12 жылдық білім беру жүйесіндегі жеке тұЛҒаны әлеуметтендіру кокеева Амангүл Сабыржанқызы №5 орта мектебі «Оқусыз – білім жоқ, білімсіз – күнің жоқ»

Кокеева Амангүл Сабыржанқызы

№ 5 орта мектебі
«Оқусыз – білім жоқ, білімсіз – күнің жоқ » деп халық айтқандай, білім мен ғылым - әлеуметтік жағдайды жақсартудың құралы ғана емес, бүкіл прогреске апаратын даңғыл жол. Осы даңғылды жасайтын да, бағыттайтын да – мектеп. Расында да мектеп қоғамның дұрыс бағытта дамып, өркендеуіне өз үлесін қосумен қатар, қоғамдық қарым – қатынастар жүйесіне ықпал етіп, елдің тарихи дамуына әсерін тигізетін орда болып есептеледі.Сол себепті тәрбие ошағы – мектептің дұрыс бағытта дамуын үнемі қадағалау, оған өзгерістер енгізу бүгінгі күн талабынан туындап отыр.

Осы ретте еліміздегі 12 жылдық білім беру жүйесіндегі мектептің мақсаты:

жедел дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін - өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалаулары мен қоғам талабына сай, өзін көрсете білетін жоғары білімді,

ұлттық тілді, тарихты жетік меңгерген, отандық және әлемдік мәдениетті бойында қалыптастырған, бәсекеге қабілетті, шығармашылығы дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болып отыр.

Осы мақсаттан келесі міндеттер туындайды:

-тәрбиелеу және дамытушылық іс - әрекетін ұйымдастыру;

-құзыреттіліктерді қалыптастыру және дамыту;

-оқушы жеке тұлғасының қалыптасуына көмектесу, оның ішкі мүмкіншілігі, бейімділігі, мақсат-мүдделері мен шығармашылық қабілеттерінің байқалуы мен қалыптасуына жағдай жасау.

Бұл мақсат пен міндеттерді іске асыру үшін тәрбие жүйесі тұлғаны әлеуметтендіру идеяларын іске асыра отырып, оқытудың жаңа әдістерін; жеке тұлғалық қасиеттерге бағытталған оқытуды, зерттеуді, жобалау әдістерін, денсаулық сақтау әдісін қолдана отырып, тәрбие жұмысын ұйымдастыру қажет.

Осы әдістерді іске асыру нәтижесінде жаңа мектеп түлегінің тұлғасында мынадай жетістіктер қалыптасатын болады:

1.Оқушының жеке тұлғалық қасиеттері қалыптасады, оның қазіргі заманға, қоғамға бейімделу мүмкіндіктері артады;

2.Балалардың бойында салауатты өмір салты қалыптасады;

3.Жеке ерекшіліктері ескерілген оқу-тәрбие нәтижелері түріндегі құзыреттіліктер жиынтығын игереді;

4.Ұлттық тілді, тарихты, отандық және әлемдік мәдениетті жетік біледі;

5.Баланың жалпы және арнайы қабілеттері қалыптасады;

6.Бойында қалыптастырған білім – біліктерді өмірде орынды қолдана алады;

7.Өзін - өзі дамыту, өзін - өзі көрсету мүмкіндіктері жетіледі, т.б.

12 жылдық білім беру жүйесіндегі мектептің алға қойған мақсаты мен міндетін орындай отырып, жалпы білім беретін мектеп жағдайында жеке тұлғаны әлеуметтендіру, қазіргі заман талабына сай болып отыр.

Жеке тұлғаны әлеуметтендіру дегеніміз не?

Жалпы білім беретін мектеп жағдайында жеке тұлғаны әлеуметтендіру - мәдени элементтерді түсіндіру, әлеуметтік мұрағаттар мен құндылықтарды игеру негізінде жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыру.Әлеуметтендіру қоғам талаптарынан жеке тұлғаның қалыптасу кезеңінде бірте – бірте игеруі, сана мен тәртіптің маңызды әлеуметтік даму барысында қоғамда адам өзін тұлға ретінде сезінеді.Бұл тәрбие, адам өздігінен алдында мақсат қойып, оған жетуде өзінің беделі мен сезімін түсінеді, қоғамдағы өз орнына сенімді. Әлеуметтендіру идеяларын іске асыру, жалпы алғанда, педагогикалық процесте оқу және оқудан тыс уақытты толыққанды пайдалануды, сондай-ақ, отбасымен, қосымша білім беру ұйымдарымен тығыз ынтымақтастықты талап етеді.

Тек тәрбие ғана жеке тұлғаның дамуының әлеуметтік бағдарламасын жүзеге асыратын, оның бейімділігі мен қабілеттілігін жетілдіретін шешуші күш.Әрине, тәрбие мен білім беруді адамның табиғи қасиеттерін ескеру қажет.

Ендеше, 12 жылдық мерзіммен оқытатын жалпы орта білім беру мазмұнындағы әрбір оқушының жеке ерекшіліктері ескерілген білім беру нәтижелері түріндегі құзыреттіліктер жиынтығына тоқталайық .

Негізгі құзыреттіліктер түріндегі күтілетін нәтижелер:

Мәселені шешу құзыреттілігі

Әр түрлі жағдайдағы мәселелерді анықтауға, өз шешімінің нәтижесін бағалауға, өз қызметіне мақсат қоюға, оны іске асыру үшін қажетті жағдайларды анықтауға, ондағы жетістіктерге жету процесін жоспарлауға және ұйымдастыруға, өзіндік бағалау мен қорытынды жасауға, технологияларды нақты қабылдауға мүмкіндік туғызады.

Сыни тұрғыдан талданған ақпараттар негізіде саналы шешім қабылдауға, өз бетінші мақсат қоюға және осы мақсаттарға жету үшін танымдық қызметтерді жүзеге асыруға; өз бетінше табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта құруға, сақтауға, түсіндіруге және ақпараттарды тасымалдауды, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға; логикалық операцияларды қолдана отырып, ақпараттарды өндеуге; қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпараттарды қолдануға мүмкіндік береді.

Адамдармен өзара әрекет пен қарым катынас тәсілдерін білуді, түрлі әлеуметтік топтарда жұмыс істеу дағдыларын, қоғамдағы түрлі әлеуметтік рөлдерді орындауды, өмірдегі нақты жағдайларда шешім қабылдау үшін байланыстың түрлі объектілерін қолдана алу білігін, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуын қарастырады.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі ойлау процессі болып келеді. Сыни ойлау ақпарат алудан басталып, қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан аяқталады. Сыни ойлау кез келген жас аралықтарына тән. Сыни ойлау күрделі үрдіс болғандықтан, оқушыға сыни ойлау ортасын жасау қажет.Ол ортада оқушы:

Ойлауға үйренуге.

Өз ара пікірлерімен санаса біледі.

Әр оқушыға сын тұрғысынан ойлауды қабілеті бар екендігіне сенеді.

Еркін жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Нақты мақсат қоюға дағдыланады.

Өзіне деген сенімді артады.

Оқу процесіне белсенді қатысады.

Жолдастарының пікірін сыйлайды.

Өзін толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя біледі.

Айтылған жауаптарының құндылығы жоғары болады және алуан түрлі жауап бере алады.

Сараптауға, бағалауға дағдыланады.

Пәнге деген қызығушылығы артады.

Бұл жағдайда жүзеге асыруға бізге көмекке СТО стратегиялары келеді.

Жигсо, Жигсо -1, Инсерт, ойланып оқу стратегиялары арқылы оқушы тек қана жаңа ақпарат алып қана қоймайды, ол тақырыптың негізгі түйінін жасап, тақырып бойынша ой қозғап, өз бетімен білім алуға белсенділігі артады, өз пікірін ортаға салады. Оқушылар топпен жұмыс жүргізуге дағдыланады.

Керек кезінде тақырып бойынша ұсыныстар жасап, болжау жасауға мүмкіндік береді. Басқа пікірлерді сынға салады. ЕТЖК – үлкен мәтіннен негізгі түйінді жазады.Оқушыны осы стратегиялар арқылы өздерінің танымдылық құзырлығын дамытады.

Кубизм, бұрыш, болжау таблицасы, семантикалық карта, жұппен ой бөлісу стратегиялары арқылы оқушылар өзара пікірталас, диспут жүргізу арқылы өз ойларын айту, оны дәлелдеуге үйренеді, басқалардың пікірін тындай біледі.Топпен, жұппен, жеке жұмыстар жүргізу барысында өзара қарым – қатынаста болды. Оқушылардың шығармашылық құзыреттілігі артады.

1. 
   Нақты сұрақтар – белгілі бір формула, анықтамаларға арналған сұрақтар.
   
2. 
   Сұрақ баға-бағалау-белгілі бір мәселе бойынша шешім қабылдауыды немесе өз пікірін айтуды талап етеді.
   
3. 
   Қосымша сұрақ-белгілі проблеманы шешу, зерттеуді талап етеді.
   
4. 
   Сараптау сұрақ-оқушыға жаңа мағлұматты қолдана отырып сыни жауап беруді талап етеді.
   

Қорыта айтқанда әлеуметтендіру-қарым-қатынас жасай білетін, өмірлік мақсатына жете білетін, өмірлік және адамгершілік құндылықтарды ұстанатын, өзінің қажеттілігі мен қызығушылықтарын қоғам талаптарына сәйкес шектей білетін тұлғаның қалыптасуы.

Әрбір мұғалім оқушылардың сыныптағы іс - әрекетін ұйымдастыра отырып, 12 жылдық оқытудың тұжырымын ұғына отырып , мына төмендегі қасиеттерді басшылыққа алса , жас ұрпақты әлеуметтендіру мәселесінің шешімі нәтижелі болмақ:

* жеке тұлғаны әлеуметтік бейімділікке үйрету;

* жеке тұлғаны әлеуметтік өзін - өзі ұйымдастырушылыққа үйрету;

*жеке тұлғаны әлеуметтілік белсенділікке үйрету;

*жеке тұлғаны әлеуметтілік жауапкершілікке үйрету;

*жеке тұлғаны әлеуметтілік экономикалық еріктілікке үйрету;

*жеке тұлғаны ақпараттық біліктілікке үйрету;

*этномәдени, саяси әлеуметтік сәйкестілік, т.б.

Бүгінгі біздің білім жүйесінің мақсаты басқа елдердегі тәрбиенің озық үлгілерін қайталау емес, тәрбие үрдісінің негізінде білім беру және оқушыны тұлғалық деңгейде қарастырып, тұлғаны жан –жақты дамытып, әлеуметтендіру – заман талабынан туындаған өзекті мәселе екендігін мойындау.































Преподавание общественных дисциплин в профильных классах.

Ленивова М. А.

учитель сш № 23 им. М. Козыбаева
В настоящее время в Казахстане идёт становление новой системы 12-летнего образования, ориентированного на вхождение в мировое образовательное пространство. Этот процесс сопровождается существенными изменениями в педагогической теории и практике учебно-воспитательного процесса.

Содержание образования обогащается новыми умениями, творческим решением проблем науки и рыночной практики с акцентом на индивидуализацию образовательных программ.

Традиционные способы получения информации уступают место компьютерным средствам обучения, использование Интернета.

Важнейшей составляющей педагогического процесса становится личностно-ориентированные взаимодействия учителя и ученика. Особая роль отводится духовному воспитанию личности, становлению нравственного облика Человека и подготовка личности к решению одной из жизненно важных проблем – обоснованию выбора направления будущего профессионального образования, самореализации выпускника в его самостоятельной жизни и профессиональной деятельности. Эти задачи и решает система профильного обучения, реализация которой началась с 2006 – 2007 учебного года. В июне текущего года выпускники первых профильных классов получили аттестаты зрелости. Какие же первоначальные выводы о достоинствах и недоработках этой идеи мы можем сделать?

Сегодня система школьного образования Казахстана работает в новых реалиях. В условиях интенсивного развития системы обновление содержания образования идёт не за счёт механического добавления в учебный план часов сверх нормы учебной нагрузки, не за счёт наращивания массива предметов, а за счёт переосмысления места каждой предлагаемой учебной программы в реализации общей концепции школьного содержания. Таким образом, учащиеся, выбравшие естественно-математическое направление, получают углубленные знания по алгебре, геометрии, физике, химии, географии и усваивают нормативный объём по истории, основам права, ЧиО. Преподавание общественных дисциплин в этом профиле сводится к дублированию содержания многих разделов и тем, изучаемых в 9 классе в курсе «Основы обществознания». Большие усилия требуется прилагать учителю, чтобы вызвать интерес к изучению тем раздела «Основ конституционного права РК», «Семейного права», т.к. учащиеся ничего принципиально нового в учебнике «Основы права» найти не могут: базовые знания уже были получены в 9 классе. В этой ситуации есть один несомненный «плюс» - высокий уровень качества знаний по предмету, повышающий самооценку старшеклассника ( 80 % качество знаний в 2007 году, 77,7 % - в 2008 году). Поэтому больше внимания мы уделяем практическим заданиям, формирующим навыки правового поведения: ролевым играм, решениям ситуаций по разным отраслям права, решениям проблемных задач, работой с нормативными актами.

Больше внимания хотелось бы уделить общественно-гуманитарному направлению профильного обучения. Учебная программа предусматривает введение таких предметов как «Основы обществознания», «Правоведение», «Искусство». Налицо тенденция гуманизации образования, что в условиях примата технократического мышления – явный шаг вперёд. Гуманитарные знания больше других соответствуют сущностной направленности педагогической деятельности, диалогичной по своей природе, всегда ориентированной «на другого», объединяющей фантазию и логику, рациональное и иррациональное, интеллект и чувства. Определённый вклад в процесс становления личности, приобщении её к отечественной и мировой культуре и общечеловеческим ценностям вносит преподавание предмета «Искусство», сравнительно нового для казахстанской системы образования. Курс «Искусство» в 10-11 классах ставит своей целью формирование целостных представлений, знаний о мире искусства. К сожалению, средства в руках учителя для решения этой высокой цели весьма скудны. Не хватает наглядных пособий, методических разработок к курсу, аудио и видеоинформации, а иногда и просто непонимание школьников: «зачем мне это нужно учить?» Конечно, на учителя ложится колоссальная нагрузка при подготовке к занятиям и здесь не обойтись без помощи учеников: они получают творческие задания, занимаются поиском, сбором, анализом информации по предмету. В результате рождаются замечательные сообщения, творческие презентации, эссе. В конечном итоге получается, что дефицит информации приводит к более успешной деятельности педагога, направленной на формирование и развитие творчества как всеобщей и универсальной человеческой способности.

Исключительно важен и тот факт, что в гуманитарных дисциплинах образовательных и воспитательный аспекты взаимосвязаны наиболее тесно. Более того, здесь результат образования – знания, результат обучения – умения, и результат воспитания – мировоззрение, интересы, ценности личности обуславливают друг друга. Открывая и формируя внутренний мир, гуманитарное знание, искусство, нравственность акцентируют внимание на Истине, Красоте, Добре, приобщают человека к наиболее глубоким и значимым формам его жизнедеятельности, к высотам духа, к некоему личностному идеалу.

В связи со всем сказанным выше нужно специально отметить роль и значение образования в становлении мировоззрения личности как одной из важнейших его характеристик. В этом процессе роль истории, обществознания, философии и других гуманитарных дисциплин трудно переоценить. Мировоззрение старшеклассника формируется через знакомство и осмысление таких идей как плюрализм, толерантность, необходимость отказа от одномерной трактовки мира и человека. Эти задачи можно успешно решить на уроках обществознания, когда через систему заданий ученик должен занять принципиальную позицию, научиться её отстаивать и защищать. И вместе с тем уважительно относиться к противоположному, несовпадающему с ним, мнению, пониманию ограничения принципа «или-или». Нестандартность мышления, открытость, нелинейность и выбор как необходимые условия самоопределения личности для него не зло, а благо. Ведь только раскованность и самостоятельность мышления, многообразие путей и позиций, открытое столкновение взглядов, их сравнение, аргументированное отстаивание позволяет действительно понять и осмыслить процессы, противоречия и конфликты современного мира, создать условия для их обнаружения, осознания и разрешения. Содержательная составляющая предметов общественно-гуманитарного направления позволяет это сделать. Вызывает недоумение только тот факт, что уже со 2 главы и в учебнике естественно-математического направления, и общественно-гуманитарного предлагаются к изучению абсолютно одинаковые темы и беспрецедентный случай – запрет Министерством образования и науки в разгар учебного года учебного пособия. Хотелось бы надеяться, что подобные «эксперименты» минуют нас в следующем учебном году.

Активную национально-государственную и патриотическую жизненную позицию, уважение к основам государства формируется на уроках правоведения в 10-11 классах. Не секрет, что сегодня правовой нигилизм – проблема казахстанского общества, поэтому уроки права приобретают важное значение не только как возможность познакомить с основами законодательства, но и научить использовать закон в деятельности, жить по закону и, в конечном итоге, способствуют формированию гражданского общества, становлению правового государства. К несомненным достоинствам курса можно отнести замечательный учебник «Правоведение» для 11 класса. Грамотное изложение материала в параграфах, большое количество продуманных практических заданий, логика повествования – всё это помогает радостно учиться и успешно учить. Итог работы за год в 11 «Б» классе ( где было всего 2 хорошиста) – 56 % качество знаний.

Живя в реалиях нашего времени, всё чаще понимаешь, что торжествует всё-таки не гуманитарное, а технократическое мышление. В условиях компьютерной революции, информационного общества и победного шествия по планете Интернета чаще говорят об искусственном интеллекте, чем о человеческом, об информации вместо знаний, о памяти вместо понимания, а истинность замещается функциональностью. Истина, добро, красота, совесть как основные понятия гуманитарной культуры заменяются правильностью, пользой, целесообразностью. Рейтинговая система, в которой не последнее значение имеет средний балл ЕНТ, также приводит к формулированию «невыгодности» общественно-гуманитарного профиля. Посудите сами: математику при тестировании учащиеся обоих профилей сдают одинаково, знания, полученные на праве, искусстве, обществознании в заданиях не востребованы, большая часть учеников общественно-гуманитарного направления выбрала в качестве дополнительного предмета географию, являющуюся профильной дисциплиной естественно-математического класса. Проанализировав эти и другие факты, администрация нашей школы пришла к выводу о нецелесообразности открытия в новом учебном году гуманитарного профиля. Вот такой парадокс образования: понимаем необходимость существования вариативного образования, а действительность диктует необходимость перехода к монопрофильной школе.

1. 
   «Учитель Республики» № 20-21; 30 ноября-1 декабря 2007 г.
   
2. 
   «Учитель Республики» №10; 27 мая 2008 г.
   
3. 
   «Школа» №2; 2004 г.