МА ОЛ ЗАМАНДА КЕЛЛИКДИ АХЫРЗАМАН

Излесенг адамны тюберге Ёзюне,

Кёб зат айтырла кЁзю эм сЁзю:

Къарайды аладан адамны Ёзю.

Сёз айталмагъанны айтады кёз.

Алада кёрюнмесе ёз,

Ол адамда болмаз ёзек, Ёз.

Алай а, дженгиллик этме, тёз.

Ёзексиз-ёзсюз адам да — адамды.

Ол — дуниягъа джаратылгъанды алай.

Аны да джашауу болсун къолай.

Ёзексиз-ёзсюз болгъанда тюлдю палах.

Алагъа къара джин болады да башчы,

Ёзеги-ёзю болгъанлагъа кюрешдиреди къаршчы.

Ол къауумда джокъ ёзденлик, адамлыкъ.

Ёзю-ёзеги болмагъан адам

Дуниягъа не ючюн болур джаратылгъан?

Ёзю-ёзеги джокъ эсе адамны,

Кёб бола, джайыла баралла ала...

Керти адамланы хорлайла ала.

Огъай,

Ёзге дуния толуб къалса аладан,

Ма ол заманда келликди Ахырзаман.

 

СЮЙМЕКЛИК БЛА ТАНСЫКЪЛЫКЪ

Къыбыла джюрегиме от тюшсе,

Сезим — акъыл бла тюйюшсе,

айыралмай, къыйналады джаным.

Къайсы джанлы болургъа билмей,

Къаллыкъ эсе да дуниягъа билинмей,

тауусулургъа бащлагъанма джаныб.

Шимал тенгиз да джукълаталмайды

Кёкню джырын джырлаялмайды

юзюлген чапракъ Терегинден.

Сюймеклик бла Тансыкълыкъ — 

Ахлула да болмазла танырыкъ,

ма бюгюн кёрселе келиб.

Минги Тауну джарыгъы тийген

Тенгиз къушланы да къычырыкълары — 

джаралы джырыма — эжиуча.

Сюймеклик бла Тансыкълыкъ

джурт таба баралла алыб — 

аман этмейим бошуна кёлню.

 

МАГЪАНАЛА

Джаз — 

джаз — джылны чагъы;

джаз — сёзню, сёзлени;

джаз — адамны кёлюн. 

 

Джай — 

джай — джылны чагъы;

джай — «джыйны» къаршчысы.

Къач — 

къач — джылны чагъы;

къач — христиан динни белгиси;

къач — кимден, неден, къалай, къайры болса да.

Къыш —

къыш — джылны чагъы;

къыш — джылны ахыры.

 

БАШЧЫ

Шийирде да болады бир Сёз

Табылгъынчы ол Сёз

къураллыкъ тюлдю назму.

Халкъда да болады бир Адам

Табылгъынчы аллай бир Адам,

къураллыкъ тюлдю Эл.

Керекди бизге бир Имам

Табылгъынчы аллай бир Имам,

джамагъат турлукъду къатышханлай.

Турна джыйын да къатышады

Кийик сюрюу, джыйын джанлы да

къырыладыла — болмаса Башчы.

Барды бир джорукъ. Ол джорукъгъа

Къанатлы да, джаныуар да, кийик да

бойсунмай болмайдыла анга.

Джангыз, къаяда джангыз терек,

башханы ызындан тизилирге

излемейдиле. Ала

Башха тюрлю джанладыла.

Шайырла барысы да алайдыла.

къуру бир Сёзден къуралгъан.

Алай а, ол Сёзню-Назмуну табхан,

Тейрини кесине тюбегенча, къыйынды.

Ол кеси келмесе,

анга тюберге да джокъду мадар.

Къазакъ бёрюню улугъанына,

Тынгылай, къанатланады джюрек:

назму дуния джангырлыкъ болур.

 

...ЁМЮР, ДЖЫЛ, НОЯБРНЫ 17-СИ

Бир Акъ сёзюмю дууадакъ бойнун

къурман этерге излейме Джаратханнга.

Алай а,

Акъ сёзню кесерге унамайды къалам.

Кёкде джаратылгъан кесилмез джерде.

Биринчи Акъ сёз да Хакъ сёз бла бирге

Аны тюл, кесими сёзюмю

излей эдим этерге къурман.

Алай а, энди ангыладым:

Тил да тюлдю шайырныкъы.

Шайыр джаратмагъанды аланы.

Аладыла джаратхан шайырны.

Аны себебли,

къурман этерге джарамаз.

Ол къабыл болмаз.

Акъ Сёз бла Къалам къарай бир-бирине,

«Бизни бла къуллукъ этсенг Хакъгъа,

Къурманынг да къабыл болур.

Ийманынг да толу болур».

 

АЛА БАЙЛАМЛЫДЫЛА КЁК БЛА

Къалалача, къаллай юйлери барды адамланы...

Дуния малгъа къаратма кёзюнгю,

байракъча тутханлай тур Сёзюнгю.

Сёздю сени юйюнг, къаланг да.

Сёздю джуртунг, тарихинг да сени.

Акъ Сёз — тауунгча Акъ эмда Минги.

Акъ Сёз эсе сен табыннган Тейри — 

Алай этмеген — тюлдю шайыр.

Андан халкъгъа болурму хайыр?

Акъ Сёздю ауалынг, ахырынг да сени.

Кетсенг да — къаллыкъса анда.

Сени джанынг турлукъду анда.

Дуния малны, дуния сёзню унут.

Керамат кючю барды Сёзню.

Ол кёб палахдан къутхарлыкъды сени.

Акъ Сёздю сени дуниянг, ахратынг да.

Сен бурулсанг да Ташха,

Ол турлукъду Ёмюрлюкча, кёгере, шууулдай.

Хакъ Сёздеди Акъ сёзню тамыры.

Кёк бла байламлыды шайыр —

хапарлыды джлдуздан, Айдан.

Акъ Сёздю Акъ Къалам мени,

Джер тюбюнден Кёк башына чыгъаргъан

Къара къушум да мени — Акъ Сёздю.

Сюеме акъ Минги Тауну мийиклиги, тазалыгъы ючюн,

джети къат Кёкге джууукъ болгъаны ючюн,

къууанама ол бизни Белгибиз болгъаны ючюн.

Неди тенг боллукъ Къаламгъа, Китабха?

Насыблы къауумдандыла шыйыхла, шайырла — 

Тынгылай туругъуз алагъа — 

Ала байламлыдыла Кёк бла.

 

АХЫР СЁЗЮМ АДАМГЪА, ХАЛКЪГЪА

Уллу зат толуракъ кёрюнеди узакъдан, мийкден.

билимин кёб къатха кере болур — 

тёнгекден кёралмагъанын кёре болур.

Джашау бла Ёлюмден уллу болурму джукъ?

Джашауну, Ёлюмню, Тирилиуню да кёргюзтдю къадар.

Аланы джаратханны уа кёрюрге джокъду мадар — 

Алай уллуду Ол. Барлыгъын а сезебиз Аны.

хорлар кюч джокъду — анга кёбдю далил.

Аны билмеген — къарангы, джахил.

Кючлю болса халкъда ийман бла билим — 

Джанласа уа Джолдан —

кетерикди джардан.

Нек берилгенди бизге Къалам бла Китаб?

Джазыуубузну джазар ючюн тюз.

Адам эмда Халкъ болур ючюн биз.

Айырылмагъан къауум Къаламдан, Китабдан — 

Аны ангыламагъан, анга ийнанмагъан халкъ,

кёб палах кёре, боллукъду талкъ.

Къаламым джазады муну алыб Китабдан.

Халкъыма къарайма узакъдан, мийикден:

Аны уллулугъун, бурхулугъун да кёреме мен.

Ахыр сёзюмю халкъгъа, адамгъа — 

къадалыгъыз Китабха, Къаламгъа,

Къутхарлыкъ бизни — Ийман бла Билим.

 

ШИМАЛГЪА КЕЛГЕНДИ КЪЫШ

Сууукъдан кёгергенди Кёк да,

Сын болгъанла кёкен да, терек да —

Шималгъа келгенди къыш.

Тёгерек болгъанды къуу-шуу.

Джаназыгъа джыйылгъан миллетча,

Къаралыб сюеледи чегет да.

Хахай этиучю тенгиз къушла да,

Терек да, адам да, джаныуар да

къыйналлыкъдыла келгинчиннге джаз.

Къыш къоймаз ачытмай,

Джаз а келликди ашыкъмай:

келгени — къыйын,  кетгени уа — тынч.

Кюн тийсе да — ийнанма, алданма:

Къыбыладан джылы джел айланмай,

излесе да, келалмайды джаз.

Бузча джылтырайла джулдузла,

Учхан къанатлы да тюшеди бузлаб — 

Акъ ёлюм къысылады джууукъ.

Сууукъдан кёгергенди Кёк да.

Къыбыла таба къарайды джюрек да — 

Шималны кючлегенди къыш.

 

АКЪ СЁЗ КИМДИ, НЕДИ МЕННГЕ?

Акъ Сёздю Юйюм мени,

Тёбен Элим, Огъары Элим да — олду .

Олду джаратылгъан Кёгюм,

Туугъан, тургъан джерим да — олду.

Акъ Бийчем мени — Акъ Сёздю,

Аладыла кёргюзтген меннге

Дунияны тюбюн, ортасын, башын да.

Джер тюбюнден джер башына чыгъаргъан

Акъ къанатлы Къара Къушум да — аладыла.

Акъ Сёз — назмуларымы Анасыды,

Акъ Бийчеми бир джаннга тенг этмесем да,

Къарауашым бла джюрютеме тослукъ.

Билмейме аланы экисинден

Меннге бирча багъалыдыла

Кёк бла Джер, Джер бла Кёк.

Алай а, къара кюнюмде,

Акъ Сёз къутхарады мени.

Мени къара джамчымды Къара Сёз,

Акъ башлыгъым а — Акъ Сёздю джангыз.

Джашайма алай — 

Къара Сёзню, Акъ Сёзню да къучакълаб,

Джан да алай берлик болурма, эшта.

Ёзге, мен билеме ажымсыз:

джюрегим Къара Сёзде къаллыкъды,

джаным а кёчерикди Акъ Сёзге.

Не барыу этеди заман.

кесин этиб турса да нарт,

ёледи. Ёлмесе да, болады къарт.

Не барыу этеди заман.

къараб къарагъынчы ,

джашаудан тансыгъын да алгъынчы,

этгинчиннге айтылырча джукъ,

бериден ары болады джуууукъ.

Бара джаяу, учсам да — джертин,

Узакъда халкъымдан, Элимден,

джылым атлады къыркъдан, эллиден...

Таулу абынады тюзде...

таула таба, джурт таба къарайма.

Ангылайма:

Минги Таусуз джокъду Къобан.

Ата джуртсуз джокъду Адам.

Таулуну джутады тюз,

Джол джокъду артха.

Тюшеди баргъан да атдан.

Тауусулса болджал,

Алай а, этеме умут,

ёлюмден къутхарыр деб Джурт.

Джашлыкъгъа кесилибле джолла.

Джазыкъсыныгъыз адамны

тенгизде излеген къобанны.

 

КИЙИК, ТАУ, ТАШ, ТЕРЕК

Ташда да кёбдю джара эмда таб — 

Къайсын Къулий билгенди аны:

«Джаралы таш» деб да, джазгъанды китаб.

Иги сёзю бла Кязим хаджи да

Джырчы Сымайылны да Акъ сёзю

«Минги Тау» болуб, агъаргъанды.

Джарым моллала юрселе да,

Фыргъауунла тёнгегин кесселе да,

Ол бурунча сакълайды Джуртну.

Джуртну Ташы, Тереги, Тауу, Кийиги да

Хаджи, Джырчы, Шайыр, Азанчы да —  

саудула. Алагъа да джокъду ёлюм.

Дин-Тил-Джурт ючюн — Халкъ ючюн — 

Алагъа разыдыла

таш да, терек да, кийик да, тау да.

Кийикге, Таугъа, Ташха, Терекге да

хакъсызлыкъ бла кюреше Джерде,

болалла джууукъ джети къат Кёкге да.

«Джаралы джугъутуру» Кязимни,

«Джаралы ташы» Къайсынны,

«Джангыз Тереги» Билалны

кюрешедиле къутхарыб

Джуртну, халкъны, адамны,

табигъатда хар бир джанны,

кесин да табигъатны.

Джаралы джугъутур — Кязимни джаныды,

Джаралы таш — Къайсынны джюрегиди,

Джуртда Джангыз Терек — кесиди Билал.

Кючю бла сёзюбюзню

Ёзюбюз а байламлыды не бла?

Кийик бла, тау бла, таш бла, терек бла...

Аладан да алгъа — джети къат Кёк бла.

Ма ол Кёкден келген буйрукъну

Джерни, джердегилени да

зулмудан къоруйдула ёлгюнчю.

Кеслери ёлгенден сора да,

сёзлери бардырадыла кюрешни.

Хар джанны кесин да,

сакъларгъа кюрешеди шайыр.

Иннети, сёзю, иши бла да

Тюзлюкню хорларына болады хайыр.

Шайыргъа Кёк салгъан борч — алайды.

Къарагъыз да кийикге, таугъа, ташха, терекге — 

тюз багъа беригиз поэтге.

 

БАРАМА ТЕРСЛЕЙ КЕСИМИ

Аллах кишини тебермейди джаргъа — 

Аллах келечилеринден билдириб Сёзюн,

кёргюзтгенди Джолну кертисин, тюзюн.

Тюзелир ючюн аджашхан, джангылгъан,

Аллах келечилеринден къайтара Сёзюн,

кёргюзтгенлей тургъанды Джолну тюзюн.

Ахыр файгъамбарын да ийгенден сора,

Болгъанны, боллукъну да салыб эсине,

джол сайлауну къойгъанды адамны кесине.

Хакъ джолну барыргъа унамаса адам,

халкъын сакъламаса гюнахдан, харамдан — 

келмей не этерикди ахырзаман?!

Джашауума къарасам да кесими,

джангыз бир затда кёреме аны:

чыкъгъанма джолундан Аллахны.

Джаныма, саныма да джетдиргенме къыйынлыкъ:

харамдан, гюнахдан да тыймай кесими,

замансыз табханма ауруу, сакъатлыкъ, къартлыкъ.

Терслемейме джууукъну не узакъны,

шайтаннга уя этиб джюрекни,

кесимме джарлы этген кесими.

Хар адам кеси джазады джазыуун,

Джюрегимде бюгюн кёбдю джарсыуум...

боллукъ эдим Ол айтханча джашаргъа.

Джашамадым. Кетди кюнюм бошуна.

менича — айырылгъан замансызлай джашаудан?

Да не хайыр тыхсыгъандан, джылаудан.

Аллах кишини тебермейди джаргъа — 

Абдез алыб чыкъгъанма джолгъа — 

билмейме къайда джетерин аджалым.

Тыйыншлы болмадым эсе да Джашаугъа,

Анга джолуму этгенме къысха — 

Алайды болсанг зауаллы, къыйынлы.

Бошму берилген эди манга ангы,

Билмейме, не айтырма, тюбесем Анга —

Ол берген джанны къыйнагъанма кёб.

Тёнгегими, джанымы да дауларындан

Ол кюн мени джанлы болмазламы

Джангыз Терегим бла Ташым?

Абдез алыб чыкъгъанма джолгъа —

Къарангы да, джарыкъ да сакълайла алда — 

керекди энди сабырлыкъ, тёзюм.

Этгеним, этмегеним да талай джюрекни,

«Кеси джыгъылгъан — джыламайды» дей,

джыгъыла, тура барама джолда...

 

БИЯГЪЫ ТЕРЕКДЕН АЛАМА КЮЧ

Онглай, хорлай тебреселе

Эс джыяма эсге тюшюрюб,

мийик къаяда терекни.

Къыш чиллеге да, джай чиллеге да,

Ол таш башында да этеди джашау,

къысыр къаягъа ийиб тамыр.

Джашау-Ёлюм чегинде да,

Эркишиликге, адамлыкъгъа да

адамланы юретеди ол.

Терек юретеди адамны

Сермешеме зулму бла, терслик бла,

Къарай терекге къаяда.

Аякъ тюбде джер тебренеди,

Джан тёнгекде илгенеди...

Терек а... терек

айыб да эте, кёл да бере,

Джашауну джашил байрагъычады ол,

узатылгъан джети къат Кёкден.

Огъесе джерден ёрге кёлтюрюлген

Джерден Кёкгемиди, Кёкден джергемиди

Терек баргъан джол?

Къайдан къайры эсе да,

Аныча кёллендирген джюрекни

джер джюзюнде джокъду бир джан.

Акъ булут къонса анга,

Къара булут басса юсюн,

саудан ёлюб къалмайды ол.

Биледи: хар не да кёзюудю.

Нарат терек мени ёзюмдю,

аны ючюндю сёзюм да — акъ.

Онглай, хорлай тебреселе

Эс джыяма эсге тюшюрюб,

мийик къаяда терекни.

 

МЁЛЕКЧАДЫ АКЪ СЁЗ

Мёлекчады Акъ сёз.

Асры терк баргъандан-учхандан,

Къанатлары кюе, тютюнлей,

Джан къыйналгъан джерге ашыгъады.

Чыгъады Кёкню башына да

Излей, тилей изин Аллахдан,

къутхарыр ючюн халкъны палахдан.

Мёлекчады Акъ сёз.

Сёзледе джокъду аман.

кесиди адам.

Халкъда барды иги-аман,

Гюнахсыз тилге джалкъа къайыргъан,

Сёзлени игиге-аманнга айыргъан —  

адам гюнахлыды къалай.

Джарлы тилин бай этген,

Бай тилин джарлы этген,

барды насыбсыз къауум.

Ёлген тилин тирилтген —

Сау тиллерин ёлтюрген

аллай къауумла да бар.

Джыймаса ангысын, эсин,

тас этер Ана тилин,

тас этер Ата джуртун,

къалыр тарихсиз, джолсуз.

Итден да болур сыйсыз.

 

СУУАБ-ГЮНАХ ДЕФТЕРЛЕНИ ДЖАЗГЪАНЛА

Сууаб-гюнах дефтерлени

Сууаб-гюнах дефтерлени

джазадыла поэтле.

Аланы тенглешдириб,

Сора, алагъа кёре,

этерикди тюз оноу.

Джер джюзюнде адамны

джазадыла мёлекле.

Нек этгенин а — 

джазадыла поэтле.

Шайыр дегенинг — ол:

Джети къат Кёкде да —

Къайда да, къачан да — 

ёкюлюдю адамны.

Шайыр тыйыншлыды

джарай эсе аны бла

тюз джашаргъа адамгъа,

джаза эсе аны бла

халкъны, адамны кёлюн да

джаза эсе аны бла.

Мёлекле бла поэтле

Къайсысыны сёзюне

бегирек къарар Аллах?

Тёре боллукъ заманда —

Поэтлери джазгъанмы —

къайсы дженгер базманда?

Мёлекленикинден ауурду

джакъларгъа, къутхарыргъа

ол керекди инсанны.

Джер джюзюнде адамны

джазадыла мёлекле.

Нек этгенин а  -

джазадыла поэтле.

Ма андады башхалыкъ

Адам ёкюлюд поэт

аллында да Аллахны.

 

МИНГИ ТАУГЪА ДЖУУУКЪДУ ДЖАНГЫ АЙ БЛА ДЖУЛДУЗ

Джашаргъа къой, ёлюрге да

чырмалсам къарына, кебиннгеча,

джаным сакъланныгъед эсен.

Ол Кёкге кетерге излесе да,

«Къалама, кетеме»,- десе да,

джаныма айтмаз эдим джукъ.

Алай а, джаным ёмюрде да,

Джан кючлюдю къурчдан, темирден да...

Сойкъырымдан, сюргюнден да

сау къалгъанды — энди Кёкге да,

Джуртну къоюб, кетерге излемез.

Джурт ючюн ёлгенлени джанлары

Сен да алагъа къошуллукъса, джаным,

бирлери боллукъса аланы.

Ким не ючюн ёлсе —

Поэтге ахыр кюн келсе,

Ана тилге кёчеди джаны.

Тёнгеги уа — къалады джуртда

(Насыбы тутса, насыбы тутса).

Тил бла джуртдан джаратылады шайыр.

Джаным — Сёзге, саным а — Таугъа

кёчерле деб, этеме умут.

Джаным, ёзге,  кёчмей Сёзге,

тюз боллукъду —  Ол:

Джурт, Тил ючюн да

Бирча сермешгенди, аямай кесин...

...Къол аяздача кёрюнеди Кавказ.

Къычырама азан, къылама намаз,

келлик эсе, Азраил да,  келсин.

Джанымы тёнгекден, джуртдан да

Мен кесиме къоркъмайма джукъдан да —

Тил бла, Джурт бла бирди джазыуум.

Ана тилге, тугъан джерге къоркъама джангыз,

Минги Таугъа джууукъду джангы Ай бла джулдуз — 

анга аманат джуртум, миллетим да.