Ислам тарихи вә он дөрд мәсумларын (Ә) ҺӘЈаты тәҺгигат групу бисмиллаһир-рәһманир-рәһим
жүктеу/скачать 0.78 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АШАҒЫДАКЫ СУАЛЛАРА ҸАВАБ ВЕРИН
- ОНУНҸУ МӘ`СУМ ИМАМ РЗА ӘЛЕЈҺИССАЛАМ
- ИМАМЫН ӘХЛАГИ ХҮСУСИЈЈӘТЛӘРИ
- ИМАМ РЗА (Ә) ВӘ ГАРДАШ НӘСИҺӘТИ
- ИМАМЫН ГУМ ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛМӘСИ
- ИМАМЫН НИШАБУР ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛМӘСИ
- ИМАМЫН МӘРВ ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛИШИ
- МӘ`МУН НӘ ҮЧҮН ИМАМЫ ХОРАСАНА ДӘ`ВӘТ ЕТМИШДИ
ИМАМЫН ШӘХСИЈЈӘТИАды: Муса Ләгәби: Казим Күнјәси: Әбүлһәсән Атасы: Һәзрәт имам Садиг (ә) Тәвәллүдү: Һиҹри 128-ҹи ил Имамлыг мүддәти: 35 ил Өмрү: 54 ил Шәһадәти: 182-ҹи Һиҹри-гәмәри илиндә Аббаси хәлифәси Һарунун әмри илә зәһәрләнәрәк шәһид едилди. Мәзары: Ираг, Казимејн шәһәри. АШАҒЫДАКЫ СУАЛЛАРА ҸАВАБ ВЕРИН1. Имам (ә) өз дүшмәнләри илә неҹә давранырды? 2. Имамын тәблиғат үсулу неҹә иди? 3. Имамы, биринҹи дәфә һансы хәлифәнин әмри илә Бағдада апардылар? 4. Нәјә ҝөрә Һарун Әли (ә) ханәданына гаршы пис рәфтар едирди? 5. Имам (ә) зинданда икән Һаруна нә јазды?
ТӘВӘЛЛҮДҮ148-ҹи Һиҹри-гәмәри илинин Зилгә`дә ајынын 11-дә Мәдинә шәһәриндә Мусәбни Ҹә`фәр әлејһиссаламын евиндә бир ушаг дүнјаја ҝәлди ки, атасындан сонра мүсәлманларын имамлығыны өз өһдәсинә алды. Бу көрпәнин адыны Әли, ләгәбини исә Рза гојдулар. Имамын әзиз анасы Нәҹмијјә иман вә үстүн ағыл бахымындан зәманәсинин ән ҝөркәмли гадынларындан бири сајылырды. Ушаглыг чағындан е`тибарән атасы имам Казим (ә) илә бирликдә иди. Имам Мусеји Казим (ә) һәмишә өз әсһабына белә бујурарды: «Мәндән сонракы имам, будур». Бу барәдә Мәхзуми белә демишдир: Ҝүнләрин бир ҝүнүндә Мусәбни Ҹә`фәр (ә) бизи чағырыб «сизи дә`вәт етдим ки, бу оғланын мәндән сонра мәним варисим вә ҹанишиним олаҹағына шаһид дурасыныз» - дејә бујурду. Имамын заманында боғуҹу шәраит вә шиддәтли тәзјиг һәмин мүһитә һаким олдуғуна ҝөрә сөзләринин ахырына белә әлавә етди: «Сизә дедијим сөзләр бурада галсын вә кимсәјә сөјләмәјин, бизим достумуз вә әсһабымыз оланлардан башга.»
Мәһәммәд ибни Әби Ибад, имам (ә) һаггында белә дејибдир: «Һәзрәт (ә) јајда һәсирдән, гышда исә јун фәршләрдән истифадә едәрди. Садә бир евдә јашајарды, лакин бајыра чыханда тәмиз вә тәзә палтар ҝејәрди. Гонаға һөрмәт едәрди. Бир ҝеҹә евдә јанан чыраг хараб олур, гонаг галхыб чырағы дүзәлтмәк истәдикдә, имам (ә) ону бу ишдән чәкиндирир вә өзү чырағы дүзәлдиб бујурур: Биз гонагларымызы ишләтмәрик». Имамын хидмәтчиси Јасир дејибдир: Имам (ә) бизә белә бујурарды: Јемәк једијиниз вахт әҝәр сизи чағырсам, хөрәјинизи јејиб гуртармајынҹа галхмајын». Имамын әсһабындан олан башга бир нәфәр исә о һәзрәтин әхлагы барәсиндә белә дејибдир: Бир ҝүн јад бир адам имамын евинә ҝәлиб: «Мән сизин достларынызданам, јохсул да дејиләм, лакин пулум гуртарыб вә гајытмаг үчүн хәрҹим јохдур, әҝәр бир аз сиз мәнә пул версәниз, өз шәһәримә чатандан сонра сизин тәрәфиниздән сәдәгә верәрәм» - деди. Имам (ә) галхыб о бири отага кечәрәк орадан 200 дирһәм ҝәтириб гапынын үстүндән она верди вә бујурду: «Ал буну, мәним тәрәфимдән сәдәгә вермәјин дә лазым дејилдир». Имамдан «белә етдин ки, сәни ҝөрмәсин?» - дејә сорушдулар. Имам (ә) онларын ҹавабында белә бујурду: «Белә етдим ки, ҝөзү мәнә саташыб утанмасын». Имамын әсһабындан олан Сүлејман дејибдир: Бир ҝүн һәзрәтлә евә ҝетдик. Фәһләләр ишләјирдиләр. Орада имамын танымадығы башга бир киши дә вар иди. Имам (ә) бујурду: «Бу киши кимдир?» Дедиләр: Ону бизә көмәк етмәк үчүн ҝәтирмишик. Бујурду: «Онунла мүгавилә бағлајыб муздуну тә`јин етмисинизми?» Дедиләр: Хејр, анҹаг јахшы кишидир вә нә гәдәр версәк, гәбул едиб е`тираз етмәз. Имам (ә) бу сөздән чох нараһат олуб бујурду: «Һәмишә сизә демишәм ки, бирини ишләтмәјә ҝәтирәндә әввәлҹәдән муздуну тә`јин един. Чүнки музду тә`јин едиб муздундан чох она пул версәниз, севинәр. Амма, әҝәр музду тә`јин етмәмиш, она муздунун үч гатыны да версәниз, елә ҝүман едәр ки, муздуну дүзҝүн вермәмисиниз.»
ГҮРУРЛАНМАӘһмәд Бәзәнти өз зәманәсинин танынмыш алимләриндән иди. О, һәзрәт Рза әлејһиссалама мәктублар ҝөндәриб вә о һәзрәтдән ҹавабларыны алдыгдан сонра һәзрәтин имамлығына е`тигад бәсләмишди. Бир ҝүн Бәзәнти Һәзрәтә белә деди: Хәлвәт бир саатда һүзурунуза ҝәлиб сизинлә данышмаг истәјирәм. Һәзрәт (ә) да онун истәјини гәбул едиб, һәтта өз минијини дә Бәзәнти үчүн ҝөндәрди. О ҝүн ҝеҹәјарысына гәдәр бир-бирләри илә елми мүбаһисә апардылар вә Бәзәнти өз мүшҝүл мәсәләләрини имамын мәҹлисиндә һәлл етди. Јатмаг вахты чатанда имам (ә) хидмәтчисини чағырыб бујурду: «Мәним шәхси јатағымы ҝәтириб јанымда бөјүк мәгама малик олан гонаг үчүн сәр ки, истираһәт етсин». Имамын сөзләри Бәзәнтини шиширтди, үрәк гушу һаваланды вә өз-өзүнә белә деди: Имамдан сонра дүнјада мән һамыдан јахшыјам. Бу мәнәм ки, имам өз минијини мәним үчүн ҝөндәрди, өз јатағыны мәнә верир вә саатларла мәнимлә отуруб сөһбәт едир. Бәзәнти өз хәјаллары илә мәшғул иди ки, бирдән имам (ә) отаға гајыдыб она бујурду: «Еј Бәзәнти! Һеч вахт бунларла башгаларынын јанында гүрурланма. Чүнки Әли (ә)-ын дәјәрли әсһабындан олан Сә`сә`ә хәстәләндикдә ону ҝөрмәк үчүн јанына ҝедиб саатларла она нәвазиш ҝөстәрдикдән сонра мәғрур олмамасы үчүн бујурду: «Әзиз дост, бу ҝөрдүкләрини әсла өзүнә гурур вәсиләси едәрәк «мән беләјәм, мән еләјәм, имам мәнә мәһәббәт ҝөстәрди» - дејә мәғрурланма. Мән бу иши дини вә инсанлыг борҹуму јеринә јетирмәк үчүн едирәм». Бәзәнти белә дејибдир: Һәзрәт бу әһвалаты данышараг, мәнә јанылдығымы баша салды. Ондан сонра белә гәрара ҝәлдим ки, һеч вахт батили фикир етмәјим, өз нијјәт вә әмәлләримә диггәт јетирим. Бәлх әһалисиндән олан бир киши демишдир: Һәзрәт Рза (ә) илә Хорасан сәфәриндә идик. Сүфрә салындыгда о һәзрәт әмр етди ки, һамы ҝәлиб сүфрә башында отурсун. Дедим: Гурбанын олум, иҹазә вер гулларын сүфрәсини ајырым. Һәзрәт (ә) белә бујурду: «Сус. Буну бил ки, һеч биримиз башгасындан үстүн дејилик. Бизим Аллаһымыз бирдир, ата-анамыз бирдир. Биз јалныз тәгвамыза ҝөрә бир-биримиздән фәргләнә биләрик». Ҹабир Зәһһәк белә дејир: Мә`мунун әмри илә һәзрәти Мәдинәдән Мәрвә ҝәтирирдим. Аллаһа анд олсун ки, имамын хидмәтиндә олдуғум бу мүддәт әрзиндә о дәрәҹәдә тәгвалы вә пак бир киши ҝөрмәмишдим. ИМАМ РЗА (Ә) ВӘ ГАРДАШ НӘСИҺӘТИҺәзрәт Рза әлејһиссалам Хорасана дә`вәт олунуб бир сыра шәртләрлә Мә`мунун вәлиәһди олмағы гәбул етмәк мәҹбуријјәтиндә галдығы заман Мәдинәдә гијам едән гардашы Зејд дә Мә`мунун әмри илә Хорасана ҝәтирилди. Мә`мун имамын һөрмәтинә ону азад бурахыб ҹәзаландырмады. Бир ҝүн издиһамлы бир мәҹлисдә имам (ә) халга сөһбәт едәркән ешитди ки, Зејд мәҹлисин бир буҹағында отуруб өзүнү тә`рифләјир вә «мән еләјәм» - дејир. Имам фәрјад етди: «Еј Зејд! Куфәнин баггалларындан ешидиб инандығын сөзләри ҹамаата сатырсан? Бу сөзләр нәдир ки, дејирсән? Әли илә Зәһранын өвладлары анҹаг Аллаһын әмринә тәслим олдуглары вә өзләрини ҝүнаһдан узаг сахладыглары заман дәјәрли вә үстүн сајыларлар. Олмаја белә ҝүман едирсән ки, Муса ибни Ҹә`фәр, һәзрәт Сәҹҹад вә башга имамлар кимисән? Һалбуки онлар Аллаһ јолунда әзаб-әзијјәтләр чәкәрәк ҝеҹә-ҝүндүз Аллаһа ибадәт вә ситајиш едирдиләр. Сән әсла зәһмәт чәкмәдән наилијјәт әлдә едәҹәјини ҝүман едирсәнми? Буну бил ки, әҝәр бизим Әһли-бејтимиздән олан бир шәхс јахшы иш ҝөрәрсә, ики гат саваб апарар. Чүнки һәм башгалары кими јахшы иш ҝөрүб, һәм дә Пејғәмбәрин һөрмәтини сахлајыбдыр. Лакин, әҝәр пис иш ҝөрсә вә бир ҝүнаһ етсә, ики ҝүнаһ газаныбдыр; бири будур ки, башгалары кими пис иш ҝөрүб, о бириси дә будур ки, Пејғәмбәрин абрыны апарыбдыр. Еј гардаш! Һәр ким Аллаһа итаәт етсә, биз Әһли-бејтдәндир, лакин ҝүнаһкар олса, биздән дејилдир. Неҹә ки, Аллаһ-таала, өз мә`нәви әлагәсини атасы илә гыран Нуһун оғлу барәдә бујуруб: «О, сәнин нәслиндән дејилдир. Әҝәр сәнин нәслиндән олсајды, она ниҹат верәрдик». Шејх Сәдуг, Һәсән Нөвфәлидән белә нәгл едибдир: Мә`мун дүнјанын мүхтәлиф дин алимләрини јығараг бир мәҹлис гурмағы, имам Рза әлејһиссаламы да бу јығынҹаға дә`вәт етмәји вә ону елми бахымдан е`тибарсыз едәрәк нүфузуну арадан апармағы планлашдырмышды. Мә`мун, һәмин јығынҹағы тәшкил етмәк әмрини вәзири Фәзл ибни Сәһлә верди. Мә`мун адам ҝөндәриб имам Рза әлејһиссаламы да һәмин мәҹлисә дә`вәт етди. Имам (ә) јығынҹагда иштирак етмәдән әввәл евиндән чыханда Һәсән Нөфвәлијә белә бујурду: «Билирәм ки, Мә`мунун бу јығынҹағы гурмагда мәгсәди нәдир. Амма буну да бил ки, христианларла өз китабларындан, јәһудиләрлә Төвратдан, мәҹусиләрлә дә фарсҹа данышдығым заман Мә`мун бу ишдән пешман олаҹаг». Имамын дедији кими дә олду. Имам мәҹлисә ҝирәндә һамы онун еһтирамына ајаға галхды. Һәзрәт (ә) Мә`мунун јанында әјләшди. Мә`мун христианларын бөјүк руһаниси Ҹасәлигә «истәдијин суалы вер» - деди. Ҹасәлиг белә деди: Иса һаггында нә билирсән? Имам (ә) бујурду: «Бизим е`тигадымыза ҝөрә Иса (ә) Аллаһын пејғәмбәри олуб». Ҹасәлиг деди: Өз пејғәмбәринизин нүбүввәтинә даир дәлилиниз нәдир? Имам (ә) бујурду: «Мәҝәр Инҹилдә охумамысан ки, Јуһәнна Исанын белә бујурдуғуну нәгл едир: Мәндән сонра кечмиш пејғәмбәрләрин динини камилләшдирәҹәк бир пејғәмбәр ҝәләҹәкдир». Деди: Охумушам. Амма онун ким олдуғуну вә һарада олаҹағыны демәјибдир. Һәзрәт (ә) бујурду: «Сәнә Инҹил китабындан охумағымы истәјирсәнми?» Деди: Оху. Һәзрәт (ә) үчүнҹү бөлмәни охујуб Исанын белә бујурдуғу јерә чатды. «Мән сизин Пәрвәрдиҝарыныза доғру ҝедәҹәјәм вә Баргилита, (јә`ни Мәһәммәд) сизә доғру ҝәләҹәк вә күфрү мәғлуб едәҹәкдир». Ҹасәлик сусуб һеч бир сөз демәди. Сонра һәзрәт (ә) јәһудиләрин башчысы Рә`сүлҹалута тәрәф дөнүб белә бујурду: «Мусанын пејғәмбәр олдуғуна даир һансы дәлилиниз вардыр?» Деди: Мусанын әсаны илана чевирмәк, Нил чајыны јармаг вә ондан кечмәк вә әлиндән сачылан ишыг кими мө`ҹүзәләри вардыр». Һәзрәт (ә) бујурду: «Нәјә ҝөрә Исанын пејғәмбәрлијинә инанмадыныз?» Деди: Дејиләнләрә ҝөрә Иса өлүнү дирилдиб, дәри хәстәликләрини сағалдырмыш. Амма биз буну ҝөрмәдик ки, она иман ҝәтирәк. Һәзрәт (ә) бујурду: «Онда нәјә ҝөрә Мусадан габаг олан пејғәмбәрләрә, һабелә Мусанын өзүнә инанырсыныз, мәҝәр онларын мө`ҹүзәләрини ҝөрмүсүнүзмү?» Деди: Бизә нәгл олундуғуна ҝөрә о, кимсәнин сөјләмәдији сөзләри сөјләјиб вә габагҹадан кимсәнин ҝөрә билмәдији ишләри ҝөрүбдүр. Имам (ә) белә бујурду: «Бу сөзләри онун демиш олдуғуну һарадан билирсиниз?» Һүрмүзан деди: Тарихдән вә бу сөзләри ешидәнләр васитәсилә ешитмишик. Имам (ә) бујурду: «Башга динләр вә тарихә истинад едирләр. Онда сиз онлары неҹә өз дининизә дә`вәт едәҹәксиниз?» Һүрмүзан сусуб бир сөз демәди. Имам (ә) сонра мәҹусларын башчысына белә бујурду: «Сән дә истәдијини соруш». Өмран, Аллаһ вә јарадылышын фәлсәфәси һаггында бир нечә суал вериб ҹавабыны алды вә һәзрәтин васитәсилә мүсәлманлығы гәбул етди. Мәҹлис имамын гәләбә вә мүвәффәгијјәти илә сона чатды. Белә бир шеји ҝөзләмәјән Мә`мун илан санҹмыш адам кими гыврылырды вә мәҹлиси гурдуғу үчүн өзүнү данлајырды. ИМАМЫН ГУМ ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛМӘСИМә`мун имамы Хорасана дә`вәт етдији заман һәзрәт (ә) Мәдинәдән Бәсрәјә, орадан да Гума ҝәлди. Гум әһалиси имамы гаршыламаға чыхмышдылар. Һамы да истәјирди ки, имамы өз евинә гонаг апарсын. Һәзрәт (ә) белә бујурду: «Гыраға чәкилин. Мәним дәвәм бу ишин мә`мурудур. Һәр кимин гапысында дајаныб отурса, ора мәним галаҹағым јер олаҹаг.» Дәвә Гумун әјри-үјри күчәләриндән кечиб бир евин гапысына чатанда јерә отурду. Имам (ә) исә (бу ҝүн Гум шәһәринин елми мәдрәсәләриндан бири Рәзәвијјә мәдрәсәси олан) евә гонаг олду. Имам (ә) Хорасан јолунда һара чатырды ҹамаат севинҹәк һәзрәтин әтрафына јығышыб ән дәрин мәһәббәтләрини бүрузә вериб ҝөстәрирдиләр. ИМАМЫН НИШАБУР ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛМӘСИО дөврдә Нишабур шәһәри Иранын ири, ҹәмијјәтли вә абад шәһәрләриндән бири сајылырды. Шәһәр әһалисинин имам Рза әлејһиссалама тәшкил етдикләри гаршылама мәрасими тарихдә мисилсиз иди. Сонралар бу шәһәр монголлар тәрәфиндән ишғал олунду. Имам ҝәләндә исә Нишабурун алимләри, әлләриндә кағыз-гәләм, шәһәрин дарвазасында јығышмышдылар ки, имамын сөзләрини јазсынлар. О заманлар Нишабурда јүзләрлә алим, һәдисчи вә фәгиһ јашајырды. Бөјүк рәвајәтчи вә һәдисчиләрдән сајылан Мәһәммәд ибни Әсләм Туси габаға ҝәлиб имамдан ҹамаат үчүн бир һәдис сөјләмәсини хаһиш етди. Имам (ә) кәҹавәнин пәрдәсини галдырыб башыны кәҹавәдән чыхартды. Халгын ҝөзү имама саташан кими салават вә тәкбир сәсләри ҝөјә уҹалды. Имам (ә) сакит олмаларыны ишарә етдикдә һамы сусду. Сонра бир һәдис охуду: «Аллаһ-таала бујурмушдур: «Ла илаһә илләллаһ» мәним гала вә һасарымдыр. Һәр кәс бу кәлмәни дилә ҝәтирсә, мәним галама дахил олуб әзабымдан гуртулаҹагдыр». Бу һәдисин ардыҹыл сәнәди Пејғәмбәр, Ҹәбраил вә Аллаһа јетишдијинә ҝөрә «Силсиләтүз-зәһәб» һәдиси адландырылмышдыр.
ИМАМЫН СӘНАБАДА ҜӘЛМӘСИӘбасәлт белә нәгл едир: Һәзрәт (ә) Сәнабад кәндинә чатдыгда ҝүнорта иди; һәзрәт намаз гылмаг истәјирди. Су истәди, дедиләр сујумуз јохдур. Имам Рза әлејһиссалам бир јери газды вә һәмин јердән су гајнајыб чыхды. Имам (ә) илә јолдашлары дәстәмаз алыб намаз гылдылар. Сонра бир ҝүн даш габлама гајырмаг үчүн хаммал олан даға дајаныб белә бујурду: «Пәрвәрдиҝара! Бу даға хејир вә бәрәкәт әта ет». Сонра әмр етди ки, евинин бүтүн габламаларыны бу дағын дашындан дүзәлтсинләр. Һәзрәт (ә) даһа сонра Һәмид ибни Гәһтәбәнин евиндә јерләшән мәгбәрәјә дахил олуб Һарунун гәбринин јанында әли илә бир хәтт чәкәрәк бујурду: «Бура мәним гәбримдир, мәни бурада дәфн едәҹәкләр. Аллаһа анд олсун ки, һәр кәс мәним зијарәтимә ҝәлсә, Аллаһын рәһмәти вә бизим шәфаәтимиз она нәсиб олаҹаг». Даһа сонра гибләјә тәрәф дајаныб бир нечә рәкәт намаз гылыб, дуа етдикдән сонра узун сәҹдәјә ҝетди. ИМАМЫН МӘРВ ШӘҺӘРИНӘ ҜӘЛИШИҺәзрәт (ә) Мәрв шәһәринә ҝәләндә Мә`мун ону еһтирамла гаршылајыб, бүтүн бөјүкләри бир мәҹлисдә топлајараг һәзрәтә белә деди: Хәлифәлији бурахыб һакимијјәти сизә тапшырмаг истәјирәм. Имам (ә) онун ҹавабында бујурду: «Әҝәр хәлифәлик палтарыны Аллаһ сәнә ҝејдирибсә, хәлифәлији бурахыб башга бир нәфәрә тапшырмағын јерсиздир; әҝәр хәлифәлик сәнин дејилсә, онда нә үчүн ону өз өһдәнә алмысан?» Мә`мун деди: Артыг бу, гәрара алыныбдыр вә хәлифәлији гәбул етмәлисән. Имам (ә) Мә`мунун ҝизли планыны билдијинә ҝөрә, онун исрарына бахмајараг гәбул етмәди. Даһа сонра Мә`мун белә деди: Мәним вәлиәһдлијими гәбул етмәлисән. Имам (ә) исә бујурду: «Бу гәдәр исрар етмә. Ата-бабаларымдан ешитмишәм ки, сәндән габаг дүнјадан ҝедәҹәјәм. Мәни зәһәрләјиб атан Һарунун јанында дәфн едәҹәкләр. Мә`мун «сәни ким зәһәрләјәҹәк?» - дејә сорушдугда имам бујурду: «Сән өзүн онун ким олдуғуну јахшы билирсән, мәндән сорушма». Мә`мун нараһат олуб ағлады. Сонра белә деди: Мәним вәлиәһдлијими ҝәрәк гәбул едәсән. Бу бир әмрдир ки, әҝәр ону рәдд етсән сәни өлдүртдүрәрәм. Һәзрәт (ә) чарәсиз галыб Мә`мунун вәлиәһдлијини гәбул етди, лакин бу мүддәт әрзиндә һөкумәт ишләринә гарышмајаҹағыны билдирди. Мә`мун бу шәрти дә гәбул едиб тәнтәнәли бир јығынҹаг гурараг һәзрәти ораја ҝәтирди вә ҹамаата деди: Һамыныз имамла беј`әт етмәлисиниз. Мәндән сонра хәлифә одур. Онун сөзүнү гәбул едиб әмрләринә табе олун. Мә`мун әмр етди ки, халг Аббасиләрин гара рәнҝли палтарыны чыхардыб Бәни Һашимин јашыл рәнҝли палтарларыны ҝејинсинләр. Һәмчинин гызы Үммү Һәбиби һәзрәтә вериб, о бири гызы Үммү Фәзли исә һәзрәтин оғлу имам Мәһәммәд Тәгијә адахлады вә елә бу сијасәтлә онларын икисини дә нәзарәт алтында сахламаг истәјирди. БАЈРАМ НАМАЗЫБајрам ҝүнү Мә`мун бајрам намазыны имамын (ә) гылаҹағыны билдириб әмр етди ки, бөјүкләрин дә һамысы онун далында намаз гылсынлар. Имам буну гәбул етмәди. Лакин Мә`мунун исрар етмәси илә гәбул етмәк мәҹбуријјәтиндә галды, бу шәртлә ки, намазы бабасы Пејғәмбәрин гылдығы кими гылсын. Мә`мун гәбул етди вә имам (ә) бајрам ҝүнү сүбһ тәмиз палтар ҝејиб, өзүнә әтир вуруб, башына ағ әммамә гојараг вә ајагјалын тәкбир дејәрәк шәһәрин чөлүнә тәрәф һәрәкәт етди. Ҹамаат да имамла бирликдә јола дүшдүләр. Онлар севиндикләриндән уҹа сәслә ағлајыб Пејғәмбәр вә ханәданына салам ҝөндәрирдиләр. Елә бир вәзијјәт јаранмышдыр ки, санки ҝөј, јер вә бүтүн мәхлуглар имамын сәсинә сәс верәрәк тәкбир дејирдиләр. Мә`мунун вәзири Фәзл ибни Сәһл вәзијјәти белә тәһлүкәли ҝөрдүкдә Мә`муна хәбәр верди ки, әҝәр имам бу шәкилдә намаз гылса, үсјан вә һәрҹмәрҹлик төрәнәҹәк. Һамымызын һәјаты тәһлүкә алтындадыр. Тезликлә имамын јанына бир нәфәр ҝөндәр ки, мәрасими јарымчыг гојуб гајытсын. Имам (ә) Мә`мунун ҝөндәрдији адамын сөзүнү ешидән кими ајаггабысыны ҝејиб ата минди вә шәһәрә гајытды. Беләликлә дә о һәзрәт халга ҝөстәрди ки, бунларын һамысы Мә`мунун ојунларыдыр. Халгын Мә`муна гаршы олан гәзәб вә нифрәти, имама гаршы исә севҝи вә мәһәббәти даһа да чохалды. Һамы Мә`мунун икиүзлү вә һијләҝәр олдуғуну вә имам һаггында ҝөрдүјү ишләрин сијаси бир мәгсәд ҝүддүјүнү баша дүшдүләр. МӘ`МУН НӘ ҮЧҮН ИМАМЫ ХОРАСАНА ДӘ`ВӘТ ЕТМИШДИ?Буну нәзәрә алмаг лазымдыр ки, Мә`мун зирәнҝ вә ағыллы бир адам иди. Онун имамы Мәрвә дә`вәт едәрәк ону вәлиәһд тә`јин етмәси мүвәффәгијјәтсиз галан сијаси бир план әсасында гурулмушду. Мә`муну марагландыран мәсәләләр бунлардан ибарәт иди: 1. Әләвиләр мәмләкәтин һәр тәрәфиндән һөкумәтә гаршы гијам етмишдиләр. Бундан әлавә Ислам әразиси ҝенишләниб нәзарәт алтындан чыхмышды. Буна ҝөрә дә заһирдә хәлифәлији әләвиләрдән биринә вериб онларын гијамынын гаршысыны алмаг гәрарына ҝәлмишди ки, бунунла да онларын һамысы ҝери чәкилиб үсјандан ваз кечәҹәкдиләр. Аббасиләрин сијасәти һијләҝәр бир сијасәт иди. Онлар Пејғәмбәрин аиләсинин ганына сусамышдылар, лакин әләвиләрин үсјанындан гуртулмаг, шиәләри разы салмаг үчүн халга Әли (ә) аиләсинин сәмими досту олдугларыны ҝөстәрмәк мәҹбуријјәтиндә идиләр. 2. Мә`мун истәјирди ки, Бәни Һашим ханәданы да һөкумәтин гәрарларыны һәјата кечирмәкдә иштирак етсинләр вә һәзрәт Рза әлејһиссаламын Мә`муна дедији кими, халга белә ҝөстәрсин ки, Бәни Һашим ханәданы дүнјаны севирләр вә өзләрини дүнјаја е`тинасыз ҝөстәрмәләри јаландыр. Ҝуја онлар да гүдрәтә чатсалар башга адамлардан һеч дә фәргләнмәјәҹәкләр. Лакин, гүдрәтләри олмадығы үчүн кәнара чәкилибләр вә әҝәр бир ҝүн гүдрәтә чатсалар, ҹамаатын һеч ағлына ҝәлә билмәјәҹәји ишләри ҝөрәҹәкләр. Мә`мун бу фикри ашыламагла халгы онлардан узаглашдырыб онларын халг арасында олан мә`нәви дәјәрләрини мәһв етмәк истәјирди. Мә`мун дәфәләрлә үсјан едән шәһәрләрә вали тә`јин етмәк үчүн имам Рза әлејһиссалама өз адамларындан бә`зиләрини намизәд ҝөстәрмәсини тәклиф етмишди, амма о һәзрәт (ә) она белә ҹаваб вермишди: «Мән вәлиәһдлији гәбул едәндә һөкумәтин һеч бир ишинә гарышмајаҹағымы шәрт етдикдә сиз дә ону гәбул етдиниз. Әҝәр мүгавиләмизә бағлы галмағымы истәјирсәнсә, сиз дә мүгавиләмизә бағлы галын. Мә`мун сусуб һеч бир сөз демәди Имам Рза әлејһиссалам анламышды ки, Мә`мун ҝөрдүјү ишләри она нисбәт вериб халгы ондан узаглашдырмаг истәјир. Буна ҝөрә дә һәзрәт (ә) Мә`мунун һеч бир тәклифини гәбул етмәди вә елә бунун нәтиҹәсиндә дә Мә`мунун бүтүн планлары пуча чыхды. 3. Мә`мунун ҝүддүјү башга бир һәдәф исә бундан ибарәт иди ки, имамы Хорасана ҝәтирмәклә әләвиләри пајтахтда топлајыб нәзарәт алтында сахласын вә манечилик јарадан әләвиләри өлдүртсүн. Неҹә ки, имамы зәһәрләјиб, әләвиләри өлдүрдү вә габагҹадан бағладығы бүтүн әһд-пејманлары тапдалады. АЗАД ШАИР ДӘ`БӘЛДә`бәл дејир: Әли (ә) ханәданы һаггында мәшһур гәсидәми һәзрәтә охумаг үчүн Хорасана ҝетмәк гәрарына ҝәлмишдим. Нәһајәт Хорасана ҝәлдим вә имамын һүзурунда гәсидәми охудум. Һәзрәт Рза (ә) да Тусда шәһид олаҹағы илә әлагәдар бир нечә бејти мәним ше`римә әлавә етдикдән сонра белә бујурду: «Ше`рини ҝизләт вә даһа һеч кәсә охума». Мә`мун мәним ораја ҝәлмәјимдән вә имама гәсидә охумағымдан хәбәрдар олмушду. Мәни чағыртдырыб гәсидәни она да охумағымы истәди. Мән белә бир гәсидәни охудуғуму инкар етдим, амма Мә`мун имамы да мәҹлисә чағыртдырыб деди: Имамын һүзурунда Әли (ә) ханәданынын дәјәри һаггында охудуғун мәшһур гәсидәни мәним һүзурумда да оху. Мән дә мәҹбур галыб охудум. Мә`мун заһирдә севинәрәк мәни мүкафатландырды, онун вәзири Фәзл дә мәнә јорға бир ат һәдијјә етди. Һәзрәт Рза (ә) да Мә`мунун о һәзрәтин адына кәсдирдији сиккәләрдән јүз динар мәнә вериб «буну сахла; бир ҝүн карына ҝәләр» - дејә бујурду. Мән имама белә дедим: Сиздән ҝејмиш олдуғунуз бир көјнәк истәјирәм ки, өләндән сонра кәфәним олсун. Һәзрәт (ә) гәбул едиб көјнәкләриндән бирини мәнә верәрәк бујурду: «Бу көјнәк сәнинлә олдуғу мүддәтдә тәһлүкәләрдән горунаҹагсан». Мән һәзрәтлә худафизләшиб Фәзлин вердији атла карвана гошулуб Тусдан чыхдым. Јолда оғрулар карванымыза һәмлә едиб вар-јохумузу апардылар. Чох кечмәмишди ки, мәним атыма минән оғрубашчысыны ҝөрдүм. Атын үстүндә мәним ше`рими охујурду. Она јахынлашыб «бу ше`ри јазан шаирин ким олдуғуну билирсәнми» - дејә сорушдум. Деди: Бәли. Дә`бәл Хүза`идир. Дедим: Мәним шаир Дә`бәл олдуғуму билирсәнми? О, тәәҹҹүбләниб сөзүмә инанмады. Дедим: Карвандакылардан соруш. Мәним Дә`бәл олдуғуму сорушуб өјрәндикдән сонра карвандан оғурлајыб өз араларында пајлашдырдыглары маллары, мәним һөрмәтимә јијәләринә гајтарды вә имамын бујурдуғу кими бу көјнәк мәним вә достларымын азад бурахылмасына, әлдән ҝетмиш малларын гајтарылмасына сәбәб олду. Дә`бәл бу һадисәдән сонра Гум шәһәринә ҝәлди. Ҹамаат ону севинҹлә гаршылајыб имамын һүзурунда охудуғу ше`ри онлар үчүн дә охумасыны истәдиләр. Дә`бәл гәбул едиб Гум мәсҹидинә ҝетди вә ше`рини онлар үчүн дә охуду. Ҹамаат она чохлу пул вә һәдијјәләр вердиләр вә һәзрәтин көјнәјинин әһвалатыны өјрәндикдән сонра она јалварыб көјнәјин мүгабилиндә истәдији пулу алыб көјнәји онлара вермәсини истәдиләр. Дә`бәл гәбул етмәди. Онлар көјнәјин бир тикәсини истәдиләр. Дә`бәл јенә гәбул етмәди. Дә`бәл, Гумдан чыхдыгдан сонра ҹаванлардан ибарәт бир дәстә јолуну кәсиб көјнәји ондан алдылар вә Гума гајытдылар. Дә`бәл дә Гума гајыдыб көјнәјинин ҝери верилмәсини хаһиш етди. Лакин гәбул етмәдиләр. Дә`бәл көјнәјин бир тикәсинин она гајтарылмасыны хаһиш етдикдә, гәбул едиб көјнәкдән бир һиссәсини мин дирһәмлә бирликдә она вердиләр. Дә`бәл вәтәнинә гајытдыгдан сонра өз евинә тәрәф ҝетди, лакин ҝөрдү ки, оғрулар онун евини гарәт едиб һәр шејини апарыблар. Дә`бәл имам јүз динары она верәндә «буну сахла; бир ҝүн карына ҝәләр» - дејә бујурдуғуну хатырлады. Пуллары базара апарыб һәр бир динарыны јүз динара сатыб он мин динара саһиб олду. Бу арада чох севдији арвады да хәстәләнмишди. Һәкимләр исә ону сағалда билмәмишдиләр. Дә`бәл, имамын көјнәјиндән она јадиҝар галан парчаны арвадынын ҝөзүнә бағлады. Сабаһысы ҝүн парчаны ачанда артыг арвадынын ҝөзләри сағалмышды. Дә`бәл ҹәсарәтлә јаздығы мәшһур гәсидә вә ше`рләринә ҝөрә һәм вар-дөвләт, һәм дә һөрмәт саһиби олду. Ондан сонра бүтүн шиәләр она еһтирам едәрди вә өзү дә тарихдә ҹәсарәтли вә азад бир шаир кими танынды. Онун дәјәрли ше`рләриндән олан бә`зи мисраларын тәрҹүмәси беләдир. Пејғәмбәр өвладынын јыхылмыш евини ҝөрүнҹә ағладым; Јијәләринин говулуб мүнафигләрин онларын јериндә отурдуғу евләр; Гур`ан тәфсири сөјләниб вәһјин назил олдуғу евләр Инди ҹинајәткарларын зүлмләри уҹбатындан, Гур`ан сәсиндән мәһрум галыб. Евин јијәләри Пејғәмбәрин мирасы вә үммәтин ән јахшы адамлары сајылырдылар; Јохсуллара јардым едән кишиләр. Онларын сәрвәтини зүлмкарлар әлиндә олдуғуну, онларын бәрәкәтли әлләринин бош галдығыны ҝөрдүм. Куфә, Мәдинә, Кәрбәла вә Фәхдә јатан имамлыг сәмасынын улдузларына, ислам јолунда өз ҹанындан кечән улдузлара салам ҝөндәрирәм. Бағдадда бир гәбир вардыр, орада пак вә мүбариз бир ҹан јатыбдыр; О гәбир ҹәннәтин отагларындан биридир. Дә`бәл дејир: Бура чатанда һәзрәт Рза (ә) белә бујурду: «Мән дә сәнин гәсидәнә бир бејт әлавә едирәм ки, камил олсун: Тус шәһәриндә дә бир гәбир вардыр. Бу гәбир бөјүк бир мүсибәт саһибидир вә гијамәтә гәдәр үрәкләри јандырыб, наләләри јүксәлдәр. (Имамын өзүнүн шәһид олаҹағыны вә Тусда дәфн олунаҹағыны хәбәр вермәси о һәзрәтин бөјүк мө`ҹүзәләриндән бири сајылыр). ИМАМЫН ШӘҺИД ОЛМАСЫШәһид олдуғу ҝеҹә имам (ә) јухуда бабасы Пејғәмбәри ҝөрмүшдү ки, она белә бујурду: «Сабаһ бизим јанымыза ҝәл. Бизим јанымызда олан, инди ичиндә олдуғундан даһа јахшыдыр». Һәрсәмә белә дејир: Ҝеҹә јарысы имам (ә) мәни һүзуруна чағырды. Мән имамын јанына ҝетдим. Һәзрәт мәнә белә бујурду: «Мә`мун сабаһ мәни үзүм вә нарла зәһәрләјәҹәк. Буну бил ки, шәһид олдуғумдан сонра о, мәни гүсл етмәк истәјәҹәк. Она белә де ки, бу иши ҝөрмә, јохса Аллаһ сәнә мөһләт вермәз. Елә бу вахт һеч кимин ҝөрүб билмәдији бир шәкилдә оғлум Мәдинәдән ҝәлиб гүсл вә кәфән едәҹәк. Сонра мәним мејидими Һарунун мәгбәрәсинә апараҹаглар вә Мә`мун мәни онун архасында дәфн етмәк истәјәҹәк. Лакин вурдуғу күлүнҝ јери газмајаҹаг. Бу вахт сән Мә`муна де ки, гәбрин өнүндә күлүнҝүнү јерә вурсун. Сонра һазыр бир гәбир ҝөрүнәҹәк вә башынын үстүндә шәффаф су гајнајыб дашаҹаг вә сујун ичиндә кичик балыглар ҝөрүнәҹәк. Сонра бөјүк бир балыг ҝәлиб кичик балыглары јејәҹәк, ондан сонра су чәкилиб ҝедәҹәк. Бу вахт мәни гәбрә гојун, амма гәбримә торпаг төкмәјин. Чүнки гәбир өз-өзүнә долаҹаг. Еј Һәрсәмә, дедијим ишләри ҝөрүн вә гојмајын ки, ајры иш ҝөрүлсүн, јохса Аллаһ сизи әзабландырар». Нәһајәт Мә`мун о һәзрәти Мәрвдән Бағдада ҝедән јолда, Тус шәһәриндә зәһәрли үзүмлә зәһәрләди. Һәзрәт (ә) евинә гајыдыб көһнә досту Әбасәлтә белә бујурду: «Евин халчаларыны јығышдыр вә һеч кими евә ҝәлмәјә гојма. Мәним ҹан верән заманымдыр. Мән дә бабам Һүсејн кими торпаг үстүндә ҹан вермәк истәјирәм.» Имамын шәһид олмасындан габаг Мә`мун һәзрәтин јанына ҝәлди. Имам (ә) ҝөзләрини ачыб она белә деди: «Оғлум имам Мәһәммәд Тәги илә јахшы рәфтар ет. Чүнки сәнинлә онун вәфаты бир-биринә јахындыр». Имамын пак бәдәнини габагҹа Һарунун дәфн олундуғу мәгбәрәдә, гәбрин өнүндә торпаға ташырдылар. Бу фаҹиә 203-ҹү Һиҹри илинин Сәфәр ајынын сон ҝүнүндә, имам 55 јашында икән баш верди. Имамын шәһид олмасындан сонра Хорасанда бөјүк бир үсјан баш верди вә Мә`мун өзүнү әзадар ҝөстәрмәк үчүн ағлаја-ағлаја башына дөјүрдү. Лакин әксәријјәт билирди ки, Мә`мун имамын гатилидир. Мә`мун үсјанчыларын горхусундан вә гијамын ҝенишләнмәсинин гаршысыны алмаг үчүн бир ҝеҹә-ҝүндүз иҹазә вермәди ки, имамын мејитини евдән чыхартсынлар. О, һәмчинин халгын арасына өз адамларыны ҝөндәрди ки, имамын өз әҹәли илә өлдүјү шајиәсини јајыб Мә`мунун бу ишдә әли олмадығына инандырсынлар. Лакин бүтүн бу ҹәһдләрә бахмајараг о, өзүнү ҝүнаһсыз ҝөстәрмәјә мүвәффәг олмады. Ҝүнү-ҝүндән халгын ҝөзүндә даһа дәјәрсиз олду вә нәһајәт чох пис бир вәзијјәтдә өлдү.
ИМАМДАН ГЫСА КӘЛАМЛАР1. Өзүнүн вә арвад-ушағынын маашыны тә`мин етмәк үчүн зәһмәт чәкән киши, Аллаһ јолунда ҹиһад едән кимидир. 2. Биринин адыны чәкәндә бу иши, һәмишә һөрмәтлә ҝөрүн. 3. Тәмиз олун, чүнки тәмизлик пејғәмбәрләрин гајдасыдыр. 4. Варлығындан кимсәнин јарарланмадығы шәхс, ән пис адамдыр. 5. Бир мүсәлмана хәјанәт едән шәхс биздән дејилдир.
жүктеу/скачать 0.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|