Білімді ба“алау:
О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма: Лиро-эпосты› жырлар туралы о›ып,кітаптар алып келу.
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы: Шешендік сйздер
Саба›тыЈ ма›саты:
а) о›ушыларды йтілген та›ырып ар›ылы тілін дамыту, тіл байлы“ын жетілдіру;
Щ) Сезімтал,шешен болу“а ±мтылдыру;
б) ма›ал –мЩтелдер Їйрету ар›ылы хал›ымыздыЈ Щдеби бай м±раларын,шешендік йнерін, дЩстЇрін ›адірлеуге тЩрбиелеу;
Саба›тыЈ тЇрі: љалыптан тыс-саяхат саба›
Саба›тыЈ Щдісі: с±ра›-жауап,талдау,іздену т.б
Саба›тыЈ кйрнекілігі: сызбалары,кестелері, дидактикалы› материалдар т.б
ПЩнаралы› байланыс: тарих,география
Саба›тыЈ барысы:
а) °йымдастыру кезеЈі:
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу, о›у ›±ралдарын тексеру, сыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу. О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:
®йге берілген шешендік сйздер туралы с±раймын о›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау:
БЇгінгі біздіЈ йтетін саба“ымыз осы“ан дейін йтілген шешендік сйздерді ›аншалы›ты меЈгергенімізді аны›тау“а ба“ытталма›. Я“ни саяхат саба“ын йткіземіз. Шешендік сйздер ›ашанда халы›тыЈ ›ажетті м±расы болып табыл“ан. Сонымен бірге олар-тЩрбие ›±ралы. љаза› хал›ы ›андай ауыр жа“дайда ймір сЇрмесін,йзініЈ би-шешендерініЈ сйзін жадында са›тап,жаттап айта жЇруді,одан Їлгі-йнеге алуды то›тат›ан емес. Шешендер,билер Щр›ашан шынды›ты айтып, аз сйзге аз ма“ына сый“ызып,халы›тыЈ рухани ›ажетін йтеп отыр“ан. ШешендіктіЈ негізгі ма›саты –адамдарды иландыру, айт›ысы келген нЩрсені на› айтып сендіру. ШешендердіЈ сйз тап›ыш,сезімтал,суырып салма а›ын сия›ты Щр тЇрлі ›асиеттері бол“ан. Олар жалпы ймір туралы,ел ›ор“ау туралы хабардар етіп отырды. Олар: Шйтеке би,Тйле би,љазыбек би, Са››±ла› шешен т.б Саба›ты осы“ан дейінгі йткен шешендер ймірі,олардыЈ шешендік сйздері,тйрелігі туралы ал“ан білімдерімізді ›орытындылау ма›сатында йткізбекпіз. Саяхат саба“ыныЈ йту ретін жа›сы білеміз. (챓алім сыныпты Їш ауыл“а бйліп,Їш бидіЈ атын ›ояды) Шр ауылдан тиісті с±ра›тар“а жа›сы жауап беретін, берілген тапсырмаларды жа›сы орында“ан о›ушылар “ана келесі ауыл“а бара алады. Ол Їшін Щрбір ауылдыЈ алдында“ы кеспе ›а“азды алып,сол ›а“азда“ы с±ра›тар“а жауап бересіздер.
Бірінші ауылымыз-Тйле бидіЈ ауылы. Мына кеспедегі с±ра›тар“а жауап беріЈіздер.
-
Тйле би кім?
-
Тйле бидіЈ ›андай тол“ау,шешендік сйздері бар?
1-о›ушы: °л йссе ±рпа›,
љыз йссе йріс.
2-о›ушы: ®й сыртында тйбеЈ болса,
Ерттеулі т±р“ан атыЈ “ой.
Ел ішінде ›арияЈ болса,
Жазулы т±р“ан хатыЈ “ой.
М±“алім: -Ия,балалар, біз сонымен Тйле би ауылынан жа›сы йттік. Енді біздіЈ келесі ауылымыз-Шйтеке би ауылы.
-
Шйтеке би жайлы не білесіЈдер?
-
Шйтеке бидіЈ ›андай тол“аулары бар?
1-о›ушы: љыс›аша Шйтеке туралы мЩлімет береді.
2-о›ушы: Бай болса хал›ыЈа пайдаЈ тисін,
Батыр болсаЈ жау“а найзаЈ тисін.
Бай болып еш пайдаЈ тимесе,
Батыр болып жау“а найзаЈ тимесе
Осылайша 3,4,5 с±ра›тар“а жауап береді. М±“алім:-Біз,балалар, Шйтеке бидіЈ де ауылында болып ›айтты›. Ендігі біздіЈ Їшінші ауылымыз љазыбек би ауылы.(О›ушылар кеспе ›а“аздарды ретімен алып онда“ы с±ра›тар“а жауап береді.)
-Ал, енді Їш ауыл ЩЈгіме жарысына тЇсеміз. изіміздіЈ ›аншалы›ты шешен,білгір екенімізді кйрсетеміз. ®ш ауыл“а берілетін ЩЈгіменіЈ та›ырыптары:
1. «МеніЈ Щжем» 2. «Ту“ан жерім» 3. «Ана»
СоЈынан ЩЈгімелеріЈді о›исыЈдар,одан кейін ба“алаймыз.
Саба“ымыздыЈ келесі бйлімі сйзж±мба› шешу:-Егер мына сйзж±мба›ты д±рыс шешсеЈдер ›аза›тыЈ ±лы а›ыныныЈ атын о›исыЈдар.
-
љаза› хал›ыныЈ еЈ жа›сы ›асиеттерініЈ бірі
-
Ерте гЇлдейтін гЇл
-
Ел ордасы
-
Ал“аш мектеп аш›ан адам
АБАЙ
Ма›алдар жарысы: «Жасырын“ан ма›ал» ойыны
«Жа›сы сйз жан семіртер» ...
«Досы кйппен сыйлас» ...
«Отпен ойнама» ....
«Ер ту“ан жеріне...» (Щр ауыл“а 3-4 ма›алдан беріледі.)
Мінеки,балалар, біз бЇгін шешендік сйз йнеріне саяхат жасай отырып,шешендік сйздер туралы ойымызды дамытты›. ®лкенді сыйлауды,кішіге, ›ам›ор болуды, кішіпейілділікке Їйрендік. Ерлікке,бірлікке ша›ыр“ан осындай халы›тыЈ кйЈіліне ±на“ан,жадында са›тал“ан сйзі мЩЈгі ймір сЇретіні сйзсіз
Білімді бекіту: Би-шешендердіЈ на›ыл сйздерін о›ыту, мазм±ндау, Щділ ба“а бере білуге даярлау.
Білімді ба“алау: О›ушылырдыЈ жауаптарына ,саба››а белсене ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма: ®ш бидіЈ айт›ан биліктері мен тйреліктерін жазып келу.
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : Ежелгі дЩуір Щдебиеті.
Саба›тыЈ ма›саты : а) Ежелгі дЩуір Щдебиеті туралы тЇсінік бере отырып, о›ушылардыЈ пЩнге деген ›ызы“ушылы“ын арттыру;
Щ) о›ушыларды адамгершілікке,имандылы››а,асыл ›асиеттерге тЩрбиелеу;
б) мЩнерлі сййлеуге да“дыландыру, ой-йрісін,ойлау ›абілетін,шы“армашылы› ізденісін дамыту;
Саба›тыЈ тЇрі : аралас саба›
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар, ›осымша материалдар
ПЩнаралы› байланыс : тарих
Саба›тыЈ барысы : а) °йымдастыру кезеЈі :
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :
®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.
БіздіЈ заманымыз“а дейінгі жазу сызулар мен аЈыз жырлар.
°лан-байта› ›аза› жері — еЈ кемінде 3-5 мыЈ жылды› тарихы бар кйне мЩдениет йлкесініЈ бірі. љаза›тардыЈ ар“ы ата тегі — біздіЈ жыл санауымыз“а дейін-а› љаза›станныЈ ›азіргі аума“ында ймір сЇрген са›, “Їн, Їйсіндер. ЗаманымыздыЈ V “асырынан былай "тЇрік", "тЇркілер" атан“ан.
Са›тар біздіЈ заманымыздан бЇрын Мон“олия мен Дунай арасын мекендеген. "Са›" сйзі ›азак› тілінде кЇні бЇгінге дейін са›тал“ан. Мысалы: са›а (асы›), са›пан, са›шы, ›ып-са› (›ыпша›), т.б. Кйшпелі са›тар жайын-да“ы деректер кйне грек тарихшысы ГеродоттыЈ "Тарих" кітабында, ›ытай шежірелерінде жазылып ›ал“ан.
Са›тардыЈ 26 Щріптен т±ратын жазуы бол“ан. Есік ›аласыныЈ маЈынан табыл“ан Алтын БекзаданыЈ жанында“ы кЇміс тоста“анда: "А“а, са“ан бЇл оша›! Оша“ынан безгендер, тізеЈді бЇк! Халы›та азы›-тЇлік мол бол“ай!" — деген жазу бар. Алтын БекзаданыЈ біздіЈ заманымыз“а дейінгі VII—V “асырларда ймір сЇргендігі аны›талып отыр. Са›тар кйне тЇркі тілінде сййлеген. КЇміс тоста“анда“ы жазу мен біздіЈ заманы-мызда“ы VIII “асырда жазыл“ан Орхон жазулары бірдей.
Са›, “Їн дЩуірлерінен келіп жеткен Тар“ытай, Алып-Ер ТЇЈ“а, Т±мар патшайым, Шира› батыр, Зарина, Мйде батыр жайында“ы аЈыз-жырлар бар.
БіздіЈ заманымыз“а дейінгі кйне тЇркі дЩуірініЈ мЩдени, Щдеби ескерткіш-терін сйз етуден б±рын, ›аза› хал›ын ›±р“ан тайпалы› бірлестіктердіЈ т±рмыс-тіршілігі, Щлеуметтік ймірі жайында білгеніміз жйн.
Орта Азия мен ›азіргі љаза›станныЈ кеЈ-байта› даласында са›, “±н, Їйсін-дер ймір сЇрген. Олар ал“аш›ы ›ауымды› ›±рылыс т±сында аЈшылы›, егіншілік жЩне мал шаруашылы“ымен айналыс›ан. Б±ны са›тардыЈ ᱓ы, ар›ар, арыстан, сам±ры› суреттерін салып жЩне олардыЈ бейнесін алтыннан ›±йып жаса“анды“ынан бай›аймыз. ЗаманымыздыЈ ® “асырына дейін оларды «тЇрік», «тЇркілер» деп ата“ан. Олар кйне тЇркі тілінде сййлеген.
ТЇркі ›а“анаты т±сында тЇркі тілініЈ йрісі кеЈейіп, ±лан-“айыр йлкедегі негізгі тілге айналды. ОлардыЈ таЈбЩлары ру символдарына ±›сас болып келді. Кене тЇркі жазуы бертін келе тіл тарихында «РунЩ» жЩзуы деп аталып кетті. «Рунь» деген сйз «›±пия», я“ни «сыры ашылма“ан» деген ±“ымды білдіреді.
Міне, осы руна жазуында“ы ескерткіштер тілі ®І - X “асырларда“ы о“ыз, ±й“ыр, ›ыр“ыз, ›има›, ›ыпша› т.б. тЇркі тайпалардыЈ бЩріне бірдей орта› жЩзбаша Щдеби тілі болды.
Са›, “±н дЩуірінен келіп жеткен Алып - Ер Т±Ј“а, Т±мар патшайым; Шира› батыр, Мйде батыр жайында аЈыз-ЩЈгімелер бар
Кітаппен ж±мыс: Кітаптан ежелгі дЩуір Щдебиеті туралы о›ып тЇсініктерін айтады.
Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.
Ба“алау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма : Ежелгі дЩуір Щдебиеті туралы о›ып келу
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : АЛЫП-ЕР Т°ў’АНЫ ЖОљТАУ
Саба›тыЈ ма›саты : а) Алып-ер Т±Ј“а туралы тЇсінік бере отырып,о›ушылардыЈ пЩнге деген ›ызы“ушылы“ын арттыру;
Щ) тЩрбиелік мЩні бар мысалдар келтіре отырып о›ушыларды елін,жерін,Отанын сЇюге тЩрбиелеу;
б) о›ушылардыЈ білімін ба›ылау ар›ылы мЩнерлеп о›у“а да“дыландыру;
Саба›тыЈ тЇрі : ДЩстЇрлі саба›
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап, дамыта о›ыту
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар, ›осымша материалдар
ПЩнаралы› байланыс : тарих
Саба›тыЈ барысы :
а) °йымдастыру кезеЈі :
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :
®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.
Алып-Ер Т±Ј“а - йте кйне замандарда ймір сЇрген тЇркілердіЈ кйсемі. ИранныЈ ±лы а›ыны ФирдоусидыЈ «Ша»нама» кітабыныЈ кейіпкері. Б±л кітапта Алып-Ер Т±Ј“а - Афрасияп, Т±ранныЈ (ТЇр елі - тЇріктердіЈ) патшасы болып суреттеледі.
Алып-Ер Т±Ј“аныЈ Барысхан атты ±лы, љаз есімді ›ызы бол“ан. љаздыЈ екі ша»ары ІленіЈ маЈайында. Ал Барысхан ›аласыныЈ орны Ысты›кйлдіЈ жанында.
Алып-Ер Т±Ј“а ›айтыс бол“анда артында ›ал“ан елі жо›тау шы“ар“ан. Б±л жо›тау XI “асырда Махм±т љаш›ари жаз“ан «ТЇркі сйздерініЈ жина“ы» деп аталатын кітабында бар.
Б±л жырдан ›аза›тыЈ жо›тау айту салтыныЈ йте кйне заманнан келе жат›анын бай›аймыз. ЖырдыЈ мазм±нында опасыз дЇниеніЈ Алып-Ер Т±Ј“аны аяма“аны, тЇркілердіЈ оныЈ ›азасына ›атты ›ай“ырып, бйрідей ±лып, жа“асын жыртып жыла“аны айтылады.
Алып-Ер Т±Ј“а йлді ме?
Опасыз дЇние ›алды ма?
Заман йшін алды ма?
Енді жЇрек жыртылар...
Сйздікпен ж±мыс: Т±Ј“а- ал“аш›ы,бірінші деген ма“ынасында
Опасыз дЇние-б±л дЇниеде ешкім мЩЈгі ›ала алмайды деген ма“ынада
Кітаппен ж±мыс: Алып-Ер Т±Ј“аны жо›тауын мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.
Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.
-
љаза› Щдебиеті нешеге бйлінеді?
-
Ауыз Щдебиеті дегеніміз не?
-
Ежелгі дЩуір Щдебиетіне ›ай “асыр жатады?
Ба“алау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма : Алып-Ер Т±Ј“аны жо›тауды о›ып келу
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : ОРХОН ЕСКЕРТКІШТЕРІ (VIII “.)
Саба›тыЈ ма›саты : а) Орхон ескерткіштері туралы мЩлімет беру, о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;
Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;
б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;
Саба›тыЈ тЇрі : лекция саба›
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар, электронды о›улы›
ПЩнаралы› байланыс : ›аза› тілі ,тарих
Саба›тыЈ барысы :
а) °йымдастыру кезеЈі :
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :
®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.
ТЇркілер ®-®ІІІ “асырларда «ТЇрік ›а“анаты» деп аталатын Їлкен мемлекет ›±рды. ТЇркілер - ›азіргі ›аза›, ›ыр“ыз, ›арашай, ›ара›алпа›, йзбек, ±й“ыр, татар, но“ай, саха (якут), хакас, Щзірбайжан, тЇрік, ›±мы›, авар, бал›ар, баш›±рт сия›ты тілдері бір-бірімен ±›сас, тЇркі тілінде сййлейтін, т±тас тЇркі елі. ТЇркілердіЈ тЇпкі Отаны - ›азіргі ›аза› жері.
ТЇрік ›а“анатыныЈ негізін ›±р“Щн Б±мын ›а“ан еді. Ол 552 жылы ›айтыс болып, кейінгі ±рпа›тарынын біліксіздігінен ›а“анат екіге бйлініп, кйрші жат›ан тау“аштар“а тЩуелді болады. Елу жылдан кейін Елтеріс ханныЈ т±сында бостанды››а ›ол жеткізеді.
Елтеріс ›айтыс бол“ан соЈ( артында ›ал“ан ±лдары Білге - жеті жаста, КЇлтегін бес жаста екен. М±рагерлері жас бол“анды›тан, елді інісі љапа“ан билейді. Жиырма тйрт жылдан кейін “ан Білге ›а“анды›ты алып, КЇлтегін Щскербасы болады. Тон±›±› а›ылшь кеЈесші болып отырады.
Орхон ескерткіштері дегеніміз - осы тарихи т±л“алар“а арнап жасал“ан жЩзулар. ТЇркілердіЈ ежелгі мекені - Орхон йзенініЈ аЈ“арынан табыл“ан. М±ндай тарихи тастар б±рын ›Щза› жерінде кйп бол“ан, біра› тЇрлі жаугершіліктер кезінде жойылып кеткен.
Орхон ескеркіштеріндегі жазулардыЈ негізгі мазм±ны - ел тЩуелсіздігін аЈсау, елге ›ор“ан бол“ан батырлар мен кйсемдерді дЩріптеу.
Орхон жазулары мазм±ны, айтар ойы жа“ынан «љобыланды батыр», «Алпамыс батыр» сия›ты ›аза›тыЈ эпосты› жырларымен Їндес, ±›сас.
Орхон жырларыныЈ ›±рылысы жа“ынан ›азіргі йлеЈнен біраз айырмашылы“ы бар. Онда арагідік болмаса, ±й›ас кездесе бермейді. Дыбыс Їндестігі, сйз ›айталаулар ішкі ыр“а››а ›±рылады.
Тіл тірі организм секілді йзгеріп отырады. VIII “асырында“ы ата-бабалар тілі мен бЇгінгі тілде айырмашылы›тар болуы заЈды. Кйрші елдермен ›арым-›атынастар“а байланысты біздіЈ олардан, олардыЈ біздіЈ тілімізден сіЈіргені аз емес. Сонды›тан, бЇгінгі о›ушы“а тЇсінікті болу Їшін зерттеуші “алымдар ›азіргі тілімізге аударып берген.
Сйздікпен ж±мыс: Тау“аштар-›ытай“а ›ара“ан тЇркі тайпалары
ТоЈы›±›-ал“аш›ы заЈ шы“арушы деген ма“ынада
Кітаппен ж±мыс: Орхон ескерткішін мЩнерлеп, на›ышына келтіре о›иды.
Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.
Ба“алау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма : Орхон ескерткішін о›ып келу
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : љор›ыт ата кітабы. (®ІІІ – ІХ ““.)
Саба›тыЈ ма›саты : а) љор›ыт ата туралы айта отырып, ол туралы аЈыздардан мЩлімет беру;
Щ) о›ушыларды адамгершілікке, ›айырымды болу“а,›о“амды›-саяси дЇниетанымын дамыту;
б) Саба› барысында о›ушыларды йз ойын айта білуге, мЩнерлеп о›у“а да“дыландыру;
Саба›тыЈ тЇрі : жаЈа саба›
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап,шы“армашылы› іздену
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар, деЈгейлік тапсырмалар
ПЩнаралы› байланыс : тарих
Саба›тыЈ барысы :
а) °йымдастыру кезеЈі :
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :
®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
-
ТЇркілердіЈ тау“аштар“а елу жыл ісін-кЇшін беру себебі не?
-
ТЇрік ›а“анаты ›алай ›±рыл“ан еді?
-
Орхон жырларыныЈ ›аза› эпостарымен ±›састы“ы неде?
-
Айтар ойы ›андай?
б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.
љор›ыт ата ®ІІІ – ІХ “асырларда Сыр бойында“ы Жанкент ›аласында ймір сЇрген. Ол кісініЈ мазары ›арма›шы стансасынан 18 ша›ырымдай жерде т±р.
љор›ыт – тЇркілердіЈ о“ыз ±лысынан шы››ан ас›ан сЩуегей, ба›сы, кЇйшілік, жыраулы› йнердіЈ атасы. љобыз аспабын ал“аш жасап, тарт›ан адам дейді. Жиырма жас›а жеткенде, тЇс кйріп, тЇсіндегі а› киімді кісі: «љыры›тан арты› ймір сЇрмейсін», - деген соЈ, на“ышылары сыйла“ан желмая“а мініп алып, йлмейтін жер іздейді. љайда барса да алдынан жер ›азып жат›ан адамдар шы“ады. «Б±л не?» - деп с±раса, олар: «Б±л љор›ыттыЈ кйрі», - деп жауап береді. Жан са›тау“а жер ›алма“ан соЈ, Сыр суыныЈ Їстіне кілемін тйсеп, аЈыратып ›обыз тартады. ОныЈ жанын алу“а келген ажал кЇйдіЈ Щсерінен неге келгенін ±мытып, т±рып ›алады. љор›ыт ›ал“ып кеткен кезде “ана ›айра› жылан болып келіп шы“ады.
љор›ыт бабаныЈ «°шардыЈ ±луы», «А››у», «Кілем жай“ан», «Желмая», «Шупбай», «Башпай», т.б. он ша›ты кЇйін ›обызшылар са›тап ›ал“ан. љор›ытты ажалдан ›±т›ар“ан ›обызы бол“анды›тан, кейінгі ба›сылар ауруды ›обызбен емдейтін бол“ан.
љор›ыт айт›ан жырлар Х® “асырда ›ара сйзбен хат›а тЇскен. Кітапта он екі жыр бар: «Дерсехан±лы Б±›аш туралы жыр», «Байбйрі баласы Алып Бамсы», «То›а баласы ЕржЇрек Темір±л», «Тйбекйз дЩуді йлтірген Бисат батыр», «Хан ТйрЩлі», «љазан СаларбектіЈ ауылын жау шап›аны», т.б.
Кітаппен ж±мыс: љор›ыт ата туралы аЈыздарды мЩнерлеп о›иды.
Топтастыру стратегиясы:
°шардыЈ ±луы Кілем жай“ан
Желмая Шупбай
Башпай А››у
Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.
Ба“алау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма : љор›ыт ата кітабын о›ып келу
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : О“ыз ›а“ан жыры
Саба›тыЈ ма›саты : а) О“ыз ›а“ан шы“армаларын о›ытып, ма“ынасан ашу,талдату;
Щ) йзіндік ой,пікір айта білуге жетелеу,шы“армашылы› ›абілеттерін дамыту;
б) йлеЈ ар›ылы о›у білімге Їндеу,отансЇйгіштікке,еЈбексЇйгіштікке тЩрбиелеу;
Саба›тыЈ тЇрі : аралас саба›
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап, деЈгейлеп о›ыту
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кеспе ›а“аздар, кітаптар,электронды о›улы›
ПЩнаралы› байланыс : тарих
Саба›тыЈ барысы :
а) °йымдастыру кезеЈі :
О›ушылармен амандасу,тЇгелдеу,о›у ›±ралдарын тексеру.СыныптыЈ тазалы“ына кйЈіл бйлу.О›ушылардыЈ зейінін саба››а аудару.
Щ) ®й тапсырмасын пысы›тау :
®йге берілген тапсырманы с±раймын. О›ушылар“а бірнеше с±ра›тар ›оямын
б) ЖаЈа саба›ты тЇсіндіру.
«О“ыз ›а“ан жырында» бЇкіл о“ыз-›ыпша› тайпаларыныЈ басында бол“ан жа“ыдайды тек бір адамныЈ басына жина›тап береді.
Жырда о“ыздардыЈ Кйк ТЩЈіріне жалынып, йздерініЈ Кйк Бйріден тара“анын аЈ“артады.
О“ыздыЈ ®рім ›а“ан“а жоры“ын Кйкжал бЩрі бастап отыр“ан екен. О“ыздыЈ йзі кек йЈді, шашы теЈіз тол›ынындай болып суреттелЇі кек тЇсті ›асиетті деп санауынан ту“ан.
О“ыздыЈ а›ылшы-кеЈесшісі Ґлы› ТЇрк - љор›ыт ата, ТонЇ›Ї›, Б±хЩр сия›ты жыраулар.
Жырда О“ыздыЈ анасыныЈ аты - Ай›а“ан, Щкесі аталмайды. «О“ыз ›а“ан жырыныЈ» ›±рылысы ›аза› эпостарымен ±›сас келеді.
Кітаппен ж±мыс: О“ыз ›а“ан жыры ›±рылысына ›арай талдайды
Шы“арманыЈ басталуы: О“ыздыЈ тууы.
Шы“арманыЈ дамуы: Тажал аЈ-љатпен со“ысы
Шы“арманыЈ шиеленісуі: ®йленуі
Шы“арманыЈ шары›тау шегі: О“ыздыЈ Їрімге жоры“ы
Шы“арманыЈ шешімі: Еліне оралып жерін балаларына бйліп беруі
ДЩптермен ж±мыс: Ай›а“ан-О“ыздыЈ анасыныЈ аты
Кйзі жарыды-›уанды
љат-орманда“ы тажал аЈ
Т±рысу-со“ысу
Білімді бекіту : итілген та›ырып›а байланысты бірнеше с±ра›тар ›оямын. ТЇсінбеген с±ра›тарына жауап беремін.
Ба“алау : Саба››а ›атысып отыр“андарына ›арай білімдері ба“аланады.
®йге тапсырма : О“ыз ›а“ан жырын о›ып келу
КЇні: ПЩні: ›аза› Щдебиеті Сыныбы: 9
Саба›тыЈ та›ырыбы : Ахмет Йасауи (ХІІ “.)
Саба›тыЈ ма›саты : а) Ахмет Йасауи туралы тЇсінігін кеЈейту,о›ушылар“а ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыЈдау;
Щ) білімдік танымын,шы“армашылы› ›абілетін,тілдік ›орын,ізденістерін арттыру;
б) еЈбексЇйгіштікке,±›ыптылы››а тЩрбиелеу;
Саба›тыЈ тЇрі : жаЈа саба›ты меЈгерту
Саба›тыЈ Щдісі : с±ра›-жауап, баяндау
Саба›тыЈ кйрнекілігі : кітаптар, ›осымша материалдар, суреттер
ПЩнаралы› байланыс : тарих
Достарыңызбен бөлісу: |