Саба›тыЈ та›ырыбы : Халы› ауыз Щдебиеті Саба›тыЈ ма›саты

деп, Еділіне перзенттік ›алт›ысыз сезімін емірене йрнектейді. А›ын йз жырларында батырлы›ты, ерлікті, елдікті дЩріптейді. ОныЈ жырында“ы:

Балда“ы алтын ›±рыш болат,

Ашылып шапсам деп тартар,

Сусыным ›ан“а ›анар деп,

Азамат ердіЈ баласы

Жабы››анын білдірмес,

ЖамаЈдар маза› ›ылар деп, —

деген жолдардан м±ны бай›ау ›иын емес.

изі де ›ылышын "сары жЇн о››а толтыр“ан" батыр бол“ан.

Кітаппен ж±мыс: Кітаптан «Салп-салпынша› Їш йзен». йлеЈін мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

Білімді ба“алау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: љазту“ан жыраудыЈ шы“армаларын о›ып келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

Саба›тыЈ та›ырыбы : Доспамбет жырау

Саба›тыЈ ма›саты : а) Доспамбет жыраудыЈ еЈбектеріне то›тала отырып, шы“армаларыныЈ идеялы› мазм±нынын талдау,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау,›орытынды жасау;

Щ) білімділік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,маманды› таЈдай білуге,адамгершілікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу.

Саба›тыЈ тЇрі : ДЩстЇрлі саба›

Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену

Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

ПЩнаралы› байланыс : тарих

Саба›тыЈ барысы : а) °йымдастыру кезеЈі :

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.

Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :

®йге берілген тапсырманы с±раймын.О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын

б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.

Доспамбет йз заманында жа›сы тЩрбие ал“ан, парасатты білгір адам бол“ан.

"АзаулыныЈ Стамбулдан несі кем" деген жолдарына ›ара“анда ДоспамбеттіЈ кйргені, білгені кйп, білімді адам екенін аЈ“арамыз.

из тол“ауларында а›ын йзін "Ер Доспамбет" деп Щр т±ста таныстырып отырады. Демек, ол "астына ›арт кЇреЈді мініп", "болат ›ылыш асынып" жаумен талай шай›ас›ан батыр жігіт бол“ан. Ол "кЇЈіреніп кЇн тЇбіне жорт›ан", "сада› тол“ан сайгез о› йткеріп", "ар“ыма›тыЈ талдай мойнын талдырып" кйп жоры›тар“а баста“ан. Сол жоры›-шай›астарда батыр басына талай ›ауіп-›атер тйнген. О› тиіп йлім аузынан ›айт›ан. Ол жайында а›ын:

Айдаметке о› тиді,

Отыз екі омырт›аныЈ буынынан.

Зырлап а››ан ›ара ›ан,

Тыйылмайды жонныЈ уа› тамырынан...

Жара бір ›атты, жан тЩтті,

Жара аузына ›ан ›атты...

Жа“дайсыз жаман ›алып барамын,

Жанымда бір ту“анныЈ жо“ынан, —

деп, сол бір ›атерлі ша›ты бейнелеген.

Доспамбет "Айналайын а› Жайы›" деп, ту“ан Жайы“ын, бетегелі Сарыар›асын, елін, жерін шексіз сЇйген:

Екі арыстан жау шапса,

О› ›ыл›андай шаншылса...

Бетегелі Сарыар›аныЈ бойында,

Со“ысып йлген йкінбес! —

деген жолдардан жыраудыЈ еліне, жеріне перзенттік ысты› сезімін тану ›иын емес. А›ын "ЕділдіЈ бойын еЈ жайлап, шал“ын“а бие біз байлап, орынды›тай ›ара сабадан бозбаламен кЇліп-ойнап ›ымыз ішер кЇн ›айда?" - деп, сол еліне тынышты›, бейбіт кЇн іздер ша›ты армандайды.

Кітаппен ж±мыс: Кітаптан «Айналайын, а› Жайы›» йлеЈін мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

Білімді ба“алау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: Доспамбет жыраудыЈ шы“армаларын о›ып келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

Саба›тыЈ та›ырыбы : Жиембет жырау

Саба›тыЈ ма›саты : а) Жиембет жыраудыЈ еЈбектеріне то›тала отырып, шы“армаларыныЈ идеялы› мазм±нынын талдау,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау,›орытынды жасау;

Щ) білімділік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,маманды› таЈдай білуге,адамгершілікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу.

Саба›тыЈ тЇрі : ДЩстЇрлі саба›

Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену

Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

ПЩнаралы› байланыс : тарих

Саба›тыЈ барысы :

а) °йымдастыру кезеЈі :

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.

Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :

®йге берілген тапсырманы с±раймын.О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын

б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.

Жиембет жырау Щрі Щскербасы, Щрі Щйгілі а›ын бол“ан. љаза› жерін жаудан ›ор“ауда талай ерлік кйрсеткен. А›ын поэзиясынан оныЈ ерлік, йрлік мінезі, ерен батырлы“ы ай›ын кйрінеді. Жырау йлеЈдеріндегі:

Менімен, ханым, ойнаспа,

МеніЈ ерлігімді с±расаЈ.

Жолбарыс пенен аюдай,

ирлігімді с±расаЈ,

Жыл›ыда“ы асау тайындай

Беріктігімді с±расаЈ

љара“ай мен ›айыЈдай...—

деген жолдар со“ан кепіл.

Жиембет ал“ан бетінен ›айтпайтын йжет, ›айсар жан бол“ан. Хан-Щкімдерге бас имеген. Айтарын батыл айт›ан, бас кетер деп тіл тартпа“ан, бЇлікшіл, ›анішер ханныЈ теріс, жауызды› мінезін Щшкерелеген, ›а»арынан ›оры›па“ан.

ШміріЈ ›атты Есім хан, љанын ішіп ›аЈба››а,

БЇлік салып б±йырдыЈ. Жанын от›а салма››а...

Басын бер деп батырдыЈ Хан ие ісіЈ жол емес, —

деп, ›алыЈ еліне ар›а сЇйеген батыр хан“а йктем сййлейді. Жырау бейбіт кЇнде батырсын“ан ханныЈ "›алма›тыЈ БЩрі ханы келгенде, со›ыр бурыл байтал“а жайда› мінгенсіЈ", "тас ›ала“а жан са›тап"деп бас сау“ала“ан жЇрексіз, ›ор›а› мінезін Щшкерелейді. Сол опасыз хан ›ылы“ына зы“ырданы ›айнай, ызалы Їн кйтереді. "Ар›а“а ›арай кйшермін, алашыма ±ран десермін, ат ›±йры“ын кесермін" деп ›айсар мінезінен батыр еш ›айтпайды.

Кітаппен ж±мыс: Кітаптан « љол-ая“ым ᱓ауда » йлеЈін мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

Білімді ба“алау:

О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: Жиембет жыраудыЈ шы“армаларын о›ып келуге беремін.
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

Саба›тыЈ та›ырыбы : Шалкиіз жырау

Саба›тыЈ ма›саты : а) Шалкиіз жыраудыЈ еЈбектеріне то›тала отырып, шы“армаларыныЈ идеялы› мазм±нынын талдау,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау,›орытынды жасау;

Щ) білімділік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,маманды› таЈдай білуге,адамгершілікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу.

Саба›тыЈ тЇрі : аралас саба›

Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену

Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

ПЩнаралы› байланыс : тарих

Саба›тыЈ барысы : а) °йымдастыру кезеЈі :

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.

Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :

®йге берілген тапсырманы с±раймын.О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын

б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.

Шалкиіз поэзиясыныЈ жыраулар поэзиясыЈда“ы орны ерекше. Ол Щйгілі а›ын бол“ан. из жырларында ймірге тереЈ кйз жіберген, аталы “ибратнамалы› сйз ›алдыр“ан. Шалкиіз талай жоры›тар“а ›атынас›ан. ОныЈ жырларынан ерлік сарыны ай›ын сезіледі. Ол "дулы“амныЈ тйбесі ту“ан айдай болмаса, батыршылы› сЇрмен-ді", "дулы“алы бас кескен, ерлердіЈ алдаспаннан игі ›олы болар ма!" деп, батырлы›ты жо“ары ба“ала“ан. Елін жауынан, д±шпанынан тек "жалаЈаш барып жау“а тиер" ер “ана ›ор“ай алады деген тЇйін жасайды. "Батыр жігіт ›ол бастар" деп, ерлікті, батырлы›ты жырына ту еткен.

Жырау жырларында адамгершілік жайында тол“аныстар мол. Ол адамды жа›сылы››а сЇйсіндіріп, жаманды›тан бездірген. А›ын жа›сы деген не, жаман деген не, ізгілік, парасаттылы› неде, адамгершілік ›асиет адамныЈ ›андай Щрекет, ›ылы›-мінезінен кйрінеді, міне, осы та›ырыпта жыр тол“а“ан, ±рпа“ына йсиет ›алдыр“ан. А›ын жырында“ы сол та›ырыптар“а байланысты жолдар парасаттылы› ой тереЈдігімен ерекшеленеді. Онда а›ын жастарды адал досты››а, ›алт›ысыз жолдасты››а Їндеген. Осы бір пікірлер — оныЈ жырыныЈ йзегі.

А›ын йз ойын жа›сы мен жамаЈды, жары› пен кЇЈгіртті салыстыра йрнектейді.

Бір жа›сымен дос болсаЈ,

Азбас-тозбас мЇлкі етер.

Бір жаманмен дос болсаЈ,

КЇндердіЈ кЇні бол“анда

Бар “алам“а кЇлкі етер, —

Кітаппен ж±мыс: Кітаптан « Жауынды кЇні кйп жЇрме » йлеЈін мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

Білімді ба“алау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: Шалкиіз жыраудыЈ шы“армаларын о›ып келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

Саба›тыЈ та›ырыбы : А›тамберді жырау

Саба›тыЈ ма›саты : а) А›тамберді жыраудыЈ еЈбектеріне то›тала отырып, шы“армаларыныЈ идеялы› мазм±нынын талдау,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау,›орытынды жасау;

Щ) білімділік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,маманды› таЈдай білуге,адамгершілікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу.

Саба›тыЈ тЇрі : аралас саба›

Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену

Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар,тірек сызбалар т.б

ПЩнаралы› байланыс : тарих

Саба›тыЈ барысы :

а) °йымдастыру кезеЈі :

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.

Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :

®йге берілген тапсырманы с±раймын.О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын

б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.

А›тамберді жырау басынан талай ›илы-›илы кезеЈдерді кешіреді. љолына желекті найза ±стап жаулармен шай›астар“а, ›атынасады, ерлік кйрсетеді. Сол шай›астардыЈ біріЈде жау ›олында ›алып, йлім аузынан ›айтады. Ойраттармен арада“ы со“ыста йзініЈ ас›ан ерлігімен де, жалынды жырымен де кйзге тЇседі, ›аза› жерін жаудан аман алып ›алуда ерен ›ызмет кйрсетеді. А›тамберді йз басынан кешірген сол ›иын сЩттерді жыр-тол“ауларында йрнектеген.

Жапан“а біткен терекпін,

ЕЈсемнен жел со›са да теЈселмен,

љара“ай“а ›арсы біткен б±та›пын,

БалталасаЈ да айырылман,

Сыртым — ›±рыш, жЇзім — болат

Тас›а да салсаЈ, майырылман! —

деген жолдардан оныЈ ерлік, батырлы› ›асиетін Щрі ›айсар мінезін ›апысыз танимыз. А›ын йзініЈ бар ймірін елі, хал›ына, оныЈ елдігін, бЇтіндігін са›тап ›алу жолына арна“ан. ЖыраудыЈ "ел-ж±ртты ›ор“айлап, йлімге жЇрміз бас байлап" деген жолдарынан м±ны ай›ын аЈ“арамыз.

А›тамберді йз тол“ауларыЈда ерлікті, батырлы›ты жырла“ан. ийткені, елдіЈ ерлігін са›тар, оны сырт›ы жаудан ›ор“ар - батыр ±лы. А›ынныЈ Щйгілі Бйгембай батыр“а жыр арнауы да осы“ан байланысты. Ол жігіттіЈ жігіттігі де ›анды шай›аста сыналады деп біледі.