155
Карст процестерінің жүзеге асуының негізгі себебі – тау
жыныстарының атмосфера құрамындағы,
жер бетіндегі, жерасты
сулары мен кейбір жағдайда теңіз сулары əсерінен epyі.
Карст құбылыстарының пайда болуы мен дамуына жəне оның
таралуына бірнеше табиғи факторлар əсер етеді:
1. Оларға жер бедерінің тегіс, жайпақтау
келген жерлеріндегі
шөгінді тау жыныстарының карст процесіне тезірек ұшырауы;
2. Əктасты жыныстардың тазалығы мен қалыңдығы, өйткені
əктас қабаты неғұрлым таза жəне қалың болса, соғұрлым олар карст
түзілуіне тезірек ұшырайды;
3. Тау жыныстарының
механикалық құрылымы, неғұрлым
жұмыр, ірі кесекті əктастар ұсақ түйірлі əктастарға қарағанда карст
құбылысына баяу ұшырайды;
4. Ауа райы жағдайы: температура мен жауын-шашынның
мөлшері, ауа райы сипатымен тығыз байланысты
5. Өсімдік
жамылғысы, өсімдік қалдықтарының ыдырауы,
карстық тау жыныстардың жарықшақты болып келуі жəне т.б.
жағдайлар түрлі карст пішіндерінің қалыптасуына мүмкіндік
туғызады (
74-сурет).
74-сурет. Балқан түбегіндегі Карст (Красс) үстірті
Судың жерасты циркуляциясы,
яғни гидрогеологиялық
жағдайлар да карст процесінің дамуына зор əсерін тигізеді. Карстық
аймақтарда өздерінің гидрогеология жағдайларымен ерекшеленген
бірнеше қабатты ажыратуға болады:
Тұрақты ылғалға қаныққан қабат жер бетінен бастап жер
астындағы еспе (грунт) суының бетіне (деңгейіне) дейінгі бөлікті
алады. Бұл топырақ пен атмосфералық
ауа алмасу немесе аэра-
