Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ «Адамның бақыты-балада» деген екен
Психологиялық-педагогикалық көмектің процесінің құрамдас бөліктері, негізгі міндеттері, формалары мен үлгілері
жүктеу/скачать 0.75 Mb.
|
| 1.2 Психологиялық-педагогикалық көмектің процесінің құрамдас бөліктері, негізгі міндеттері, формалары мен үлгілері
Кеңес беруші психологтың клиентпен әңгімесі мыналарды қарастырады: 1. Клиенттің жеке басы және оның тәжірибесі; 2. Психолог-кеңесші тұлғасы оның дербес және функционалдық формацияларының бірлігінде; 3. Клиент пен психологтың өзара әрекеттесуі. Қарым-қатынастың өзі клиенттің психологиялық көмекке жүгінуіне себеп болатын сыртқы жағдайлардың әсерінен құрылады. Егер адамның «адамнан адамға» жүйесінің басқа мамандықтағы маманға, мысалы, дәрігерге, бастыққа, мұғалімге немесе сатушыға және басқаларға жүгіну жағдайларын және психологиялық көмекке жүгіну жағдайын салыстыратын болсақ, бір қарым-қатынастарындағы айырмашылықтарды байқамай қалуы мүмкін емес. Басқа байланыс кәсіптерінің өкілдеріне жүгінген кезде клиент: · Нені қалайтынын біледі; · Осы мамандықтың өкілімен қарым-қатынас нормаларын біледі және көбінесе осы саладағы маманмен қарым-қатынас жасау тәжірибесі бар; · Өзінің де, маманның да жауапкершілігі мен шектеу өлшемін білдіреді (клиент емдеу нәтижесі тек дәрігердің біліктілігіне байланысты емес екенін алдын ала түсінеді, тіпті ең жақсы дәрі-дәрмектерді қолданған кезде де). Психологиялық көмек көрсету саласындағы жұмыста белгілі бір қиындықтар бар. Негізінен, олар мамандықтың ерекшелігімен және психологтың мәртебесі мен прерогативтерінің белгісіздігімен байланысты. Осындай қиындықтардың бірі – психолог жағдаймен емес, адамның өмірінде қалыптасқан құндылықтарының, көзқарастарының, тәжірибесінің бүкіл жүйесімен жұмыс істейді. Өмірдің мәнін түсіндіру клиенттің өмірлік жағдайын қиындатуы мүмкін. Барлық мамандықтарда тұлғааралық қарым-қатынастар ерекше рөл атқарады, дегенмен, кеңес беру жағдайында психологиялық көмектің тиімділігі процесінің динамикасына және клиентпен одан әрі қарым-қатынасына психологтың табиғаты мен жеке қасиеттері әсер етеді. А.А. Бодалев, бағыты мен сипатына сәйкес психологиялық көмектің бірнеше үлгілерін анықтайды: педагогикалық, диагностикалық, әлеуметтік және медициналық. Психотерапевтикалық деп те аталатын психологиялық модель адамның өзімен және қоғаммен қарым-қатынасындағы дисгармонияны қарастырып, ғылымның абстрактілі білімін емес, адам болмысының заңдылықтарын пайдаланады. Бұл модельді психологтар, психиатрлар және психотерапевтер өз жұмыстарында пайдаланады. Ресейде психологиялық модельді бастапқыда психиатрлар мен психотерапевтер әзірледі. Медициналық емдеудегі сияқты, бірінші кезеңде психологиялық көмекте де жеке түрде түсінілетін қасірет симптомы белгілі, ал оны түсінудегі психологиялық көмек қарым-қатынастың жалпы заңдылықтары мен психиканың құрылымына негізделеді. Екі шығарманың да мақсаты – осы азаптан құтылу. Психологиялық және медициналық емдеудің айырмашылығы азаптың сипатында - қанағаттанбау, қарым-қатынас сферасы, тұлғалық қасиеттер (өзін, жағдайды, басқаларды қабылдауда); әсер ету сипатында – коммуникацияда, өзара әрекеттесу ерекшеліктері мен коммуникаторлардың жеке қатынасында. Клиент дені сау, өзіне және өз іс-әрекетіне жауапкершілік алуға қабілетті адам болған жағдайда психологиялық көмекті мамандар көрсетеді. Психолог тәжірибенің қиындығын басты міндет етіп қояды. Бұл тәжірибелер клиенттің психологиялық ақпаратқа сынсыз қатынасына негізделуі керек. Осыған байланысты Г.С. Абрамова клиент пен психологтың өзара әрекеттесу міндеттерінің төрт түрін анықтайды: 1) Әлеуметтік міндеттер – адам әлеуметтік өлшемдер мен нормаларға («дұрыс – бұрыс») назар аудара отырып, өзінің тәжірибесін және басқа адамдар туралы психологиялық ақпаратты бағалайды. Бұл кезеңде клиенттің бағалау жүйесін өзгерту қажет, бұл оған мақсатты екінші жағынан көруге, стереотиптік мінез-құлық пен тәжірибеден алшақтауға мүмкіндік береді. 2) Этикалық міндеттер – клиент өзара әрекеттесу мақсатына өз қатынасын тұжырымдайды, өз көзқарасын таңдауды алдын ала нақты қояды («жақсы – жаман»). Психолог клиентке психологиялық ақпараттың динамизмін талдауға мүмкіндік бермейтін рейтингтік шкаланың шектеулерін көрсетуі керек. 3) Моральдық міндеттер – олар тәжірибелерді жақсылық пен жамандық критерийлері бойынша бағдарлаумен байланысты, нақты таңдауды талап етеді. Психолог клиентке осы критерийлердің шарттылығын және олардың әртүрлі адамдарға сәйкес еместігін көрсетуі керек. 4) Психологиялық міндеттер – клиенттің сол немесе басқа ақпараттың мәні туралы сұрақты қалыптастыруымен және белгілеуімен, мінез-құлықтың басқа түрлерін меңгеруге дайындығымен сипатталады. Клиенттердің көпшілігі психологпен әрекеттесудің әлеуметтік және этикалық міндеттеріне бағытталған адамдар. Психолог-кеңесшінің жұмысы нақты психологиялық көмек көрсетуге мүмкіндік беретін мәселені клиентпен бірге психологиялық тапсырмаға көшіру болып табылады. Психологиялық көмек көрсету процесі әртүрлі және ең алдымен оның сипаты маман шешетін мәселеге байланысты. Педагог психолог жұмыс істейтін тапсырмалар мен жағдайлардың санын атап өту маңызды. жүктеу/скачать 0.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|