I. тауарлы-материалдық Қорлардың есебінің аудитінің теориялық негізі

I. ТАУАРЛЫ-МАТЕРИАЛДЫҚ ҚОРЛАРДЫҢ ЕСЕБІНІҢ АУДИТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.

1.2 Тауарлы-материалдық қорлар аудитінің нормативтік құқықтық реттелуі.8

2.2 Тауарлы- материалдық құндылықтардың қоймадағы есебінің аудиті.......14

Осы курстық жұмыста келесідей мәселелер қарастырылады: бірінші бөлімінде “ Тауарлы – материалдық қорлардың есебінің аудитінің теориялық негізі, тауарлы - материалдық қорлар аудитінің мақсаты мен міндеттері, тауарлы - материалдық қорлар аудитінің нормативтік құқықтық реттелуі. Тауарлы-материалдық қорлардың есебінің аудитінің негізгі мақсаты- олардың есебінің дұрыс ұйымдастырылып жүргізілгендігін анықтау болып табылады. Өндіріс үрдісінде бірақ - рет қатысып өндірілген өнімнің өзіндік құнына құны түгелдей кіріп, оның материалдық негізін құрайтын тауарлы-материалық қорлардың алатын орны өте зор.

Екінші бөлімінде тауарлы – материалдық қорлар есебінің аудиті, тауарлы – материалдық қорлар аудитінің бағдарламасы, тауарлы-материалдық қорлар есебінің аудиторлық бағдарламасы қамтитын басты мәселелеріне тоқтала кетеміз.Оладың қоймадағы есебінің аудиті, тауарлы - материалдық қорлар, оларды жіктеудің, бағалудың және түгендеудің аудиті қаралады.

Аудитор тауарлы – материалдық қорлардың қолда барлығын тексерген кезде олардың нақтылы қолда бары туралы жеткілікті айғақ көлемін алу керек, бұл аудитордың түгендеуге қатысуы арқылы қол жеткізіледі.

Тауарлы- материалдық қорлардың қорытындыларының аудиті толығымен, зерттеліп қарастырылды. Аудитордан әр түрлі мақсаттарға қоймадан босатылған материалды құндылықтар бойынша бухгалтерлік жазулардың дұрыстығын мұқият тексеруді талап етеді.

Аудиттің маңызды сұақтарының бірі өндіріске шығысқа шығарылған материалдар ресурстарының дұрыс бағалануын тексерумен тығыз байланысты.

Өйткені материалдар әр түрлі көздерден келіп түсетіндіктен, олардың бастапқы қалдығын сатып алу бағасымен салыстырғанда арасында айырмашылық болуы мүмкін. Тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құны қорларды сатып алу, жеткізу, тасымалдау, дайындау, өнімді қайта өңдеу шығындарын қамтиды.

Өз кезегінде тауарлы-материалдық қорларды сатып алу бағасын, ауданнан, аймақтан алып шығу баждарын, жабдықтау, делдалық ұйымдарға төлеген комиссиондық сый ақыларын, тасымалдау-дайындау шығындарын және сатып алуға тікелей байланысты басқа шығындарын қамтиды.

Бұл тақырыптың негізгі масаты болып жоғарыда айтылған мәселеледі жан-жақты, мән мағынасын ашып көрсету табылады. Кейін аудиторлық қорытынды жасалып, ұсыныстар айтылады.

I.Тауарлы – материалдық қорлардың есебінің аудитінің теориялық негізі.

1. 
   Тауарлы - материалдық қорлар аудитінің мақсаты мен міндеттері.
   

Тауарлы- материалдық қорлардың есебінің аудитінің негізгі мақсаты- олардың есебінің дұрыс ұйымдастырылып жүргізілгендігін анықтау болып табылады:

• 
  олардың сақталу және пайдалану орындарындағы қозғалыстары мен нақты қолда барлығы туралы дәлелді мәліметтер алу;
  
• 
  олардың сақталу ережелерін қамтамасыз ету;
  
• 
  өндіріске жұмсалу номаларының сақталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  өндіріске қажеті жоқ материалдық ресурстарды табу, анықтау және оларды сату;
  

Тауарлы-материалдық қорлар баланста: материалдар 1310, дайын өнімдер 1340, тауарлар 1330, аяқталмаған өндіріс баптары бойынша жинақталып, оларға мынадай активтер жатады: шикізаттар, сатып алынған жартылай фабрикаттар (шала өнімдер) мен құрастыру бұйымдары, конструкциялар мен тетіктері, отындар, ыдыстар мен ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектері, қайта өңдеуге берілген материалдар, сондай-ақ шаруашылықтың негізгі қосалқы өндірістерінде сатуға шығарылған өнімдер түріндегі активтері және әр түрлі мақсаттар үшін сатып алынған тауарлар және есепті кезеңде технологиялық үрдіс аяқталмаған өндірістік шығындар да жатады .

Аудитордан әр түрлі мақсаттарға қоймадан босатылған материалды құндылықтар бойынша бухгалтерлік жазулардың дұрыстығын мұқият тексеруді талап етеді.

Аудиторлық дәлелдемелердің негізгі көздері мыналар болып табылады: бухгалтерлік есептің қолданыстағы заңнамасы, салықтар туралы және басқа да номативтік-құқықтық актілер, бухгалтерлік есеп стандарттары, қаржылық есеп стандарттары, есеп саясатының қағидасы, бизнес-жоспар, өндірістік бағдарлама, қаржылық есептілік, бухгалтерлік есеп тізімдері. Алғашқы құжаттардың ішінен дәлелдеме көздеріне мыналар жатады: смета, шикізат шығындарының нормасы, лимит картасы, жолдағы қағаздар, инвентарлық сипат, салыстыру ведомосттары, хабарлама, төлем құжаттарының көшірмесі, келіп түскен жүктер есебінің журналы, счет фактуралар, ішкі орын ауыстыруларға үстемелер, тауарлы- транспорттық үстемелер, жүктік кедендік декларациялар, сертификаттар, кіріс ордері, сенімхат және т.б.

Ішкі бақылаудың құрылымын түсіну үшін аудитор:

• 
  Тауарлы-материалды қорлар табиғатын анықтау мақсатымен, өткен жылғы жұмыс құжаттарына шолу жасау керек.
  
• 
  Тауарлы материалды қорларға бақылаудың қалай жүргізілгендігін зерттеу.
  
• 
  Қандай мәселе табылғанын зерттеу;
  
• 
  Құралған сауалнама бойынша персоналдардарға сурау жасау;
  

Оларды жақсы түсіну үшін деректі алғашқы құжатты тексере отырып, аудитор өзіне қажет мазмұн нұсқауларын айқындай алады.

Сипаттау есебін, құжат айналымын, ішкі бақылау сұрақтарын, сұраулар тізімін құру арқылы ішкі бақылау жүйесінің түсінігін құжаттай алады. Шаруашылық қызметтің және клиенттің ішкі бақылауын алудағы сұрақтар тізімінің үлгісін келесі кестеден көреміз.

Шаруашылық операцияларды орындау барысында болатынын бұрмалауларды ішкі бақылау жүйелері арқылы жою мүмкін еместігін аудитор біліп жүруі керек. Сондықтан ол керекті тексеру процедуларын өзінің тәжірибиесіне және пікіріне сүйене отырып қабылдайды.

Ол арқылы тауарлы-материалды қорлар аудитінде қандай бұрмалаулар орын алатынын анықтайды. Тауарлы-материалды қорлар есебінде орын алатын бұрмалаулар.
Тауарлы-материалдық қорлардың бухгалтерлік есебінде болатын бұрмалаулар

Кесте-1

Бұрмалаулар	тіршілік	толықтық	дәлдік	баға
Жабдықтаушылардан тауарлы-материалды қорларды уақтылы есепке, кіріске алмау.	х	х	х
Қабылданбаған материалды құндылықтарды шығысқа шығару	х	х	х
Бухгалтерлік есеп шоттарындағы нақты емес дебиторлық және кредиторлық қарыздың қамтылуы		х	х	х
Дұрыс құжаттарды жою салдарынан болатынн бұрмалаулар.		х	х
Бухгалтерлік есеп шоттары нақты емес, корреспенденция санының, аналитикалық есептің жоқтығы.		х	х
Жалған құжаттарды құру (келісім, накладной актілер)		х	х
Жеткізушілер есебінің өндірушілер есебімен сәйкес келмеуі. өнімді өткізу бағдарламасын және жеткізу мерзімінің мәліметтерін жақсарту үшін өндірістік бөлім мен өнімді өткізу бөлімінің арасында адекваттық коммуникация бар ма?		х	х
Материалдарды дайындауға кеткен өнімнің нақты өзіндік құнын дұрыс есептемеу		х	х	х
Материалды шығындар нормасының жоқтығы және сақталмауы.		х	х
Есеп саясатында қабылданған қорлар бағаларының нұсқауын сақтамау.		х	х	х
Бухгалтериядағы және өндіріс қоймасындағы материалды құндылықтардың қозғалысын салыстырмау.	х	х	х
Бар қорларға жылдық түгендеу жүргізуді сақтамау.	х	х	х
Қоймаларада қолданылмайтын материалды құндылықтарды көп мөлшерде сақтау. Аяқталмаған өндірістің қалдықтарын дұрыс бағаламау	х	х	х	х
Шығындарды есеп периодтарына дүрыс бөлмеу.		х	х

Шаруашылық қызметпен және тауарлы-материалдық қорлардың ішкі бақылау жүйесімен таныс болғаннан кейін, аудитор, бақылау тәуекелінің деңгейін алдын-ала бағалай алады. Ол үшін ол ұйымдастырушылық құрылымын талдай алады, яғни басқару және бағындыру, клиент жазбаларымен және құжаттарды зерттеу арқылы ішкі аудитті (қызметтік нұсқаулар, құжат айналымының кестесі, ішкі аудит жағдайы, стандарттар және ішкі аудит процедуралары және тағы басқалар.

Сондай-ақ аудитор орындаған процедура негізінде алған білімін, бақылау құралдары құрастырылғанын тексере алады. Келтірілген процедура нәтижесі аудиторға бақылау тәуекелін жоғары, орташа және төмен екенін анықтауға мүмкіндік береді.

Жоғарғы тәуекелділікте-процедура әдістемесі мәні бойынша тексеріледі.

Орташа және төмен тәуекелділікте-бақылау тиімділігіне сынақ құрастырылады.