Т. Н.Ермекова,Г. М.Найманбаева,Б. М.Найманбаева
жүктеу/скачать 6.15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бөлуші тыныс белгілері
- Ерекшелеуші тыныс белгілері
| 217
Тыныс белгілері Тыныс белгілері – ойды нақты, дәл, түсінікті етіп жеткізу мақ са тын да интонациялық, мағыналық, грамматикалық ұстанымға сай қол да ны ла тын шартты белгілер. Қолданылу орнына қарай тыныс белгілері екіге бөлінеді: I. Сөйлем соңында қойылатын тыныс белгілері: нүкте (.), сұрақ бел гі сі (?), леп белгісі (!), көп нүкте (...). Негізгі қызметі – даралаушы, бір ша ма тиянақты ойды екіншісінен даралап, бөліп тұрады. Мыса лы: Жолдың бұл тұсы ылғи белес-белес болатын. Алыстан жолды ба ғып отыратын тұрғылары бар. (М.Әуезов). II. Сөйлем ішінде келетін тыныс белгілері қызметіне қарай екіге бө лі неді: бөлуші және ерекшелеуші. 1. Бөлуші тыныс белгілері: үтір (,), нүктелі үтір (;), үтірлі сызық ша (, –). Олар жай сөйлемде бір ың ғай мүшелерді, құрмалас сөй лем де оның құрамына кіретін жай сөйлемдерді бөліп көр се теді. Мысалы: Бірақ қаладан, жа быр қау медреседен жаңа құтылып, енді ауылына жетуге асық қан шәкірт бала ол сөзді тыңдайын деп ойысқан жоқ. (М.Әуе зов). Әрі түртінектеді, бері түр ті нек- те ді, – түк таппады. (Қ.Найманбаев). 2. Ерекшелеуші тыныс белгілері: қос нүкте (:), тырнақша (« »), сы зық ша ( – ), жақша (). Олар қаратпа, қыстырма, одағай сөздер мен тір кес терді, оңашаланған мүшелерді сөйлемнің өзге мүшелерінен айыру үшін, төл сөзді автор сөзінен ерекшелеп көрсету үшін қолданылады. Мысалы: Шеген: – Мен әшейін – «цирк», Бораш барып тұрған – «опера», – де ді. (Ғ.Мү сіре пов). Туған өлкеңді – Арқаны есіңе түсірші, Шығыс ұлы! (Б.Бұлқышев). 1900 жылы «Искра» («Ұшқын») газетінің бірінші нөмірі шық ты. 5. Ты ныс бел гі лер ін ере же ге сай қол да нып, мәтінді көшіріп жа зың дар. Кез кел ген ор та ның өз за ңы өз мә де ние ті бо ла ды Теа тр – на ғ ыз өнер дің ор да сы Ал мұн дай кие лі ор да да мә де- ни ет сақ та мау әбес тік Со ны мен сіз сақ тау ға ти іс 7 қа ғи да 1) қойы лым ға ке шік пей, уа қы ты нан бұ рын ке лі ңіз 218 2) би лет те көр се тіл ген орын ға оты ры ңыз 3) қойы лым бас талар ал дын да ұялы те ле фо ны ңыз ды ды быс- сыз ре жим ге қой ыңыз не сөн ді ріп тас та ңыз 4) қойы лым бас та лы сы мен бас қа ша ру аның бә рін до ға ры ңыз өйт ке ні сіз үшін кие лі сах на ның саң лақ та ры ба рын са лып өнер көр сет пек 5) қойы лым ба ры сын да ер сі қылық көрсеңіз сол үшін ай қай- лау дың күл кі лі кө рі ніс бол са да өте қат ты күл удің керегі жоқ 6) қойы лым кө ңі лі ңіз ден шық пай жат қан ның өзін де кө рер- мен дер за лы нан шы ғып ке ту ге асық па ңыз со ңын кү ті ңіз 7) қойы лым біт кен соң орныңыздан тұ рып, қо ше мет көр се- ті ңіз Әр тіс тің қуа ны шы хал қы ның қо ше ме ті не бө ле ну. Ен де ше сіз үшін саф та за өне рін паш ет кен сах на ер ке ле рін қо ше мет ке бө ле ңіз Егер жағ да йы ңыз кө тер се өнер ие ле рі не гүл сый ла ңыз Сах на ның аса кие лі еке нін еш қа шан да ұмыт па ңыз. (Дайындаған Ақер ке Әбіл хан) 6. 5-тапсырмадағы тыныс белгілерін не себепті қойғандарыңды тү сін- ді ріп, оларды қолданылу орнына қарай бөліп (даралаушы, бөлу ші, ерек ше леу ші) көрсетіңдер. жүктеу/скачать 6.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|