Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы

474 
 
Ағартушылық: 
балаларды 
оқыту, 
еңбекке 
тәрбиелеу 
проблемаларын және кәсіптік бағдар беру жұмысының міндеттерін жариялау 
үшін бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалану, ата-аналардың жалпы білімін 
ұйымдастыру, ақпараттық парақтар мен баннерлер шығару, білім порталы. 
 
мемлекеттік-қоғамдық: 
«Атамекен» 
Ұлттық 
кәсіпкерлер 
палатасы мен оның өңірлік өкілдерін еңбек тәрбиесін жандандыруға 
бағытталған жобаларды іске асыруға тарту. 
Әлеуметтік серіктестер және жоба қызметкерлері: 
 
Жауапты мемлекеттік органдар: Қазақстан Республикасы Білім және 
ғылым министрлігі, Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі, 
Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, Қазақстан 
Республикасы Ішкі істер министрлігі, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер 
палатасы, өңірлік кәсіпкерлер палатасы, жұмыспен қамту орталықтары; 
 
жұмыс берушілер; 
 
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіне бағынышты 
ұйымдар; 
 
білім беру ұйымдары; 
 
Қазақстан Республикасының халқы. 
Қоғамдық басқару құрылымы: «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы 
мен оның өңірлік өкілдері, жұмыспен қамту орталықтары, жұмыс берушілер, 
мектептер, ата-аналар қауымдастығымен өзара әрекеттесу. 
Жобаның міндеттері бағытталған адамдардың санаттары: 
 
балалар, мектеп оқушылары, білім алушы жастар; 
 
ата-аналар; 
 
педагогикалық кадрлар. 
Іске асыру кезеңдері мен механизмдері: 
I кезең – Дайындық кезеңі 
Еңбек тәрбиесінде, жалпы тәрбиелеу сияқты, мәжбүрлеу болмауы керек. 
Осыған байланысты қозғау салу теориясын қабылдау қажет. Қозғау салу 
теориясы – бұл пәнаралық зерттеулердегі ұғым, бұл позитивті күшейту және 
жанама нұсқаулар арқылы топтық және жеке шешімдер қабылдау процесіне 
әсер ету қабілетін білдіреді. 
Бұл теорияға сәйкес қозғау салу - мәжбүрлеу немесе тікелей 
ұсыныстардан кем емес. Қозғау салу, бұл шешімдер қабылдау процесінің кез-
келген аспектісі, ол адамдарды өзінің таңдауына ешқандай шектеулер енгізбей, 
мінез-құлқын белгілі бір жолмен өзгертуге шақырады. Қозғау салу оңай болса, 
оны қарапайым деп атайды. Қозғау салуға тыйым салынбайды [19]. 
II кезең – Мазмұндау кезеңі 
Еңбек тәрбиесінің проблемасы адамзат үшін бұрыннан пайда болды. 
Еңбек тәрбиесі мәселесі бойынша көптеген құнды идеялар педагогика 
классиктерінің - Я.А. Коменский, Дж. Локк, И.Г. Песталоцци, К.Д. Ушинский, 
В.А. Сухомлинский, А. Құнанбаев, Ы. Алтынсарин, Б. Момышұлы және 
басқалардың еңбектерінде көрсетілді. Педагогиканың көрнекті өкілдері А.В. 
Луначарский, А.С. Макаренко, В.А. Сухомлинский жастардың еңбек 
тәрбиесінде және кәсіптік бағдар беруде руханилық болуы керек, яғни, еңбек 

475 
идеясының өзі шабытпен, шығармашылықпен, адамгершілік тазалықпен, оның 
әлеуметтік құндылығын сезінумен байланысты «рухани қажеттілік» деңгейіне 
көтерілуі керек екендігіне назар аударды. Ұлы ұстаз В.А. Сухомлинский еңбек 
біздің тәрбиеленушілеріміздің рухани өмірінде үлкен тәрбиеші болады, достық 
пен 
жолдастықтың 
қуанышын
сыйлайды, 
ізденімпаздығы 
мен 
қызығушылығын дамытады, қиындықтарды жеңудің қызықты
қуанышын 
тудырады, қоршаған әлемдегі жаңа және жаңа сұлулықты ашады, материалдық 
байлықты жасаушының алғашқы азаматтық сезімін оятады, онсыз адам өмірі 
мүмкін емес деп жазды. Өкінішке орай, қазіргі заманғы педагогикалық және 
білім беру инновацияларының авторлары мектеп оқушыларының еңбек 
тәрбиесі мәселелеріне тиісті назар аудармайды. 
А.С. Макаренко, К.Д. Ушинский және Ю.К. Бабанский сияқты педагог-
ғалымдардың еңбектерінде еңбек тәрбие құралы ретінде өте маңызды орын 
алады. А.С. Макаренко жасампаздықтың маңыздылығы туралы: «Адам еңбекке 
сүйіспеншілікпен қараған кезде, оның саналы түрде қуанышын көргенде, 
еңбектің пайдасы мен қажеттілігін түсінгенде еңбек тұлға және талант 
көрінісінің негізгі формасы ретінде жасалған кезде ғана шығармашылық еңбек 
мүмкін болады» деп, шығармашылықтың маңыздылығын атап өтті [20]. 
К.Д. Ушинскийдің сөзі бойынша «Еңбек, бір жағынан тәрбиеленушіге әлемде 
пайдалы жұмыс табуға мүмкіндік ашып, екінші жағынан, оны еңбекке деген 
сарқылмас күшін баулу үшін қырағы болуы керек»
[21]. Ушинский «Еңбек 
өзінің психикалық және тәрбиелік мағынасында» кітабында еңбек дағдысын 
қалыптастыруға бағытталған қажетті ұсынымдарды ұсынды: 
 
Оқушыны оқытпаңыз, тек оқуына көмектесіңіз. Оқушы қанша 
жұмыс істей алса, сонша оған жұмысты беру керек, ал тәлімгерге тақырыпты 
игеруге көмектесіп, оқушыға еңбегінің ләззатын сезінуге мүмкіндік беру керек. 
 
Ой еңбегінде балаға күш салмаңыз. Олардың ұйықтап кетуіне 
де жол бермеңіз. Ой еңбегінің жолы ауыр, армандау оңай және жағымды 
болғанмен, ойлау жолы қиын болып табылады. Өйткені, оқушы бірнеше минут 
бойы байыпты ойлағаннан гөрі, бір парақпен бірнеше сағат бойы ойланбай 
отыруға немесе оны есте сақтауға дайын. Демек, оны ой еңбегіне дағдыландыру 
қажет. 
 
Біртіндеп жұмыс істеуге дағдыландыру. Оқушы ой еңбегін оңай 
және денсаулыққа зиян келтірмей көтеруге қабілетті болу керек, ол үшін 
онымен өте мұқият жұмыс жасап, жүктемені біртіндеп арттыру керек. Сонда 
еңбек ету әдетімен бірге оқушының еңбекке деген сүйіспеншілігі пен еңбекке 
деген ынтасы пайда болады. 
 
Еңбек әрекетінің түрлерін өзгерту. Ой еңбегінен дем алу ештеңе 
жасаудан емес, мәселені өзгертуден тұрады. Физикалық еңбек ой еңбегінен 
кейін жағымды; өйткені сынып кабинеттерін тазарту, көгалдандыру, токарлық 
өңдеу, кітаптарды түптеу материалдық пайда да әкеледі, демалу үшін де қызмет 
етеді. Балалық шақта белсенділіктің мұндай өзгермелі түрі ойын болып 
табылады. 
Ю.К. Бабанский еңбек заманауи білім беру жүйесінің негізгі 
элементтерінің бірі болады деп санады. Табиғатынан адамдарда жұмыс істеу 

476 
қабілеті бірдей, бірақ өмірде кейбір адамдар басқаларға қарағанда жақсы 
жұмыс істейді
[22]. Демек, адам бойындағы еңбек ету қабілеттерін тәрбиелеу, 
оның болашақ өмірдегі деңгейінің тәрбиесі болып табылады. 
Жеке тұлғаны адамгершілікке тәрбиелеуде еңбектің маңызы ерекше зор. 
Көптеген мұғалімдер еңбекті азаматтық сананы, патриоттық сезімді және 
олардың әлеуметтік парызын түсінуді дамытумен байланыстырды. Балада 
дамып, қалыптасатын маңызды қасиеттердің бірі - еңбексүйгіштік.
Еңбексүйгіштік дегеніміз - еңбекке, қызметкердің еңбек белсенділігін, 
зейіні мен ынтасын көрсететін, еңбекке деген оң қатынасты білдіретін 
адамгершілік қасиет. Еңбек, практикалық өндірістік іс-әрекеттер адамның 
физикалық дамуына тиімді әсер етеді. Еңбек адамның ақыл-ой қабілеттерін, 
оның тапқырлығын, шығармашылық тапқырлығын дамытады. Заманауи 
өндірістегі жұмыс терең білім мен техникалық дайындықты, жаңа 
технологияны тез игеру қабілетін, еңбек тәжірибесін ұтымды және жетілдіре 
білуді қажет етеді. 
Еңбекке баулу, адамның еңбек қабілетін тәрбиелеу дегеніміз - 
болашақтағы жақсы немесе жаман азаматты ғана емес, сонымен бірге оның 
болашақ өмір сүру деңгейін, оның әл-ауқатын да тәрбиелеу. Еңбек - бұл 
адамның материалдық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға, оның 
физикалық және рухани маңызды қабілеттерін, сондай-ақ адамгершілік 
қасиеттерін дамытуға бағытталған саналы, мақсатты, шығармашылық қызметі. 
Баланы еңбекке тәрбиелеу отбасында және мектепте еңбек міндеттері 
туралы бастауыш идеяларды қалыптастырудан басталады. Еңбек жалпы 
алғанда жеке тұлғаны дамытудың қажетті және маңызды құралы болды және 
болып қала береді. Еңбек қызметі мектеп оқушыларының табиғи физикалық 
және зияткерлік қажеттілігіне айналуы қажет. 
Еңбек тәрбиесі оқушылардың политехникалық дайындығымен тығыз 
байланысты, заманауи технологиялар, технология және өндірісті ұйымдастыру 
негіздері туралы білімді қамтамасыз етеді; еңбекке шығармашылық қатынасты 
дамытады; мамандықты дұрыс таңдауға ықпал етеді. 

жүктеу/скачать 5.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: