79
Республикаси Конституцияси ва Меҳнат Кодексида меҳнатни
муҳофаза қилиш соҳасида тақдим этиладиган кенг ҳуқуқлар билан
бир қаторда ходимлар ва раҳбарларга белгиланган мажбуриятлар ҳам
юклатилади.
Меҳнат кодексига
мувофиқ ходим:
меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига
риоя қилиш;
индивидуал ва жамоавий муҳофаза воситаларини тўғри
қўллаш;
ишларни тўғри бажариш ва ишлаб чиқаришда кўнгилсиз
ҳолатларда
биринчи
ёрдам
кўрсатишнинг
хавфсиз
улулларини ўрганиш;
меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича инструктаж, иш жойида
стажировкадан ўтиш, меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича
билимларини текшириш;
кишилар ҳаёти ва саломатлигига таҳдид соладиган ҳар қандай
вазият ҳақида раҳбариятни дарҳол
хабардор қилиш;
мажбурий тиббий кўриклардан ўтишга мажбур.
Ходимлар меҳнатини ташкил қилиш жараёнида
иш берувчи
қуйидагиларни таъминлаши зарур:
бинолар ва иншоотлар, қурилма ва асбоб-ускуналарни
эксплуатация қилиш, технологик жараёнларни амалга
ошириш, шунингдек, ишлаб чиқаришда хомашё, материаллар
ва воситалардан фойдаланишда
ходимлар хавфсизлиги;
ходимларни индивидуал ва жамоавий муҳофаза қилишнинг
сертификатланган воситаларини қўллаш;
ҳар бир иш ўринида меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига
жавоб
берадиган шароитлар яратиш;
амалдаги қонунчиликка мувофиқ меҳнат қилиш ва дам олиш
режими;
ўз маблағлари ҳисобига сертификатланган махсус кийим-
бош, махсус оёқ кийими ва ходимларни индивидуал
ҳимоялашнинг бошқа воситаларини сотиб олиш ва
ходимларга бериш;
ишларни бажариш ва биринчи ёрдам кўрсатишнинг хавфсиз
усулларига ўқитиш, меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича
инструктаж, иш ўринида стажировка ва меҳнатни муҳофаза
қилиш бўйича талабларга оид билимлар текширувини
ўтказиш;
81
саломатликка катта зарар етказмайди. Шу билан бир пайтда ўткир
психологик (ижтимоий) стресс реакциялари узоқ муддатли
характерга эга бўлган ҳолда организмга кучли салбий таъсир
кўрсатади. Стресс олиб келиши мумкин бўлган касалликлар сони
жудда катта — юрак-қон томир касалликларидан тортиб онкологик
касалликларгача. Бундан ташқари, стресс руҳиятда ҳам ўзгаришларга
олиб келади.
Ишда асосий стресс омиллари бу — ишга кўмилиб кетиш,
ҳамкасабалар ва раҳбарлар билан мулоқотнинг йўқлиги, можароли
вазиятнинг ходимлардан бирига нисбатан адолатсиз ва нообъектив
ҳал этилиши, атрофдагилар томонидан доимий тазйиқ, ишни
алмаштириш, қарзни тўлаш муддатининг яқинлашиши, оила ва
жамият ҳаётидаги кескин ўзгаришлардир.
Стресс ҳар бир киши ҳаётининг таркибий қисми ҳисобланади.
Асосийси,
стресс
таъсири
кишининг
мослашувчанлик
имкониятларидан ортиб кетмаслиги лозим.
Стрессга қарши курашнинг маълум бўлган усуллари икки хил
вариантдан иборат:
ёки стрессли вазиятни, ёки унга муносабатни
ўзгартириш керак. Чўзилиб кетган стрессдан қутилишнинг энг яхши
йўли — можарони тўлиқ ҳал қилиш, қарама-қаршиликларни бартараф
этишдир. Лекин бунинг уддасидан ҳамиша ҳам чиқилавермайди ва
бундай ҳолатларда врачга мурожаат қилиш фойдадан холи бўлмайди.
Достарыңызбен бөлісу: