Саба›тыЈ та›ырыбы : Халы› ауыз Щдебиеті Саба›тыЈ ма›саты



бет2/14
Дата04.03.2016
өлшемі1.15 Mb.
#39125
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14

Шыармашылыж±мыс: О›ушылардыЈ йздері Щр тЇрлі та›ырыпта ж±мба›тар шы“арады.

Білімді бекіту:

итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын.



  1. Ж±мба› дегеніміз не?

  2. Ж±мба›тыЈ ма›алдан айырмашылы“ы ›андай?


Білімді ба“алау:

. О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады


®йге тапсырма: Ж±мба› туралы тЇсінікті о›ып,ж±мба›тар жаттап келу.
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

Саба›тыЈ та›ырыбы: љиял-“ажайып ертегілері

СабатыЈ масаты: а) љиял-“ажайып ертегісі туралы тЇсінік бере отырып,о›ушылардыЈ саба››а деген ›ызы“ушылы“ын арттыру жЩне негізгі мЩселелерге аса кйЈіл бйлуге Їйрету;

Щ) кйркем мЩтінге Щдеби-теориялы› талдау жасату ар›ылы баланыЈ ой-›иялын дамыту;

б) елжандыллы››а, адами ›асиеттерге, с±лулы›ты са›тау“а, ›айрымдылы››а баулу.

СабатыЈ тЇрі: аралас саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап, тЇсіндіру, т.б

СабатыЈ кйрнекілігі:, кітаптар, суреттер т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы: а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.



б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру:

ЕртегілердіЈ б±л тЇрі халы›тыЈ сана-сезімініЈ таби“аттыЈ дЇлей кЇшініЈ ішкі сырын танып білмей т±р“ан сЩбилік кезінде пайда бол“ан. ОлардыЈ бЩрі жанды, киелі деген тЇсініктен ту“ан. Таби“ат сырларын білсем екен деп арманда“ан халы›тыЈ ой-тілек тЇйінінен шы››ан.

Ертедегі адамдар ауыр еЈбекті жеЈілдетсек, жа›сы шат ймір сЇрсек екен деп арманда“ан. Б±л арман“а олар йздерініЈ ›иялы ар›ылы “ана жеткен.

Мысалы, "®ш йнерпаз" деген ертегіде йнерлі Їш жігіттіЈ “ажайып істері ЩЈгімеленеді. ОныЈ біріншісі — кйреген, екіншісі — мерген, Їшіншісі — ±ш›ыш болады. Б±лар йздерініЈ йнерлерін сынатпа› болып бір елге келсе, ›алыЈ ж±рттыЈ абыржып отыр“ан Їстінен тЇседі. М±ныЈ мЩнісін с±растырса, біреудіЈ с±лу ›ызын алып ›ара›±с аспан“а кйтеріп Щкеткен екен. Осы“ан елі-ж±рты ›ай“ылануда кйрінеді. М±ны ести сала жаЈа“ы Їш йнерпаз іске кіріседі. Кйреген алып ›ара›±стыЈ ›ай жерде ±шып бара жат›анын айтады. Мерген кйреген сілтеген жа››а сада“ын атып жібереді. Сада›тыЈ о“ы алып ›ара›±сты ›а› айырады, ›ыз аспаннан тймен ›±лдырап келе жатады. Осы сЩтте Їшінші йнерпаз аспан“а ±шып кйтеріліп, ›ызды жерге тЇсірмей ›а“ып алады. Б±лар ›ызды аулына аман алып келеді. Жинал“ан ж±рт зор ›ошамет кйрсетеді, біра› бас бЩйгені Їш йнерпаздыЈ ›айсысына беруді білмей аЈ-таЈ болады. "Бас бЩйге менікі, — дейді кйреген, — алып ›ара›±сты мен кйрмесем, оныЈ ›айда кетіп бара жат›анын айтпасам, ›ызды ешкім де айырып ала алма“ан болар еді". Сонда мерген т±рып былай дейді: "КйрегенніЈ сйзі дЩлелді емес. Егер алып ›ара›±сты мен атып тЇсірмесем кйрегенніЈ кйргенінен не пайда? Мен болмасам, кйреген кйргенімен ›ара›±с ›ызды алып кете берер еді. Сонды›тан бас бЩйге ма“ан тиісті". ®шінші йнерпаз айтады: "Кереген мен мергеннен де меніЈ йнерім арты›. Аспаннан ›±лап келе жат›ан ›ызды ±шып барып ›а“ып алып ажалдан ›±т›ардым. Егер мен ›ызды ›а“ып алмасам, онда ›ыз тау-тас›а к±лап, кЇл-паршасы шы“атын еді. љызды ажалдан алып ›ал“ан бас бЩйге менікі". Ертегі "Бас бЩйге менікі деп Їш йнерпаз кЇні бЇгінге дейін таласуда. Ал сіздер ›айсысына ±й“арар едіЈіздер?" - деп ж±мба›тыЈ шешуін тыЈдаушы ›ауым“а тастайды.

љиял-“ажайып ертегілерініЈ жа“ымды кейіпкерлері ›арапайым еЈбек адамдары, аЈшы-мергендер, ба›ташы-малшылар болып келеді. Олар йздерініЈ кЇн кйрісі жолында неше тЇрлі жырт›ыш аЈдармен немесе таби“аттыЈ дЇлей кЇшімен кЇресуіне тура келеді. Ал ᱓ан ›арама-›арсы ›иял-“ажайып ертегілерініЈ на“ыз жа“ымсыз кейіпкерлері ретінде жалмауыз кемпір, жеті басты жылан, жал“ыз кйзді дЩу, жезтырна›, айда»ар, ›ор›ау ›ас›ыр, т. б. алынады. Сййтіп, ›иял-“ажайып ертегілерінде жанды-жансыз кейіпкерлер арасында орасан зор тартыс, кЇрес басталады. Жауызды› пен Щділдік, ›асты› пен досты›, жаманды› пен жа›сылы› кЇресіп, а›ыры, соЈ“ылары жеЈіп шы“ады. Сййтіп, ›орша“ан, кЇресетін жаулары ›анша мы›ты болса да адам баласы йздерініЈ а›ыл-парасатымен оларды жеЈіп отырады. Жа“ымды кейіпкерлер йзініЈ ма›сат-м±ратына жетеді.

Кітаппен ж±мыс: љиял-“ажайып ертегілерін тЇсініп о›ып шы››ан соЈ бйлімдерге бйліп та›ырып ›ояды.

Шыармашылыж±мыс: Еретегідегі кейіпкерлерге мінездеме береді.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын.


  1. љиял-“ажайып ертегілеріне тЩн ерекшеліктерді атап кйрсетіЈдер.

  2. Ертегілер нешеге бйлінеді?

Білімді баалау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: «Ертегілер елінде» та›ырыбында ертегі ›±растырып келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9



Саба›тыЈ та›ырыбы: АЈыз ЩЈгімелер

Саба›тыЈ ма›саты:

а) АЈыз ЩЈгімелер туралы тЇсініктерін кеЈейте отырып,о›ушылардыЈ ойлау шеберлігін сййлеу мЩдениетін арттыру;

Щ) О›ушылардыЈ бойына Щдептілік,инабаттылы›, ›арапайымдылы› ›асиеттерін ›алыптастыру;

б) Саба› барысында о›ушылардыЈ білімін ба›ылау ар›ылы мЩнерлеп о›у“а Їйрету;



СабатыЈ тЇрі: аралас саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап, тЇсіндіру, мЩнерлеп о›у т.б

СабатыЈ кйрнекілігі:, «Шешендік сйздер» кітабы т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысытау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.



б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру:

Ауыз ЩдебиетініЈ бір алуан саласы – аЈыз. АЈыз белгілі бір адамныЈ атына,іс-Щрекетіне байланысты туады.

Кейде аЈыз ЩЈгімеде шынды› о›и“а мен ›иял-“ажайып о›и“а аралас келіп отырады. АЈыз ЩЈгіме кйбінесе тарихта бол“ан адамныЈ басына ›±рылады. Ол адам не батыр,не ел басшысы немесе Щділ би,а›ыл-парасатымен ел ›±рметіне бйленген беделді адам болуы мЇмкін. Біра› ол адамдардыЈ айт›ан сйздері мен істеген іс-Щрекеттеріне байланысты айтыл“ан Щуелгі шынды››а ›оспалар ›осылып,сол істепті –міс. Сол айтыпты-мыс дегенЩртЇрлі ла›ап біртіндеп аЈыз“а айналады.Оны ЩЈгіме,жыр етіп, біреуден-біреу жаттап алып, кейінгі ±рпа››а жеткізіп отыр“ан.

љаза› аЈыздарында“ы Асан ›ай“ы, Жиренше, љор›ыт, Жошы хан сия›ты кейіпкерлер-бЩрі де тарихта бол“ан,ел бас›ар“ан адамдар,біра› кейін олардыЈ Щрекеттері,сйздері біреуден біреуге ауызша айтыла-айтыла аЈыз болып кеткен. Б±лармен бірге љожанасыр, Алдаркйсе сия›ты ›арапайым, жай адамдар туралы да аЈыздар кйп.



Шыармашылыж±мыс: издері білетін аЈыз ЩЈгімелер туралы айтып, онда“ы аЈыздыЈ бізге берер ›андай ›асиеттері бар екендігін айтады.

Топпен ж±мыс: издері ту“ан жерлеріЈе байланысты ›андай аЈыздарды білетіндігі туралы айтады.

Білімді бекіту:

итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

1.АЈыз ЩЈгімелер дегеніміз не?

2.љандай аЈыздарды білесіЈдер?

3.АЈыздар ймірде бол“ан уа›и“алар“а ›±рыла ма?

Білімді ба“алау:

О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.



®йге тапсырма: АЈыз ЩЈгімелер о›ып келу.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9


Саба›тыЈ та›ырыбы: Жиренше шешен мен љарашаш с±лу

Саба›тыЈ ма›саты:

а) АЈыз ЩЈгімелер туралы тЇсініктерін кеЈейте отырып,о›ушылардыЈ ойлау шеберлігін сййлеу мЩдениетін арттыру;

Щ) О›ушылардыЈ бойына Щдептілік,инабаттылы›, ›арапайымдылы› ›асиеттерін ›алыптастыру;

б) Саба› барысында о›ушылардыЈ білімін ба›ылау ар›ылы мЩнерлеп о›у“а Їйрету;



СабатыЈ тЇрі: аралас саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап, тЇсіндіру, мЩнерлеп о›у т.б

СабатыЈ кйрнекілігі:, «Шешендік сйздер» кітабы т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысытау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын

1.АЈыз ЩЈгімелер дегеніміз не?

2.љандай аЈыздарды білесіЈдер?

3.АЈыздар ймірде бол“ан уа›и“алар“а ›±рыла ма?

б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру:

Балалар бЇгінгі йтетін саба“ымыз «Жиренше шешен мен љарашаш с±лу»

Жиренше шешен туралы ›андай аЈыз ЩЈгімелер білесіЈдер?

љаракйз ханым йлген соЈ Жиренше Їйленбей кйп жЇріпті. Кез келген ›ызды ±натпайды екен.

Мазм±ндау жоспары.


  1. Жиренше шешенніЈ жолдасымен жол“а шы“уы.

  2. Олар“а бір топ ›ыздыЈ кездесуі.

  3. Бір топ ›ыздыЈ ішінен љарашаштыЈ бйлінуі.

  4. Жиренше љарашаштыЈ бйлініп ›алуыныЈ мЩнісін с±рауы.

  5. ЖиреншеніЈ љарашаштыЈ Їйіне ›онуы.

  6. БайдыЈ Жиреншені ша›ыртуы.

  7. БайдыЈ сйзден тосылып,Жиреншеге љарашашты алып беруі.

Топпен ж±мыс: Осы ЩЈгіме бойынша сахналы› кйрініс ›±рады.

Білімді бекіту:

итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын.



  1. љарашаш ›андай ›асиеттерімен ±нады?

  2. Не Їшін Жиренше байдыЈ Їйіне ›онбады?

  3. ЖиреншеніЈ жанында“ы жолдасы ›андай адам еді?

  4. Бай не себепті Жиреншеге љарашашты алып берді?

Білімді ба“алау:

О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.



®йге тапсырма: «Жиренше шешен мен љарашаш с±лу» ЩЈгімесін о›ып, мазм±ндап келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9



СабатыЈ таырыбы: Батырлар жыры

Саба›тыЈ ма›саты:

а) батырлар жыры туралы тЇсінігін кеЈейту,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;

Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;



СабатыЈ тЇрі: жаЈа саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап,баяндау т.б

СабатыЈ кйрнекілігі: «Батырлар жыры» кітабы, дидактикалы› материалдар т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.



б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру:

Батырлар жыры -- ауыз ЩдебиетініЈ ›ома›ты да асыл м±расы. Оларда елін сырт›ы жаулардан ›ор“ау,елініЈ,хал›ыныЈ тЩуелсіздігін са›тау м±раты басым. љаза›тыЈ батырлар жырларында тарихи о›и“алардыЈ ізі жатыр.Батырлар елінсЇйген,ата мекенін,намысын ›ор“ау,елдігін са›тау Їшін ата жауына ›арсы жан ›ияр ерлікке бар“ан,кйзсіз батырлы›,ерлік кйрсеткен.

ЕЈ алдымен оныЈ басты ›а»арманы –батыр. Батырлар жырыныЈ барлы“ында ол Щдеттен тыс жа“дайда дЇниеге келеді. Бір бала“а зар бол“ан ата-анасы оны тЩЈіріден тілеп алады. ’айыптан ту“ан ол жастайынан алып кЇштіЈ иесі жЩне тез ер жетеді. Ал“аш›ы ерлігін йзіне жар таЈдау сапарында кйрсетеді.

Батырлы› дастандарда“ы љобыланды, Тар“ын, Алпамыс сия›ты ерен ерлер бойынан осы ›асиеттерді ай›ын танимыз.

љаза›тыЈ батырлар жырыныЈ кйбі Шо›анныЈ айтуынша, "Алтынорда дЩуірлерінде бол“ан тарихи адамдар туралы. Со“ан ›ара“анда XIV, XV—XVI “асырларда жасал“ан сия›ты".

Батырлы› дастандарда батырлар тек ерен ерлігімен “ана емес, адамгершілік ›асиеттерімен де, жан ізгілігімен де кйрінген. ОлардыЈ ата-анасына, бауырларына деген мейірімінен, жарына деген адалды“ынан м±ны ай›ын аЈ“арамыз.



Кітаппен ж±мыс: Кітаптан батырлар жыры туралы тЇсінікті о›у,ойларын жеткізу.

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

1. Батырлар жыры ЩдебиеттіЈ ›ай тЇріне жатады?

2. љандай батырларды білесіЈдер?

3. Батырлар жырыныЈ лиро-эпосты› жырдан айырмашылы›тары ›андай?

4. «Ер Тар“ын» жырын о›ы“ансыЈдар ма?

Білімді баалау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма: Батырлар жырын о›ып , кез-келген батырдыЈ суретін салып келуге беремін.
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9

СабатыЈ таырыбы: Ер Тарын

Саба›тыЈ ма›саты:

а) батырлар жыры туралы тЇсінігін кеЈейту,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;

Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;



СабатыЈ тЇрі: жаЈа саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап,баяндау т.б

СабатыЈ кйрнекілігі: «Батырлар жыры» кітабы, дидактикалы› материалдар т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.



б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру:

«Ер Тар“ын» жыры -йзініЈ идеялы› –кйркемдік сипаты жа“ынан ›аза› батырлар жырыныЈ ішіндегі таЈдаулы шы“армалардыЈ бірі. Жырда елдік,ерлік,жа›сылы› пен жаманды› ,кіршіксіз адал махаббат секілді йзекті мЩселелер кйтерілген. Бас›а батырлар жыры сия›ты ,»Ер Тар“ын» жырыныЈ негізінде де тарихи о›и“алар ізі жатыр. Хал›ымыздыЈ басынан кешкен тарихи-Щлеуметтік о›и“алар,халы›тыЈ Щдет-“±рыпы,салт-санасы, рухани тіршілігі кйрініс береді.



Жырдаы кейіпкерлер: А›жЇніс,љарт›ожа›,Ер Тар“ын,А›ша хан т.б
Кітаппен ж±мыс: Кітаптан «Ер Тар“ын» жырын о›у,ойларын жеткізу.
Венн диаграммасы: љарт›ожа› пен Ер Тар“ын“а сипатттама береді.
Ер Тар“ын љарт›ожа›

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

1. Батырлар жыры ЩдебиеттіЈ ›ай тЇріне жатады?

2. љандай батырларды білесіЈдер?

3. Батырлар жырыныЈ лиро- эпосты› жырдан айырмашылы›тары ›андай?



Білімді ба“алау:

О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.



®йге тапсырма: «Ер Тар“ын» жырын о›ып келуге беремін.

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9



Саба›тыЈ та›ырыбы : Жырда“ы љарт›ожа, А›жЇніс бейнелері

СабатыЈ масаты : а) батырлар жыры туралы тЇсінігін кеЈейту,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;

Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;

СабатыЈ тЇрі: жаЈа саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап,баяндау т.б

СабатыЈ кйрнекілігі: «Батырлар жыры» кітабы, дидактикалы› материалдар т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.



б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.

"А›жЇністей аруым!" Эпосты› жырларда“ы Щйелдер образыныЈ ішінде шебер мЇсінделген образдардыЈ бірі - А›жЇніс образы. Ол жырда йзіндік ерекше мінезімен, кескін-келбетімен кйрінген. А›жЇніс бойында“ы ›адір-›асиет жырдыЈ йн бойында нанымды да шынайы йрнектелген.

Жыршы эпоста А›жЇніс бейнесін Щр ›ырынан аш›ан. А›ын оныЈ сырт›ы кйрік-пішінін, кйз тартар с±лу сымбатын тамаша сипатта“ан. А›жЇністіЈ жан лЇпілдетер, адамды еріксіз йзіне тартар, Щркімді ынтызар етер осы Щсем пішінімен жыршы ›алай бейнелеген, со“ан ›андай йрнек тап›ан? Жыршы А›жЇністіЈ бет ажарын, тЩн с±лулы“ын: "љара жерге ›ар тамар, ›арды кйр де, етім кйр, ›ар Їстіне ›ан тамар, ›анды кйр де, бетім кйр"— деп шендестіру тЩсілі ар›ылы біздіЈ кйз алдымыз“а елестетеді. ОныЈ жіпке тарт›андай ›иыл“ан ›ас с±лулы“ын бірден туралап ›алам›ас деп айтпай "љиюлы жат›ан ›алам бар, ›аламды кйр де ›асым кйр"—деп бейнелейді, ›алам мен ›ас екеуін шендестіріп, йрнек жасайды. Сол сия›ты А›жЇністіЈ бас бітімініЈ с±лулы“ын: "Зергер болсаЈ ›асында, алтыннан со››ан тЇйме бар, тЇймені кйр де басым кйр"—деп йрнектейді.

А›жЇніс жырда йзініЈ кйз сЇріндірер с±лулы“ымен “ана емес, а›ыл-парасатымен де, ›айрат-жігерімен де кйрінген.

"Ай, љарт›ожа›, љарт›ожа›". Жырда“ы љарт›ожа› бейнесі де шынайы сомдал“ан. Ол — тек батыр “ана емес, Їлкен парасат иесі жан. Кйпті кйрген, талай ймірді басынан кешірген, ерлік-батырлы“ымен елге таныл“ан жан. љарт›ожа› бес жасында-а› "жас шыбы›тан жай" тартып, "жал“ыз шиден о›" атып машы›тан“ан, "жиырма бес жасында, ›арт бурадай ›омданып, ›ас батырдай шамданып" ерге тЩн мінез бай›ат›ан, ал отыз бесінде "›оЈыраулы найза ›ол“а алып, "жеЈсіз берен" киініп, "кйк серек атты борбайлап", "›амалды б±з“ан ай›айлап", ал ›ыр›ында "мыЈ кісіге бір йзі" шошынбай бар“ан батыр бол“ан. Ол осы батырлы“ымен ›оса елу беске келгенде "топ›а барып бой тЇзеп", "дау“а бар“ан тіл безеп" билік айт›ан парасат иесі адам бол“ан.

љарт›ожа› — ер. ОныЈ бойына жыршы-а›ын шынайы батыр“а тЩн мінез-›асиет дарыт›ан. Ерді ер таниды. Кішілік жасап, љарт›ожа›ты жауым демей, Тар“ынныЈ иіліп берген сЩлемін "жа›сы ›±птап алады". Тар“ынныЈ б±л мінезі батыр“а ±на“ан болса керек. Батыр Ер Тар“ынныЈ ›ас батыр“а тЩн ерлігін бірден танып, іштей сЇйсінген. "љайна“ан ›ара б±лттай, ›айнап біткен болаттай" шЇйіле келген м±нан именбей, "атсаЈ ат" деп ›арсы ›арап ›ас›ая т±рып ал“ан, жасы Їлкен а“асы деп кезегін берген Тар“ынныЈ "айнымай ту“ан ер" екенін бай›айды. Тар“ынныЈ осы мінезіне риза љарт›ожа› оны йлімге ›имайды: "мен алпыс беске келген, са›алым ›уар“ан ›арт шалмын, б±л “ой, жас болса да ›асында“ы А›жЇністей с±луды ›иып Щм йзініЈ жанын ›иып, ма“ан ›арсы т±рды. Б±л аса батыр екен. М±ныЈ йзін де атпайын, атын да атпайын, тек м±ныЈ ›орамса›та“ы жЇз алпыс кез о“ын атып уатайын. Сонымен оны аяп атпа“анымды білдірейін, сонан соЈ б±л а›ылы болса, ойлай білер де, ›ызды ма“ан тастар да жЇре берер" — деп, бір жал“ыз до“ал о›пен салып ›ал“анда, Тар“ынныЈ ›орамса›та“ы жЇз алпыс кез о“ын кЇлпарша ›ылып уатып кетті. Б±л сия›ты ›ылы› тек шынайы ердіЈ “ана ›олынан келеді



Шыармашылыж±мыс: А›жЇніс пен љарт›ожа››а мінездеме жазады.

Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

Баалау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.

®йге тапсырма : Жырды ›±рылысына ›арай талдап келу

КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9



СабатыЈ таырыбы: Лиро-эпостыжырлар

Саба›тыЈ ма›саты:

а) лиро-эпосты› жырлар туралы тЇсінігін кеЈейту,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;

Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;

б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;



СабатыЈ тЇрі: жаЈа саба›

СабатыЈ Щдісі: с±ра›-жауап,баяндау т.б

СабатыЈ кйрнекілігі: кітаптар, дидактикалы› материалдар т.б

ПЩнаралыбайланыс: тарих

Саба›тыЈ барысы:

а) °йымдастыру кезеЈі:

О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.



Щ) ®й тапсырмасын пысытау:

®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын.


б) ЖаЈа сабаты тЇсіндіру:

љаза›тыЈ эпосты› жырларыныЈ ерекше бір бйлімі-“аша›ты› жырлары. ’ашы›ты› жырлардыЈ батырлы› эпостан басты-басты Їш ерекшелігі бар.

ЕЈ алдымен, батырлардыЈ халы› мЇддесі жолында“ы кЇресін негізгі та›ырып ететін батырлы› эпостай емес, “ашы›ты› дастандардыЈ йзекті та›ырыбы-екі жастыЈ ба›ыт›а жету жолында“ы тартысы, ›асірет –зары,махаббаты.

Екіншіден,батырлы› дастандарда шешуші рол ат›ара бермейтін рулы› ›арым-›атынастар, т±рмыс-салт,Щдет-“±рып “ашы›ты› жырлардыЈ фабуласана заЈды тЇрде ›абысады.



Кітаппен ж±мыс: Кітаптан лиро-эпосты› жырлар туралы тЇсінікті о›у,ойларын жеткізу.

Топпен ж±мыс: .Лиро-эпосты› жырлардыЈ тЇрлерін топтастыру.

«љозы Кйрпеш-Баян с±лу» Айман-Шолпан

С±лушаш

љыз жібек ЛЩйлі-МЩжнЇн



љ±сырау-Шырын љал›аман-Мамыр

Білімді бекіту: итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.

  1. Лиро-эпосты› жырыныЈ батырлар жырынан ›андай айырмашылы“ы бар?

  2. ’ашы›ты› жырларда“ы ›айсысыныЈ киносын кйргенсіЈдер?



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет