DjetiWord лайпанланы билал

Тели къайырды ол маскечик:

аш берген къолну да къабады — 

тели къайырды ол маскечик.

Ёлтюрелле деб, къоркъама аны — 

Къатымдан иймей тургъанма — 

къычырыгъы буза дунияны.

Къабаргъа кюрешеди мени да,

Дау айтады джерге да, Кёкге да — 

не этгин, къылыгъы алайды.

Маске болгъаны шашдырады аны — 

Къалай сау этгин алыннганны — 

сынагъанма тагъыб да, ийиб да.

Мазаллы гаджи озады къаты бла,

Джарлы маске акъылдан шашады — 

санайды итни, итге тюл, къахмеге.

Башха гаджи да ётеди къаты бла,

Маске да излейди болургъа аны бла — 

Бар деб бошлайма аны сынджырдан.

Алай а анга джетмейди кёзюу — 

Зауаллы маскеге къарайма — 

танылмайды хамхоту, кёзю.

Аны бла къозу тилде сёлешеме,

ачыуун менден алыргъа кюрешеди...

бош кюреше болурма аны бла.

Иш тёнгекде тюлдю, джюрекдеди.

Маске джюрек адамда болса уа — 

айырады аны адамлыкъдан.

Джюрек тар болса, зар болса — 

Адам болургъа унамадынг — 

энди, маске, сюйгенингча бол.

 

ТЁНГЕКДЕН АЙЫРЫЛГЪАН ДЖАН

Тейри адамы да — къартаяды,

Заман къобаны да таркъаяды,

Таркъаяды ичер сууум.

Тёнгекден чыгъыб джаным,

Бираз солуу да алады,

къаяда къонуб терекге.

Бу тюрлю къанатлыгъа

Сорургъа уа базмайдыла

Излеселе да билирге джолун.

Ийнакълай къаяны, терекни да,

Чамландырмазгъа кюреше кёкню да,

къайытырча болады Джерге.

Джашил нюрге бёленибди ол,

Бу ариулукъдан хапарсыз эди джан,

Аллах тёнгекден алгъынчы.

Энди уа — айырылады андан — 

Не этсин къыйналмайын джан,

эркин тюлдю ол да кесине.

Минги Тауну башында къаргъа

Тюбейди анда минг-минг джаннга,

сора, джыяды эсин.

Кетеди, джарыкъдан да терк,

Барады этгенлей тилек

Джерде къалгъан дуниягъа, халкъгъа.

Джердегиле эшитселе эди

«Кюрешигиз джашаргъа, джашаргъа,

айырылгъынчы джан тёнгекден».

Узаяды, ташаяды джан,

Андан арысы — бары тубанда...

джер ёмюрюм бошалады алай.

 

ДЖАНЫМ ДЖЕТСЕ АЛЛАХХА

Келген джолум — тар, къая.

Ичер сууум — таркъая,

халкъыма айтама мен:

...къалды тутулуб тилим...

айтхынчы джетди ёлюм.

Къутхарлыкъ — джуртну, халкъны — 

Ай айтхынчыннга аны,

джетиб къалды да ахыр.

Къарайдыла басыныб,

Излейдиле ангыларгъа

айталмагъан сёзюмю.

Сора, бары, тюнгюлюб,

Бошамасам да ёлюб,

тёнгекден чыгъады джан.

Сёз къалады айтылмай.

Алай болса ахырым,

къычырмазмы къабырым?

Не этейим, дунияда

Ай-тал-гъа-ны-мы да — 

алмадыла къулакъгъа.

Сын ташыма кёчеди

Джаным баргъан Кючденди

энди умутум джангыз.

Джаным джетсе Аллахха,

Аллах эшитсе аны — 

къутхарыр Джуртну, Халкъны.

 

СЁЗ ДА — АДАМЧАДЫ...

1

Къайсы бирибизча, Сёз да арыйды.

Алай а, ёллюкдю — тохтаса айтылмай,

джюрюмесе — ёледи сёз.

Джокъду башхасы — адамчады ол да.

Тюлдю мамукъдан ол келген джол да,

адамгъа, анга да къыйынды джашагъан.

Тюбегенме — джукълаб тургъанына сабийча,

Учханын да кёргенме къанатлыча...

барды джаны Сёзню да.

Сёзюбюздеди ёзюбюз бизни.

Сёзюн ёлтюрген — ёлтюреди ёзюн.

Сёздю джашатхан бизни.

Бизбиз джашатхан сёзню.

Айырылгъанлай сёзден

2

Ёзге,  ёлтюрген аны — 

Заман тюлдю — кесиди адам.

Сёз да болады талкъ.

Заман тюлдю — кесиди халкъ.

3

Сёз сюеледи ёрге.

Заман бойсунады бизге.

 

АКЪ СЁЗДЮ ДЖАНДЕТ

Акъ сёздю джандет.

киреди поэт.

Ёлсе, къалса да — 

андады поэт.

Дуния малгъа къаратыб кёзню,

къысылса уа,

анга махтаула салса уа,

аны джырын джырласа уа ол — 

урлукъду аны къачы Сёзню,

джандетден къысталлыкъды ол.

 

КЁКГЕ ЧЫГЪАР ЮЧЮН

Бир-бир эркиши тиширыуну басхыч этиб,

Керти эркиши уа тиширыуну къанат этиб,

бирге учалла джети къат Кёкге.

 

МЕНГИР

Атса да танг,

тенгиз джагъадан

къараб таулагъа,

сюеледи менгир.

Таудан

тенгизге джетиб,

андан да ётюб,

ызына уа къайыталмай,

сын болуб къалгъан — 

кимди экен ол?

Къанатлыла да аны башына,

къарайдыла ол бир джагъада

чыммакъ акъ таулагъа.

Менгирни гитче къарнашыча,

чайкъала тургъан тенгизни башы бла

таулагъа къараучанма мен да.

Сюелеме.

къарынача Минги Тауну,

Буз тенгизге кёмюлеме.

Билеме: талай джылдан — 

табылмаса джол да башха,-

мен да буруллукъма ташха.

Тилсиз да, сангырау да болады адам

Кёз да болады сокъур,

Ата джуртун турмаса кёре.

Атса да танг, келсе да ингир,

Минги Таугъа къараб,

сюелебиз - мен бла менгир.

Ётеди кюн,

Къайсыбызбыз адам,

къайсыбызбыз менгир?

Кёгереди тенгиз,

Къайсыбызбыз ёлген,

къайсыбызбыз сау?

Чайкъалады тенгиз,

Джуртсуз, халкъсыз

бармыды джашау?

 

АРИУЛУКЪНУ КЁРМЕСЕ КЁЗЮНГ

Ариулукъну кёрмесе кёзюнг,

келмез илхам, ачылмаз керамат,

кёлге-джюрекге бителмез къанат.

Ариулукъну кёрмесе кёз,

ариулукъгъа ачылмаса джюрек,

адамгъа джууукъ къалай болур Кёк.

Бир ариулукъ кёрмеген кюнюнг да,

кетеди зыраф.

Тау, тюз, тенгиз — 

Гюллеге, къызлагъа да къара —  

нечик ариудула ала.

Гюллени джыя тургъан къыз,

нечик ариудула ала.

Ариулукълукъгъа ачылмаса кёлюнг — 

Ариулукъ къутхарады адамны — 

кесимде сынагъанма аны.

Къутхармасакъ ариулукъну биз да,

бирибиз да.

Ташны да болур джаны.

Терек да алай, тау суу да алай.

Тюз да алай, тенгиз да алай.

Табигъат ариуду. Адам

Ол джашатханча адамны,

адам да джашатыргъа керекди аны.

Алай сакъланныкъды джашау.

къутхарлыкъдыла дунияны.

 

ДЖАНГЫ ДЖЫЛДА ДА ЭСКИ САГЪЫШЛА

Эки дунияны да джаратхан — Аллахды.

бу дуниягъа да табсыз сёз айтмам:

эки дунияны да джаратхан — Аллахды.

Къадар бизден болса да кючлю,

эки дуниядан да юлюшлю

болурча. Джулдуз бла Ай

сын ташыбыздан да къарарча,

Ёзге,

Ёлюм деген къуршоудан-чекден.

Джокъ болуу бла — неда — джаханим бла

Ёлюмге, отха да элтмез ол,

джашасакъ — Китаб бла, Билим бла.

Джаны саулай джандетге кирирге

Джандет Юйню уа кеси ишлерге

ангысы-эси джетмезми аны?

Джандет джуртунда джандет Юйюн

ёлсе-къалса да — джандет эшиги

ачылырмы? Ишеклиме анга.

Аллах берген динин, тилин,

джандет Джуртун джандет Юй этиб,

Миллет болуб джашамагъаннга — 

Аллах къайтара да джандет джуртланы

Берилгенни сыйлай, сакълай билмеген — 

болалырмы адам да, халкъ да?!

Джурт, тил берилгенди бизге,

Къалам, Китаб берилгенди бизге...

не керекди андан сора?

Дагъыда,

оноуубузну эталмай эсек,

Хакъ джолда баралмай эсек — 

Сора,

барындан да къаллыкъбыз къуру.

Боллукъ тюлдю Джуртубуз, Элибиз да,

Къаллыкъ тюлдю динибиз, тилибиз да — 

Башхалагъа боллукъбуз къул.

Къара таныгъанлыкъгъа, окъуб,

Аллах буюргъанча джашаялмайбыз — 

тамблабызгъа къарайма къоркъуб.

Юлгю тюлдюле бизге Шаркъ не Баты — 

Барыр ючюн алгъа —

къайытыргъа керекди артха:

Ал Сёзге, Къаламгъа, Китабха.

Алайсыз,

кириб чарсха-тубаннга — 

кетерикбиз джардан-къаядан.

Болурму къайгъы андан уллу?

барады — къайры — адам улу?

Халкъыбыз да къайры барады бизни?

 

ДЖАШАРЫКЪДЫ АДАМ

Сууугъанма адамладан.

чыгъама таугъа, киреме суугъа.

Чегетде айланама. Ийнанама

болгъаныма: тауну бир ташы,

къобанны бир толкъуну,

Джангыз Терек неда

бир къазакъ бёрю.

Кёлюм чыкъгъанды адамладан.

ташла не да терекле — 

башха-башха неда биригиб,

адамгъа къазауат ачсала,

аланы джанларында боллукъма мен да,

мен да — адам кесген терекни джаны...

Адам ёлтюрген кийикле, джаныуарла,

бары тирилиб, Соруу кюн

адамны джууабха тартсала,

не джууаб этерикди ол?

Джуртда Джангыз Терекни руху — мен — 

тау этегинде, суу бойнунда, тенгиз джагъасында,

къумлада, бузлада, Европада, Азияда,

Америкада, Шаркъда, Батыда...

Мен — Джуртда Джангыз Терек,

айлана келиб, ёмюр аягъында

тюбейме Къарачайны Къадау Ташына — 

Джырчы Сымайылгъа.

Сора тирилеме. Джангыдан

Чапракъланыб,

Толкъунланыб, тауушланыб,

учады Къобан суу.

Терекге, Къобаннга да тынгылай,

джумшайды Къадау таш.

Минги Тауну джырлайды Къобан,

Джангыз Терек этеди эжиу.

Ташха, Терекге, Къобаннга да — 

къууанырча келеди кёзюу.

Болгъан къадарда

джашарыкъды халкъ,

джашарыкъды адам.

 

ТАБИГЪАТ ЮРЕТЕДИ

Табигъат джол кёргюзеди бизге:

Сугъара тюзлени, барады джертин,

ызына уа къайытырыкъды кёктюн.

Къайытырыкъды Джуртха —  

къучакъларыкъды Джуртну

джангур болуб, къар болуб.

Къобанча кетеди тёнгегим-саным — 

Тёнгегим къайытмаса да, шийирим-джаным

къайытыр — поэтни къадары алайды.

Табигъат юретеди:

болургъа сабыр

къууанчда, къайгъыда да.

Джашнагъан джюрек ушайды

къаяны эрнинде

акъ чакъгъан терекге да.

Джерден кетгенни — кёреме кёкде,

экисинде да джашайма мен а,

табигъатха ушайма мен а.

Кетеме сууча,

Ёле, тириле — 

джашай барама.

Кёзден кетсем да,

Къара таныгъаннга — 

Акъ сёзме мен.

Сёлешген адам — 

Кёрюр ючюн а — 

буругъуз кёзню...

 Къайрымы? - Кёкге.

Къайрымы? - Джюрекге.

Джашнагъан Кёк,

джашнагъан джюрек — 

Акъ сёз деген олду.

Табигъатны акъ чакъгъан кёзюую — 

Джол кёргюзеди  табигъат бизге.

Аны джоругъу джашайды сёзде.

Сёз-табигъат кёргюзеди джол.

Андан чыгъыб, кетсек узакъгъа,

Къайытмасакъ сёзге-табигъатха — 

ёлюм деген, ахыр деген олду.

 

ДЖАРЫКЪ

Джаныуар сюеди къарангыны,

Аллах джандыргъан чыракъны — 

Кюнню да — сюеме андан.

Джанма къоюгъуз чыракъны — 

Къабырда да табарыкъбыз къарангыны,

джарыкъны уа — ёмюрде да.

Минги Тауну да сюеме артыкъ,

Джарыкъ бергеннге разыма бютюн,

джарыкълыкъгъа джаяма къучакъ.

Кюрешигиз болургъа джарыкъ,

Акъ назмуму кюрешеме джазыб,

къууанырса деб, Акъ сёзюме, сен да.

 

АЛЛАХ ДА КЮЧ БЕРИР БИЗГЕ

Кавказда

Болургъа кюрешсек алача,

Аллах да кюч берир бизге.

 

НАЗМУ

Назму юзюк хапарда — 

назму юзюк хапарда — 

назму юзюк хапарда — 

кюнбетге ушай эсе хапар — 

хапар — къобан эсе, тенгиз эсе да,

кёрге-къабыргъа келтирсе уа хапарны ахыры,

сын таш болуб сюеледи назму.

 

ЁЗДЕН ЭТИБ ДЖАРАТХАНДЫ АЛЛАХ БИЗНИ

Бизде — Кавказда — къул адам, къул халкъ джокъду.

Дуния мал бла, къуллукъ бла терилтиб,

бизни къул этерге излеген кючле бар эселе — 

джангыладыла: бюгюллюк халкъ тюлбюз биз.

Ким суудан, ким къумдан, ким топуракъдан

таудан-къаядан-ташдан джаратылгъанбыз:

бюгюллюк халкъ тюлбюз биз.

Къуллукъ ючюн, дуния мал ючюн

ала бизден тюлдюле,

кавказлы тюлдюле ала.

Шыйыхла, джигитле джуртуду Кавказ.

Бир Аллахха этебиз къуллукъ,

хакъ джолну кёргюзтгенди Аллах.

Сюргюнде да болмагъанбыз къул — 

Кавказда къул адам, къул халкъ джокъду,

боллукъ да тюлдю:

бизни ёзден этиб джаратханды Аллах.

 

ДЖАШАТХАН МЕНИ

къоркъуулу болсала да дуния, ахырат,

намаз, назму, табигъат.

Адамла джаргъан джюрекге

Кёб адамдан джууукъла меннге

акъ тау, тау суу, чегет.

Намаз, назму, табигъат

джанымы этелле азат.

Намаз, назму, табигъат — 

Рухум алада турлукъду,

тёнгегими къаушатса да ёлюм.

 

КЪАБЫЛ БОЛМАЙ ЭСЕ ТИЛЕГИНГ...

Бош затлагъа ийдим заманны,

Биле тургъанлай гюнахны, харамны,

сакъламадым аладан кесими.

Алай а, башхалагъа

Кесими тюл, башхаланы

кюрешдим тыяргъа  гюнахдан, харамдан.

Башхалагъа тиледим Аллахдан

Къалай болур эди тилегим къабыл

гюнахха батыб турсам кесим.

Тилеклеринг болмай эселе къабыл — 

Таза болмасала тёнгегинг, джюрегинг — 

толлукъ тюлдю бир деб бир тилегинг.

 

КЁРЮНЮУЛЕ

Намаз дегенлей — джангы Ай бла джулдуз;

Джурт-Халкъ дегенлей — Минги Тау;

ислам дин дегенлей — 

ля иляха илляллах мухаммадун расулуллах;

Унух файгъамбар дегенлей — 

суу ахырзаман бла кеме;

Исса файгъамбар дегенлей — джор;

Шамил шыйых дегенлей — Кавказ къазауат;

Кавказ поэзия дегенлей — Къайсын, Расул;

Хакъ сёз дегенлей — Къуран;

ПОЭЗИЯ дегенлей — бары да.

 

УШАМАГЪАНЛА ДА ДЖУГЪУУЧАНЛА БИР-БИРИНЕ

Ушаш сёзлени ким да тагъар бир-бирине.

поэтлигинги излей эсенг сынаргъа — 

ушамагъанладан къурачы сен назму.

Хуна — хунагъа джарашмагъан ташладан къалачы,

Къазакъ бёрюледен джыйчы сен джыйын — 

джуртну, халкъны душмандан сакъларча.

Ушамагъанла да джарашалла бир-бирине:

Мен къараучанма сеннге эмда кесиме:

ушамагъанла да джугъуучанла бир-бирине.

 

ДЖАШАРЫКЪБЫЗ КЪАЛЛАЙ БИРНИ ЭНТДА САУ?

Сахнада ойнайдыла ала,

Кёб турмай оюллукъду мекям —

сау къалгъан боллукъ тюлдю аладан.

Боллукъну сезеди да джюрек,

Оноу этиб бошагъан эсе Кёк,

джазыуундан къалай тыйгъын ёллюкню?

Минг-мингджыллыкъ джолу тауусулады,

Джашау джилтин джукъланса Аламда,

ким биледи, ол джанармы джангыдан?!

Ёле тургъан Ана тилиме къараб,

Ёле тургъан тиллени, халкъланы къутхармагъан

дунияны — кесине да келликди къыш.

Хар ёлген тил бла, халкъ бла

Сёлешемилле экен мёлекле Хакъ бла

адам улуну къайгъырыб джазыууна?!

Кеси ёлюмю бламы ёллюкдю дуния,

Джашнайды Кёк, чартлайды элия — 

джашарыкъбыз къаллай бирни энтда сау?

 

ЗАМАН НЕДИ?

Кюн къысхагъа айланнганды,

Заман неди? Кёз байланнганды,

Мен не излейме къарангыда?

Тюненем — таянырча тюлдю,

Эки дунияны арасында

заманым тохтагъанды арыб.

Ата джурту бла Ана тилин

не этеме дунияда джашаб да,

Сёзню джокъ эсе хайыры.

Ёлюмню сайлагъан халкъны

Дагъыда кюрешеме джазыб —

кёр къазгъан кибик ийне бла.

Дагъыда барды умут:

бизни да къоймаз унутуб — 

миллетни ызына  тирилтир.

«Мадар этсегиз — къадар этерме»,-

чайкъалама дуниядан кетелмей,

джашау тилей халкъыма, тилиме.

Илинеме таугъа, Бийнёгерча,

Халкъны тирилгенин кёрюрча — 

ол насыбны бер, Аллах, манга.

Сора, сюйгеним — чыммакъ Акъ сёз — келиб,

Халкъым, тилим къалмасала ёлюб,

мен — ёлсем да — алада джашарма.

 

ПОЭТНИ СЁЗЮ ДА ЭТЕДИ УРУШ

Фахму бере, айтханды Кёк:

Тейри адамындан да бек,

Тил адамыды поэт.

Сёздю Тейриси поэтни.

Таныгъанлы да «алиф»-ни, «ба»-ны,

Сёзге къуллукъ этеди поэт.

Поэти болмагъан халкъ,

Ахыр поэти ёлгенлей,

тилге, халкъгъа да келликди ёлюм.

Алай а тилден алгъа,

Дин къазауатда ёлгенлеча,

ол да боллукъду шейит.

Тилни марагъан — поэтни марайды,

Поэтни сёзю да этеди уруш,

къутхара ёлюмден миллетни, Элни.

 

БЫЛЛАЙ БИР КЪОРКЪАМА НЕГЕ?

Бизден уллуракъ халкъла да

Сора, «миллетим, джуртум»,- деб, 

тюзмюдю къоркъгъан, къыйналгъан?

Адамлачадыла халкъла да — 

Адамла кибик, ала да

Илинмек аджалны да билелле.

Быллай бир къыйналама неге

Излемегеннге ёлюрге — 

ёмюрде да келмейди ёлюм.

Джуртум, тилим демей эсе халкъ,

дуния малдан баш кёрмей эсе Китабны — 

къайдады да къара таныгъанлыгъы аны?

Окъугъанлыкъгъа Аллахны Сёзюн,

Санасанг — кёбдю алим.

Сынасанг а — джокъду билим.

Халкъны  ангысы, саны

кимден кёрейик:

Башчыларынданмы? Айдынларынданмы?

Огъесе, имамларынданмы?

Ала — барсала Джолунда Хакъны — 

Хомух болсала уа ала — 

халкъ башлайды къуруй, чачыла.

Ёсмей эсе халкъны ангысы, саны,

Сора, къарыусузду дини, иманы — 

сора, джокъду аны

Башчысы, Айдыны, Имамы.

Ол ючюсюн ёсдюрмесе халкъ — 

Халкъ джыймаса ангысын-эсин — 

уллуракъ халкълагъа джутдурлукъду кесин.

Быллай бир къоркъама неге

Излемегеннге ёлюрге — 

ёмюрде да келмейди ёлюм.