1. Патологиялық физиология туралы түсінік, оның маңызы. Патофизиология
Плазмадагы нәруыздын физиологиялык кызметi
жүктеу/скачать 111.86 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Плазмадагы нәруыз концентрациясына келесі факторлар
- Организмдегі нәруыз концентрациясының өзгеруіне ұшырататын патологиялык факторларга
- Ашыгу - тагамнын тусуi толык токтаганда немесе ac қорытылу мeн сiнiрiлу бузылганда дамитын организм жагдайы.
- Ер адамдар әйелдерге караганда ашыгуга төзiмсiздеу келеді
| Плазмадагы нәруыздын физиологиялык кызметi коллоидты - осмостык кысымды , кан сарысуынын буферлiк көлемiн калыпты устау , липид молекулаларын , метаболизм өнiмдерiн , гормондарды , дәрiлiк заттар мен микро элементтерді тасымалдау және қорга жинаудан тұрады . Плазмадағы нәруыздар : ферменттер , иммуноглобулиндер , комплемент компонеттері және С - реактивті нәруыз . Нәруыздар - ую прокоагулянттары және ингибиторлары арасындағы тепе - тендiк каннын калыпты жағдайдагы суйык куйiн және закымдалған кездегi жылдам уюын камтамасыз етеді . Плазмадағы нәруыздын тiкелей катысуымен организмде барлык физиологиялык және патофизиологиялык реакциялар етеді . Плазмадағы нәруыз концентрациясы синтез жылдамдығына , жойылу жылдамдығына және бөлiну көлемiне тәуелдi . Альбуминдер , а - гло булиндер және В - глобулиндердiн бiр белiгi бауырда синтезделедi , у - глобулиндер және В - глобулиндердiн бiр белiгi лимфоидты тiндердiн жасушаларында синтезделедi.
Плазмадагы нәруыз концентрациясына келесі факторлар • жасы ; • жынысы • нәсiлдiк айырмашылықтарына байланысты фенотиптер ; • жекеленген нәруыздардын тукым куалайтын жеткiлiксiздiгi ; • коршаган орта; • Физикалык жуктеме ( белсенді физикалык жұмыстар кандагы нәруыз кон центрациясын 10 % -ға жоғарылатады ) ; ● уйкы ; • тамактану ; . • жуктiлiк ; • дәрiлiк заттарды кабылдау әсер етедi . Организмдегі нәруыз концентрациясының өзгеруіне ұшырататын патологиялык факторларга : • закымдалған ағзалар аркылы нәруызды жоғалту (нефроздык синдромда , шумакша және өзекшелiк протеинурияда , ішектердегі патология) ; • асинтезiнiн бузылуы (бауыр , бүйрек закымдалуында) ; • гипогидратация және организмдегі су алмасуынын бузылуы нәтижесiнде айналымдагы кан көлемiнiн өзгеруі ; нәруыз катаболизмнiн кушеюi (кабыну кезiнде , iсiк ауруларында) ; нәруыз ыдырау жылдамдыгынын өзгеруi (кабыну кезiнде , буйрек патологиясында) жатады . 51.Ашығу оның түрлері. Ашыгу - тагамнын тусуi толык токтаганда немесе ac қорытылу мeн сiнiрiлу бузылганда дамитын организм жагдайы. Дамыған елдерде айкындалган тагамдык жетіспеушілік сирек кездеседi, бiрак ол куйсiз адамдарда немесе карт адамдар да, тамактануга аса муктаж адамдарда (балалар, жүкті әйелдер немесе бала емiзетiн әйелдер, аурулар, маскунемдерде) байкалуы мумкін. Табиғатта ашыгу физиологиялық құбылыс ретінде суткоректілерде, бауырымен жорғалаушыларда, балыктарда және т.б. Ашығу кезінде тіршілік әрекетінін терен тежелуiмен, заталмасу каркындылыгынын күрт төмендеуiмен бiрге жүредi, бұл жануарларга энергия көп жогалткан кезде, каркынды өмiр салтына колайсыз кездерде өмiрiн сактап калуға кажет удеріс болып табылады. Уакытша ашыгу организмнiн бейiмделуiнiн арнайы биологиялык өндiрiлген түр реакциясына байланысты. Эволюция барысында адамда узак уакыт ашыгуды женетiн кабiлет түзiлген және генетикалык турде калыптаскан. кәрілік Ашыгудың келесі түрлерін ажыратады: толық ашығу - тағам мүлдем жок, бiрак су бар кезде, абсолютті ашығу - тағам да, су да болмаған кезде, толык емес ашыгу - жалпы энергия шығынына шаққанда жеткiлiксiз тамактану; жартылай немесе сапалык (біртекті тамақтану) - тағаммен бiрге бір немесе бірнеше элементтің жеткiлiксiз түсуі. Нәруыздык, майлык, көмірсулык, минералдык, сумен, витаминдік жартылай ашыгу болады. Калыпты жағдайларда толык емес немесе жартылай ашығуды шектеу киын, өйткені аз тамақтану тағам құрамының бұзылуымен катар жүредi. Жартылай ашығудын таза түрлері тәжірибелік жағдайларда жиi байкалады. Адамдардагы ашығудын ең ауыр түрiне 4-7 тәулік ішінде адамнын сусыздануы және уыттану (интоксикация) жағдайында өлімге әкелетiн, су кабылдамай толык ашыгу (абсолюттік) жатады. Толык ашыгу кезiнде, бiрак су ішкен кезде (сандык немесе жалпы ашыгу) адам өмірінің 70 кунге дейін өмір сүретін жағдайы белгiлi. Адам өмiрi толык ашыгу кезiнде заталмасу үдерістерiндегi кайта өңдеу нәтижесінде тамактану материалдарынан (липид, көмірсулары) және организмнiң меншiктi тiндерiнен бiртiндеп атрофиясы нәтижесінде түзiлетiн өнiмдерден энергия өндеу нәтижесінде сакталады. Ашығу барысында энергиянын жалпы түзiлуi төмендей бастайды, соған сәйкес дененiн салмагы төмендейдi, бiрак салмак бiрлiгiне энергия түзілуін санаганда, бастапқыда 20%-ға төмендеп, кейiн ашыгудын барлык калган кезеңiнде аз өзгереді. Соған байланысты реттеушi механизмдер ашығудың агония кезенiне дейiн кызмет аткара береді. Сондыктан, метаболизмдi жоғарылататын барлык жагдайлар (бұлшыкет, жылу ѳндiрудi арттыратын коршаған орта температурасы, ағза кызуы, сусыздану, гормондык белсену) ашыгу кезiнде өлiмнiң тез дамуына әкеледі. В.В. Пашутин толык ашыгу кезiндегi иттiн салмагынын төмендеуiн, жылу өндiрiлуi кисығымен, СО2 көлемiмен, зәр азотымен тәжірибе жасады. Бұл мәліметтер ит салмагынын каркынды төмендеуiне карамастан, негiзгi заталмасудын аз ғана өзгергенін көрсетті. Бұл кезде бастапкы нәруыздык заттардын 40-45%-ы бузылады, кейде дене кызуынын төмендеуi байкалады. Гомойотермді жануарларды әрбiр түрлерiнде заталмасу каркындылығы, яғни дене беткейi мен онын салмагынын аракатынасына байланысты, сондыктан кейбiр ұсак жануарлар ашыгу кезiнде тез өледi (тышкандар 2-4 кунде, егеукуйрык - 9 кунде, жылкы - 80 кунде). Жас өсіп келе жаткан жануарлар мен олардын төлдерi ересектеріне қарағанда тез өледi. Ашыгу кезiнде жаңа туғандардын тәуліктік салмак жоғалтуы ересек балаларға қарағанда екі-үш есе тез, бұл төмен салмакпен және метаболизм реттелуiнiң төмендiгiмен де түсiндiрiледi. Әдетте, организм май тiнiнiң коры жогары болған сайын, ашыгуды узагырак көтере алады, алайда жеке ерекшелiктердi де ескеру кажет. Ер адамдар әйелдерге караганда ашыгуга төзiмсiздеу келеді. Толык ашыгудын дамуында уш сатыны ажыратады: 1) бастапкы икемделу сатысы, 1-2 күнге созылады; 2) өзіндік нәруыздарды, энергетикалык субстраттарды жумсау мен организмнiн ашығу шарттарына бiршама икемделу сатысы және 3) терминалды кезен сонгы 3-5 күнге созылады, ол комамен немесе өліммен аякталады. Кей кезде екiншi кезеннiн өзiн екi фазага беледi, бiрiншiсi бiр аптаға, екiншiсi - бiрнеше аптаға созылады. Ашыгудын бiрiншi фазасында организм биоэнергетикасы көмірсу, май ыдырауы мен түзiлетiн ацетон денелерiнiн нәтижесінде, екiншi фазада - негiзiнен нәруыз ыдырауы нәтижесінде сакталады. Ашыгудын бiрiншi және екiншi сатысындагы омiрлiк кызметтер нормага жакын шекте сакталады. Ашыгу сезімі, әсіресе алгашкы кундерi айкын, әрi карай әлсірей береді. Дене температурасы калыптынын көтерілуі мүмкін, төменгі шегінде болады, артериялык кан кысымы бастапкыда кейін төмендейді, бастапкыла тахикардия, кейін брадикардия дамиды, асказан мен iшектiн моторлы кызметi бастапкыда тез жогарылайды , кейiн тежеледі. Ашығушы адамдарда бастапқыда жоғары тітіркенгіштік байкалады, басы жиi ауырады, уйкысыздык мазалайды, кейiн козу темендеп, шаршағыштык, енжарлык, ұйқышылдык орын алады. Алайда адам 30-40 кун ашыкса да акыл-ой әрекеті сакталады. Бұлшыкет белсендiлiгi елеулi төмендейдi, бiрак екi кезенде де физикалык жұмыс істеуге икемдiлiгi болады. Ашығудын бірінші кезенiнде негiзгi алмасу біршама төмендейді, тыныс алу коэффицентi бiрге жакын, бұл метаболизмге көмірсулардын косылганын көрсетеді. алгашкы тәулiктерде гликоген коры таусылады, кандагы инсулин концентрациясы 10-15 есе төмендейді, глюкагон мен кортизол концентраци ясы жоғарылайды. Гормоналды дәреже мен реттелудiн жасушаішілік механизмдерiнiң өзгеруі нәтижесiнде майлар және аминкышкылдар мен глицериннен глюконеогенез жұмылдыру жылдамдыгы жоғарылайды. Кандагы глюкоза мөлшерi калыптыдан төменгi шекке дейiн (3,5 ммоль/л) азаяды және ашыгудын келесi кезендерiнде де өзгерiссiз (глюконеогенез есебiнен) сакталады. Ашығудын екiншi кезенi майларды жұмылдырудын (мобилизациясынын) жалгасуымен байланысты. Кандағы май кышкылдарынын концентрациясы 3-4 есе жоғарылайды, кандагы кетон денелерiнiн денгейі ашыгудын бiр апта сынан кейiн 10-15 есе жогарылайды. Осындай концентрация кезiнде ацетонды сiрке кышкылы ацетон түзiлуiмен байланысты белсендi карбоксилсiздендiредi, ол ауа және терi аркылы шығарылады: 3-4 куннен кейiн ашыгушынын аузынан және терiсiнен ацетон исi шығады. Бұлшыкет және баска да агзалардын энергетикалык кажеттіліктері май кышкылдары мен кетон денелерi аркылы отеледі. Инсулин көлемi төмен болса, глюкоза булшыкет жасушаларына етпейді, глюкоза пайдаланушылары инсулинтәуелдi жасушалар болып табылады, ен бастысы ми жасушалары, бiрак бул мүшедегi биоэнергетика кетон денелерімен жартылай камтамасыз етiледi. Глюконеогенез тіндік нәруыздардын ыдырауы нәтижесінде жалгасады. азотин да жеке ашыгуға Заталмасу каркындылығы жалпы төмендеген: бiр апта ашығудан кейiн оттегiнi пайдалану шамамен 40%-ға төмендейді, митохондрияда тотығу және кышкылды фосфорлану үдерісі тежеледі, яғни гипоэнергетикалык жагдай да миды. Кребс циклінде Ацетил-КоА түрлендіру төмендейді, осыған байланысты холестерол синтезiне гидр окси метил глутарил-КоА және ацетонды денелердi тузу аркылы косылады, сондыктан ашыгушыларда холестерол көптеп жиналады Тыныс алу коэффициенті метаболизмге майлардың қатысуы нәтижесінде томендейдi, олардын жогалуы ашыгушылардын сырткы келбетiн айкындайды бiрнеше (іштегі, мойындагы, кеуде жасушасындагы, аяктагы тер катпарларынын коп болуы). Зәрмен бiрге азот болiну мөлшері 2-3-шi кунi төмендейді, 5-6-шы кунi жогарылайды, бiрак 5,0 г несепнәр денгейiнде (нормада 25-30 г) апта сакталады, бул тәулігіне меншiктi тiндiк нәруыздардын шамамен 20-25 г ыдырауымен терiс азоттык баланска сәйкес келеді. Нәруыз ыдырау жылдамдыгы төмендесе, глюконеогенез белсендiлiгi де төмендейді. Бұл ашыгу фазасында ми үшін энергия көзі ацетон денелерi болып табылады. Егер бул уакында ашыгушыга аланин немесе баска гликогендi аминкышкылдарын енгiзсе кандагы глюкоза жогарылайды, ал кетон денелерiнiн концентрациясы төмендейді. Ашыгу жалғаса берсе, органдардын атрофиясы жогарылайды): май тінінін салмагы 97%-га төмендейді, көкбауыр - 60%-га, бауыр - 50%-га тестикул - 40-га, булшыкет - 31%-ға төмендейді. Ен аз көлемде журек булшыкетi мен ми салмағы 3-4%-га төмендейді. Өмiрлiк манызды ағзалардын массасын сактау адаптациялык биологиялык механизмдермен байланысты. Тiндiк нуклеопротеидтердiн ыдырауы зәрмен көп мөлшерлi зәркышкылынын бөлінуіне әкеледi, сонымен катар калий, кальций, фосфор туздарынын белсендi экскрециясына әкеледі. Ашыгушылардағы метаболизмнiн аталған ерекшелiктерi көптеген органдар мен жүйелердiн кызметiнiн өзгерiстерiмен уйлеседi. Жуйке жүйесіндегі тежелудiн оршу удерiсi енжарлык пен уйкышылдыктын артуымен көрiнедi; жүрек қан тамыр жуйесi жағынан брадикардия мен кан кысымынын жоғарылауымен керiнедi; тыныс алу алу козғалыстарынын саны уакыт бiрлiгi iшiнде азаяды, каннын жасушалык курамы өзгередi: эритроцит пен лейкоцит келемi төмендейдi; гипопротеинемия байкалады; майлардын май корынан жұмылдыру (мобилизация) нәтижесінде айкын триацилглицеролемия, тiптi липемияға дейiн (лайлы плазма) дамиды. Гипопротеинемия iсiк дамуына («ашыгудан болатын ісіктер») әкеледі, әсіресе альбумин дердін, нәруыздын осмостык және онкостык белсендiлiгi төмендеуi нәтижесінде дамиды. Ашыгушы организмнiн иммунологиялык және аллергиялык реактив тiлiгi тез төмендейдi, онын әр түрлі инфекциялык коздырғыштарга кабыл даныштыгы өзгереді. Бұған дәлел, коршауда калган (блокада) Ленинградтын ашыккан тургындарындагы бронх демікпесі, ангина сиякты аурулар тiр келмеген пневмония, шек және баска бiркатар аурулардын клиникалык керiнiсi өзгерген жүктеу/скачать 111.86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|