Найзағайдан қорғаудың тексеру есебі

5.2. Найзағайдан қорғаудың тексеру есебі

Қазақстан Республикасында найзағайдан қорғау реконструкциялық және таратылған құрылыстары, сонымен қатар найзағайдың түрлі әрекеттерінен қорғау жабдықтары өрт қауіпсіздік ереже талаптарына сәйкес орындалуы қажет. Талаптарға сәйкес барлыұ ғимараттар мен жабдықтар, найзағайдан қорғау құралы бойынша найзағайдан қорғауға қатыстылар үш категорияға жатқызылады: I, II, III. Құрылу категориясы және материалдылық құндылығы жоғару болған сайын , оның найзағайдан қорғанысы берік және сенімді болуы қажет.

Мақта зауытының ғимаратында, ПУЭ бойынша В–II и П–IIа класына қатысты, найзағайдан қорғау жабдықтары бойынша үшінші категорияны құрайды. Осыған байланысты, ғимараттың цехтары найзағайдың тікелей соққыларынан және жер бетіндегі және жер астындағы коммунукациялардың жоғарғы потенциалдарының ағымынан қорғайды.

Найзағайдың тікелей соққысы – объектімен найзағайдың тікелей байланысы, мұнда найзағай тогы объект арқылы өтеді. Найзағайдың бұл әрекетінен ғимараттың барлық категориялары қорғанысқа ие болу қажет. Сонымен қатар қорғалатын ғимарат бөліктерінде (кез келген деңгейде) найзағайбұру (молниеотвод) қорғанысы жазылуы қажет.

Найзағайды бұру – құралы, ол найзағай соққысын өзіне алады және найзағайдын тогын жерге бұрып жібереді. Ол тіреуіштерден, найзағайды қабылдау, токты бұру және жерге тұйықтаудан тұрады. Тіреуіш ретінде ғимараттың өзі немесе жабдықтар болуы мүмкін. Найзағайды бұрудың кеңінен таралғандары: өзекті, арқанды және жүйелі.

Найзағайдың қауіпті құбылысы ол оның тікелей соққысы, электростатистикалық және электромагниттік индукция және жоғарғы потенциалдардың келуі болады.

Найзағай тогының объектілерге тікелей соққысынан механикалық ауытқулар, объект металдарының еруі, жанғыш материалдардың, сұйықтықтардың және газдардың жанып немесе жарылуына әкелуі мүмкін.

Электр индукциясының түсінігі жер бетіндегі заттарға электрлі алаңдарының өзгерістерінен потенциалдарды жүргізу.

Ғимараттармен жабдықтарды найзағайдың тікелей соққысынан қорғау, найзағайдан қорғау жабдықтарының ІІІ-категориясына қатысты, олардың биіктігіне қарамастан жеке тұрып орындалуы қажет, не болмаса ғимаратта орнатылған стреженді немесе арқанды найзағай бұруларды орнату қажет, не болмаса металды емес жаппаға найзағай қабылдағыш жүйелерді жасау тәсілемен немесе найзағайды қабылдағыш ретінде ғимарат пен жабдықтарда металды жабын қолданылады.

Ғимаратты найзағайдан қорғау цехы найзағайды қабылдау жүйесінің көмегімен жобаланған.

Найзағайдан қорғау сараптамаларының нәтижелері таблицада көрсетілген:

Кесте 4

Не тексеріледі	Норма бойынша талаптары (нормаларға сілтеме)	Жоба бойынша қарастырылған	Қорытынды
Ұяшық желісінің қадамы	12х12 м аспайтын п.2.25	12х12 м	сәйкес
Желілердің байланыс тәсілдері	Желі буындары сваркімен қосылуы қажет п.2.11	Сваркімен қосылған	сәйкес
Орындалатын конструкцияларының қорғанысы	Найзағай қабылдағыш жүйеге қосылуы қажет п. 2.11	Орындайтын конструкциялар қарастырылмаған	сәйкес
Токты жіберу саны	2-ден кем емес п.2.11	4	сәйкес
Ток жіберулерінің орналасуы	Ғимаратқа кіруден 3 метрден жақын емес п.2.12.	Ғимаратқа кіруден 6-7 м	сәйкес

Қорытынды: мақта зауытының найзағайдан қорғау қарастырылған жобасы талаптарға сәйкес.

Болім 6. Статикалық электрден қорғау

Статистикалық электрдің пайда болуы – күрделі процесс, ол көптеген факторларға байланысты, және қазіргі уақытта бұл құбылысты түсіндіретін бірегей теория жоқ. Тек бірнеше болжамдар бар, бірақ олардың жалпы элементі қос электрлік қабаттың пайда болуы туралы теория болады, ол статистикалық зарядтың тікелей қызметін атқарады.

Егерде заттардың бөлінген үстінде электр зарядтары Q, Кл құрылса, онда конденсатор сиымдылығы С пластиналы болып кетеді, олардың арасында кернеу U пайда болады, ол U = Q/ С тең болады.

Ұшқын энергиясы W_и, Дж, осы кернеудің әсерінен (немесе пластина арасында кернеу және қандай-да бір жерге тұйықталған заттармен), қосымша конденсатор энергиясы W_и = 0,5 СU² бойынша бағалануы мүмкін. Сондықтан ұшқын разрядтардың тұтану қабілеттііктерін негізінен олардың энергиясы сипаттайды. Бірақ жоғарыды көрсетілген формула диэлектрлікке ұшыраған үсттердің арасында қолданылуы мүмкін емес, себебі тек диэлектрикке зарядтың жинақталған бөлігі ғана разрядта ауысуы мүмкін.

Энергияның dW_и жайылуы, ол жоғарыдан зарядталған кіші шексіз зарядты dq тасымалдау кезінде, разряд барысында тең
dW_и = Udq , (21)
мұнда U – бастапқы және соңғы нүктелерде разряд траекторияларының арасындағы кернеу

Толық энергия мына формула бойынша анықталады:

Электр ұшқындарының шынайы жану қабілеттері концентрацияға, температураға және өртке қауіпті қосындыларының қысымына байланысты болады. Бұл қосындылардың статистикалық электрлердің ұшқындарынан жануы (немесе жарылуы) келесідей болады:

W _мин – жанғыш қосындыларының жануындағы минимальды энергия ол белгілі технологиялық процесте құралуы мүмкін.

Осылайша, статистикалық электрлілік өртке қауіпті қосындыларды келесідей жағдайлардың жиынтығынан тұтанып жануы мүмкін:

- статистикалық электрлік зараядтардың көздерінің болуынан;

- байланысатын жоғарлылықта маңызды зарядтардың жинақталуында;

- электр орталары үшін потенциалдардың жеткілікті түрленуі;

- қосымша сақталған электр энергияларының жеткілікті болуы;

- электрлік разрядтардың пайда болу мүмкіндігі.

Жоғарыдағы жағдайлардың кез келгенінің болмауы статистикалық электрлендіруден өрт-жарылыс қауіптілігін жояды.

Статистикалық электрлендірудің қауіпсіздік жағдайы теңсіздікпен көрсетілуі мүмкін

W _и  0,4 W_мин. (24)
Статистикалық электрлікті өлшеу үшін приборлар.

Электр өлшеуіштер себептерді зерттеу үшін және электризация жағдайына, электростатистикалық көлемді тұрақты бақылауға қажет: залалданған денемен жердің арасында U потенциалдар түрлілігі немесе жерге тұйықталған заттармен; электрлік зарядтардың G үстіңгітығыздылығы және электр алаңының Е кернеулілігі.

Электр потенциалдарының көрсеткіштері болып механикалық және электронды электрометрлер қызмет атқарады.

Статистикалық электрлендіру қауіпсіздігін жою тәсілдері

Статистикалық электр разрядтарынан қорғау жарылатын және отқа қауіпті өндірістерде жүзеге асырылуы қажет, онда электр қайшылықтары көлемді үлеспен заттар өңделеді, олар 10⁵ Ом·м асып кетеді. Басқа жағдайларда статистикалық электр қызмет көрсету жұмысшыларына қауіпті болған жағдайларда, технологиялық процеске немесе өнім сапасына кері әсер жағдайларында ғана қолдану қажет.

Статистикалық электр қауіпсіздігің негізгі жою тәсілдеріне жататындар:

• 
  жабдықтарды, коммуникацияларды, аппараттарды жерге тұйықтау, сонымен қатар тұрақты электрлік байланысты адамның денесімен жерге тұйықтауды қамтамасыз ету;
  
• 
  көлемдердің үлесі және үстіңгі электрлік қайшылықтардың жолдары ауада ылғалдылықтың жоғарлауынан немесе антистатистикалық қосындыларды қолдануынан төмендейді;
  
• 
  ауаны немесе ортаны ионизациялау, жекелеп аппараттың , сосудтың ішінде;
  

Жерге тұйықталу – статистикалық электрден қорғаудың жиі қолданылатын іс-шараларының бірі, оның мақсаты жүргізілетін элемент жабдықтарынанда электр разрядтарының қалыптасуын жою болады. Сондықтан жүргізілетін барлық жабдықтардың және электржүргізуші метал емес заттарды міндетті түрде жерге тұйықталуға жатады, яғни статистикалық электрден қорғаудың басқа да түрлері қолданылсада жерге тұйықталу жасалады. Қатысты жабдықтардың бөліктері ғана жерге тұйықтамай, электростатистикалық индукция заңдылығы бойынша зарядталуы мүмкін басқа да барлық жабдықтарда жерге тұйықталуы қажет. Көптеген жағдайларда индуцияланған зарядтар қауіпі жоғары болады.

Жабдықтарда электр ток материалдары жүргізілуі болған жағдайда, жерге тұйықталу негізгі қорғаныстың бірі болады және ол әрқашанда қорғау қызметінің сенімді тәсілдерінің бірі болады. Әсіресе заттарды қайта өңдеу барысында қайшылық үлестері 10⁷ Ом·м аспайтын ток өтетін жабдықтарды жерге тұйықтау тиімді болады.

Бөлім 7. Инженерлі-техникалық ұсынылатын іс-шаралар