмкінді. Бірақ өртті анықтау уақыты ұлғаяды. Өрттің бірден екі белгісі бойынша іске қосылу баспалдағының шамасына жету баяу жүреді.

Нысанды қорғауға арналған өрт хабарландырғышты таңдау қағидалары. Өрт сигнализациясы жүйесінің сенімді жұмысын қамтыу үшін өрт хабарландырғыштың түрін дұрыс таңдай білу қажет: ол өртті анықтаудың азуақытын қамту тиіс және ұзақ қолданыста жалған іске қосылуды бермеуі керек. Хабарландырғыштың іске қосылу уақытын өрт қорғанысының бүкіл жүйесімен өртті сөндірудің рұқсатты уақытын өртті сөндірудың рұқсатты уақыты есебімен белгілеу керек. Ол үшін негізгі техникалық мәліметтерді және өртке қарсы қызмет бөлімшесі орныласқан жерді, нысанда өрт даму ерекшеліктерін, хабарландырғышты орналастыру ерекшеліктерін білу қажет. Өрттің сындық параметірін және нысандағы өрт қауіпсіздігінің талап етілетін деңгейін қамту шарттары бойынша оның шекті рұқсаты мәнін анықтау керек.

Сындық параметір ретінде таңдалуы мүмкін: өрт ошағының шекті рұқсатты қуаты: өрттегі температураның шекті рұқсаты ауданы.

Өртті анықтау уақыты өрт хабарландырғыштың тиімділігіне байланысты. Хабарламаны беру уақыты- хабарлама берудің таңдалған жүйесіне. Өртті анықтау уақытын бағалау үшін бөлменің әртүрлі нүктелерінде түтін, температура, сәулелену,т.б. концентрациялары- өрттің негізгі параметірлеріні уақытта дамуын есептеп немесе тәжірибемен анықтайды. Негізгі техникалық сипаттарды қоланып, хабарландырғыштардың әр түрлі іске қосылу уақытын анықтайды.

Хабарландырғыш параметірінің біреуі болсын пайдалану шарттарына сай келмесе, бұл нысанда хабарландырғышты қолдануға болмайды, бұл сигнализация жүйесінің сенімді жұмысын қамти алмайды.

Іске қосылу уақыты және қолдану шарты бойынша хабарландырғышты таңдаған соң,ол қорғайтын ауданды анықтауға көшеміз. Бөлме биіктігін, арнайы және жалпы кедергілерді ескеру қажет. Хабарландырғыштың түрін таңдағанда ескерілуі тиіс: оның өртті анықтауда аз уақыттылығы; қоршаған орта шарттарына тәуелді болатын жұмысының сенімділігін; кедергіге төзімділік.

№11 сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары

Тапсырмалар немесе тестілік сұрақтар
1.Өрт дабылы құрылғылары не үшін пайдаланылады ?

2.Түтіндік,жарықпен және температуралық өрт хабарландырушылардың жұмыс принципі қандай?

3.Әр түрлі өрт хабарландырушылардың сипаттамаларын келтіріңіз ?

Практикалық сабақ тақырыбы №12. Өрт сөндіру кезіндегі еңбек қорғау мен қауіпсіздік техникасы мәселелері
Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №12

Сабақтың мақсаты

1. Өрт сөндіру кезіндегі еңбек қорғау мәселелерімен танысу

2. Өрт сөндіру кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерін оқып білу
1. Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар агенттігі-нің өртке қарсы қызмет бөлімшелеріндегі еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулық

1.Осы Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар агенттігінің өртке қарсы қызмет бөлімшелеріндегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нүсқаулық(бұдан әрі-Нұсқаулық)қызметтік міндеттерін орындау кезінде өртке қарсы қызмет қызметкерлерінің, тыңдаушыларының, жұмыскерлерінің (бұдан әрі-жеке құрам)денсаулығы қауіпсіздігін және жұмыс қабілетін қамта-масыз ететін жағдайлар жасауға бағытталған іс-шаралар жүйесін анықтайды.

Осы Нұсқаулықта мынадай негізгі ұғымдар қолданылады:

еңбектіқорғау- құқықтық,әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушы-лық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және басқа да іс-шаралар мен құралдарды қамтитын еңбек қызметі үдерісінде жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі;

еңбек қауыпсіздігі - еңбек қызметі үдерісінде жұмыскерлерге зиянды және қауіпті әсер етуін болдырмайтын іс- шаралар кешенімен қамтамасыз етілген жұмыскерлердің қорғалу жай күйі;

жазатайым оқиға-қызметтік міндеттері орындау кезінде қауіпті факторларды адамға әсер ету жағдайы;

өрттің қауіпті факторы-адамның жарақаттануына, улануына және өліміне, сондай-ақ материалдық шығынға әкелетін өрт факторы.
МӨҚҚ жүйесінде мынадай нұсқаулар түрлері жүргізіледі:

кіріспе;

қайта;

мақсатты;

Диспетчерлер (радиотелефоншылар) тоқсанына кемінде бір рет осы нұсқаулықты білуіне емтихандар тапсырып, қайта нұсқаудан өтеді.Жеке құрамның осы нұсқаулықтың талаптарын білуін бақылау жыл сайын сынақ тапсыру арқылы жүзеге асырылады.

Өткізілген нұсқау мен сынақтар қабылдау туралы нұсқамалар журналында жазба жазылады.

Жұмысқа басшылық ету және еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жай- күйі үшін жауапкершілік:аумақтық өртке қарсы гарнизондарында-Агенттіктің аумақтық органдарының басшыларына; орындары мен ғылыми-зерттеу мекемелерінде-оқу орнының,мекеменің бастығына;

Өртке қарсы қызмет бөлімшелерінде-бөлімшелердің бастықтарына; қарауыл-дарда-қарауыл бастықтарына; бөлімшелерде-бөлімше командирле-ріне;

Өртте жұмыс істегенде-тапсырылған учаскеде жұмыс істеуді қамтамасыз етілген лауазымды тұлғаларға;

Сабақтар,жаттығулар, жарыста өткізу кезінде-сабақтардың, жаттығу-лардың, жарыстың басшыларына жүктеледі.

Өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің бастықтары заңнамада белгілен-ген тәртіппен өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің жеке құрамымен болған жазатайым оқиғалар-ды дұрыс және дер кезінде тергеу, олар туралы ақпарат беру, жазатайым оқиғаларды есепке алу үшін, сондай-ақ жазатайым оқиғаға әкелген себептерді жою бойынша іс-шараларды уақытылы және сапалы орындамағаны үшін дербес жауап береді.

Өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің жеке құрамы жеке және қоғамдық гигиена ережесін білууі және қолдануы, өзіне және зардап шекккендерге алғашқы дәрігерге дейінгі көмекті көрсете білу қажет.Денсаулық жағдайын бақылау мақсатында тұтас жеке құрам мерзім сайын жылына бір рет медициналық тексеруден өтуі қажет.