Экономикадағы Кәсіпкерліктің орны

Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық маңызы:

- ол нарықтық экономикаѓа икемділік береді;

- халықтың қаржы және өндірістік ресурстарын тартуѓа әсер етеді ;

- монополияѓа қарсы әлеуеті бар

- ғылыми - техникалық прогреске бағытталѓан алғы шарт-

- нарықтық шаруашылықтың еңбекпен қамту және басқа әлеуметтік мәселерін шешеді.

Кәсіпкерлікті қалыптастыру және кәсіпкерді тәрбиелеу нарықтық экономиканың даму негізі.

Бұл міндетті шешуде біршама қиыншылықтар мен психоло-гиялық бµгеулерді жену оњайѓа т‰спейді.

Қазақстан Республикасында Кәсіпкерлік қызметті дамыту-
дың барлық алғы шарттары жасалѓан, соның ішінде меншікті жекешелендіру бойынша үлкен жұмысжүзеге асты. Сол арқылы Кәсіпкерлікті дамыту үшін мықты экономикалық негіз жасалды.

Қазақстанда меншік иесіне өз м‰лкін иелену, пайдалану және басқару құқыѓы берілген, заңмен бекітілген (ҚР азаматтық кодексі).

Меншіктің ‰ш құқыѓы бар.

Бірінші құқық мүлікті іс ж‰зінде иеленуді жүзеге асыру мүмкіндігін заңдық қамтамасыз ету.

Екінші құқық пайдалы қасиеттерді алу, сонымен қатар одан пайда алу мүмкіндігін береді.

‡шінші құқық мүліктің заңдық таѓдырын анықтау мүмкін-

Меншік құқыѓы мен экономикалық тиімділік арасында нақты байланыс бар. Экономикалық ѓалымдар тµрт маңызды тиімді бөліп көрсетеді:

- ынталандырушы;

- капиталды жинау;

- икемділік;

- мақтаныш.

Заңдар жүйесі меншікті ең жоғары өнімді пайдалану үшін ынтамен қамтамасыз ету қажет. Меншікті жеткілікті қорғау кезінде, табыстың қандай-да бір бөлігі міндетті түрде жинау мақсатына арналады. Меншік иелеріне ресурстарды колдану-
Дағы икемділік әрбір жекелеген жағдайда олардың қызыѓушы-
лықтарына максималды сғйкес ресурстарды алуга мүмкіндік береді.

Меншікті иелену және басқару меншік иесінің өз жетістік-

Жеке меншік µркениетті қызметтің басты факторы. Ол өзінің осы тарихи миссиясын орындауы қажет. Жеке меншік біздің экономикалық процестерге ең қолайлы ықпалын көрсетеді.

Қазақстан Реопубликасында кәсіпкерлік қызметтің заңдық негіздері 90 жылдарда жасала бастады. Осы бизнес түрінің дамуы және қалыптасу с±рақтарын реттеуге бағытталѓан заңдар, заңдың және басқа нормативтік-құқықтық актілер қабылданѓан және қызмет етуде.

Олар Кәсіпкерлікті дамытудың көптеген с±рақтарын қамтиды:

 шаруашылық қызметтің еркіндігі, жеке Кәсіпкерлікті қорғау және қолдау;

 шаруашылық серіктестікті, акционерлік қоѓамды, µнді-

 заңды тұлғаларды лицензиялау, мемлекеттік тірікеу;

 Шағын Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау, Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтардың және заңды тұлғалар-
дың құқыѓыњ қорғау және басқа.

Нарык, Кәсіпкерліктің өмір с‰ру ортасы болып табылады. Қазақстан Республикасында әртүрлі нысанДағы нарықтар қалып-

Нарықтык, инфрақұрылымы - биржалар, банктер, сақтандыру компаниялары, аудиторлық, консалтингтік фирмалар және басқалар дамуда.

Республикада Кәсіпкерлікті, ғсіресе Шағын және орта биз-
несті, мемлекеттік қолдауда кең масштабты шаралар қолданы-лады.

ҚР Президентінің «Шағын Кәсіпкерлікті мемлекеттік қол-

Отандық Кәсіпкерлікті дамыту жолынДағы барлық бµгеттер толық жойылды деп санауѓа болмайды. Қазір Кәсіпкерлік сфераны жылдам дамытуѓа және оның қызметінің тиімділігін арттыруѓа әсер ететін, механизмдер белсенді жасалуда.

Кәсіпкерлік экономикада ерекше орын алады, кез келген кәсіпорынның шаруашылық, қызметінің негізгі тірегі, ал кәсіпкер экономиканың осы к‰рделі процесінде басты роль атқарады.

Экономикалық процессті адамдар ұйымдастырады. Адамдар осындай процестің негізгі субъектісі ретінде шыѓады.

Экономикалық процесті - адамдардьщ өзара қатынастарының процесі. Экономикалық процесс - өмірдің негізі: онсыз қоѓамның қалыпты қызмет етуі мүмкін емес. Қоѓамның барлық қалѓан жақтарының қызмет етуі ұйымдасқан экономикалық процеске байланысты. Өзінің қажеттілігін қанаѓаттандыру үшін адам экономикалык, процеске қатысуы қажет.

Біздің тұрмысымыз экономикалық көзқарас тұрғысынан 1-ші сызбада көрсетілген.

Сызба 1. Адам қажеттіліктері және оларды қанаѓаттандыру әдістері.

1-ші сызбада көрсетілген шеңбер бойынша қозѓалысты, адам өмір бойы жасайды. Егер ол экономикалық процеске белсенді қатысу кезінде жинақ жасап алса, ол қартайѓанда экономикалық жаѓынан тғуелсіз және қорғалѓан болады.

Адамның экономикалық белсендігі оның қызметінің мақсатты болуы, істеген әрекетіне келесі жеке пайдалануы үшін ақысына жеке табыс алу. Адамның экономикалық белсенділігінің түрі к‰тілетін, ж‰ктелетін орындалатын экономикалық процестегі жүзеге асуы тиіс қызметтер, міндеттер.

Адамның экономикалық белсенділігінің екі негізгі түрі бар:

- жалдамалы қызметкер ретінде;

- өндірісті ұйымдастырушы, яғни кәсіпкер ретінде.

Осы әрбір мүмкін түрінің әр қайсының өздеріне тән ерекшеліктері бар. Экономикалық процеске жалдамалы қызметкер ретінде қатысу, жұмысберуші немесе оның µкілінің белгілейтін әрекеттерді орындауѓа қызметкердің келісуіне байланысты.

Кәсіпкердің жолдамалы қызметкерден айырмашылыѓы өзі жасаѓан өндірістік құрылымДағы (өндірістік процеске тартылѓан жалдамалы қызметкерге жауапкершілікпен бірге) болып жатқандарѓа толық жауапкершілік алады.

Соңғы он жылдықта әлемнің барлық экономикалық дамыѓан елдерінде Кәсіпкерліктің жеке түрі ретінде кеңестік (консалтинг) Кәсіпкерлік бөліп көрсетілуде.

Көрсетілген Кәсіпкерліктіқ түрлерінің ішінде әр қайсы бірнеше түрлерге бөлінген. Қазіргі бар Кәсіпкерліктің түрлерін және олардың әр түрлерінің 2 -ші сызба түрінде көруге болады:

Сызба 2. Виды предпринимательской деятельности

Қоммерциялық

өндірістік

Инновациялық

Ғылыми техникалық

Сактандыру

Тауарлар өндірісі

Қаржылы

Акпараттық типология

Мамандандырылѓан кызметкер

өндірістік Кәсіпкерлік Кәсіпкерліктің жетекші түрі деп атауѓа болады. Мұнда өнімді, тауарларды өндіру, жұмыс, қызметтер көрсету жүзеге асады, белгілі бір рухани құндылықтар жаса-

Бірак, осы қызмет сферасы нарықтық экономикаѓа көшу кезінде көп, жаѓымсыз өзгерістерге ұшырады:

- шаруашылық байланыстар ыдырады;

- материалдық-техникалық қамтамасыз ету б±зылды;

- өнімді өткізу к‰рт тµмендеді;

- кәсіпорындардың қаржы жағдайы нашарлады.

Кәсіпкер алдымен өндірістік қызмет түрін таңдайды, басқа сөзбен айтқанда, қандай тауарлар, жұмыстар, қызметтер өндіре-тінін ойлайды.

Одан кейін ол тауарды сатып алатын әлеуетті тұтынушы-

өндірісті жүзеге асыру үшін кәсіпкер өндіріс факторларын қолданады: жұмысшы, өндірістік қорлар, материалдар, ақпараттар. Бас кезінде өндіріс факторларының біразы кәсіпкердікі болуы мүмкін, ал жетіспейтінін ол бастамас бұрын немесе Кәсіпкерлік қызметтің жүзеге асу процесінде алуѓа мәжбүр болады.

Кәсіпкер өз көшімен орындай алмайтын кызметтер мен жұмыстар қажет болса, онда ол басқа ұйымдар мен адамдарды тартады.

Жұмыстар мен қызметтер ақша төлеуді талап етеді. Егер кәсіпкерде бастапқы капитал болмаса, ал ақшасы барлардан қарыз алуѓа мәжбүр болады.

өндірістік Кәсіпкерліктің нәтижесі өндірілген тауардың белгілі көлемін тұтынушыѓа сатып, оларѓа ақша т‰сімін алу.

Венчурлық бизнес. Инновациялық Кәсіпкерлік туралы айта отырып, соңғы жылдары кең дамыѓан венчурлық бизнесті еске салуѓа болады.

Венчурлық бизнес, әдетте тәуекелді бизнес ретінде түсіндірі-
леді. Бұл технологиялық жаңалық еңгізудің бір түрі.

Венчурлық бизнес ғылыми зерттеулердің нәтижесі ғылымды көп қажет ететін, жоғары технологиялық облысты коммерцияландыруѓа тән, тиімді алу кепілдігі жоқ және тәуекел үлесі жоғары.

Венчурлық фирма дегеніміз, әдетте, алдын ала анықталмаѓан табыспен, яғни капиталды тәуекел салыммен, жаңа технологияны және өнімді жасаумен енгізумен айналысатын коммерциялық ғылыми-техникалық фирма.

Коммерциялық Кәсіпкерлік. Коммерциялық кәсіпкерлікте негізгі рольді тауар-ақша, сауда-айырбас операциялары атқарады. Бұл сатып алу-сату бойынша келісімдер.

өнімді шыѓаруѓа қажет өндірістік қорлармен қамтамасыз етудің қажеті жоқ.

Коммерциялық келісімді нарықты талдау бастайды, нәтижесінде тауарды сатып алу және сату көлемі, сатып алу бағасы, өткізу бағасы болжанады.

Коммерциялык келісім баѓдарламасына жатады: сатып алу операцияларын орындауѓа,

- тасымалдауѓа, тауарды сатуѓа, жарнама жұмысын және т.б. жүргізуге қызметкерді жалдау;

- келесі сату үшін тауарды сатып алу;

- тауарды сақтау және өткізу үшін орындар, қоймалар, сауда нүктелерін жалдау;

- келісімге тікелей қатыспайтын, бірақ өздерінің ақылы қыз-

- келісімді қаржыландыру үшін қарызѓа ақша қаржыларын тарту және соњынан пайызбен қарызды кайтару; келісімді жасауѓа қажет акпараттарды алу;

- тауарларды тұтынушыѓа өткізу және т‰сім алу;

- келісімді тіркеу, салық төлеу.

Коммерциялық қызметтің басқа түрлері сияқты, қаржы-қарыз келісімін құнды қаѓаздар нарыѓын талдаудан және әлеуетті тұтынушыларды іздеуге, табуѓа байланысты маркетингтік қызметтен бастайды.

Қаржы кәсіпкерлігінде қызметтің ерекше түрі бөліп көрсе-
тіледі, кәсіпкер құнды қаѓазды өндіреді, оны сатады, белгілі жағдайда және міндеттемеде қаржы тауары ретінде орналастырады. Оның Кәсіпкерлік қызметінін, мәні осында.

Қаржы кәсіпкерлігі ақпараттарды біраз көздерден алуды талап етеді. Бұл ақшаны, валютаны, құнды қаѓаздарды әлеуетті тұтынушылар туралы, валюта курсы, қарыз пайызы туралы, қаржы қарыз операцияларын жүзеге асыру шарттары және оларды жасау тәртібі туралы, кәсіпкерге қажет ресурстар көзі туралы мәлімет-

Қаржы келісімінің негізгі бөлігі (тұтынушыѓа ақшаны, валютаны, құнды қаѓазды сату) ерекше назарды және мұқият ресімдеуді қажет етеді.

Сатып алушының қаржылыњ жағдайын мұқият тексеріп, кепілдік мүмкіндігін бекітіп, сатып алушы үшін кепілдік беруге келісуші кепілді анықтау қажет.

Кеңес кәсіпкерлігі. «Консультант» сөзі латынның «кеңес беруші» сөзінен шыққан. Өз мамандыѓының с±рақтары бойынша кеңес беретін, белгілі облыстаѓы маман.

Шетел тғжірибесінде басқару с±рақтары бойынша коммер-циялық , ақылы кеңес консалтинг деп аталады.

Консалтингтік қызметтер ауызша бір рет айтылатын кеңес түрінде жүзеге асуы мүмкін. Кµбінесе олар консалтингтік жоба түрінде ұсыналады және оѓан келесі негізгі кезеңдер кіреді:

- мәселені анықтау (диагностика);

- шешімдерді, жобаны жасау;

- шешімдерді, жобаны жүзеге асыру.

Жобаның көлеміне байланысты қорытынды кезең бірнеше күннен бірнеше айларѓа созылуы мүмкін. Кей уақытта клиенттен қатынас бірнеше жыл болуы мүмкін.

АҚШ-та жеке консалтинг саласы - бұл 700 мыњ адам, ал қызметінің жылдық көлемі 50 млрд. долл. қ±райды.

Бірде бір к‰рделі экономикалық және басқару шешімдері экономикасы дамыѓан елдерде ѓана емес, дамушы елдерде де кеңесті қоланусыз қабылданбайды.

Делдал кµбінесе өндіруші мен тауарды сатушы, бір жаѓынан сатып алушы, екінші жаѓынан тұтынушы арасында тұрады, оларды Кәсіпкерлік шарттың жасауѓа біріктіреді.

Бизнестің бұл ерекше түрі басқалармен тығыз байланысты, өндірістік, сауда-коммерциялық, қаржы кәсіпкерлігін қ±раушы бөлігі; өндірістік, сауда коммерциялық, қаржы қарыз сферасын-
Дағы делдалдық туралы айтуѓа болады.
Делдалдық сызбасы
А-ақпарат, А_µ-ақпараттар үшін ақша, А_т-делдал сатушы мен сатып алушыдан алатын ақша.

Сақтандыру кәсіпкерлігі. Мемлекеттік міндетті сақтандыру қазір әлеуметтік сақтандыру түрінде сақталды - бұл мемлекеттік зейнет ақымен қамтамасыз ету және медициналық сақтандыру бұл бизнеске жатпайды.

Кәсіпкерлікке мүлікті сақтандыру, өмірді және денсаулықты сақтандыру, тәуекелді жауапкершілікті сақтандыру түрлері тікелей жатады.

Кәсіпкерліктің әртүрлерінің ‰йлесуі. Кәсіпкерліктің барлық түрлері өзара бірі бірімен µте тығыз байланысты, бір түрімен айналыса отырып, еріксіз немесе қызығушылығы бойынша қандай да бір дәрежеде басқасымен кездеседі. өндірістік кәсіпкерліқ коммерциялыққа ±ласады, µйткені өндірілген тауарды сату немесе айырбастау қажет.

өндіру мен сату қаржы операцияларына байланысты, ақша қаржысын талап етеді, сондықтан өндірістік және коммерциялык, Кәсіпкерлік қаржылықпен тығыз байланысады. Кей кезде бір Кәсіпкерлікте өндіруші, сатушы, қаржыгер т±тас ‰йлесіп, бірлеседі. Кәсіпкерліктің барлық түрі байланысты және бір біріне кіреді.

Кәсіпкер оларды өзара ‰йлестіре отырып өндірісті, сауданы, қаржы ісін, делдалдықты, сақтандыруды шоѓырландыруы мүмкін, соның әсерінен жаңа бірлескен, кешенді түрлер пайда болады.
1.4 Кәсіпкерді ынталандыру
Қазақстанда Кәсіпкерлік белсендік келесідей ерекшелікпен өзгеше белгімен көрінеді:

- саяси жағдайдың тұрақсыздыѓы (ескі өмірдің қайта келуінен қорқуды білдіреді);

- тез баюѓа ұмтылу;

- экономикалық хаос жағдайын өзі үшін тиімді пайдалану мүмкіндігі.

М±ның барлыѓы, ±лттық сипаттагы ерекшеліктер кәсіпкер-
лік сфераѓа адамдардың кіру мотивтеріне әкелді: Оларды мынадай жүйелілікпен көрсетуге болады:

- аѓымДағы хаостың жағдайды пайдалану арқылы жылдам баюѓа ұмтылу (халықаралық тғжірибеде іскерлік элитаның 4-5 жылда жеке µкілдерінің жылдам баюы және экономикалық қ±лдырау жағдайында әлемнің 500 ең бай адамдар санына енуі сирек):

- мемлекеттік құрылым және мемлекеттік шенеуліктер жаѓы-
нан тғуелдіктен кеткісі келуі, әрекеттердің, еркіндігін алу және өмір с±ру тғуелсіздігі (соның ішінде кәсіби);

- мемлекеттік бюрократиялық ережелер мен процедураларды жүзеге асыру мүмкін болмаѓан өз әлеуетін жүзеге асыруѓа ұмтылу (соның ішінде кәсіби өсу);

- ескі өндірістік құрылымда істеуге болмаѓан идеяларды жүзеге асыруды ойлау;

- еңбек ақы есебінен өмірдің қолайлы минималды деңгейін қамтамасыз ете алмау (өзінің материалдық жағдайын жақсартуѓа үміт), Кәсіпкерлік сфераѓа ену есебінен, ғсіресе кµше кәсіпкер-

- қызықты іспен еркін және тғуелсіз айналысқысы келуі;

- қоршаѓан орта көзіне өзінің әлеуметтік мәртебесін, беделін арттыруѓа ұмтылуы;

- өзінің беріктігін, тезімдігін тексергісі келуі;

- мәжбүр болу (мысалы, жұмыстың жоқтығы).

Бұл қатарда жалѓастыра беруге болады, бірақ әрбір кәсіпкер өзінің жеке мотивінің ықпалында болады.

2. «Кәсіпкер» және «бизнесмен» түсінігінің ±қсастыгы мен айырмашылыѓы неде?

3. Кәсіпкерлікті дамыту тарихын баяндањыз?

4. Кәсіпкерлік мақсаты неде?

5. Кәсіпкердің маңызды белгілерін сипаттаңыз?

6. Кәсіпкерлікті қалыптастыру үшін қандай жағдайлар қажет?

7. Қандай меншік құқықтарын білесіз?

8. Кәсіпкерлікті дамыту үшін қандай қолайлы жағдайлар қажет?

9. Кәсіпкерлік қызметтің маңызды тиімдерін атаңыз?

Жеке меншіктік жеке бастың (жан±ялық) меншіктен айырма-шылыѓы?

Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық маңызы неде?

Кәсіпкерлікті реттеу және дамыту дегеннен сіз не түсінесіз?

Адамның қандай қажеттіліктері және оларды қанаѓаттан-
дыру әдістері бар?

Кәсіпкерлік қызметтің кандай түрлерін білесіз?

өндірістік Кәсіпкерлік мәні неден түрады?

Коммерциялық Кәсіпкерліктің негізгі мазмұныын не к±рай-ды?

Қаржылық Кәсіпкерлік қызметінің сферасы не?

Кеңестік қызмет, оның әрі дамуының қандай болашаѓы бар?

Кәсіпкерліктің бұл нысандары, өз кезегіндегі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі реттейтін кәсіпорынның белгілі ұйымдастыру құқықтық нысандары шегінде жүзеге асады.

Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру нысаны кәсіпорынның әріптестері арасынДағы қатынас және мемлекеттік ұйымдармен және басқа кәсіпорындармен қатынас туралы белгілі нормалар жүйесі.

Кәсіпкерліктің ұйымдастыру-құқықтық нысандарын д±рыс таңдау көптеген факторларѓа байланысты:

 жеке капиталдың болуы немесе оны тарту мүмкіндіктері;

 Кәсіпкерлік қызметтің сипаты және масштабы;

 Кәсіпкерлік жобаны іске асыру мерзімі;

 кәсіпкердің жеке тғжірибесі жµне ұйымдастыру қабілеттері;

 нарық жағдайы және басталатын бизнестің көптеген негізгі ерекшеліктері, сонымен қатар осы және басқа кәсіпорын нысанда-
рының қасиеттері.

¦йымдастыру-құқықтық нысанды таңдау Кәсіпкерлік жобаны жүзеге асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуі қажет. Оны толыѓырақ қарастырайық. Заңды тұлғаны қ±русыз кәсіпорындар түріндегі жеке нысандар бастамалық жеке Кәсіпкерлікке жатады. Жеке Кәсіпкерлікте меншік бір жеке тұлғаѓа жатады. Әдетте жобаны жүзеге асыру үшін жеткілікті ресурстары бар индивидум және шешім қабылдау процессін жеке өзі бақылауѓа бейім, толық материалдық және заңдық жауапкершілік алуѓа дайын, фирманың дара иесі болып, жеке Кәсіпкерлік нысанын қалайды.

Кәсіпкерліктің осы нысанының артықшылықтары бар, олар тғуелді болмау, ±тқырлық, материалдык, қызыѓушылық және т.б. Жеке Кәсіпкерлік өндірістік секторда шамалы орын алады, көптеген жағдайларда қол еңбегі мен өндірістің ғмбебап µтмділігі аз құралдарын қолданады, ЃТП жетістіктерін жеткіліксіз деңгейде пайдаланады. Жеке Кәсіпкерлікте капиталды тарту, иесінің өзінің жеке қаржысын салуына негізделген?

Жеке кәсіпкер өзінің кәсіпорынының міндеттеріне барлық өзінің жиынтык, мүлігімен, жеке меншігімен жауапкершілік алады. Жеке Кәсіпкерлікте пайда болған тәуекел оның барлық дғулетіне таралады. Кәсіпкерліктің осы түрінен пайда иесіне тиесілі.

Кәсіпкерлік қызметтің бұл нысаны соңғы жылдары ерекше қарқында дамуда, Қазақстанда 1998 жылы 40433 жеке кәсіпкер-
лік тіркелген болатын, оның ішінде өнеркәсіпте 1950 адам
(4,8 %), саудада - 29992 (74,2 %), қала және жол кµлігінде - 4020 (10%), қонақ ‰й мен мейрамханаларда-1815 (4,5%), және қызметтің басқа сфераларында 2656 (6,5 %) адам істейді. Өз кезегінде Кәсіпкерлік нысандарын ұйымдастыру-құқықтық және ұйымдастыру-экономикалық деп бөлуге болады.

¦йымдастыру-құқық; нысанына серіктестікті, қоѓамдарды, кооперативтерді жатқызуѓа болады.

Бірақ үлкен көлемдегі қаржы ресурстарын қалаумен қатар, жеке материалдын жауапкершілік жоғары және тәуекел µседі, сондықтан үлкен жобаларды жүзеге асыру үшін негізінде «меншік иелерінің саны» белгісі бар, ұжымдық Кәсіпкерлік нысанын таңдаѓан жµн.

¦жымдық кесіпкерлікте меншік бір уақытта әрбірінің белгілі, үлесі бар және белгісіз үлесі бар (біріккен меншік) бірнеше субъектілерге жатады. Оларѓа серіктестік, акционерлік қоѓам, кооперативтерді жатқызуѓа болады.

Серіктестік екі және одан көп әріптестердің қатысуымен құрылады. Серіктестіктің артықшылыѓы қосымша капиталды тарту мүмкіндігі және кәсіпорын ішінде әрбір әріптестің білім және қабілеті негізінде мамандануды жүзеге асыру болып табылады.

Осы нысанның кемшілігі: әрбір қатысушы өзінің салымының мµлшеріне байланыссыз тең материалдық жауапкершілік алады; бір әріптестің әрекеті барльқ қалѓаны үшін егер олар осы әрекеттерге келіспесе де міндетті болып саналады.

Серіктестіктің қатысушылары екі топқа - толық серіктестік (жауапкершілігі шектелмеген серіктестік) және коммандиттік серіктестер жауапкершілігі шектелген серіктестікке бөлінеді.

Коммандиттік серіктестікте әріптестердің бір бөлігініде

Жауапкершілігі шектелген қоѓам (ЖШҚ) қатысушылары оның міндеттері бойынша жауап бермейді. Олар тек енгізген салымдарының құны шегінде жауапкершілік алады. Қосымша жауапкершілігі бар қоѓам қатысушылары өздерінің барлық мүліктерімен жауапкершілік алады.

Ең көп таралѓаны акционерлік коѓам (АҚ). Олардың ерекше-лігі оларѓа құнды қаѓаз - акция шыѓару жолымен қажет қаржыны тарту құқыѓы берілген. Акционерлік қоѓам қатысушылары оларѓа тиісті акциялар құны шегінде оның қызметінің нәтижелеріне жауапкершілік алады.

Кооперативтер - мүліктік пай журналары негізінде біріккен өндірістік және шаруашылық қызмет үшін тұлғалар тобы қ±рѓан кәсіпорын.

Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдастыру - экономикалық нысан-
дарына: концерндер, ассоциациялар, консорциумдар, синди-
каттар, картелдер, қаржы-өнеркәсіптік топтарды жатқызуѓа болады.

Концерн - қатысу жүйесі арқылы кәсіпорынды бақылайтын көп салалық акционерлік қоѓам. Концерн өзіне еншілес әртүрлі компаниялардың, акцияларның бақылау пакетін алады. Өз кезегінде, еншілес компаниялар басқа акционерлік компания-

Ассоциация - экономикалық еркін кәсіпорындардың, ұйым-

Ассоциация құрамына белгілі территорияда орналасқан маманданѓан кәсіпорындар және ұйымдар кіреді.

Ассоциацияны қ±рудың негізгі мақсаты - ғылыми-техника-
лық өндірістік, экономикалық, әлеуметтік және басқа міндеттерді бірігіп шешу.

Консорциум - ірі қаржы операцияларын бірігіп жүргізу мақсатында кәсіпкерлердің бірігуі (мысалы, ірі өнеркәсіп жоба-

Кәсіпкерлердің Мұндай бірігуі ірі жобаға қаржы салу мүмкін-

Ғылыми-техникалық революция жағдайында консорциумдар жаңа салаларда және әртүрлі салалардың т‰йіскен жерінде пайда болады, бірлескен ғылыми зерттеулерді жүргізуді қарастырады.

Синдикат - бір сала кәсіпкерлердің арасынДағы артық бәсекені жою мақсатымен өнімді өткізуге бірігуі.

Картель бір сала кәсіпорындары арасында өнімге баға туралы, өткізу нарыѓын, жалпы өндіріс көлеміндегі үлесін бөлу туралы қызметтер және т.б. келісімді білдіреді.

Кәсіпкерліктің жаңа ұйымдастыру-экономикалық нысандары қаржылық өнеркәсіптік топтар, ол өнеркәсіптік, банктік, сақтандыру және сауда капиталдың, сонымен қатар кәсіпорынның (интеллекттік) парасаттық әлеуетін біріктіру.