Тақырып. «Арнайы педагогика» Кіріспе. Арнайы педагогика теориясының жалпы сұрақтары
Ғылыми-психологиялық зерттеу объектісі, мақсат-міндеттері болжамдары. Педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері
жүктеу/скачать 262.77 Kb.
|
| Ғылыми-психологиялық зерттеу объектісі, мақсат-міндеттері болжамдары. Педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері
Әрбір ғылым өзінің дербес эдіснамасын зерттеу эдістерін жасайды. Педагогиканың да өзіне тэн ғылыми зерттеу эдістері бар. Бүл эдістерді зерттеуші әрбір педагогикалық қүбылыстың ерекшеліктеріне сэйкес қолданады. Тэрбие мен окытудың нэтижесі тек қана муғалімнің тиімді эдістері қолдана білуі мен педагогикалық шеберлігіне байланысты емес, ол оқушылардың қабілеттілігіне, жан-жақты дамуына жэне осы сияқты толып жатқан факторларға байланысты. Басқа дәл ғылымдарга (физика, математика, химия) қарағанда педагогикалық күбылыстарды зерттеудің өзіндік ерекшеліктері бар. Мысалы, дәл ғылымдар бойынша экспериментті қайталап жүргізуге болады. Егер бүрынғы жағдай ескеріліп, сол кезеңдегі матерналдар пайдаланылса, эксперименттің нәтижесі өзгермейді. Ал педагогика ғылымы бойынша экспериментті кай-талап жүргізу тиімді нэтиже бермейді. Себебі, педагогикалық зерттеудін объектісі — баланы тэрбиелеу. Сондықтан педаго-икалық процесте жэне кейбір сыртқы факторлар (даму барысында оқушыларда пайда болатын өзгерістер, элеуметтік жэне микроортада кездесетін түрлі жағдайлар және т. б.) эсер етеді. Міне, осы түрғыдан қарағанда ғылыми педагогикалық зерттеу эдістері баланың денсаулығына зиян келтірмейтіндей және оқу-тэрбие процесін жетілдіру бағытында қолданылуы кажет. Педагогика ғылымында қолданылатын зерттеу эдістеріне бақылау, эңгіме, мектеп күжаттары, окушылардын жүмыстары, эксперимент және т. б. жатады. Бақылау эдісі. Бүл педагогикалық мэселелерді зерттеуде жиі колданылып жүрген эдістердің бірі. Бақылау деп эдеттегі жағдайда педагогикалық күбылыстарды қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша жүргізіледі. Жоспарда бақылаудың мақсаты меп міндеттёрі, объектісі (сабақ, саяхат, лабораториядағы, шеберханадағы, оқу-тэжірибе учаскесіндегі оқушылардың жүмыстары), жүргізу эдісі мен техникасы дүрыс көрсетілуі тиіс. Ғылыми негізде шығар-машылықпен жасалған жоспар зерттеу жүмысыиын нэтижелі болуына игі эсер етеді, Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық қүбылысты дүрыс жэне шын дәлдікпен жазығі алуды талап етеді. Сондықтан бақылаудың нэтижесі зерттеуіпінін педагогикалық, іскерлігіне, қабілетіне жэне оның жоғары дэрежелі сауаттылығына байланысты. Педагогикалық бақылау — бүл белгілі" бір қүбылысты үзақ жэне жоспарлы түрде зерттеудің таиым эдісі. Зерттелеген тақырыптың мақсаты мен мазмүнына қарап, бақылауды жап-пай жэне ішінара жүргізуге болады. Оку-тәрбие процесінде жалпы мэселелерді зерттеу үшін (сабақ үстіндегі окушылардың таным іс-эрекеті, оқушылар зейінін жандандыру, балалар үжымының іс-эрскеті жэне т. б.) жаппай бақылау эдісі пайда-ланады. Жеке мэселелерді (кейбір оқушылардың кітаппен, картамен істейтіні жүмыстарын, жеке окушының мінез-қүлқын бақылау) зерттеу үшін ішінара бақылау әдісі қолданылады. Бақылау нэтижелері дүрыс шығу үшін турлі формулаларды, кестелерді, фотосуреттерді, схемаларды, эсіресе техникалық қүралдарды, қиноға түсіру, магнитофонға жазу жэне т. б. кеңінен пайдаланылады. Бақылау материалдары арнайы күнделікке, хатнамаға жазылады. Кейде педагогикалық бақылау материалдарын зерттеуші сауалдама мэліметтерімен толықтырады. Окушылардың, мектеп қызметкерлерінің, ата-аналардың сүрактарға берген жауаптары зерттеліп отырған проблемаға қортынды жасау үшін зор тірек. .. . Бақылау әдісі зерттеу жүмысының алғашқы кезеңдерінде қолданылады. Бақылау әдісі арқылы педагогикалық қүбылыстың-ішкі процесі (оқушы санасында болатын психикалық процесс) жайлы толық сенімді мэліметтерді алуға болмайды. Бақылау эдісіне сүйеніп, окушылардың сырттай мінез-күлкын, түрлі іс-эреқеттерің, сүрақтарға берген жауаптарын зерттеп жазып алуға болады, Осы жағдайлар ескеріліп, бақылау эдістерімен үштастырылып жүргізіледі. Әңгіме эдісі. Бақылау мэліметтерін эңгіме эдісі арқылы түскен материалдармен толықтырады. Әңгіме эдісін дүрыс қолдану үшін арнайы жоспар жасап, онда негізгі сүрақтар мен жанама сүрақтардың эңгіме жасаудың эдістері мен тәсілдерінің нақты көрсетілгені жөн. Пелагогикалық қүбылыстарды аиықтау үшін эңгіме мүғалімдер мен сынып жетекшілері, мектеп басшылары мен ата-аналар жэне басқа да қажетті адамдармен жүргізіледі. Әнгіме барысында зерттеуші жеке адамдардың дербес ерекшеліктерін еске алады. Кейде эңгімеге қатысушы шэкірттер зерттеушінің сүрақтарына ойдағыдай жауап бере бермейді, керек десе, олар сақтанып, өздерінің, ойын шын мағынада айтып беруден де бас тартады. Сондықтан әңгіме зерттеушіден үлкен дайындықты, зор шеберлікті, зейінділікті талап етеді. Әңгіменің барысы хатнамаға жазылады. Кейде зерттеушілерге елеусіз жағдайда эңгімені магнитофон арқылы жазып алуға да болады. Әңгіме эдісі эксперимент жэне бақылау эдісімен байланыстырылып жүргізілгенде ғана нэтиже береді. Мектеп қүжаттарын зерттеу. Оқу жэне тэрбие жүмысындағы кейбір күдікті мэселелерді қүжаттарға сүйеніп зерттеуге болады. Бүл мектеп жэне мектептең тыс тэрбие мекемелеріңдегі қүжаттар мен архив мэліметтері. Мектеп қүжаттарына сынып журналдары, оқушылардың күндсліктсрі, сынытттьш пку-тэрбие жумысының жоспары,. үйірмс жүмыстарының жоспары . мен есебі, үйірме мүшелерінің баяндамалары, педагогикалык такырыптарға жазылған мүғалімдердің баяндамалары мен ғылыми макалалары жатады. Педагогика тарихының проблсмаларын архив мэліметтеріне сүйніп зертейді. Қүжаттармен жан'"жақты жэне терең танысу .зерттеушіні шынайы мәліметтермен каруландырады, оку-тэрбие жүмысындағы жстістіктср мен ксмшіліктерді ашып, тиісті қорытыңды шығаруга мүмкшшілік береді. Оқушылардың жүмысын зерттсу. Окушылардың жазба, бакылау жәнс графикалық жүмыстары, сурсттері, пэндер бойынша дәптерлері, эр түрлі тақырыптарға жазылған баяндамалары мен рефсраттары жэнс еңбек сабақтарында жасалған заттар зерттеушіні кейбір қажетті мэліметтермен каруландырады. Осы жүмыстар окушылардың дербес қабілетін окуға жэпс еңбекке көзқарасы мен қатынасын, олардың теориялық жэне дайындықтарын, осыған орай, мүғалімдердің де іс-эрекеттсрін зерттепге анықтауға болады. Зерттеуші оқушылардың жумыстарына жан-жакты талдау жасайды. Сабақ барысында окушылардың өз бетінше жүмыс істеуінің, олардың жаппай жэне дербес орындайтын жүмыстарын жүргізуді жэне осы сияқты дидактикалық проблемаларды колданудың тиімді жолдарын іздестіреді. Эксперимент. Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып, педагогикалық процесті зерттейтін ғылыми тэжірибені айтады. Педагогикалық эксперименттерге сүйеніп, зерттеуші окытудың жэне тэрбиенің тиімді тэсілдері меи эдістерін, формалары мен мазмүнын тексереді. Эксперимснтті зерттсулсрдің нэтижелері эдеттегі жағдайда жүргізілстін педагогикалық жүмыспен салыстырылады, Сондықтан эксперимент мәліметтеріп салыстыру үшін екі объекті алынады. Олардың бірі — экспериментті, скіншісі — бақылау объсктісі деп аталады. Экспсрименттік объсктіде, мысалы, эксперимснт зерттеушінің ғылыми жазба үсынбасы бойынша, ал бақылау объектісінде — эдеттегі оку бағдарламалары мен окулыктарға сәйкес жүргізіледі. Мсктеп жағдайында бір топ оқүшыларды немесс толык сыяып үжымын, мектсптен тыс жардайда ендірістік звено немесе бригаданы эксперимент объсктісі етіп, ал екінші бір топ окушылардыц, нсмесе толық сынып үжымын, сол сиякты өндірістік звеноны немесе бригаданы объектісі етіп алуға болады. Зерттеу жүмысы нэтижелі болу үшін экспсриментті жэне бақылау топтарындағы, сыныптардағы, бригадалардағы оқушылардың сан және сапа жағынан теңдсстіріліп алынған жөн. Сонымен біргс мүғалімдердің қабілетінің, білімі мсн стажының да шамалас болғаны шарт. Педагогикалык экспериментті зерттеуші өзі жүргізсе бслсенді эксперимент, ал зерттеушінің, ғылыми жазба үсынбасы бойынша скінші бір адам жүргізсе енжарлы эксперимент дсп атайды. Соңгы кезде педагогикалық әдебиеттерде эксперимснттің бірнеше түрлері қолданылып келеді. Олардың бірі — табиғи эксперимепт — бүл сыныпты, бүкіл үжымда оку-тэрбие процесін бүзбан, педагогикалық проблемаларды зерттеу үшін эдеттегі жағдайларда жүргізілді. Мектептердегі озат тэжірибелерді зерттеу барысында пайда болған болжамды анықтау үшін тексеру эксперименті қолданылады. Мысалы, педагогикалық ғылыми-зерттеу институттары жаңадан жасалған оқулықтардың немесе оқу бағдарламаларының тиімділігін арнаулы мектептерде тексеру эксперименті арқылы зерттейді. жүктеу/скачать 262.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|