Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің

бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы (8-шығарылым)

1. 
   Жалпы ережелер
   

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының (бұдан әрі - БТБА) 8-шығарылымы «Түсті металлургиядағы жалпы кәсіптер», «Түсті, сирек металдар мен түсті металдардан ұнтақ өндірісі», «Түсті металдарды өңдеу», «Қатты балқымалар, ауыр балқыма металдар мен ұнтақ тау-кен өнімдері өндірісі», «Электродты өнімдер өндірісі» деген бөлімдерден тұрады.

Жұмысшылар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары үш бөлімнен «Жұмыстардың сипаттамасы», «Білуге тиіс», «Жұмыс үлгілері» тұрады.

«Жұмыстардың сипаттамасы» тарауында жұмысшы атқара алуға тиісті осы кәсібі мен осы разряды үшін барынша типті негізгі жұмыстың суреттемесі болады. Бұл жұмыстардың суреттемесі еңбек процесін түзетін: технологиялық процесті тікелей жүргізуге дайындық операцияларын, жабдықты күту және жұмыс орынын ұстау жөніндегі жұмысшының технологиялық процесті тікелей жүргізу жөніндегі әрекеттерін, олардың параметрлерін, сатылары мен қысқаша техникалық сипаттамалары көрсетіле отырып жұмысшы атқаратын еңбек функциялары тарауында беріледі.

«Білуге тиіс» тарауында «Жұмыстардың сипаттамасы» тарауында көрсетілген жұмыстарды сапалы атқару үшін қажетті, яғни еңбек құралдарының, еңбек жабдықтарының технологиялық және сындарлы ерекшеліктерін, технологиялық процестің реті мен сатыларын, техникалық және технологиялық құжаттаманы білу секілді, жұмысшы біліктілігіне қойылатын негізгі талаптар, сондай-ақ атқарылатын жұмыстың айрықшалығы мен күрделілігінен туындайтын арнаулы білім талаптары баяндалады. Аса күрделі, алтыншы және одан да жоғары разрядтарға сәйкес келетін жұмыстарды атқарушы жұмысшылардың жекелеген кәсіптері бойынша «Білуге тиіс» тарауында кәсіптік білім деңгейіне қойылатын орта кәсіптік білімнің міндеттілігі түріндегі талаптар келтірілген. Жұмысшылардың кәсіптік даярлығы мен кәсіби біліміне қойылатын нақты талаптар разрядтар беру кезінде белгіленуі мүмкін.

«Жұмыс үлгілері» тарауында осы кәсіп пен жұмыстардың разрядына анағұрлым үйлесімді жұмыстардың тізбесі келтіріледі. «Жұмыстардың сипаттамасы» тарауында атқарылатын жұмыстардың суреттемесі жеткілікті турде толық берілген жағдайларда, біліктілік сипаттамаларында «Жұмыс үлгілері» тараулары келтірілмейді.

Тарифтік-біліктілік сипаттамалары сегіз разрядты тарифтік кестеге лайықталып әзірленді.

Әдеттегідей БТБА-да әрбір кәсіп бөлімдердің біреуінде ғана кездеседі.

Берілген БТБА-ның (8-шығарылым) бұл бөлімдерінде негізінен түсті металлургия, оны өндіру немесе жұмыс түрлеріне арналған ерекше кәсіптер берілген.

Тарифтік-біліктілік сипаттамалары жұмыстарды тарифтеу және ерекше айтылған жағдайларды қоспағанда, осы бөлімде (дерде) көрсетілген өндірістер мен жұмыстар бар ұйымдарда, меншік нысаны мен ұйымдық-құқықтық нысандарына қарамастан, жұмысшыларға біліктілік разрядтарын беру кезінде қолданылады.

Қызметкердің еңбек қызметін растаушы құжаттарды толтыру кезінде, сондай-ақ тарифтік разрядты өзгерту кезінде оның кәсібінің атауы БТБА-ға сәйкес жазылады.

Қолданыста ыңғайлы болу үшін БТБА (8-шығарылым) жұмысшы кәсіптерінен, разрядтар аралығынан және беттердің нөмірленуінен тұратын алфавиттік көрсеткішті көздейді (1- қосымша).

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін учаске жабдықтарының құрылымын, пневматикалық құралды және катод өзегін, өртенділерді, анодұстағыштар ниппельдерді тазалау жөніндегі басқа да механизмдерді қолдану ережесін, көтеру-тасымалдау жабдықтарын және жүк ұстау айлабұйымдарын пайдалану ережесін, шикіқұрам материалдарының номенклатурасы мен нысанын, құю ожаулары мен ағынөзек тығындыларын жөндеуге арналған қоспаларды дайындау рецепті мен тәсілін, вагран пешін тұтату ережесін, қабылданған шартты дабылдатқышты.

2. Анод құюшылар 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Табандық секцияларды, анодты ниппельді ұяларды балқытылған шойынмен құю. Анод блоктарының (қапсырымдарын), катод өзектерін, анод ұстағыштарды, катод ұстағыштарды, ниппельді саңылау ортасындағы аспалы шиноктарды орнату және ауытқытпалау. Пішіндік массаны дайындау және табандық секцияларды пішіндеу. Табандық массаны жылыту және табандық секцияларға потай тығындау. Құюға арналған шойынның температурасын бақылау. Құю ожауларындағы шойынды күкіртсіздендіру, қожды түсіру. Электр миксерге сұйық алюминий, өндіріс қайтармаларын тиеу. Алюминийді жылыту режимін таңдау және белгілеу. Миксерден балқытылған алюминийді шығару және оны анодқа тозаңдату. Анодқа аллюминий тозаңдату машинасын басқару және оған қызмет көрсету. Ниппельдерден шойын құймаларын түсіру және көмір өртенділерін, пресстердегі анодұстағыштарды бұзу. Престерге қызмет көрсету. Пештерді шикіқұрам материалдарымен толтыру.

Білуге тиіс: табандық массаның құрамын, табандық массаны жылытудың температуралық режимін; табандық секцияларға потай тығындау ережесін, табандық секцияларды пішіндеу сапасына қойылатын талаптарды, анод шинкаларын құрастыру және бөлшектеу ережесін, вагранкаға және электр пештерге шикіқұрамды тиеу тәртібін, табандық секциялар мен анодтарды шойынмен құю және дайындау технологиясын, анодұстағыштар ниппельдерін графитациялау нысанын, құюға арналған шойын температурасын, қызмет көрсететін жабдықтың құрылымын, күйдірілген анодтарды құю жөніндегі технологиялық желі схемасын, ниппельдерден шойын құймаларын түсіру және көмір өртенділерін, пресстердегі анодұстағыштарды бұзу.

3. Анод құюшылар 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Вагранкаларда және индукциялық электр пештерде шойын балқыту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары құюшының басшылығымен жүргізу. Балқыту барысын берілген режим бойынша реттеу. Балқытылған шойын сынамасын алу. Дайын металды таратып құятын ожауға ағызу. Пешті қосу және тоқтату. Шикіқұрамды дайындау. Берілген шойын құрамын алу үшін шикіқұрам компоненттерінің сапасын бақылау. Жабдықтың және құралдың дұрыстығын қадағалау, оны ағымдық жөндеу. Табандық массаны жылыту, табандық секцияларға потай тығындау, жұмыс істеген анодтарды бұзу жөніндегі жұмысты басқару.

Білуге тиіс: вагранкалардың, тигельді индукциялық электр пештер мен басқа да қызмет көрсетілетін жабдықтың, құрал мен айлабұйымның құрылымын, пайдалану ережесін, шикіқұрам материалдары мен отынның сапасына қойылатын техникалық шарттарды, шикіқұрам мен шойынның құрамын, балқытылатын шойынның қасиетін және оларға қойылатын талаптарды, пешті қосу және тоқтату ережесін.

4. Анод құюшылар 6-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Вагранкалар мен интрукциондық электр пештерде шойынды балқыту режимін таңдап және түзете отырып балқыту процесін жүргізу. Шойынды балқыту процесінің барысына қарай шикіқұрам толтыру, табандық секциялар мен анодтарға балқытылған шойынды құю. Шикіқұрам есебі. Шойын құйылған «блок-стержень» контактілерінің электр қарсыласуын өлшеу. Анодтары құрастыру және бөлшектеу жөніндегі технологиялық желісінің қызмет көрсету учаскесі жабдықтарының жұмысын бақылау.

Білуге тиіс: анодтары құрастыру және бөлшектеу жөніндегі технологиялық желісінің қызмет көрсету учаскесі жабдықтарының құрылымдық ерекшеліктерін, отынның химиялық құрамының балқыту тәсіліне және алынатын шойынның сапасына әсерін, шойын құйылған блоктардың электр қарсыласуына жол берулерін.

Шикіқұрам толтырушылар
5. Шикіқұрам толтырушылар 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Пештерге, капсельдерге, тигельдерге, бункерге шикіқұрам мен оның компоненттерін қолмен немесе тиеу-қоректендіру механизмдерінің көмегімен толтыру. Бункерлердегі шикіқұрам мен басқа да материалдардың болуын тексеру. Шикіқұрам мен басқа да материалдардың біркелкі берілуін реттеу. Пештердегі саңылауларды жою. Шикіқұрамды көсеу. Пештердегі жабысқақтарды түсіруге қатысу. Пештерге, дозаторларға, қоректендірушілерге, тиеу және түсіру механизмдеріне қызмет көрсету. Төгілген материалдарды жинау. 4-разрядта көзделген жекелеген жұмыстарды біліктілігі анағұрлым жоғары толтырушының басшылығымен орындау.

Білуге тиіс: тиеу-қоректендіру механизмдерінің құрылымын, оларды басқару схемасын, шикіқұрам мен оның компоненттерін тиеу ережесін, шикіқұрам құрамын, шикіқұрамды тиеу және түсіру кестесін, тиелетін материалдардың нысанын, бункерлердің орналасуын және тықпа қақпақтарды қолдану тәсілін, қабылданған дабылдатқышты.

6. Шикіқұрам толтырушылар 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Шикіқұрам мен оның компоненттерін, біліктілігі анағұрлым жоғары толтырушының басшылығымен шахталық, шағылма, құбырлы және басқа да пештерге тасымалдау-тиеу машиналары мен механизмдерінің көмегімен толтыру. Шикіқұрамды араластыру. Көлік құралдарына шикіқұрам толтыру. Шикіқұрам салмағын түзеу. Шикіқұрамды жеткізетін тиеу машиналары мен механизмдерін, көлік құралдарын басқару және оларға қызмет көрсету. Тиелетін шикіқұрамның сапасын, оның пештегі деңгейі мен қалыпты түсуін қадағалау. Елек және басқа да талдамаларға сынамалар іріктеу. Пештің келте құбырын шегендеу. Қызмет көрсететін жабдық жұмысындағы ақауды анықтау және жою, оны жөндеу жұмысына қатысу.

Білуге тиіс: ұрғыланатын пештердің, тиеу машиналары мен механизмдерінің, көлік құралдарының құрылымын; пештің дұрыс жүру белгілерін, тиеу және түсіру кестесінің режимін, алынатын газдың белгіленген құрамын, қызмет көрсетілетін механизмдердің майлау жүйесін, пештер мен тиеу механизмдері жұмысының өзара байланысын, шикіқұрам компоненттерінің сапасына қойылатын талаптарды.

7. Шикіқұрам толтырушылар 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Шикіқұрам мен оның компоненттерін шахталық, шағылма, құбырлы және басқа да пештерге тасымалдау-тиеу машиналары мен механизмдерінің көмегімен толтыру. Шикіқұрам мен материалдардың берілуін, олардың пеште біркелкі болуын реттеу. Шикіқұрамды берілген рецепт бойынша алу. Электр вагон таразысы мен пневматикалық құрылғыларды басқару. Шикіқұрам мен отынның болуын, көлік құралдарының жай-күйі мен шикіқұрам мен басқа да материалдардың пештерге және мойындық алаңдарға үздіксіз берілуін, пеш мойнының температурасын, пештен газдың шығарылуын, үйме деңгейін қадағалау. Пештерге толтырылатын шикіқұрам мен материалдардың саны мен сапасын анықтау және олардың есебін жүргізу. Пештерге шикіқұрам толтыру кестесін сақтау. Келесі ауысымның қалыпты жұмысын қамтамасыз ету.

Білуге тиіс: түрлі үлгідегі пештердің, универсальді айла-бұйымдар мен басқа да қызмет көрсететін механизмдердің құрылымдық ерекшеліктерін, шикіқұрамның физикалық-химиялық қасиеттерін, металлургия негіздерін, шикіқұрамды металлургиялық агрегаттарға тиеу әдістерін, пеш барысын көзбен анықтауды.

Түсті металлургиядағы өнімді бақылаушы
8. Түсті металлургиядағы өнімді бақылаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Шикізатты, жартылай өнімдерді сапашарттың, сұрпының, өнім маркасының, материалдардың ұнтақталу сапасы мен көрсеткіш күрделілігі бойынша ұқсас көрсеткіштерді айқындай отырып қабылдау, сапасын тексеру. Көзбен шолу. Физикалық, химиялық және механикалық сынақтар, талдау деректері және сынамалау жолымен өнімді сұрыптау. Тәжірибелік үлгілер дайындау. Әртүрлі бақылау қондырғыларында, аппараттар мен айлабұйымдарда жартылай өнімдердің, дайын өнімнің тәжірибелік үлгілерінің механикалық қасиеттерін сынау. Технологиялық параметрлерді технологиялық нұсқаулықтарға сәйкес тексеру. Жартылай өнімдер өндірісін әр операция бойынша фазалық бақылау. Қабылданған өнімнің таңбалау сапасы мен оның ормасын бақылау. Өнімді мемлекеттік стандарт бойынша таңбалау, қажетіне қарай - экспорттық өнімге арнаулы таңба салу. Қабылданған өнімге қортынды беру. Технологиялық процес барысында дайын өнімнің сынамасын алу, өңдеу. Тараны қабылдау және бақылау. Дайын өнімді, сынамаларды, жартылай өнімдер мен шикізатты тиісті құжаттатаманы ресімдей отырып есепке алу. Сынамаларды орау.

Білуге тиіс: бақыланатын өнімге және тәжірибелік үлгілерге арналған мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, материалдарды сұрыптау және қабылдау жөніндегі нұсқаулықтарды, технологиялық нұсқаулықтарды, өнімді қабылдау әдістерін, бақылау-өлшеу құралдарын, таразыларды, есептеу кестелерін, эталондарды, өлшеу құралдары мен айлабұйымдарын, анықтамаларды, талдау мәліметтерін пайдалану ережесін, бақыланатын материалдардың негізгі ерекшеліктерін, бұйымдардың ассортименті мен нысанын, бақылау және сынау үшін қолданылатын жабдықтың құрылымы мен пайдалану ережесін, олардың жұмысындағы ақауларды анықтау және жою тәсілдерін.

9. Түсті металлургиядағы өнімді бақылаушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Металқұрамды шикізатты, жартылай өнімдерді мен дайын өнімді қабылдау, сапасын бақылау. Жартылай өнімдер мен дайын өнімнің физикалық-механикалық қасиеттерін, электр өткізгіштігін, беріктігін сынау және әртүрлі бақылау қондырғыларында, аппараттары мен айлабұйымдарындағы күрделігі жағынан басқа да ұқсас сапалық көрсеткіштерін сынау. Жартылай өткізгіш материалдардың Мемстандарт және техникалық жағдайлар бойынша жекелеген параметрлерін бақылау. Қабылдау және жарамсыз деп танылған өнім мен шығынға рекламациялық актілерді жасау. Дайын өнімнің металдың немесе балқыманың белгілі бір маркасына сәйкестігін тексеру. Жөнелтілетін құймалардың, метал орамалары мен басқа да өнімнің салмағы мен санын айқындау. Келіп түскен шикізатқа, жартылай өнімдер мен арттырылатын өнімге құжаттама ресімдеу. Вагондардың, контейнерлер мен басқа да көлік құралдарының дайын өнімді артуға жарамдылығын айқындау.

Білуге тиіс: құнды, сирек, түсті металдар мен қатты балқымаларға арналған мемлекеттік стандарттарды, қызмет көрсетілетін учаскедегі технологиялық процестерді, ақау сыныптамасын, техникалық сертификаттар мен төлқұжаттарды ресімдеу ережесін, өнімді бақылау, сынау және қабылдау техникасы мен тәсілдерін, бақыланатын шикізаттың, жартылай өнімдер мен дайын өнімнің физикалық-химиялық және механикалық қасиеттерін, дайын өнімді артуға үшін көлік құралдарына қойылатын талаптарды, күрделі бақылау-өлшеу жабдықтарын, аппараттары мен құралдардың нысаны және қолдану ережесін, қабылдау және рекламациялық актілер мен ақаулы өнімге акті жасаудың тәртібі мен ережесін.

10. Түсті металлургиядағы өнімді бақылаушы 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жауапты материалдардың, жартылай дайын өнімнің сапасын бақылау, сондай-ақ күрделі нысандағы дайын өнімнің сапасын бақылау. Жартылай өткізгіш материалдардың және мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттар бойынша қасиеттері жиынтығы жөнінен тазалығы жоғары металдардың сапасын бақылау. Технологиялық процестердің барысын бақылау. Сынамалар іріктеу. Сертификат деректері мен бақылау сынақтарының Мемстандарт талаптарына немесе техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру. Кондицияға жатпайтын өнімге рекламациялық актілер ресімдеу. Төлқұжаттар жасау. Бақылау-өлшеу аппаратурасының, қондырғылар мен айлабұйымдардың дұрыс жұмыс істеуін бақылау. Шығарылатын өнім брагін есепке алу және талдау.Өнім маркаларын анықтау.

Білуге тиіс: бақыланатын өнім өндірісінің технологиясын, қолданылатын бақылау-өлшеу жабдықтарының, аппараттары мен бақылау құралдарының құрылымы мен пайдалану ережесін, бақылау-өлшеу құралдарын реттеу тәсілдерін, техникалық сертификаттар мен төлқұжаттарды ресімдеу ережесін, бақыланатын өнімге арналған сызбалар мен эскиздерді, бақыланатын өнім брагінің түрлерін мен себептерін, оны жою мен алдын алу тәсілдерін, бақылау әдістемесін, өндірістік-техникалық оқыту бағдарламасы көлемінде физика, химия негіздерін білу.

11. Түсті металлургиядағы өнімді бақылаушы 6-разряд

Білуге тиіс: барлық бақыланатын өнім өндірісінің технологиясын, қызмет көрсететін учаскеде шығарылатын, бақыланатын өнімнің нысанын, барлық бақыланатын параметрлердің физикалық мәнін, металдар мен балқымалардың микро- және макроқұрылымын, қолданылатын барлық бақылау-өлшеу приборларын, универсальді және арнаулы өлшеу құралдарының нысанын және пайдалану ережесін, физика, химия, электротехника мен электроника негіздерін.

Арнаулы орта білім талап етіледі.

Жармалау - тарту - сұрыптау механизмдерінің машинисі

Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың құрылымын, электр қозғағыштарды қосу мен ажырату тәртібін және жабдықты қосу мен тоқтату ережесін, материалдардың жылжу схемасын, шикізат, материал мен шикіқұрам сапасына қойылатын техникалық шарттар мен талаптар, байытудың және қалпына келтіру үшін дайындаудың технологиялық процесі негіздерін, жабдықтың шекті жүктемесін, автоматтандыру, блокировка және дабылдатқыш схемасын, жабдықты майлау жүйесін, слесарлық істі.

Жекелеген механизмдердегі жұмыс кезінде – 2-разряд;

Дайындау, байыту және слюда-іріктеу машиналарына қызмет көрсрету кезінде 4-разряд.

Елек қондырғыларының машинисі
13. Елек қондырғыларының машинисі 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. материалдарды елеу және араластыру кезінде механикалық, барабанды, дірілдегіш електерді, магнитті сепараторларды, қоректендіргіштерді және көмекші механизмдер мен құрылғыларды басқару. Материалдардың біркелкі түсуін және олардың сұрыптау бункерлеріне берілуін қадағалау. Материалдарды көсеу және олардан бөгде қосындыларды алу. Материалдарды фракциялар бойынша таразылау және елеу. Талдау үшін сынама алу. Еленділерді жинау. Ірі кесектерді іріктеу және ұсату. Торларды орнату, тазалау және ауыстыру. Тараны дайындау және оларға еленген материалды тиеу. Қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақауларды анықтау және жою, оларды жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қолданылатын жабдықтың түрлері мен құрылымын, елеуге келіп түсетін материалдардың түрлерін, олардың сұрыптау бункерінде орналасуын, електің көлемі мен тор сұрпын, елек сапасына қойылатын техникалық шарттарды.

Ванна жөндейтін монтажшы
14. Ванна жөндейтін монтажшы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Ванна жабдықтары мен құрылымдарын бөлшектеу және монтаждау кезіндегі қарапайым жұмыстарды орындау. Жабдықтың бөлшектерін тазалау және жуу. Болттар мен гайкалардағы бұрандаларды жетілдіру.

Білуге тиіс: бөлшектерді тазалау және жуу тәсілдерін, қарапайым такелаж айлабұйымдарының түрлерін және қолдану тәсілдерін.

15. Ванна жөндейтін монтажшы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Алюминий, магний, титан және басқа сирек металды электролиздеуге арналған ванна жабдықтары мен құрылымдарын бөлшектеу және монтаждау кезіндегі қарапайым жұмыстарды орындау. Горелкалар мен газжинақты алу. Электр оқшаулағыш төсемдерді шаблон бойынша жасау. Массасы 40 тоннаға дейінгі ваннаның перделік жабындарын бөлшектеуге және анод құрылғысын монтаждауға қатысу.

Білуге тиіс: анод құрылғысын бөлшектеу және монтаждау жөніндегі жұмысты орындау тәсілдерін, қарапайым такелаж құралдарының құрылымын және оларды пайдалану ережесін.

16. Ванна жөндейтін монтажшы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Алюминий, магний, титан және басқа сирек металды электролиздеуге арналған ванна жабдықтары мен құрылымдарын бөлшектеу және монтаждау кезіндегі күрделілігі орташа жұмыстарды орындау. Катодты және анодты түсірімдерді цехтағы шиналауға қосу және ажырату. Анодты көтеру механизмін бөлшектеу. Жалпы цехтағы шиновканы жөндеуге қатысу. Перделік жабындарын бөлшектеу және монтаждау. Металды оттегімен кесу. Көміртегі болаттан жасалған құрылымдарды төмендегі жағдайда қолмен кесу. Бүркенішті жөндеуге арналған бөлшектерді жасау. Электролизер ваннасының бұрыштарына электр оқшаулағышты орнату және бекіту. Массасы 40 тоннаға дейінгі ваннаның анод құрылғысы алаңдарын бөлшектеу және монтаждау, массасы 40 тоннадан жоғары ваннаның анод құрылғысы алаңдарын бөлшектеуге және монтаждауға қатысу.

Білуге тиіс: болаттың негізгі қасиеттерін; құрылымдар мен жабдықтарды құрастыру, іргетас габариттері мен жабдықты тексеру тәсілдерін; электр оқшаулау нысанын; көміртекті болатты дәнекерлеудің ерекшелігі мен қасиеттерін; жиектерді дәнекерлеуге дайындауға қойылатын талаптарды; токты берілген режимге реттеу әдістерін; металды оттегімен кесу ережесін; оттегімен кесу аппаратының құрылымын.

17. Ванна жөндейтін монтажшы 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Алюминий, магний, титан және басқа сирек металды электролиздеуге арналған ванна жабдықтары мен құрылымдарын бөлшектеу және монтаждау кезіндегі күрделі жұмыстарды орындау. Редукторлар мен электр қозғағыштарды орталандырумен аноды көтеру механизмдерін монтаждау. Массасы 40 тоннадан жоғары ваннаның анод құрылғысын бөлшектеу және монтаждау. Футерленген бүркеніш катодын массасы 100 тоннадан жоғары ірі блоктармен бөлшектеуге және монтаждауға қатысу. Магнитті өріс болған кезде болатты тік және көлбеу жағдайда пісіру. Көтеру механизмдерінің бөлшектері мен тораптарын жөндеп және жетілдіре отырып ауыстыру.

Білуге тиіс: монтаж осьтерін белгілеу және ауыстыру тәсілдерін; іргетасты монтаждауға, ванналар мен механизмдерді орнату орындарын тексеру және қабылдау ережесін; электр лизерлердің көтеру механизмдерінің тростарын жымдастыру тәсілдерін; монтаждалатын жабдықты орталандыру, тексеру және реттеу тәсілдерін; катодтар мен анодтар жиынында бөлшектеу және монтаждау үшін траверсті қолдану тәсілдерін.

18. Ванна жөндейтін монтажшы 6-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Алюминий, магний, титан және басқа сирек металды электролиздеуге арналған ванна жабдықтары мен құрылымдарын бөлшектеу және монтаждау кезіндегі аса күрделі жұмыстарды орындау. Футерленген бүркеніш катодын массасы 100 тоннадан жоғары ірі блоктармен бөлшектеу және монтаждау. Болатты төбедегі жағдайда пісіру және түсті металдарды: мыс-болатты, мыс-алюминийді, алюминий-алюминийді пісіру.

Білуге тиіс: электротехника мен механика негіздерін; механизмдерді сынамалау және реттеу ережесін; түсті металды пісіру ерекшеліктерін; газды ортада пісіру ережесін; электролиз ванналары тораптарын монтаждауға қойылатын талаптарды

Пеш жөндейтін монтажшы

Білуге тиіс: қызмет көрсететін араластырғыш машинаның жұмыс принципін, қолданылатын отқа төзімді материалдардың негізгі түрлері мен қасиеттерін, отқа төзімді массаны дайындау рецептін, тәртібі мен ережесін, отқа төзімді массаны дайындау жөніндегі жабдыққа қызмет көрсету ережесін.

20. Пеш жөндейтін монтажшы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Біліктілігі анағұрлым жоғары монтажшының басшылығымен индукциялық электрмен балқыту пештерін қайта монтаждау, монтаждау және жөндеу. Пеш астының жалпақ тасын тығыздау вибраторын қолдана отырып отқа төзімді массамен толтыру. Этернитті цилиндр мен индукциялық қатушкаларды метал шаблонмен орнату және тексеру. Пешті оқшаулау, магнит сымдарын, индукциялық катушкаларды реттеу, суытушы құрылғыларды сынау және металды арнаға құю, көлемді индукциялық бірліктерді қыздыру жөніндегі жұмысқа қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін пештердің құрылымын, оларды монтаждау ерекшеліктерін, пештерді құрастыру, орнату және қайта монтаждау тәртібін, көтеру-тасымалдау жабдықтарын пайдалану ережесін, өндірістік-техникалық оқу бағдарламасы шеңберінде электротехника негіздерін.

21. Пеш жөндейтін монтажшы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Индукциялық электрмен балқыту пештерін қайта монтаждау, монтаждау және жөндеу. Пештің құрылымы мен қуатына қарай индукциялық катушкаларды іріктеу. Шахтаны толық құрастыру және өңдеу. Магнит сымдарын, индукциялық катушкаларды реттеу. Алмалы индукциялық бірліктерді толтыру және құрастыру оларды қыздыруға қатысу. Металды арнаға құю. Суытушы құрылғыларды және пеш жұмысын қойылатын талаптарға сәйкес сынау. Монтаждалған пештерді қыздырылған күйінде пайдалануға беру.

Білуге тиіс: барлық жүйедегі пештер жұмысының конструкциялық сызбасын, жекелеген тораптардың жұмысындағы өзара байланысты, пештерді қыздырылған күйінде пайдалануға берудің тәртібін (жібіту, пешке металл құю), алмалы индукциялық бірлігі бар пештерді монтаждау кезінде сұйытылған газ горелкасымен жұмыс істеу ережесін.

22. Пеш жөндейтін монтажшы 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Барлық жүйелер мен құрылымдардағы индукциялық электрмен балқыту пештерін монтаждау және жөндеу. Электрмен жылытылатын науаның тарату қорабын қайта футерлеу, терможұпты блоктарды ауыстыру және отық жабынды ішінара жөндеу. Алмалы индукциялық бірлікті дайындау, миканитті төсемді дайындау және орнату. Электр спиралдерде, бутанпропанды горелкаларда кептіру, вакуумдеу, қыздыру және пеш астындағы жалпақ тас металлымен күйежентектеу. Отқа төзімді материалдарды ұнтақтау сапасын, пеш астындағы жалпақ тасты отқа төзімді материалдармен толтыру. Жоғары топырақты корунд және шамот массасын фракциялар бойынша құрастыру және одан өнім (стопорлық-таратып құю құрылғыларын) жасау. Қорғаныс газ стансасының индукциялық агрегаттары мен генераторларын оқшаулау. Күрделі құрылымдық ірі габаритті отқа төзімді блоктарды алмаз құралмен өңдеу.

Білуге тиіс: барлық жүйелер мен құрылымдағы электрмен балқыту пештерінің құрылымдық ерекшеліктерін, оларды монтаждау ерекшеліктері мен пайдалану шарттарын, отқа төзімді бұйымдардың беріктігін, кептіру және қыздыру режимін, олардың нысанын.

Қалдықтарды байытушы
23. Қалдықтарды байытушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қоқыстар мен шлакты тұндыру үстелдерінде, сыныптауыштарда және басқа да сумен байыту жабдығында байыту процесін жүргізу. Қалдықтарды байыту жабдығына толтыру. Су мен қалдықтың берілуін реттеу. Байытудың түрлі сатысында сынама алу, бөгде заттарды алып тастау. Байытылған материалды тарсылдату және ұнтақтау. Байыту жабдығы мен транспортерлерге қызмет көрсету, олардың жұмысындағы ақауларды анықтау және жоюға, жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін байыту жабдығының жұмыс істеу принципін, байытуға жататын қалдықтардың сипаттамасын, қалдықтарды байыту технологиясын, транспортерлердің сыныптамасын, байытылған қалдық сапасына қойылатын талаптарды.

Қайта құрылымдау шағын стансасын басқару

қалқанының (пультінің) операторы
24. Қайта құрылымдау шағын стансасын

басқару қалқанының (пультінің) операторы 3-разряд

Білуге тиіс: шағын стансаның басты тізбегінің электр схемасын; басқару, қорғаныс, тұрақты ток схемасын, басқару пультінің және бақылау-өлшеу приборларының құрылымын, қызмет көрсететін жабдықтың жұмыс режимін, коммутациялық жабдықтың және трансформаторлардың түзеткіштері құрылымын, электротехника негіздерін, қызмет көрсететін шағын стансаның сумен қамтамасыз ету, желдету, жылу және жарық беру схемаларын, электр қондырғыларында жұмысты қауіпсіз ұйымдастырудың тәртібін және жұмыс істеп тұрған электр жабдығын қадағалауды.

Қуаты 10 мың кВт жоғары қайта құру шағын стансаларына және тиристорлы агрегаттарға қызмет көрсету кезінде – 4-разряд;

Электролиздік және басқа да цехтардың түрлі корпустарнда орналасқан басқару щитінің (пультінің) жұмысын үйлестіру және басқару кезінде - 5-разряд.

Балқытушы
25. Балқытушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Құймақалып, қалыптарды, ожауларды, қож чушкелерін, отқа төзімді материалдарды дайындау. Құймақалыптар мен қораптарды ілмектеу. Пештерді қолмен немесе кранның көмегімен тотыру. Пештің шұңқырынан қожды және зумпфтан кесектерді алу. Құймақалыптардан құйылған чушкелерді алу және оларды орналастыру. Шұңқырды сумен толтыру. Тиеу және қож терезелерін, табалдырықтарды тазартуға қатысу. Науалар мен ожаулардың кебуін қадағалау. Балшық тығындарды әзірлеу. Ожауларды, науалар мен балқытуға қажетті басқа да көмекші материалдарды майлауға арналған тығындарды қоймалау. Жұмыс орнын жинастыру. Тығындарды зертхана жағдайында балқытуға дайындау, өлшеу, кептіру, магнитсіздендіру. Біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен анағұрлым күрделі жұмыстарды орындау.

Білуге тиіс: көмекші жабдықтардың, айлабұйымдардың сыныптамасын, құрылымын және олардың қолдану нысанын, отқа төзімді массаның құрылымы мен қасиеттерін, көтеру-тасымалдау жабдығымен ілмектеу және тасымалдау ережесін, орнатылған дабылдатқышты, пештер мен горндарды тазарту тәсілдерін, тығындарды зертхана жағдайында балқытуға дайындау, өлшеу, кептіру, магнитсіздендіру ережесін.

26. Балқытушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті металдар мен құймаларды балқытуға, қайта балқытуға, тазарту және алюминий ұнтағын пульверизациялау процесіне қатысу. Металды, қожды, Штейнді шығару, шығармалы саңылауларды, қож терезелерін, табалдырықтарды, науаларды тығындау, ағынөзектерді бөлшектеу және бітеу, шпур плитасын, тұндырғышты, құймақалыпты ауыстыру, электродтарды қайта жіберу, металды құю, біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен лигатура мен баббитті дайындау. Материалдарды дозалау және толтыру. Қожды жармалау және тасымалдау. Құю кезінде металл бетінен қышқылды қабатты алу. Чушкелерді сумен немесе арнаулы ерітіндімен жуу. Пештерді қақтан тазарту. Тығын дайындау. Құймақалыптың, ожаулар мен науалардың жұмысқа жарамдылығын анықтау, кептіру, жылыту және тазалау. Пульверизациялық форсункаларды орнату, алу және жөндеу. Пульверизатты түсіру және таралау. Металды өлшеу және тасымалдау. Қож табалдырығын басқару. Аналитикалық талдау үшін сынамаларды зертхана жағдайында балқыту. Қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақауларды анықтау және жою, оларды жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін пештердің, тиеу-түсіру механизмдері мен басқа да жабдықтардың құрылымы, олардың қолданылу нысаны туралы негізгі деректерді, қызмет көрсететін учаскедегі технологиялық процесті, қолданылатын шикізаттың, материалдардың қасиеттерін, балқыту процесіндегі металдың қышқылдану процесін, шығарылатын өнімнің сапасына қойылатын талаптарды, бақылау-өлшеу құралдарын, айлабұйымдар мен жабдықтарды пайдалану ережесін.

Жұмыс үлгілері:

1) Агломерат, кен, концентарттар, тұздар, шлам, никель, никель балқыламалары, күкіртті натрий, кремний, сүрме, қымбат металдары бар шикізат – балқыту процесіне қатысу;

2) Алюминий, қалайы, қорғасын, цинк, алтын – тигельдерде, қазандарда, горндарда балқыту процесін жүргізу;

3) Чушкалық алюминий, силумин – таратып құю конвейерімен құймақалыптарға құю;

4) Анодтар мен вайербарстар - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басқаруымен сыйымдылығы 200 т. дейінгі пештерде алу;

5) Кадмий – балқытуға дайындау, жуу, брикеттеу, құю, чушкелерді тазалау, кептіру;

6) Кальций карбиді, құйылған вольфрам карбиді - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басқаруымен балқыту процесін жүргізу;

7) Мыс купоросы өндірісіне арналған мыс – балқыту және түйіршіктеу процесіне қатысу;

8) Түсті металдар мен олардың құймалары - қазандарда ликвациялау тәсілімен тазарту процесін жүргізу, біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басқаруымен сыйымдылығы 400 т. дейінгі жоғары жиіліктегі пештерде балқыту процесін жүргізу;

9) Күмісті, цинкті көбік – дистилляция процесін жүргізу;

10) Сілті балқымалары – түйіршіктеу процесін жүргізу;

11) Қорғасын және дросстар – көбікті дистилляциялау кезінде реторттан ожауларға ағызу;

12) Кремний-алюминий, кремний-мыс, алюминий-магний балқымалары – алу процесіне қатысу;

13) Метал хром, қатты балқымалар өндірісінің қалдығы, хлорлы кальций, цинк елендісі - балқыту процесін жүргізу;

14) Катодты цинк - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басқаруымен қайта балқыту және құю процесін жүргізу;

15) Чушкелі цинк - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен дистилляция процесін жүргізу.

27. Балқытушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті металдар мен құймаларды балқыту, қайта балқыту, тазарту, алюминий ұнтағын, кен құймаларын, агломерат, өртенді, концентрат алу үшін алюминийді пульверизациялау процесін жүргізу, біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен пештерге, шығармалы саңылауларға қызмет көрсету. Материалдарды балқытуға дайындау. Берілген құрам бойынша шикіқұрамды құрастыру. Шикіқұрамды, флюсті және басқа да материалдарды пешке, қоректендіргіштерге беру және тиеу. Металл, қож, штейн шығару және құю. Көмекші жабдыққа қызмет көрсету. Фурмдар мен ағынөзектерді қарау, олардың жұмысын, үрлеу режимін, пештердегі металл мен қождың деңгейін қадағалау. Ағынөзектерді бөлшектеу және бітеу. Металл мен қождың дайындығын анықтау. Электр пештерінің электродтары жағдайларын, жану процесінің температурасы мен қарқынын, кессондарға судың түсуін реттеу. Қождың шығатыны туралы белгі беру. Пештер мен фурмдардың шығармалы саңлауларын ашу және жабу. Ауаның шығуын жою. Сынамаларды іріктеу. Зертхана жағдайында тробаны балқыту, шерберлеу және купеляциялау. Лигатура мен баббитті дайындау. Металл мен қожды түйіршіктеу. Көлбеулерді. Қабырғаларды, табалдырықтарды, науаларды, қож терезелерін және шығармалы саңлауларды бітеу. Электр пештерінде балқыту кезінде электродтарды ұзарту және ауыстыру. Анодтарды қож қосындыларынан тазарту және оларды электролиз бөлімшесіне жіберу. Сұйық қара металды қабылдау үшін науаларды дайындап футерлеу және тазаланғанын шығару. Дайын өнім партиясын құрастыру.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін балқыту пештерін, тиеу-түсіру механизмдері мен басқа да жабдықтардың құрылымын, ауа, газ, бу, су және басқа да коммуникациялар схемаларын, химия негіздерін, балқыту өнімдерінің негізгі қасиеттерін, пештің қалыпты жұмыс белгілерін, балқыту өнімдерінің шығатын уақытын айқындаушы белгілерді, кессондарды суыту режимдерін, балқыту өнімдеріндегі металды алуға және ұстауға әсер етуші факторларды және метал мен құймалардың шығымын, пеш табынының құрамын және оны жөндеу ерекшеліктерін, пешті жөндеу технологиясын жүргізуді, дайын өнімге арналған мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, балқытылатын метал мен құйма маркаларын.

Жұмыс үлгілері:

1) Алюминий, никель, цинк, қалайы –пештердегі және электр пештердегі қайта балқыту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

2) Анодтар мен вайербарстар - сыйымдылығы 200 т. жоғары пештерде алу процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

3) Қола, латунь, алюминий және магний негіздердегі құймалар, қорғасынды және қалайы негіздегі сүрмелі құймалар - тигельдерде, қазандарда, горндарда балқыту процесін жүргізу;

4) Дросстар – тартып, жуып, кептіре отырып қайта балқыту;

5) Катодты және цементтелген қадмий, кальций карбиді, құйылға, вольфрам карбиді, шламдар - балқыту процесін жүргізу;

6) Сусыздандырылған карналлит, натрий, сормайт, шикіқұрам, кремний, кремне-алюминий, кремне-мыс, алюминий-магний құймалар, титанды қож - балқыту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

7) Конденсирленген магний кристалы – балқыту процесіне қатысу;

8) Магний, титан, ауыр түсті металдар мен олардың балқымалары - балқыту және тазарту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

9) Мыс - ұнтақтау және Штейнді немесе қожды (мыс купоросы өндірісінде) балқыту процесін жүргізу қышқылдандыру және қалпына келтіру процестерін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

10) Жеңіл түсті металдар мен олардың құймалары - пештер мен электр пештерде балқыту және тазарту процесін жүргізу;

11) Түсті металдар мен олардың құймалары - бір фазалы индукциялық пеште, мыс-күкірт өндірі шахталық пештерінде, электр доғалы пештерде, сым дайындау кезінде электрпештерінде, сыйымдылығы 400 кг. дейін жоғары жиіліктегі пештерінде балқыту процесін жүргізу көлемі 5 тоннаға дейінгі миксерден металл құю;

12) Түсті металдар мен олардың құймалары - мыс-күкірт өндірісі шахталық пештерінде, қуаты 800 кВт дейінгі үш фазалы индукциялық пештерде, екі фазалы пештерде, екі бір фазалы пеште, жартылай үздіксіз, үздіксіз және ағынсыз әдіспен тигельді құйылатын бір фазалы пештерде, 400 кг. асатын жоғары жиіліктегі пештерінде, көлемі 5 тоннадан асатын миксерден металл құю кезінде балқыту және таратып құю процесін жүргізу;

13) Вольфрам, молибден, кобальт қышқылы - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен плазмалы пештерде қалпына келтіріп балқыту процесін жүргізу;

14) Қара қалайы - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен отпен тазарту және металл шығару процесін жүргізу.

15) Цинк тозаңы - қармағыштардан шығару;

16) Ванадий бесқышқылы – сыйымдылығы 2 т. дейінгі пештерде балқыту және ванадий бесқышқылының балқытылған түйіршектеу процесін жүргізу;

17) Кен, агломерат, өртенді, концентраттар - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен шахталық пештерде, қуаты 5000 кВт дейінгі электр пештерінде балқыту процесін жүргізу;

18) Қорғасын - вагранкаларда балқыту процесін жүргізу қазандар мен пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен тазарту процесін жүргізу;

19) Бағалы металдарға бай қорғасын – купеляция процесін жүргізу;

20) Сүрме - қалпына келтіріп балқыту процесін жүргізу;

21) Алюминий құймалары – вакуумді-дистилляциялық пештерде тазарту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргіз;

22) Қорғасын-күміс қорытпалары – электролизге анод ал;

23) Қорғасын-кадмий- натрий, магний қорытпалары – дайындау;

24) Отқа төзімді шикізат – электр доғалы пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен балқыту;

25) Құрамында бағалы металдар, таза бағалы металдары бар шикізат, жартылай фабрикаттар, концентраттар, шламдар - балқыту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

26) Титан және оның қорытпалары – сұйық металл 100 кг дейінгі вакуумды-доғары пештерде, қуаты 300 кВт дейінгі плазмалы- доғалы пештерде балқыту процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

27) Цинк- пештер мен қазандарда тазарту және пештерде дистилляциялау процестерін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

28) Цинк катодты – қайта балқыту және бөліп құю процесін жүргізу;

29) Шахталық қорытпаның қорғасынды қожы – фьюмингілеу процесін жүргізуге қатысу;

30) Шликерлер, съемдар, қождар, сілті қорытпалары, айналымды материалдары мен басқа да қалдықтар - шихталау және қайта балқыту, пусьерді түсіру.

28. Балқытушы 5-разряд

Білуге тиіс: түрлі үлгідегі және құрылымдағы балқыту пештерінің құрылымы электр энергиясын жеткізу құрылғысы мен схемасы шикқұрам құрылымы шикіқұрам, флюстер мен балқыма өнімдерінің құрамына қойылатын талаптар жабдық жұмысындағы ақауларды анықтау және жою тәсілдері пешті қосу және тоқтату ережесі талдау деректерін пайдалану ережесі қара металдағы қосындылардың мазмұны, процесте қолданылатын химикаттардың рөлі, оларды енгізу тәсілдері мен шығыс нормалары, тазартылған металға арналған кондиция, металдың белгіленген шығымы, отқа төзімді материалдардың түрлері мен қасиеттері, шикіқұрамды пешке тиеу кестесі, өндірістік процестің температуралық режимі, өнім брагінің алдын алу тәсілдері, жол берілетін метал шығындары және оларды азайту жолдары, металдар мен қорытпалардың химиялық және құрылымдық құрамы, химия, физика, вакуумді техника мен электротехника негіздері.

Жұмыс үлгілері:

1) Алюминий, цинк, никель, қалайы - шағылма пештер мен электр пештерде қайта балқыту процесін жүргізу;

2) Алонж, конденсатор, реторт – бракқа шығару;

3) Анодтар мен вайербарстар – сыйымдылығы 200 т. дейінгі пештерде алу процесін жүргізу;

4) Висмут - қазандарда тазарту және пештерде дистилляциялау процесін жүргізу;

5) Никель қышқылы, кобальттік қышқыл-сілтісі – қалпына келтіру және тазарту балқыма процестерін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

6) Сусыздандырылған карналлит, күкіртті натрий, сормайт, шикіқұрам, кремний, кремний-алюминий, кремний-мыс, алюминий-магний қорытпалары, титанды өртенді - балқыту процесін жүргізу;

7) Кобальт, қалайы, мыс, никель, конденсатты магний кристаллдары - біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен балқыту процесін жүргізу;

8) Магний, титан, ауыр түсті металдар мен олардың қорытпалары – балқыту және тазарту процестерін жүргізу;

9) Мыс купоросын өндіруге арналған мыс ұнтақтау процесін жүргізу және штейн немесе қож шығару;

10) Түсті металдар мен олардың қорытпалары – мыс-күкірт өндірісінің шахталық пештерінде, қуаты 800 кВт дейінгі үш фазалық электр индукциялық пештерде, екі бір фазалық пештерде, тигель арқылы жартылай үздіксіз, үздіксіз және ағынсыз бір фазалық құйып тарату пештерінде, сыйымдылығы 400 кг. дейінгі жоғары жиіліктегі электр пештерде, вакуумды пештерде, көлемі 5 т. астам миксерден металл құю кезінде балқыту және таратып құю процестерін жүргізу;

11) Түсті металдар мен олардың қорытпалары - қуаты 800 кВт асатын үш фазалық электр индукциялық пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен балқыту процесін жүргізу;

12) Никель және никельді қорытпалар, бериллий және телефондық броня – бір фазалы электр пештерде, тигельдерде, қазандар мен горндарда балқыту процесін жүргізу;

13) Вольфрам, молибден, кобальт қышқылдары - плазмалы пештерде қалпына келтіріп балқыту процесін жүргізу;

14) Қара қалайы - отпен тазарту процесін жүргізу;

15) Ванадий бес қышқылы - сыйымдылығы 2 т. асатын пештерде балқыту және балқытылған ванадий бесқышқылын түйіршіктеу процесін жүргізу;

16) Кен, агломерат, концентраттар, тұқылдар - шахталық пештерде, қуаты 5000 кВт дейінгі электр пештерде балқыту процесін жүргізу, қуаты 5000 кВт асатын электр пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен балқыту процесін жүргізу;

17) Қорғасын – қазандарда немесе пештерде тазарту және таратып құю процесін жүргізу;

18) Қорғасын, қорғасынды материалдар – шахталық пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен қалпына келтіріп балқыту процесін жүргізу;

19) Алюминий қорытпалары – вакуумды-дистиляциялау индукциялық пештерінде тазарту процесін жүргізу;

20) Бағалы металдар қорытпалары – дистиляциялау және купеляциялау процесін жүргізу;

21) Отқа төзімді шикізат – электр доғалы пештерде балқыту процесін жүргізу;

22) Құрамында бағалы металдар, таза бағалы металдары бар шикізат, жартылай фабрикаттар, концентраттар, шламдар - балқыту процесін жүргізу;

23) Сүрме – пештер мен горндарда тазарту процесін жүргізу;

24) Титан және оның қорытпалары – сұйық металл 100 кг. дейінгі вакуумды-доғалы пештерде, қуаты 300 кВт дейінгі плазмалы- доғалы пештерде, сұйық метал көлемі 100 кг. асатын вакуумді-доғалы пештерде, қуаты 300 кВт асатын плазмалы-доғалы пештерде балқыту процесін, біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

25) Цинк - пештер мен қазандарда тазарту және тік ретортты дистиляциялау пештерінде дистилляциялау процестерін жүргізу;

26) Катодты цинк – балқыту процесін жүргізу;

27) Шахталық балқытудағы қорғасын қожы - флюмингілеу процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу;

28) Шламдар - тазарту процесін жүргізу.

29. Балқытушы 6-разряд

Білуге тиіс: түрлі үлгідегі және құрылымдағы балқыту пештерінің құрылымдық ерекшеліктерін, ауа құбырларының, газ жолдарының, электрмен қамтамасыз ету, циркуляция жүйесінің схемаларын, технологиялық процестің барысына, пештердің өнімділігі мен алынатын метал сапасына әсер ететін факторларды, жоспарлы және нақты металл шығымын, шикізаттағы және балқыту өнімдеріндегі металдың болуын анықтау тәсілдерін, металлургия, жылу техникасы мен электр техникасы негіздерін, балқытудың ұтымды режиміне қол жеткізу әдістерін.

Орта арнаулы білім талап етіледі.

Жұмыс үлгілері:

1) Анодтар мен вайербарстар - сыйымдылығы 300 т. дейінгі пештерде алу процесін жүргізу;

2) Никель қышқылы, кобальттік қышқыл-сілтісі – қалпына келтіру және тазарту балқыту процестерін жүргізу;

3) Кобальт, қалайы, мыс, никель, конденсатты магний кристаллдары - балқыту процесін жүргізу; электродтарды ұзарту, қайта түсіру және ауыстыру;

4) Кремний, қорғасын, қорғасынды материалдар - қалпына келтіріп балқыту процесін жүргізу;

5) Бағалы таза металлдар - жауапты балқыту және қождан металл алуға дейінгі балқыма процестерді жүргізу;

6) Титан және құймалары - сұйық металл көлемі 100 кг. асатын вакуумді-доғалы пештерде, қуаты 300 кВт асатын плазмалық-доғалы пештерде балқыту процесін жүргізу;

7) Цинк - пештер мен қазандарда тазарту және көлбеу ретортты дистиляциялау пештерінде дистилляциялау процестерін қуалау тәсілімен жүргізу;

8) Шахталық балқытудағы қорғасын қожы- флюмингілеу процесін жүргізу.

Шынықтырушы
30. Шынықтырушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Түрлі материалдарды айналмалы құбырлы, ретортты, муфельді және күрделілігі бойынша басқа да ұқсас шынықтыру пештеріне толтыру және біліктілігі анағұрлым жоғары шынықтырушының басшылығымен дайын өнімді түсіру. Сүзгідегі судың температурасын, жағармайдың жұмсалуын, қоректендірушінің жұмысын қадағалау. Тоңазытқышқа су жеткізу. Шынықтырылған өнімді тиеу және сүзгіден түсіру. Шикізатты және дайын өнімді тасымалдау. Гидравликалық жаппаларға су құю. Қайталама судың айналымын реттеу. Материалды суытылуын қадағалау. Гидратты, қайталама тозаң мен басқа да материалдарды араластыру және қайта араластыру. Шикізаттың тұтылып қалуын жою. Ағындарды тазалау. Шаң камералары мен мультициклондардан тозаңды түсіру. Конденсаторлық құтыларды үрлеу. Сынама алу. Мазутты қабылдау, жылытып сүзгіден өткізу, қайта айдау, оның бактарда болуын тексеру. Тиеу, тозаңдық, араластыру және тасымалдау - қоректендіру механизмдеріне қызмет көрсету, оларды жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін пештердің жұмыс істеу принципін, газ әкететін арналар мен коммуникациялардың орналасу схемасын, шикізаттың тұтылып қалуын жою тәсілдерін, шынықтыру, кальцилендіру технологиялық процесінің мазмұнын, қолданылатын шикізат пен дайын өнімнің құрамы мен негізгі қасиеттерін, орнатылған дабылдатқышты.

31. Шынықтырушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Әртүрлі, оның ішінде сирек және радиоактивті материалдар қосындылары бар материалдарды айналмалы құбырлы, ретортты, муфельді және күрделілігі бойынша басқа да ұқсас шынықтыру пештерінде біліктілігі анағұрлым жоғары шынықтырушының басшылығымен шынықтыру, сусыздандыру, кальцилендіру процестерін жүргізу. Материалдарды пештерге, тоңазытқыштарға толтыру және дайын өнімді түсіру. Пештерді материалдармен, сумен қоректендіруді реттеу. Температура режимін, жағармайдың жұмсалуын қадағалау. Жану процесінің интенсивтілігін реттеуге және қызмет көрсетілетін жабдықты жөндеуге қатысу. Көлік құралдарының, газ шаруашылығының жұмысын бақылау. Шынықтырылған өнімді бункерлер мен ассортимент бойынша таратып бөлу. Қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақауды анықтау және оларды жоюға қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін шынықтыру пештерінің, қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарының, айлабұйымдар мен механизмдердің құрылымын, шынықтырылатын өнімге арналған техникалық шарттарды, шикізаттың, дайын өнімнің, жағармайдың, пеш футровкасының сапасына қойылатын талаптарды, өнімді шынықтыру кезіндегі физикалық-химиялық реакцияларды, шикізат пен отынның жұмсау нормаларын, өнім шығынын қысқарту әдістерін, брактің алдын алу және оны жою тәсілдерін.

32. Шынықтырушы 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Әртүрлі, оның ішінде сирек және радиоактивті материалдар қосындылары бар материалдарды айналмалы құбырлы, ретортты, муфельді және күрделілігі бойынша басқа да ұқсас шынықтыру пештерінде шынықтыру, сусыздандыру, кальцилендіру процестерін жүргізу. Пештердегі температураны, тарту күшін, будың, отынның, судың шығысын, пештің айналу жылдамдығын, жану, кесу процесінің температурасы мен интенсивтілігін, шынықтыру аймағын реттеу. Пешті қосу және тоқтату. Өнімнің шынықтырылуын сырт белгілері мен талдау деректері, шығатын газдың концентрациясы бойынша айқындау. Пештердің, форсункалардың, оттық пен коммуникациялардың футеровка жай-күйін қадағалау. Жабдықты жөндеуге дайындау және жөндеуден кейін қабылдап алу. Жабдықтың жұмыс көрсеткіштерін жазу және оны жөндеуге қатысу. Алюминий қышқылы гидратын тоңазытқышта көп сатылы суытатын, айналмалы қайнақ қабатты пештерде біліктілігі анағұрлым жоғары шынықтырушының басшылығымен шынықтыру процесін жүргізу. Қоректендіргіштің, таразы дозаторының жұмысын, пеш пен тоңазытқыштан балшық топырақтың түсірілуін, қыс кезінде гидратты жылыта отырып оның ылғалдылығын бақылау.

Білуге тиіс: әртүрлі үлгідегі шынықтыру пештерінің құрылымы мен құрылысын, автоматика және дабылдату құралдарын, пештің жұмысын автоматты реттеу схемасын, газ жолдары мен коммуникация схемасын, қызмет көрсетілетін жабдықтың сызбасын, шынықтырылатын материал мен отынның құрамы мен қасиеттерін, шынықтырудың технологиялық режимі нормасын, техникалық нұсқаулықтарды, бастапқы өнімнің, дайын өнімнің сапасына қойылатын талаптарды, пештің өнімділігіне әсер етуші факторларды және оны арттыру жолдарын, шынықтырылатын өнімнің сапасын жақсарту тәсілдерін, пеш футеровкасының тұрақтылығын арттыру шарттарын, брак түрлері мен оның алдын алу тәсілдерін, пешті қосу және тоқтату тәртібін, физика, электротехника, электроника, химия негіздерін.

33. Шынықтырушы 6-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Алюминий қышқылы гидратын тоңазытқышта көп сатылы суытатын, айналмалы қайнақ қабатты пештерде шынықтыру процесін жүргізу. Пештердің берілген технологиялық және жылу режимін бақылау-өлшеу приборларының көрсетімдері бойынша қадағалау және қолдау. Пеш пен тоңазытқыштың қайнақ қабатын жасау үшін пеш температурасын, будың, отынның, судың шығысын реттеу. Жабдықтың дұрыстығын, оның қымталуын, дайын өнімнің түсірілуін, шығатын газ концентрациясын, ондағы оттегін, гидрат ылғалын бақылау. Өндірістік процестің аяқталуын, дайын өнімнің сапасын, талдау нәтижелері бойынша өнімнің шынықтырылу деңгейін айқындау. Қызмет көрсетілетін жабдықты алдын ала тексеру және оны жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: шынықтыру пештерінің құрылымдық ерекшеліктерін, автоматты және қашықтан басқарудың бақылау-өлшеу приборлары мен реттегіштерінің құрылымын, айналмалы қайнақ пештің жұмысын автоматты реттеу схемасын, пештің өнімділігіне әсер етуші факторларды және оны арттыру жолдарын, шынықтырылатын өнімнің сапасын жақсарту тәсілдерін.

Сіңдіруші
34. Сіңдіруші 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Бұйымдар мен түрлі материалдарға күкірт, қож шайырын, майды, парафинді, металлдар мен басқа да сіңдіру материалдарын сіңдіру электр пештерінде, ванналарда, автоклавтарда және басқа да электр немесе бу жылытқышы бар қондырғыларда, сондай-ақ қорғанысты электр шкафтарда сіңдіру процесін жүргізу. Бұйымдар мен түрлі материалдарды пештерге, ванналарға және басқа да сіңдіру қондырғыларына толтыру және олардан дайын өнімді түсіріп алу. Өнімнің температурасын және сіңдіру процесінің барысын қадағалау. Сіңдіру режимінің барысын бақылау-өлшеу приборлары көрсеткіштері бойынша түзеу. Сіңдіру пештеріне, ванналарға, қондырғыларға, сондай-ақ басқа да сіңдіру қондырғыларына қызмет көрсету, оларды жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: сіңдіру қондырғыларының құрылымын, сіңдіру материалдарын жұмсау нормасын, бұйымдарға сіңдіру технологиясын, бақылау-өлшеу приборларының нысанын және оларды пайдалану ережесін, өнім брагінің алдын алу тәсілдерін, бұйымдарды сіңдіру кезінде желдеткішті пайдалану ережесін, өнімді толтыру және түсіру кестесін, сіңдіру материалдары мен шығарылатын өнім сапасына қойылатын талаптарды.

Сіңдіру процесін электродты өндірісте жүргізу кезінде – 4-разряд.

Электродтарды реттеуші

Білуге тиіс: пештер мен басқару пультінің контакті жүйесінің құрылымын, электр пештеріндегі балқытудың технологиялық процесі мен режимін, бақылау-өлшеу приборлары авариялық аппаратураны пайдалану ережесін, технологиялық процесті түзеу және бақылау әдістерін, электр блокировка схемасын, дабылдатқыш жүйесін.

Қуаты 1000 кВт асатын электр пештерінің элекродтарының орналасуын реттеу кезінде, кен және концентраттарды балқытатын пештерге қызмет көрсету кезінде – 4-разряд.

Араластырушы

Білуге тиіс: араластыру машиналары мен жүгіртпелердің, көтеру-тасымалдау жабдықтарының құрылымын, тас көмір қожы шылауын ұстау және тазарту жөніндегі агрегаттар мен механизмдердің әрекет ету принциптерін, байланыстырушы материалдарды дайындау технологиясын, берілген қосынды құрамының есептеу тәсілін, машиналар мен механизмдерді майлау жүйесін, көтеру-тасымалдау жабдықтарын пайдалану ережесін, материалдардың електік құрамын, араластыру ұзақтығы мен араластырылатын массаның температурасын.

37. Араластырушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жоғары органикалық жылу жеткізуші қазандықтармен бір кешенде жұмыс істейтін араластыру қондырғыларын қамтитын анод массасы дайындалатын технологиялық желідегі шикіқұрам мен байланыстырушы материалдарды араластыру процесін біліктілігі анағұрлым жоғары араластырушының басшылығымен жүргізу. Жартылай автоматтандырылған басқару жүйесімен жабдықталған араластыру жабдығында, үздіксіз жұмыс істейтін реакторлық-араластыру жабдығында араластыру процесін жүргізу. Сыйымдылықтардағы шикіқұрам мен байланыстырушы материалдардың болуын бақылау, олардың араластыру жабдықтарына біркелкі түсуін, бақылау-өлшеу приборларын көрсеткіштерін қадағалау. Араластыру жабдықтарын, жоғары органикалық жылу жеткізуші қазандықтар мен тас көмір қожы шылауын ұстау және тазарту жөніндегі агрегаттармен механизмдерді басқару. Қож құбырларын, сыйымдылықтарды, араластыру қондырғыларын жылыту температурасын реттеу, оларды жөндеуге қатысу. Материалдардың, шикіқұрам мен жабдық жұмысы көрсеткіштерінің есебін жүргізу.

Білуге тиіс: араластыру жабдықтарының, жоғары органикалық жылу жеткізуші қазандықтар мен тас көмір қожы шылауын ұстау және тазарту жөніндегі агрегаттар мен механизмдердің, дозалаушы құрылымдардың және үздіксіз жұмыс істейтін реакторлық-араластыру жабдығының басқа да қызмет көрсететін жабдықтардың құрылымын, анод массасы дайындалатын технологиялық желідегі агрегаттарды және басқару және оның компоненттерін дозалау ережесін және схемасын, шикіқұрам құрамын, жоғары органикалық жылу жеткізушінің физикалық-химиялық қасиеттерін, бақылау-өлшеу приборларын пайдалану нысаны мен ережесін, технологиялық процес параметрлерін реттеу ережесі мен тәсілдерін.

38. Араластырушы 5-разряд

Білуге тиіс: технологиялық желі агрегаттарының құрылымдық ерекшеліктері мен олардың өзара байланысын, технологиялық желіні және оның жекелеген тораптарын басқару схемасын, технологиялық режим параметрлерін түзеу тәсілдерін, шикізаттың және дайын өнімнің сапасына қойылатын техникалық шарттар мен талаптарды, физика мен химия негіздерін өндірістік-техникалық оқу бағдарламасы көлемінде, желі жабдықтарының қалыпты жұмысының бұзылуы себептерін және оларды жою мен жабдықты реттеу тәсілдерін, көп компонентті шикіқұрам дайындау технологиясын.

Ванна жөндейтін шегендеуші - қышқақшы
39. Ванна жөндейтін шегендеуші – қышқақшы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Табандық массаны дайындау үшін материалдарды ұсақтау. Табандық массаны табаларға толтыру және оны электр пештерде немесе ысыту шкафтарында ысыту, табаларды дацын массамен түсіріп алу және тасымалдау. Пештерге, шкафтарға, көлік құралдарына қызмет көрсету. Гипс ерітінділерін әзірлеу. Электролиз ванналарын табанды қағудан бұрын сумен толтыру. Ваннаның кірпіш қаламасын бөлшектеу, кірпіштерді сұрыптау. Шегенді гипс ерітіндісімен толтыру.

Білуге тиіс: табандық масса сапасына қойылатын талаптарды, массаны ысыту температурасын, гипс ерітіндісін дайындау тәсілдерін және оның сапасына қойылатын талаптарды.

40. Ванна жөндейтін шегендеуші – қышқақшы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Электролиз ваннасының көмір жастықшасына ысытылған табандық массаны машинамен толтыру, оны нығыздау, ваннаның табанын қағуды біліктілігі анағұрлым жоғары шегендеушінің басшылығымен жүргізу. Табандық массаны араластыру барабанына толтыру. Барабандағы табандық массаны ысыту. Ысытылған табандық массаның температурасын өлшеу. Табандық массасы бар барабанды ілмектеу, аспалы кранмен электролиз ваннаға жеткізу және массаны түсіріп алу. Цокольді және табандық секцияларды ваннада ысыту. Ваннаның корпусын жылумен орау. Қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақауларды анықтау және жою. Қағылған табанды үймежалға тасымалдау.

Білуге тиіс: отқа төзімді материалдар мен ерітінділердің түрлері мен нысанын, табандық массаның құрамын, отқа төзімделердің сапасына қойылатын талаптарды, пневматикалық құралды, ауыспалы араластыру машинасын, басқа айлабұйымдар мен жабдықтарды пайдалану ережесін.

41. Ванна жөндейтін шегендеуші – қышқақшы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Электролиз ваннасының табанын қағып алу. Катод стерженьдерін алып шығу. Ванна жастықшасын ысытылған табандық массамен машинамен толтыру және оны нығыздау. Табан секцияларын орнату және ванна табанын табандық массамен біліктілігі анағұрлым жоғары шегендеушінің басшылығымен толтыру. Ваннаның цоколь қабатын құрғақтай және ерітіндімен 2 мм. және одан артық жиекпен қалау. Кірпішті құрылымдық және жетілдіріп қашау.

Білуге тиіс: электролиз ванналарын жылыту және толтыру алдында нығыздау температурасын; отқа төзімді материалдардың қасиетін.

42. Ванна жөндейтін шегендеуші – қышқақшы 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Табан секцияларын іріктеу және орнату. Ванна табанын табандық массамен машинамен немесе нығыздаумен толтыру. Жиекті шамот кірпіштен 2 мм. аспайтын жиекпен, ал катод стерженьдеріне түйіскен жерлерде қалау және 1 мм. аспайтын жиекпен арнаулы шамот ерітіндісімен, кірпішті құрылымдық және жетілдіріп қаша отырып қалау. Ваннаны блоктар бір қатар қаланған кезде бүйірлік бұрышты блоктармен 1 мм. аспайтын жиекпен, ал екі қатар қаланған кезде 0,5 мм. аспайтын жиекпен біліктілігі анағұрлым жоғары шегендеушінің басшылығымен шегендеу. Блоктарды жетілдіре отырып қашау. Бүйір блоктардың жартылай шеңберлі құлыпты паздарын толтыру.

Білуге тиіс: қолданылатын отқа төзімді материалдардың техникалық жағдайларын, орындалатын жұмысқа рұқсатты, табандықты толтыру кезіндегі табандық масссаны дозалау нормасын, толтыруға арналған ваннаны жылыту температурасын, ақаулардың себептерін және оның алдын алу және жою тәсілдерін.

43. Ванна жөндейтін шегендеуші – қышқақшы 6-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Ваннаны блоктар бір қатар қаланған кезде бүйірлік бұрышты блоктармен 1 мм. аспайтын жиекпен, ал екі қатар қаланған кезде 0,5 мм. аспайтын жиекпен бүйірлік бұрышты доктармен шегендеу. Бүйірлі, құлыпты блоктарды құрылымдық және жетілдіріп қашау, шамот және магнезитті кірпіштен 0,5 мм. кемі емес жиекпен, жетілдіріп және қашай отырып қалау.

Білуге тиіс: Электролиз ваннасын бұрышты блоктармен шегендеу және жылумен оқшаулаушы материалдармен жабудың техникалық жағдайларын, ваннаны шегендеу және толтыру кезінде қолданылатын құралдар мен жабдық түрлерін.

Хлор жеткізуші
44. Хлор жеткізуші 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Хлор комперссорларын қосу және ажырату, хлорды өндірістік учаскелерге жеткізу. Анод патрубкаларына және электрлизер коллекторларына тұтылған возгонды түсіру. Хлорлы магистральдерді, сүзгілерді возгоннан тазарту және жуу. Возгонды қабылдау бактеріне тасымалдау және оларды үймежалға жіберу. Жіктерді қорғасынның, бельтингі пен тартпа болттардың көмегімен тығыздау. Талдауға қышқыл стоктар мен қорғасын сілтісін алу. Қызмет көрсетілетін жабдықты жөндеуге дайындау. Хлор құбырлары мен хлор компрессорларын жөндеуге қатысу. 4-разрядта көзделген жекелеген жұмыстарды біліктілігі анағұрлым жоғары хлор жеткізушінің басшылығымен орындау.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін учаскедегі сору және айдау желілерінің орналасу схемасын, хлор құбырын жөндеу үшін қолданылатын бөлшектер мен материалдарды, анодты патрубкаларды, хлор құбырларын, сүзгілерді тазалау және жуу ережесін, қолданылатын айлабұйымдарды, құралдарды, қорғану заттарын, пайдалану ережесін, возгондардың химиялық құрамын және оларды еріту тәсілдерін.

45. Хлор жеткізуші 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Хлор құбырлары мен хлор компрессорларынһ желілеріне қызмет көрсету. Сұйық хлорды буландыру процесін жүргізу және хлор булаушы аппараттарға қызмет көрсету. Сұйық хлорды тасымалдау ыдыстарынан стационарлық танкілерге құю. Сұйық хлорды, қышқылдарды, аммиак суын қайта айдау. Сынамалар алу. Хлор құбырларын, хлор компрессорларын, транспортерлерді, жеңді сүзгілерді, танктерді, желдету жүйесін, тұтқы арматурасын қарау, бөлшектеу, жөндеу және монтаждау. Компрессорлық станса ғимаратының ішіндегі кәріздің қышқыл ағындарын жөндеу. Компрессор стансасының жабдығын қайта қосу, резервке және жөндеуге шығару. Компрессор стансасының қызмет көрсетілетін жабдығын жөндеуге арналған ақаулық ведомостарды жасау. Жабдықты жөндеуден кейін қысыммен сынау. Бақылау нүктелерінде вакуумге тексеру, электролизерлерден сору орындарында хлорлы газ концентрациясын тексеру. Хлор, күкіртті қышқыл мен аммиак суы қоймасына электр энергиясын, буды, ыстық судың тоқтаусыз берілуін, ішке және сыртқа желдету жүйесінің жұмысын бақылау. Қызмет көрсететін жабдықты жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың құрылымы мен нысанын, компрессор стансасының өнім өндіру технологиялық процесінің схемасын, компрессорлардың, вакуумді және қышқылды насостардың құрылымын, қызмет көрсететін учаскедегі хлор құбырлары коммуникациясы схемасын, хлорлы газ, аммиак суы мен қышқылдардың сапасына қойылатын талаптарды, бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесін, жабдықты жөндеу кезіндегі слесарлық жұмысты орындау тәсілдерін.

Өнімді тазалаушы

Білуге тиіс: қолданылатын жабдық пен айлабұйымардың құрылымы туралы негізгі ұғымдарды, метал мен бұйым бетінің сапасына қойылатын талаптарды, ақауларды кетіру тәсілдерін, өңделетін металдар мен қорытпалардың негізгі қасиеттерін, дайын өнімді қоймалау және сақтаудың тәртібі мен ережесін.

47. Өнімді тазалаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Құймалардың, чушкелердің, дайындамалардың, болттардың, құбырлардың, катод стержендерінің, анод сыналарының және басқа да бұйымдардың бетіндегі қабыршықтарды, көбіктерді, бүршіктер мен басқа да ақауларды мемлекеттік стандарттарға немесе техникалық шарттраға сәйкес пневматикалық кескімен, қолмен кесу және металл щеткамен тазалау. Сынадан купоросты, катод стержендерінен – шойынды, анодұстағыш пен катодұстағыш ниппельдерінен – анод өртендісі мен шойынды, ұара конвертер мыстан, кремний мен басқа да өнімнен – қожды қағыт түсіру. Бағалы металдардың жоңқасын өңдеу. Вайербарстарды түзеу. Құралды қайрау, майлау және ауыстыру. Өңделген өнімді сұрыптау және таңбалануына сәйкес қоймалау. Айлабұйымдар мен механизмдерді басқару.

Білуге тиіс: қолданылатын айлабұйымдар мен механизмдердің құрылымын, ақауларды жону тәсілдерін, өңделетін өнімнің үстіңгі қабатына қойылатын талаптарды, қалыпты және арнаулы кескіш құрал және оны қайрау ережесін, жүк көтеру және жүкті ұстау айлабұйымдарын пайдалану ережесін, экспорттық өнімге қойылатын талаптарды және оны экспортқа жіберудің тәртібін.

48. Өнімді тазалаушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Түзеу-тазарту агрегатын басқару пультінен басқару. Агрегат механизмін реттеу және ыңғайлау, тұтастай желінің жұмысын бақылау. Лентаны, жолақты тазалаудың тартылуын және жылдамдығын реттеу. оларды тегістеу және қақтарды, кедір-бұдырларды, қышқыл мен сілтінің қалдықтарынан тазарту. Қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақауларды анықтау және жою, оны жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: тазалау бөліктері мен механизмдерінің, тұтастай желілердің бірлескен өзара әрекетін, тазалау режимін, блокировка, майлау және басқару жүйелерін, өнімді өңдеудің техникалық шарттары мен оған қойылатын талаптарды, түсті металдар мен олардың қорытпаларының негізгі қасиеттерін, құралды және бақылау-өлшеу приборларының көрсеткіштерін пайдалану ережесін.

Шикіқұрамшы
49. Шикіқұрамшы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Шикіқұрамды бункерге, қораптар мен дозалаушы көлік - қоректендіру механизмдерімен толтыру кезінде басқару, олардың жұмысын бақылау. Материалдар беруді реттеу. Бункерлерде материалдардың тұрып қалуын болдырмау. Шикіқұрам материалдарынан басқа қосылуларды жою. Желдеткіштің жұмысын бақылау. Материалдарды ылғалдату. Шашылған материалдарды тазалау. Қосалқы жабдықтарға қызмет көрсету және оны майлау. Қолмен шикіқұрамдау және қажетіне қарай шикіқұрамды буып-түю.

Білуге тиіс: сыртқы белгілері бойынша шикіқұрам бөліктерінің құрамын анықтау тәсілдерін және олардың сапасына қойылатын негізгі талаптарын, көлік - қоректендіру және басқа жабдықтарға қызмет көрсету ережесінің және орналасуының тәсілін, орнатылған сигнализацияны.

50. Шикіқұрамшы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Материалдарды мөлшерлеу және шикіқұрамдау процесін жүргізу, біліктілігі жоғары шикіқұрамшының басшылығымен шикіқұрамның есебін жүргізу. Шикіқұрам компоненттерін араластыру және оның нормалы ылғалдануын қамтамасыз ету. Материалдарды беруді бақылау. Көлік-қоректендіру, жүк көтергіш және жүк түсіргіш механизмдердің басқару. Материалдарды сырмалау. Шикіқұрамды құрастыру және өлшеу. Сынамаларды іріктеу. Мөлшерлеу арбалардан араластырғыш бункерлерге және балқыма аудандарына шикіқұрамдарды беру. Учаскеде шикіқұрамды тиеу машиналарын және басқа да жабдықтарды басқару. Шикіқұрамның біркелкі берілуін реттеу. Қызмет көрсету жұмысында ақаулықтарды анықтау және жою, оны жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылғысын, шикіқұрамның компоненттердің химиялық және физикалық құрамын және олардың міндеттерін, шикіқұрам материалдарының қозғалыс тәсімін, бункерлердің орналасуы мен сиымдылығын, жабдық жүктемелерінің және көтергіш-тасымалдағыш механизмдердің шектеулі нормаларын.

51. Шикіқұрамшы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Материалдарды мөлшерлеу және шикіқұрамшы процестерін жүргізу, шихтаны есептеу. Материалдарды мөлшерлеу және шикіқұрамдаудың әртүрлі жабдықтарының тораптарын басқару және олардың өзара байланысын жұмыста қамтамасыз ету. Шикізат сапасын және шихтаның дайын болуын анықтау. Шикіқұрамды металлургиялық аппараттарға уақытында берілуін қамтамасыз ету. Келесі ауысымды жұмыспен қамтамасыз ету.

Білуге тиіс: берілген шикіқұрам құрылымын есептеу тәсілі, металлургиялық процестің барысына шикіқұрам компоненттері сапасының әсері, жабдық жұмысының ақаулығы мен шикіқұрам құрастыруда брактарды анықтау және жою тәсілдері, автоматтау және сигнализацияның тәсімдері.

Түйістіруші - электр слесарі

Білуге тиіс: ваннаның шиналау тәсімі, түйістіргіштер мен ванна шунттарынды кернеу құламасының жіберілетін нормалары, термопарды іске қосу және аспаптарды қосу тәсімі, кернеу құламаларын өлшеу үшін тәсімдерді, бақылау-өлшеу аспаптары мен құрал-саймандардың көрсеткіштерін пайдалану ережесі.

53. Түйістіруші - электр слесарі 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Біліктілігі жоғары түйістіруші-электр слесарьінің басшылығымен электролизді ванналарды шиналаудың монтажы және демонтажы. Шиналардың түйістіргіш жазықтарын тегістегіш қабықшамен, металлды щеткамен, зімпарамен тазалау. Түйістіргіштер қызған кезде ток-сымдарды қайта шиналау, бас шина пакеттерін үрлеу, ток-сымдарды жуу, шиналау және майлау. Көтергіш-тасымалдағыш механизмдерді, пневмоқұралдарды және аспаптарды басқару.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін механизмдердің және аспаптардың құрылғысы, түйістіргіштердің жіберілетін кедергілері, жүк арқандаудың ережесі, слесарь ісі.

54. Түйістіруші - электр слесарі 4-разряд

Білуге тиіс: электр техникасының негіздері, шиналаудың және ток жүргізудің тәсімдері, түйістіргіштерде және шиналарда жіберілетін кернеулерді, ток-сымдарда орнату және қосу ережелері, шина-сымдарда, шиналауда, электр оқшаулауда ақауларды айқындау және жою тәсілдері, дәнекерлеу әдістері, жөндеу жұмыстарын орындау әдістері, өлшеу құралдарын пайдалану ережелері.

«Түсті металлургияның жалпы кәсіптері» бөлімінде қарастырылған жұмысшы кәсіптері атауларының, олардың 1969 және 1975 жылдары шығарылған қолданыстағы БТБА бойынша атаулары көрсетілген тізбесі БТБА-ның (8-шығарылым), 2 - бөлімінің 2-қосымшасында келтірілген.

Кәсіптердің, бөлімдердің өзгертілген атауы және олар енгізілген шығарылым нөмірлері көрсетілген БТБА-ның қолданыстағы «Түсті металлургияның жалпы кәсіптері» бөлімінде көзделген жұмысшылар кәсіптерінің тізбесі БТБА (8-шығарылым) 2-бөлімінің 3-қосымшасында келтірілген.

3. 
   
   
   жүктеу/скачать 1.42 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: