Шырынды азықтарды зоогигиеналық бағалау

5.2 Шырынды азықтарды зоогигиеналық бағалау

Сүрлем мен пішендеме сынамасын біртекті шикізатпен толтырылған сақтау орынынан (траншеялар, шұңқырлар, мұнаралар) алады. Егер сүрлем немесе пішендеме біртекті емес өсімдіктерден дайындалса, онда орта сынамасын траншеяның ¼ көлемін алып жатқан шикізаттың әрбір түрі үшін құрастырады.

Талдау үшін сынаманы траншеядан жануарларды азықтандыруға 10 күн, мұнарадан – 5 күннен кешіктірмей, бірақ сүрлем (пішендеме) сақтауға қойылуынан және консервілену үрдісінің аяқталуынан 4 аптадан ерте емес алады.

Траншея мен мұнаралардан сынама алу үшін әртүрлі конструкциялы қол сынама алғыштарын қолданады.

Траншеялардан сынаманы 2 м кем емес тереңдікте сүрлем немесе пішендеменің қабаты 2 ден кем болған жағдайда сынаманы қабаттың бүкіл тереңдігінен алады. Мұнарадан сынаманы алдымен жоғарғы 2-метрлік қабатынан, ал ойып алғаннан кейін– пішендеменің қалған бөлігінен 2 м кем емес тереңдікте алады.

Траншеялардан үш нүктелі сынама алады, біріншісін құрылыстың беткі қабырғаларынан 5 м ара қашықтықта еңкейген бөлімінің біреуінен ортасынан алады; екіншісін– тік қабырғалы траншеялардан 0,5 м қашықтықта, ал еңкейген қабырғалы траншеяларда қабырғаларының бірінен 1 м қашықтықта ортаңғы бөлігінде траншеяның ұзындығымен; үшіншіні траншея ортасынан алады. Сүрлемнің (сенаждың) әрбір нүктелі сынамасын полиэтилендық пленкадан жасалған бөлек пакеттерге орналастырады.

Траншеялардан алынған сүрлем мен пішендеме сынамаларын араластырады да квадратты бөлу әдісімен азықтың бір бөлігін талдауға алады (1 кг шамасында).

Тығыз полиэтилендық пленкалы пакетке немесе герметикалық жабылатын қақпақты банкілерге орналастырылған сүрлем (сенаж) сынамасына 1:1. арақатынаста 5 мл хлороформ мен толуол қоспасын қосады. Консервантты сынаманың үстіңгі жағынан, ортасына және түбіне енгізеді. Сынамасы бар пакетті ауасын алдын ала ығыстырып байлайды, банкілер азықпен толық толтырылған болуға тиісті.

Сүрлем (сенаж) сынамасы зерттеуге алынған сәтінен кейін 24 сағат ішінде түсуге тиісті. Талдау басына дейін сынамаларды мұздатқышта сақтайды.

5.2.2 Тамыржемістердің орта сынамасын алу

Тамыржемістердің құрамы және сапасы тамырдың мөлшеріне тәуелді болады. Сондықтан талдауға арналған орта сынамаға партиядан ірі, орташа және ұсақ тамырларды пропорционалды алады, мұнда алдымен тамыр жемістердің әрбір партиясынан бастапқы үлгі алады.

Қызылшаны үйінді асытнда сақтағанда үлгі ретінде әртүрлі қабаттардан (жоғарғы, ортаңғы, төменгі) тамырлардың шамамен келесі өлшемін: 200 кг – 10 кг, 201 ден 500 кг – 20 кг, 501 ден 1000 кг – 30 кг және партиядан 1001 ден 5000 кг – 60 кг алу керек. Орта сынаманың салмағы бастапқы үлгі салмағынан 10% кем болмауы тиіс.

Көлемі әртүрлі тамырлардың сапасын зерттеу үшін ашылған бурттардың әр түрлі жерлерінен қатарынан 100–150 тамыр алады. Оларды топырақтан тазалайды және ірі, орта және ұсақтарға сорттайды. Әрбір топтың тамырларын өлшеп, олардың арақатынасын анықтайды. Бастапқы үлгіні 10–12 есеге, бірақ орта сынамадағы ірі, ұсақ және орта тамырлардың арақатынасы бұрынғыдай қалатындай етіп азайту қажет. Зерттеуге 6 – 8 кг тамыр алады.

Зерттеуге дейін тамыр жемістердің дымқылдығын төмендетпеу үшін, оларды полиэтилен пакеттерге салады, немесе жәшікке орау кезінде олардың айналасын дымқыл мүкпен немесе ағаш үгіндісімен қымтайды.

Картоптың орта сынамасын алу кезінде суырмалар саны оның жалпы санына тәуелді болады. Картоп партиясының кез келген көлікпен түсуі кезінде орта сынаманы әрбір транспорттық бірліктен алады. Бөлек суырмаларды үйіндінің ені, ұзындығы және биіктігі бойына әр түрлі жерінен және қабатынан (жоғарғы, ортаңғы, төменгі) әр түрлі аралықта алады.

Картоп ақтара тиеп сақтау кезінде, сонымен қатар қамбаларда, бурттарда, траншеяларда жеке суырманы ағаш немесе дөңгелекті күректермен алады. Әрбір суырма – 3 кг кем емес, ал салмағы 60 кг және жоғарырақ картоп партиясынан –10 кг кем емес.

Партияның әр түрлі жерінен алынған картоптың жеке суырмаларын арластырады да, орта сынаманы алады. Егер соңғысы өте үлкен болса, онда мұқият араластырудан кейін зерттеу үшін 4–5 кг салмақты үлгі алады.

Сапалы сүрлемнің түсі сарғыш - жасыл немесе ашық - қоңыр түсті. Салқын тәсілмен даярланған жеткілікті дымқыл сүрлемнің түсі жасылдау болады. Ыстық сүрлегенде азық қоңыр түске ие болады. Бүлінген сүрлемге күңгірт - қоңыр түс тән.

Сапалы сүрлемнің иісі жағымды, сәл қышқыл, хош иісті суланған алманың иісін, нәрсудың (компот), квастың, тұздалған қияр иісін еске түсіреді. Сірке қышқылы көп жиналғанда иісі өткір, қышқыл. Жағымсыз көң иісі май қышқылының жоғары мөлшерін білдіреді. Сонымен қатар оны егер сүрлем сынамасын саусақ арасында ұнтақтаса, (жағымсыз иіс ұзақ сақталады) сезуге болады. Сүрлемде май қышқылының анықталуын төмен сапаның көрсеткіші деп қарайды. Зең саңырауқұлақтары борсыған иісті береді. Мұндай сүрлеммен малды азықтандыруға болмайды.

Сапалы сүрлемнің консистенциясы мен құрылымы бастапқы шикізаттағы сияқты сақталуы керек. Сүрлем шырышты, мыжылған болмауы керек. Жапырақтары, сабағы серпімді, бір бірінен жеңіл бөлінеді. Жапырақтардың, сабақтардың шамадан тыс жұмсаруы, оларда шырышты, езілген қабаттың болуы – ашу үрдістерінің дұрыс өтпеуінің белгісі.

Фильтрат даярлау: 100 г ұсақтап туралған сүрлемді өлшемді литрлік колбаға орналастырады, 3/4 көлемге дистиллденген су қосып, мұқият шайқайды, белгіге дейін суды үстеп құяды. Колбаны 4 сағатқа 20-25⁰ температурада қалдырады да, оқтын-оқтын сілкіп отырады.