DjetiWord лайпанланы билал

Хакъды ёзюм, Акъды Сёзюм.

Алагъа къуллукъ этиудю

Адамлыкъ-шайырлыкъ борчум мени.

 

КЪАЙЫТЫУ

Джашау арытса адамны,

Джанымдан, джашаудан да тойдум,

Назму джазгъанны да къойдум.

Джюрек

Алай а, джюрек

Халкъдан, адамдан суууса,

Болады джууукъ

Ташха, агъачха, суугъа.

Джюрек

Чегет, къобан эмда тау

Джюрекни этедиле сау,

Къайтаралла джашаугъа адамны.

Унутургъа джарамаз аны.

Адамла джарсала джюрекни,

Дарман хансланы чайнай,

Джарасын ала бла багъа, джалай,

Сау болуб кетеди джанлы да.

Джурт къутхарады аны да.

«Ташын джалаб, сууун ичиб турсакъ да,

Деб къайытханды халкъ сюргюнден,

Алайсыз – бурулур эди сюрюуге.

Джурт адамны, халкъны да

Кёзюбюз бла кёргенбиз, сынагъанбыз.

Джуртубузда биз Адамбыз, Халкъбыз.

Джашау арытса адамны,

Терслик къатылса джюрекге,

Бар суугъа, ташха, терекге:

Рахатлыкъ табарса аладан,

Къан келгени тохтар джарадан.

Адамла джаргъан джюрекни,

Джуртда табаллыкъса джангыз.

Бизге джашау джокъду ансыз.

Джол джокъ эсе да артха,

Сакълайла анда:

Чегетле, суула, таула да;

Ёлгенле, саула да;

Къарча да,

Ачемез, Татаркъан, Умар, Джатдай да;

Дебо улу Кючюк, Кязим хаджи, Джырчы Сымайыл да –

Бары сакълайла анда.

Минги Тау да,

Джаралы джугъутур да,

Джаралы таш да,

Джуртда Джангыз Терек да,

Къадау Таш да,

Къазакъ бёрю да

Сакълайла анда.

Беш Тау Эл да,

Ана тил, Ата джурт –

Джан джурт

Сакълайды анда.

Джуртдады дуния, ахырат да.

Илхам да энерикди Кёкден.

Ётген а тынч тюлдю чекден.

Джеталсам – насыбым алда.

Ёлюм ызындан тюшсе адамны,

Джангыз Джуртду къутхарлыкъ аны.

Нарт къабырлада табылса орун,

Ана тилге чырмалыб джаным да,

Минги Таудан къарарыкъды рахат.

Буйрукъ болуб Кёкден, ётеме чекден –

Дин-тил-джурт къазауатда

Шейит болгъанлагъа джокъду ёлюм.

 

КЪАДЕР КЕЧЕ

Санларым дауачыдыла-даучудула башыма:

Керексизге кёб къыйнадынг бизни.

Иссиден, сууукъдан, аурууладан да сакъламадынг.

Тохтамадынг этгинчи бизни сакъат.

«Тёрт санымдан хайыр къалмагъанды» деб,

Дагъыда, уялмай, терслейсе бизни.

Этмесенг эди сен бизге джаулукъ,

Замансыз кетмез эди саулукъ».

Тынгылайма даууна тёнгегими.

Тангнга дери тохтамайла даула.

Мени рахат къоймайла ала.

Джанымы тохтаусуз талайды тёнгек.

Кече узуну этеме сагъыш.

Къачымы къалтырата, джууукълашады къыш.

Къыямат кюн тирилиб, болурма сау.

Билмейме, къутулурмамы соруудан.

Алай а, хайыр чыкъмаз къоркъуудан.

Андан эсе, хазырланайым ахыратха.

Къалтыраса да къалам тутхан къолум,

Кеси кесимден бир алайым соруу.

Кюрешейим джукъну джашырмай, айтыргъа тюзюн.

Сора бир кёрейим, не айтырын халкъ.

Халкъ айтханнга да тынгларыкъ болур Хакъ.

Алай а, бюгече джазмайма джукъ.

Къалгъанладан башхаракъ, тилейме Аллахдан:

«Шайырны, шийирни да харамдан, гюнахдан,

Ёзюбюзню, сёзюбюзню да харамдан, гюнахдан

Тазала, къутхар. Акъ сёз да Хакъ сёз бла болурча эт».

Аны тилейди Аллахдан бюгече поэт.

 

2011 джыл, 26-27 август

 

СЫНАУ ЗАМАН

«Ишлемеген тишлемез»

Этин, гырджынын, агъын

Халал къыйыны бла табханды.

Энди уа «ишлеген тишлемез»

Уру-тоноу-мурдардыкъ

Бошайла адамдан, халкъдан.

Алай а, бир сынауду бу да.

Аллах айтса мындан да ётербиз,

Чынгылдан къалмазбыз кетиб.

Халкълыгъыбыз-адамлыгъыбыз

Таш башында да джашау эте,

Ёмюрлени ашыргъанбыз биз.

Халкъбыз,

Халкъбыз,

Онтогъузунчу-джыйырманчы ёмюрледен да ёталгъан.

Халкъбыз,

Сары-къызыл эминаладан да къалгъан сау.

Бюгюн да

Бизни халкъны тюб эталмаз джау.

 

ЮЧЮНЧЮ КЁЗЮМДЮ АКЪ СЁЗЮМ МЕНИ

Кябаны къара ташына,

Ушайды Акъ Сёзюм мени.

Джети къат Кёкден эсе да,

Джети къат джерден эсе да,

Билмейме ол.

Мен ажымсыз билген –

Нарт сёзденди Акъ Сёзюм мени.

Къара ташха да, Къадау ташха да

Аны ючюн болур ушай.

Джашил орман чегетге,

Ушайды Акъ Сёзюм мени.

Балта, мычхы да кесгенле аны,

От, шыбыла да кюйдюргенле аны –

Алай а, ол сауду.

Джашауну, ёлюмню, тирилиуню да,

Биледи Акъ Сёзюм, къанатлы Сёзюм.

Ташха, Терекге, малаикге да

Ушайды Акъ Сёзюм.

Халкъ таяннган Къадау Ташды ол.

Къалюбаладан Ахырзаманнга къараб тургъан,

Болгъанны, боллукъну сезиб тургъан,

Ючюнчю кёзюмдю Акъ Сёзюм мени.

 

АКЪ АЙРЫМКАН

Кёк, акъ, къара тюрсюнлю бола,

Джашайды тенгиз. Джашайла анда

Чабакъла, балыкъла да.

Бир-бирине белги бере, болуша,

Къайыкъ да мине кемеге,

Кеме да мине къайыкъгъа,

Баралла анда кемеле, къайыкъла да.

Ол чайкъала тургъан тенгизни арасында

Кемеси, къайыгъы батхан бары –

Ол акъ айрымканда табады къонуш.

Бир-бирде той-оюн этер ючюн да,

Къара къайгъыдан къачханла да

Акъ айрымканда табалла ышыкъ.

Къанатлыла да, къанатлы джанла да

Кече-кюндюз да ол акъ айрымкан

Кёрюннгенлей турады хар къайдан.

Джангыз бир адам джашайды анда.

Кёкден келиучю таша ауазны, джарыкъны

Къонакъ этер онгу барды аны.

Ол акъ айрымкан – Акъ сёзюдю шайырны.

Сюркелген, сюелген, джюрюген, джюзген, учхан да

Джанларына анда, андан табалла себеб.

Чайкъала тургъан тенгизни арасында

Кеси джангыз турады ол анда.

Келгенни-кетгенни уа джокъду саны-санауу.

Ол акъ айрымканны ишлегенди поэт

Мёлекле адамла бла тюбешелле, сёлешелле алайда,

Ушакъларын къагъытха тюшюреди шайыр да.

Чайкъала тургъан тенгизни толкъунларына

Алай сюелиуню къууанчын, къыйынлыгъын да

Толусу бла билген шайырды джангыз.

Тенгизде айрымканланы кёрсегиз,

Акъ айрымканны, Тейри джарыкъча, эшиги

Хар къуру да ачыкъды сизге.

 

ДЖАУАДЫ ДЖАУУМ ДА КЁЛГЕ, ТЕНГИЗГЕ

Кюе тургъан къум тюзлеге тюл,

Къара булут, джолунгдан джангыл да,

Бир джерни да къойма болургъа кюл.

Кёбдюле сакълагъанла сени,

Огъесе, алай болургъамы керекди?

Алай эсе, ангылатчы бизге,

Тенгизге нек джауаса сен,

Ол джер не гюнах этгенди

Къалмазча кюймейин, джанмайын?

Огъесе, джашагъанла алайда

Аны ючюнмю джауаса сен,

Аланы къоюб, тенгизге, кёлге?

Зауаллы халкъ джыйылыб анда,

Чууакълай къала эсе Кёк,

Джашау юзюллюкдю анда.

Адам улуда́, табигъатда́ да

Огъесе, уллу палахдан сакълар ючюн,

Гитче палахла бла тюшюндюрюрге

Излейми болур дунияны Къурагъан?

Этиучю да этерми къадар –

Болурбузму къауум – сынаудан ёталгъан?

Биз табигъатха къатылгъаныбыз ючюн,

Мени сагъышларыма, назмума да эс бурмай,

Арлакъда кюе тургъан джерге бармай,

Джауады джауум кёлге, тенгизге.

 

ЮЧДЕН ДАГЪАН ТАЙМАЗ

Динлерин, Тиллерин, Джуртларын да

Билмейме, джашайдыла къалай,

Нени юсюнден сёлешедиле ала?

«Ючден дагъан таймаз» деб, халкъ

Айтханды. Таяннганла́ о́л дагъаннга

Болалгъандыла Инсан, Миллет.

Ол ючюсюнден бирин тас этсе да –

Халкъ халкълыгъын тас этиб тебрейди,

Тас этиб тебрейди адамлыгъын адам.

Динни-тилни-джуртну бирлигиди

Билген кюнюмден бери аны

Дин-тил-джурт ючюн этеме къазауат.

Аладан бирин тас этиб,

Алдаргъа кюрешмесин халкъны –

Алдатмаз кесин тарихни билген.

Джаннга огъуна керек болады тёнгек.

Къураргъа Миллет Юйлерин – Эллерин.

Эл а – динсиз, тилсиз, джуртсуз болурму?

Диним деген да, тилим деген да, джуртум деген да,

Динни-Тилни-Джуртну бирлигиди

Этген: халкъны – Халкъ, адамны – Адам.

Ючден дагъан таймаз:

Тауубуз – Минги, ташыбыз – Къадау.

Аласыз – бизге джокъду джашау.

Десек: Дин-Тил-Джурт

Аланы берген Аллахды бизге.

Аланы къоруу, сакълау – борчду бизге.

Ким Хакъ сёз бла, ким Акъ сёз бла

Ючден дагъаннга таянайыкъ –

Ол тюлдю таярыкъ, оюллукъ.

 

КЪАДАРЫМ

Меннге тыш джуртда

Джылны джарымы – джаз,

Джарымы – къач.

Къыяма къышдан

Кетдим, зулмугъа

Туралмай тёзюб.

Мында да –

Джетмейди джылыу,

Кёрмейме кюн.

Къыш чилле,

Бирчады хауа,

Тюрленмейди джукъ.

Къышым бла джайым

Сууукъдан, иссиден да

Кетгенме узакъ.

Кёб къыйналсам да

Болама тансыкъ

Энтда алагъа.

Джылым этилгенди

Къалгъа́нла анда

Сууукъ бла исси.

Мында уа къуру

Джандетде турсам да,

Азды къууанч.

Кюннге, къаргъа,

Малкъаргъа,

Къарачайгъа да,

Болмасам тансыкъ –

Алай а, со́рма

«Нек къайытмайса?» деб.

Буйрукъ болмай

Ёталлыкъ тюлме,

Излесем да, чекден.

Джай чилле, къыш чилле –

Сакълайла мени

Джуртда, элде.

Бири кюйдюрюр,

Къызбай тюл эсем да,

Мен тюлме батыр.

Ол экисинден

Билеме: ючден

Дагъан таймазын.

Дин-Тил-Джурт –

Кетгенме джуртдан

Дин-тил бла мен.

Ол эки къанат

Кёрюрюбюз, ангыларбыз

Кёкню да, джерни да.

Къайтарырла

Къартайыргъа да

Къоймазла ала.

Меннге тыш джуртда

Джыл джартыды мында –

Къуру джаз бла къач.

Эсим да, ангым да

Тёнгегим – мында,

Анда уа – джаным.

Джурт келмез бери,

Мийик джуртуму

Кюню бла къары,

Къамата кёзню,

Мухаджирлик да –

Дунияча эски.

Кесим къайытмам,

Андады мени

Джууугъум, ахлум.

Ёзге, назмуму

Табылмай къалсады

Ёлтюрлюк мени.

Тил Терекни сакъларгъа

Джуртда Джангыз Терекмиди –

Мени къадарым?!

Къайда да Джангыз Терекмиди

Мени къадарым?!

 

АКЪ СЁЗДЮ ПОЭТНИ АГЪЫ

Акъ Сёздю

Болсагъыз

Аны къонагъы,

Излемегиз

Поэтни

Ёмюрлюк ораза

Акъ Сёз а –

Сары ашы аны.

Таза джанны

Дагъыда аны

Джарыгъыды Акъ Сёз.

Таугъа, Тангнга

Кюч бере саннга,

Кюч бере джаннга,

Джашайды Акъ Сёз.

 

ДЖАРАЛЫ ДЖУГЪУТУР, ДЖАРАЛЫ ТАШ эмда

ДЖУРТДА ДЖАНГЫЗ ТЕРЕК

Сёзню да барды джаны –

Алай а, Сёзге

Джан салгъан кимди? Сизге

Аны айталлыкъ Кёкдю джангыз.

Бир джукъ да болмайды ансыз.

Алайсыз,

Джаралы ташы Къайсынны,

Джангыз Тереги Билалны

Адам тилде сёлеши́рмелле,

Джашау ючюн сермеши́рмелле?

Юлюш этмесе джанындан шайыр,

Юзюб кесини ёзюнден-джанындан,

Тынч тюлдю. Поэтни джаны

Алай эте, тауусулса,

Сёзге-назмугъа кёчюб бошаса,

Къуру тёнгеги къалады аны.

Джаны чыгъыб бошаса, тёнгек

Ёре турукъча, ауады джерге.

Аны ашыгъыш салалла кёрге.

Сын ташындан а къарайды джаны –

Чыммакъ акъ сёзю-назмусу аны.

Ёзге,

Келирге керекди буйрукъ Кёкден.

Байламлы болургъа керекди Кёк бла джюрек,

Тилленир ючюн кийик, таш, терек.

Джанлы, джансыз эсе да табигъат,

Аллах аны

Шайырлагъа этгенди аманат.

Туугъан джуртуду шайыргъа джандет.

Мийик минарадан – Минги Таудан – къычырады аны,

Харам джукъудан уята дунияны.

Кийикде, ташда, терекде, сёзде –

Джаралы джугъутурдан къарайды Кязим.

Джаралы ташдан къарайды Къайсын.

Джуртда Джангыз Терекден къарайды Билал.

Ташны джаралары болсала сау,

Джаныуардан къутулса кийик,

Аны да кёлю – къаясыча, мийик.

Балтадан, мычхыдан къутулса терек,

Бек джуууукъ болады анга да Кёк.

Саумуду джаралы джугъутур?

Саумуду кесилген Терек?

Саумуду Ата джурт?

Джанларындан юлюш этиб,

Сиз,

Кюрешдигиз

Ана тилни этерге ёлюмсюз.

Кюрешдигиз уятыргъа узакъны, джууукъну.

Джер джюзюню хакъсыз халкълары ючюн,

Къалам бла, сауут-саба бла да этдигиз къазауат.

Сизникимиди, билмейме, дуния-ахырат.

Къарагъанлай а турасыз сиз

Джаралы Ташдан,

Джуртда Джангыз Терекден.

Огъесе, кесигизмисиз

Джаралы таш,

Кесилген Терек да Джуртда?

 

КЪАЧХЫ ТАБИГЪАТ ДЖАЗДЫРГЪАН НАЗМУ

1

Джаз ала учунуб джазгъан назмуларымы,

Къанат таууш этиб озгъан джылларымы,

Джокъду амал къайтарыргъа артха.

Къач ала терекден акъгъан чапракъла

Китаб бетлеге ушайдыла ала,

Аланы теблеб, болмайыкъ гюнахлы.

Джылтыргъан, чачылгъан китабха ушайды къач:

Джангыз Терекде, джалан терекде джокъду къууанч –

Балалары чачылыб, къалгъанчады кеси.

Джокъду терекде чапракъ да, чыпчыкъ да:

Джюуюлдемейле, джырламайла чыпчыкъла...

Джа́ным, сен да, тёнгегингден чыкъ да,

Кетчи ызларындан къанатлыланы,

Алай а, ала кёчген джер сеннге неди?

Сени джуртунг, ёмюрлюк джуртунг – Кёкдеди.

Къач келгенди – меннге тюл – табигъатха,

Байламлыды табигъат бла джюрек да.

Эшта, аны ангылай болур Кёк да.

Ангыласа да, болджалсыз, алмаз мени.

Адам улуну да ашыра маджалын,

Джашарыкъма, джетгинчи аджалым.

Джыр-назму къудурет кетсе менден,

Ушарыкъма кесим да – сезеди джюрегим:

Джашаса да – эртде кесилгенди – Терегим...

2

Булчукълары турсала да, алкъын, джашиллей.

Аны билмей даулашалла джахилле,

Олду бютюн мыдах этген джюрекни.

Джан тамыры кесилгенликге эртде,

Не заманда къарасам да Терекге,

Билеме, аны болмагъанын сау.

Ёре турукъ болуб бошагъынчы Терек,

Башыбызда джашнайды, кюкюрейди Кёк –

Анга не – Ол тюлдю ёллюк.

Джети къаты, джети джаны барды Аны...

Терекге къарасам, кёреме алда

Ахырын джашауну, заманны, дунияны...

Джуртда Джангыз Терек да тюшеди эсге.

Адам кеси кесгенди аны –

Сора, къалай къалыр Ахырзаман келмей бизге?

Джангыз Терекни кесгенди мурдар,

Башыбызгъа этмейбиз мадар,

Къадар болмагъаны анданды.

Эм узакъдагъыды эм джууукъ да бизге,

Бу къач ала – къанатлысыз, чапракъсыз,

Бютюн джансыз эмда бютюн джакъсыз

Кёрюнеди, сау болса да, Терегим.

Чапракъларын агъыза юсюме,

Сын ташча, сюеледи Терегим.

 

СЁЗ БЛА АЙТАЛЛЫКЪ ТЮЛСЕ ДЖЮРЕКДЕГИН

Кёз ырхыны ызындан сёз ырхы,

Сезимни, сёзню, макъамны да джаратхан, джашнатхан

Дуния джандети – биз джашагъан джер.

Тенгизледен таулагъа дери,

Къалюбаладан Ахырзаманнга дери

Сенсе бизни Тамгъабыз, Байрагъыбыз, Орайдабыз.

Къой, тынгылайыкъ, керек тюлдю сёз.

Кёлюбюз, таулача кёлтюрюлгенди,

Кёкге джетгенди, Кёкге тенг болгъанды –

Джуртубуздан башха джандет керек тюлдю бизге.

Сёз бла айталлыкъ тюлсе джюрекдегин.

Макъамгъа саллалыкъ тюлсе кёлдегин.

Бизден эсе, мёлеклеге джараулу, алагъа тыйыншлы

Кёк-Джер чегинде Ата джуртубуз, Джер джуртубуз бизни.

 

ТАШ БЛА ТЕРЕК

Аны́ ючюн меннге

Таш бла Терекге

Мен этге́нме некях.

Джурт бла Халкъны

Джурт-Ха́лкъ бирлиги

Бегиси́н таулада.

Джер бла Кёкню

Джан бла тёнгекни

Бирлиги́лле ала.

Эм кючлю сауут –

Ала бла болса,

Хорланмаз адам.

Таш бла Терекде

Таш бла Терекде

Барды алам.

Ташда кёрлюксе

Терекде уа –

Нюрюн Китабны.

Джер-Кёк бергенни

Аны джазыуун

Джазарыкъды Къалам.

Учарча Кёкге,

Кёргюзюрюкдю

Джолун да Китаб.

Кёкден болсала да

Ташдан, Терекден да

Туралла къараб.

Ким , не къарайды

Ким, не къарайды

Таш бла Терекден?

Сакъ, джакъ болмасакъ

Бизге джол джокъду

Джети къат Кёкге.

Билмесек окъуй

Джахиллик кючлемей

Къоймаз джюрекни.

Къара таныу

Ол башланады

Таш бла Терекден.

Мен къарайма

Ушайдыла:

Терек – «Алиф»-ге,

Таш да – «Я»-гъа.

Бурулады

Мени кёзюм бла

Дунияны

Таш бла Терекдиле –

Ишекли болгъан

Бар эсе анга –

Ийнанмагъан бла

Даулашыргъа керекмиди?

Джер, Кёк да

Башланалла ала

Таш бла Терекден.

Таш бла Терекденбиз

Ёлюрюнг келе эсе,

Аланы бирликлерин юз,

Кесинги да аладан юз.

Сау болуб

Ала бла болуб

Баш бла джюрек,

Халкъгъа, Джуртха да

Таш – къадаулай къалыр,

Терек болмаз къуу.

Сау болуб

Ала болуб

Джан бла тёнгек –

Сакъланныкъды,

Айнырыкъды

Хар небиз да.

Адамлыгъыбыз,

Ётюб тёрге,

Бетибиз къарамай джерге,

Ахырзаманнга дери

Джашарыкъбыз

Кесибиз да.