Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| Парсы шығанағы – бұл орташа тереңдігі 35 метрге дейін бара-
тын, кішігірім (ұзындығы 900 км, ауданы 241 мың км 2 ) қайраңдық теңіз. Ол мұнай мен газға өте бай, мұның өзі оны халықаралық саяси, экономикалық жəне əскери мəселелердің орталығы етеді. Шығанақ Полярлық Орал маңынан басталатын мұнай-газ зонасының оңтүстік бөлігі болып табылады. Сауд Арабиясында, Иран, Ирак, Кувейтте, Біріккен Араб Əмірлігінде жəне шығанақтың түбінде мұнайдың едəуір бөлігі шоғырланған. Шығанақтың өзінде 50-ден астам кен орны орналасқан. Жалпы алғанда, Парсы шығанағы Иран мен Арабия арасындағы жер қыртысы иінінің шөгінді жыныстармен толған ойпатты бөлігін алып жатыр. Шығанақ мұхитпен Ормуз бұғазы арқылы жалғасқан. Ол кезінде солтүстік-батысқа қарай сұғына еніп жатқан, бірақ кейіннен бұл су айдыны өзен шөгінділерімен толтырылған. Қазіргі кезде шығанақтың солтүстік-батысына Тигр, Евфрат жəне Карун өзендерінің бірігуінен түзілген ортақ су жүйесі – Шатт-əл-Араб өзендері құяды. Бұл өзендер өздерімен бірге көптеген қатты жыны- старды ағызып əкеледі. 272 Шығанақтың құрғақ, континентті климаты субтропиктен тропиктікке қарай өтпелі сипат алады. Жазы ұзақ, ыстық, жауын- шашын өте сирек жауады, бірақ булану жоғары болғандықтан ауа өте ылғалды болады. Ұсақ құмдарды ұшырып əкелетін шаңды дауылдар жиі соғады. Қысы салқын, температура +15 0 С шамасында, кейде температураның 0 0 С-ге дейін күрт ауытқуы байқалады. Су температурасы жазда +34 0 С-ге дейін жоғарылайды, таяз шығанақтарда одан да жоғары болады. Жылдық булану мөлшері өзен ағыны мен жауын-шашын мөлшерінен 210 км 3 артық. Сондықтан шығанақтың солтүстік-батыс бөлігінде судың тұздылығы 41 0 / 00 -ге жетеді, мұхитқа қарағанда, шығанақта судың деңгейі төмендейді. Жануарлар дүниесі тропиктік сипатта болады. Оңтүстік жағалауда маржан рифтері кең таралған. Бұрын шығанақта інжу көп терілген, қазіргі кезде бұл кəсіпшілік жоққа тəн. Балық аулау (сардина, анчоус, макрель, ұсақ шаяндар, таңқышаяндар) негізгі кəсіпке айналған. жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|