ЖҰмыс бағдарламасы пән: Кәсіптік аурулар Пән коды ка 3218 Мамандық 051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау» Оқу сағатының
жүктеу/скачать 2.03 Mb.
|
Сынапорганикалық қосылысты пестицидтер (СОҚП) Сынапорганикалық қосылысты пестицидтер/гоксикалық әсерімен жоғары химиялық қосылыстарға жатады, өте тұрақты, кумулятивті қасиеті бар. Фунгицид ретінде тұқымды улауға пайдаланылады. Дуст, ұнтақ, ерітінді ретінде пайдаланылады. Бұл топқа диэтилсынап, этилмеркурофосфат (НИУИФ-1), этилмеркурхлорид, гранозан. (НИУИФ - 2), меркуран кіреді. Осы аталғандар (сынаптың ШРЕК мөлшері 0,005 мг/м3), жоғарғы тыныс жолы, асқазан - ішек, тері арқылы организмге түсіп қанда циркуляция жасап барлық субстраттарға барады: ми, бауыр, бүйрек, бүйрек үсті безі т.б., осыларда деполанып ликворға (гематоэнцефаликалық кедергіден) оңай өтеді. Бүйрекпен, үлкен дәретпен, тері, сүт бездерімен жеңіл бөлініп шығады. Патогенезі. СОҚП тіндік белоктар мен ферменттердің сульфгидрилді топтарына әсер етіп, ферментативті және алмасу үрдістерін бұзады, комплексті антиген - сынап альбуминатын түзеді. Осыдан терең белок, көмірсутегі, май алмасу үрдісі бұзылады, бұл әр түрлі ағзалар мен жүйелерде едәуір функционалдық бұзылыстарын тудырады әсіресе кардиотоксикалық, нерв жүйесіне және әйелдердің ұрпақ дамитын функциясына токсикалық әсері зор. Жедел уланудың клиникасы. Жеңіл дәрежелі улану: жоғары тыныс жолдарының шырышты қабатының тітіркенуі, ауызда метал дәмі, сілекейдің көбеюі (гиперсаливация), гингивит, жүрегі айну, құсу, іш өту және едәуір астеновегетативті синдромдармен көрінеді. Бұл өзгерістер бірнеше апта ішінде қайтымды. Орта дәрежелі уланудың клиникасы бірте - бірте жедел це-ребропатия нервтік-психикалық бұзылыстарымен үдейіп, радикулоневриттер, миокардиодистрофия, артериалды гипотония, кейде гипертония симптомдарымен анықталады, осымен бірге осы сатыда диэнцефалды синдром, токсикалық гепатит және токсикалық нефроз жиі дамиды. Уланудың ауыр дәрежесінде вестибуло - мишықтық, бульбарлы зақымданулар, парез бен салдану, психоз, есту - көру төмендеп, көрмей қалуы мүмкін. Қалқанша бездің гипо - немесе гиперфункциясы, қантсыз диабет (қатты шөлдеу) дамиды. Науқастарда арықтау, адинамин, үлкен дәрет сұйық шырышты, жиі қан аралас болуы. Қанда гипохромды анемия, ЭТЖ жоғарылауы, лейкоцитоз, моноцитоз, гипоальбуминурия, гематурия, уробилинурия және несепте сынап 0,03 мг/л - ден жоғары табылады. Созылмалы уланудың клиникасы. СОҚ-мен созылмалы уланудың клиникалық көрінісі біртіндеп дамиды. Негізінен астенове - гетативтік, полиневриттік синдромдар, вегетативті - висцеральді криздер пайда болады. Бірте - бірте аяқ - қолы әлсіреп, дірілдеп, басы ауырып, айналып, ұйқысы бұзылып (ұйқысы түнде қашып, күндіз керісінше ұйқысы келеді), тынышсыздық, тұрақты қызыл дермографизм, тершеңдік, есте сақтау қабылеті төмендейді. Үдемелі астенизация, жалпы әлсіздік, арықтау, шөлдеу, полиуриямен жүреді. Жиі қантсыз диабет табылады. Ауыр жағдайда токсикалық энцефалопатия, энцефаломиелорадикулоневриттер, диэнцефалдық эпилептикалық ұстамалар байқалады. Бас айналу, ауруы тұрақты немесе ұстама тәрізді, есінен танып құлап қалу, психиканың едәуір бұзылыстары - аурулар көңілсіз, тез шаршайды, себепсіз қорқу дабыл қағуымен, галлюцинациямен көрінеді. Жүрек - қан тамырлар жағынан миокардтың зақымдануы, аритмия, брадикардия немесе жиі соғу, гипотония, демікпе дамиды. Асқазан - ішек жағынан: гингивит, стоматит, ауызда металл дәмі, сілекей ағу көріністерімен бірге гастрит, энтерит, гепатоз симптомдары дамиды және бүрек жағынан өзгерістер анықталады. Қанда гипохромды анемия, лимфо - моноцитоз, қант мөлшері, холестерин төмендейді, диспротеинемия байқалады. Несепте сынап табылады (0,03-ден 0,5 мг/л дейін). Аллергиялық бөртпелер, дерматиттер, ісінулер мүмкін.
Несепте сынап болса, уақытша жұмыстан шығарады, тіпті аз болса да, әрі қарай сынаппен жұмыс істеуге болмайды. Ауыр жағдайда уланғандарды мүгедектікке ауыстырады. Профилактикасы. Барлық аспаптарды, аппаратураларды герметизациялау, СЭ бақылау жағынан жиі тексерулер жүргізу, жұмыс істегенде респиратор қолдану, көз әйнек, комбинизон кию, аэрозольді ингаляциялар қабылдау. Бір ай бойы аптасына 3 рет 5% - 5 мл унитиол ерітіндісін бұлшық етке, витаминдер курсы тағайындалып тұрады. Мышьяк қосылысты пестицидтер Мышъяк қосылысты пестицидтер ауыл шаруашылығында негізінен өсімдіктердің саңырауқұлақты ауруларымен, кемірушілерімен күресу үшін қолданылады. Қазіргі кезде жоғары токсикалық персистентті қосылыстарға жататын мышьяк қосылысты пестицидтердің ауыл шаруашылығында қолданылуы шектелген. Кальций арсенаты ақ түсті ұнтақ, суда ерімейді. Шығын нормасы 8 - 12 кг/га тең, ол адам организміне тыныс, ас қорыту жолдары арқылы түседі. Бауырда, бүйректе, сүйекте, тырнақта, түктерде жиналады. Бүйрек, ішек, тері, аздап өт арқылы, ал әйелдерде лактация кезінде сүт арқылы шығарылады. Патогенезі. Мышьяк айқын протоплазматикалық және капиллярлық - токсикалық у. Организмде түскенде сульфгидрил топтарын тежейді. Мышьякқа дитиол ферменттері өте сезімтал. Пирожүзім қышқылының тотығуында қатысатын пируватоксидазаның инактивациясы тіндік тотығу үрдістерінің барысын күрт өзгертеді. Удың әсері нәтижесінде жасуша дәрежесінде алмасуы бұзылып, тез диструктивті өзгерістер дамиды. Капиллярлар қабырғасының парезін туғызып, мышьяк көптеген өмірлік маңызды ағзалардың қоректенуін бұзады. Қанға түсіп, мышьяктық қосылыстар шажырқый капиллярларының парезін туғызып соңынан құрсақ ағзаларының күрт гиперемиясына әкеледі. Тамыр қабырғасына тікелей әсер ететін препараттар тамыр тонусына симпатикалық нерв жүйесі арқылы әсер етеді. Мышьяктың тіндерге улы әсер ету қабілеті бар, бұл кезде негізінен нерв жүйесімен паренхиматозды ағзалар зардап шегеді. Клиникалық көрінісі. Мышьякты қосылыстармен жедел улану, олардың организмге түсу жолдарына байланысты 3 түрінде көрінеді: катаральді, асқазан ішектік, салдық. Катаральді түрі мышьяк қосылыстарының аэрозолі көз бен тыныс ағзаларының кілегей қабатына түскенде байқалады. Бұл түрінде негізінен тыныс жолдары мен көздің кілегей қабатының тітіркену симптомдары, ауызда тәттілеу дәм, кілегей қабаттың гиперемиясы болады. Уланудың ауыр түрінде ас қорыту жолдарының және нерв жүйесінің зақымдану симптомдары, әлсіздік, бас айналу, жүрек айну, құсу, ауызда тәттілеу дәм қосылады. Одан әрі дірілдеу, қалтырау, жүрек тамыр қызметінің төмендеуі болады. Асқазан ішек түрі удың асқазанға кездейсоқ түсуінен дамиды. Уланудың 1 - ші симптомдары умен қатынасу басталғаннан 30 минут немесе 2 сағаттан соң пайда болады. Науқастар ауызда металл дәмінің, тамақ пен өңештің құрғауы мен күюінің болуын айтады. Кейін ауыр құсу ман профузды іш өту қосылады. Нәжістің түрі күріш қайнатпасы тәрізді, қан араласқан. Организм сусызданады. Капиллярлардың күрт кеңеюінен артериялық қысымның түсуі бас айналуымен, көбіне есінен танумен, коллапс құбылыстарымен болатын жедел тамыр жетіспеушілігіне әкеледі. Тері капиллярлары зақымдалғанда көбікшелер мен пустуллалар, кей жағдайда белдемелі теміреткі, терінің ісінуі болады. Салдық (паралитикалық) түрі мышьяк қосылыстары организмге көп мөлшерде түскенде дамиды. Улану күрт әлсіздікпен, дірілдеу - қалтыраумен, соңынан есінен айырылу болатын коллапс, комамен көрініп, 1 - 24 сағаттан кейінгі өліммен аяқталуы мүмкін. Мышьякты миелополиневрит айқын ауыру синдромымен, таралған салданулардың дамуымен сипатталады. Гиперестезиялар ауру сезіммен, тактильді және температуралық сезімталдықтың күрт тежелуімен алмасады. Аяқ пен қол басының парезі, атаксия құбылыстары байқалады. Одан әрі коматозды жағдай дамып, тыныс және тамыр қозғалтқыш орталықтарының параличі болуы мүмкін. Созылмалы улану организмге удың аз мөлшерде ұзақ уақыт түскенде дамиды. Созылмалы уланудың симптоматикасы әртүрлі: асқорыту жолында, нерв жүйесінде, жүрек, қан жүйесінде, мидың шырышты қабаттарында, теріде өзгерістер пайда болады. Науқастар тәбеттің жоғалуын, күшті жүрек айнуын, эпигастральді аймақтың ауруы, тұрақсыз дәрет - іш өту мен іш қатудың кезектесуін айтады. Тексергенде стоматит, эпигастральді аймақ пен ішектің бойындағы ауру сезімі, бауырдың үлкеюі табылады. Нерв жүйесі жағынан мышьякты полиневрит көрінісі: аяқ - қолдың дистальді бөліктерінде ауру сезім, сезімталдықтың темендеуі, едәуір қозғалыс бұзылыстары байқалады. Жүрек - қантамыр жүйесінің зақымдануы токсикалық миокардитпен, артериялық гипотониямен көрінеді. Жоғарғы тыныс жолдарында шырышты қабаттың реактивті қабынуы, соңынан астындағы тіндердің жаралануы, некрозы болуы мүмкін, кейде ол шеміршекке дейін барады. Мұрын пердесінің тесілуі мүмкін. Конъюктивит, ринит, трахеит, бронхиттер де көп болады. Мышьякты қосылыстар теріге әсер еткенде дерматиттер, алақанның, табанның гиперкератозы, пигментациясы жиі байқалады. Табан мен алақанның гиперкератозымен қатар, мышьяктык меланодермия, яғни мышьякпен созылмалы улануға тән симптомдар табылады. Шаштың түсуі, тырнақтың сынғыштығы т.б. трофикалық бұзылыстар жиі кездеседі. Мышьяк әсерінен тырнақтарда "Месса жолағы" (тырнақта ақ жолақтар) тән. Мышьяк қосылыстарымен созылмалы улану кезінде у организмге салыстырмалы аз концентрацияда түскенде, ауру шамалы уақыт жасырын өтеді. Тек организмнің реактивтілігін өзгертетін қосымша қолайсыз факторлар әсерінен мышьякпен уланудың айқын көрінісі дамиды. Жиі гастрит, дизентерия, эпидермофития, жоғарғы тыныс жолдарының жедел катары - деген диагноздар қойылады, тек типтік мышьяктық полиневрит көріністері болғанда қателік анықталады. Мышьякпен уланғанда қанда В, витамин мен пирожүзім қышқылының мөлшері айтарлықтай төмен болуын ферментативтік үрдістерге әсерімен түсіндіріледі. Емі. Умен қатынасты тоқтату керек. Мышьяк қосылыстары ас қорыту жолына түскенде 1,5 ас қасық күйген магнезийдің 5 стакан қайнатылған салқындатылған судағы ертіндісімен асқазанды жуып (сонымен зонд арқылы 25 - 30 г магнй сульфаты 400 мл суда немесе 100 мл Стражевский антидотын да енгізеді). Мышьяк қосылысты пестицидтермен жедел улануда тез арада 300 мл қанды ағызып жаңа қан құю және глюкоза 5% 500 мл ерітіндісін, аскорбин қышқылымен (500 мг) венаға енгізу, тері ішіне инсулин енгізу жүргізіледі (5-10 бірлік). Антидот ретінде унитиол 5% - 5 мл-ден бұлшықетке сәйкес схема бойынша беріледі. Натрий тиосульфатын 15 мл 30%-тік бұлшықетке, тетацин - кальций 30 мл 10% ертіндісі 500 мл 5 %-тік глюкоза ертіндісінде венаға тамшылатады. Айқын асқазан - ішек бұзылыстарында сусызданумен күрес жүргізу үшін венаға натрий хлоридін изотоникалық ертіндісін енгізеді. Ауыр улануда кортикостероидтық гормондар, гемодиализ, айқын ауыр синдромында - ауруды басушы, ұйықтатқыш заттар тағайындалады. Физиотерапевтік процедуралардан: күкірт сутекті ванналар, новокаинді электроферез, ультракүлгін сәулелендіру қолданылады. Карбамин қышқылының туындылары (Карбаматтар) Карбамин қышқылының туындылары (тио- және дитиокарбоматтар) тиімділігі жоғары инсектицид, фунгицид, гербицид бола отырып, қазіргі пестицидтер арасында маңызды орын алады. Олардың ең көп тарағаны севин (карбамат, арилат, денапон), 15-50% дуст және суланатын ұнтақ ретінде қолданылады; олардың тетраметилтиурамдисульфиді дитиокарбоматқа жатады (ТМТД) тұқымдарды улау үшін ұнтақ ретінде қолданылады, орташа токсикалық улы химикат. Организмге түсуінің негізгі жолдары, ол тыныс органдары, тері, ас қорыту жолдары. Патогенезі. Карбамин қышқылдары туындыларының әсер механизмі мускарин және никотин тәрізді әсерімен холинэстеразаның белсенділігінің тежелуімен түсіндіріледі. Сондай-ақ, тотығу - тотықсыздану үрдістерінің, соның нәтижесінде нуклеин қышқылдары алмасуының бұзылуы маңызды орын алады. Паренхиматозды ағзалардың, қан жасаудың, эндокринді бездер мен орталық нерв жүйесінің зақымдануы, генеративтік (ұрық) қызметіне әсер беретіні тән. Клиникалық көрінісі Жедел улану тез дамуымен сипатталады. Парасимпатикалық нерв жүйесінің тітіркену симптомдары пайда болады: қарашықтың тарылуы, аккомодациялық спазмалар, брадикардия, түкіріктің көп шығуы, тершеңдік, бұлшықеттің фибриллярлы тартылуы. Ас қорыту жолы жағынан: құсу, іштің ауруы, іш өту. Кейде бронхтың түйіліп жиырылуы (бронхоспазм) және өкпе ісінуі дамиды. Уланудың басында нерв жүйесінің зақымдану симптомдары: қозу, сонан соң есінің шатасуы, тырысу пайда болады. Карбаматтар теріге, шырышты қабаттарға тітіркендіруші әсер ететіннен дерматит, есекжем, ринит, коньюнктивит Квинке ісінуі т.б. аллергоздар көріністерін жиі береді. Ерекше айқын жергілікті тітіркендіруші әсері бар, ол - ТМТД. ТМТД-мен уланғандар алкоголді көтере алмайды, себебі ТМТД организмде алкоголдің тотығуын тежеп, токсикалық аралық қалдық заттардың жиналуына әкеледі. Созылмалы улануда улану симптомдары аз және олар біртіндеп көрінеді. Субатрофиялық ринит, бронхит, әрі қарай вегетативтік - қантамырлы дистониялық және неврастениялық синдромдар, миокардиопатиялар дамиды. Бұл кезде жиі аяққолдың полиневриттік бұзылыстары мен нейроэндокриндік өзгерістері табылады. Кейде гастродуоденит, колит симптомдары және тік ішектік полипозы дамиды. Шеткі қанда аз дәрежелі гипохромды анемия, лейкопения және тромбоцитопения көріністері байқалады. Емі. Бұл улануда антидоттық және симптоматикалық терапия жүргізіледі.Антидот ретінде холинолитикалық препарттар, әсіресе атропин ұсынылады. Уланудың жеңіл дәрежесінде бұлшықетке 1-2 мл 0,1%-дық атропин сульфаты енгізіледі. Уланудың айқын түрінде оның мөлшерін 5 мл-ге дейін өсіруге болады. Инъекцияны әрбір минут сайын бронхспазма және өкпе ісігі, миоз тиылғанша, тіпті атропиннің дозадан асып кету белгілері пайда болғанша (шырышты қабаттардың құрғауы, көрудің уақытша бұзылуы) қайталайды. Сондай-ақ тері астына 1 мл 0,05% прозерин ертіндісі, ішке тропацин таблеткасын (0,01г). Сонымен қатар, венаға 40%-тік 20 мл глюкоза ертіндісі, 5% - 4:5мл аскорбин қышқылымен және В тобындағы витаминдер қолданылады. Жүрек қантамыр препараттары тағайындалады: жүрек гликозидтері, 1 мл 10% кофеин ертіндісі, 2 мл 25% кордиафш немесе сульфакамфокаин ертіндісі және оттегі мен карбоген. Созылмалы улануда холинолитиктер витаминдермен, седативті заттармен және физиотерапиялық шараларды қабаттастыру тиімді. Нитрофенолдық пестицидтермен улану. Бұл пестицидтер фунгицид, гербицид, инсектицид ретінде қолданылады. Ең көбірек қолданылатыны ДНОК-4,6-динитроортокрезол (синокс, селинон), жоғары токсикалық ашық сары ұнтақ және каратан (аратан, кротонат), динитрооктилфенилкротонат қоңыр сұйықтықтар, суда ерімейді, токсикалылығы орташа. Негізінен тыныс ағзаларымен, зақымдалмаған тері арқылы организмге түседі. Бүйрекпен шығарылады. Патогенезі. Барлық нитрофенолдық пестицидтер жақсы метгемоглобин түзуші болып саналады, паренхиматоздық мүшелер мен нерв жүйесін зақымдайды. Нитрофенолдар жасушаларда тотығу үрдісін жоғарылататын, фосфорилендіру үрдісін тежейтін қабылеті бар. Олар және тері мен шырышты қабаттарды тітіркен-діреді. Әсіресе ыстық күнде улану қауіпті, өйткені тері мен шырышты қабат арқылы оның сіңірілуі жақсарады. Олардың токсикалық әсерінің негізінде, жоғарыда келтіргендей жасушалардың тотығу үрдістерін ынталандыратыны, ал фосфорилендіруді төмендететіні жатыр. Бұнда жылу өндіру үрдісі күшеюінен жылуды реттеу бұзылады. Сондықтан нитрофенолдармен жедел улану "жылу өту" (тепловой удар) сияқты жүреді. Патологиялық - анатомиялық көрінісі. Тез арада бұлшықет - тердің сақайып қатып қалуы, терінің, тыныс алу жолдары шырышты қабаттарының сарғыштануы, май тінінің қоңырлау түске боялуы, ішкі ағзалардың құрғауы байқалады. Өкпе мен мидың ісінуі анықталады. Жүректе, бауырда, бүйректе, көкбауырда толақандылық, қантамырларының кеңеюі байқалады. Клиникалық көрінісі. Жедел улану у мен қатынастан кейін бірнеше күн өткен соң дамуы мүмкін. Жедел уланудың негізгі симптомдарына әлсіздік, шаршағыштық, бас ауруы және жүрек айну, құсу, іштің ауруы, іш қату диспепсиялық бұзылыстар жатады. Дене қызуы 38-390С-ға дейін көтеріледі, тахикардия, жүрек тондарының тұйықталуы, гипотония. Орта дәрежелі улануда гемолиз бен метгемоглобин түзу үрдісі қарқындырақ жүреді. Бауыр, бүйрек зақымдану симптомдары орын алады (токсикалық гепатит, токсикалық нефрит), тершеңдік. Ауыр түрде уланғанда қатты қызба, "жылу өту" көрінісі, есінің бұлыңғырлануы, тахикардия, ентігу, эйфория анықталады. Бірақ улану кезінде де зардап шегушінің шағымдары аз болады. Метгемоглобин түзілуі тері жабындыларының диффузды цианозына әкеледі, гипоксия күшейеді, тері сарғаяды. Тез арада тырысу, кома дамып кейде өлімге әкелуі мүмін. Қанда арнайы өзгерістердің болуы тән жиі сүт қышқылы мен ацетон пайда болады. Неврит, тері бөртпелері болуы мүмкін. Созылмалы улануда вегетоастениялық синдром тұсында, тез жүдеу, парестезиялар, естудің төмендеуі, кейде катаракта дамиды. Аллергиялық дерматит, гипертермия температураның өте жоғары көтерілуімен және тершеңдік, әлсіздікпен керінеді. Нитрофенолдық туындысы бар өндірісте жұмыс істеушілердің терісі, шашы, коньюнктивасы сары түске боялады. Созылмалы гастрит, гепатоз, кардиалдық синдром, зат – алмасу үрдісі күшейеді. Қанда гипохромды анемия, нейтропения, тромбоцитопения, эозинофилия, ЭТЖ жоғарлайды. Кей жағдайда Гейнц денешіктері табылады. Емі. У ішке түскенде асқазан - ішекті жуу, іш өткізуші тұзды дәрілері қолданылады. Жедел уланғанда венаға метилкөгі 1% -25-50 мл, 40% 20 мл глюкоза ертіндісі мен 300 мг аскорбин қышқылы венаға жіберіледі. Ауыр уланғанда 250 - 300 мл қанды жіберіп, соңынан венаға 40% 20 мл глюкоза және қан қүю көзде-леді. Гипертермияны азайту үшін салқын сусынды ішу, салқын ванналар қабылдау жөн. Сондай-ақ стероидтық гормондар, фор-сирлеяген диурез, қозу кезінде 0,5% 2-5мл аминазин бүлшықет-ке, хлоралгидрат клизмасы жасалады. Улануды созылмалы түрінде науқастар диспансерлік тірксуге алынып, керекті база-лық терапия жүргізіледі, оларға да 40%-20мл глюкоза аскорбин қышқылымен (ЗООмг), витамин В1 (50мг) үзақ және қайталанатын, седативті ем жүргізіледі. Майлы тағамдар шектеледі. Профилактикасы. Пестицидтермен улануды алдын алуда мыналар жүргізілуі тиіс: еңбек гигиенасы мен жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау; тағам өнімдерін улы химикаттар түсуінен қорғау; су, топырақ, ауаны санитарлық қорғау органдары бақылау профилактикалық шараларын ылғи жүргізіп тұруы қажет. Осымен қатар, респираторлық қорғаушы көзілдірік, резина қолғаптар мен арнайы киімдер қолданылады Және де күнделікті душ қабылдап, киім ауыстыруға жұмысшы міндетті. Көпшілік профилактикалық шаралар қолайлы метеожағдайларда (желсіз, ылғалды салқын күндері) жүргізілуі тиіс. Жеке пестицидтердің улы қасиеттері туралы және қорғану шаралары туралы міндетті түрде жұмысшылармен инструктаж өткізіп тұру керек. Мыс қосылған пестицидтермен улану Бұл топтағы пестицидтерге мыс купоросы (тотаин), күкіртті қышқыл мыс, бордос сұйықтығы (мыс купоросы мен әк сүті), мыстың хлорлы қышқылы және мыстың үшхлор фенолы жатады. Осы пестицидтерді фунгицит ретінде өсімдіктерге сеуіп, дәнді ұрықты уландыруға қолданады. Патогенезі. Мыс препараттары ағзаларға түсіп, белоктармен қосылып, альбуминаттар жасайды. Бұлар жергілікті тіндеріне және сілекей қабықшаларға тұтастырғыш (вяжущая) және күйдіргіш әсерін береді. Олар жалпы токсикалық, әсіресе гемолитикалық, капилляротоксикалық әсерін тигізеді. Клиникалъщ көрінісі. Удың ағзаға түсу жолына байланысты. Мыс қосылыстары бар пестицидтер тыныс жолына түскенде "мыс улану" безгегі, әлсіреу, аяқ бұлшықетінің ауырғаны, тахикардия және гипотониямен көрінеді. Бұл өзгерістер тыныс жолымен бронхтың шырышты қабаттарының тітіркенуімен, темперетураның көтерілуімен, мұрыннан қан кетуімен ұстама тәрізді жөтел жиі жасыл - көкшіл қақырықпен жүреді. Улар асқазанға түскенде біріншіден диспепсиялық бұзылыстар (жүректің айнуы, құсу, сілекейдің көп бөлінуі), ауызда металды дәм, іште ұстама тәрізді ауру сезімі және қанды іштің өтуі. Нәжіс көп жағдайда қара түсті болады. Ауыр улануларда бауырдың зақымдалуы, гемолитикалық анемия, гематурия, диффузды некрозды нефроз дамиды. Мыс дифосфаттары теріге түскенде дерматит, экзема байқалады. Шаш, беттің терісі және шырышты қабаттары жасыл, көкшіл сары немесе көкшіл қара түске боялады. Емі. Препараттар асқазан - ішек жолдарына түскенде адсорбенттер енгізіледі (активтендірілген көмір немесе 0,1% калий перманганаты), асқазанды жақсы жуу қолданылады, суды, сүт пен белок суын көп мөлшерде береді. Мыс бөлініп шығу үшін комплексондар қолданылады. Кальций тетацин, унитиол веяаға бірнг-ше күн бойы беріледі. Іштің қатты ауырғанында грелка, жылу қолданылады. Атропин немесе наркотикалық дәрілер (промедол, морфий) жағдайға қарай беруге болады. Егер улар тыныс жолына түссе симптоматикалық ем жүргізіледі: жылы су, терлеткіш және зәр айдағыш заттар беріледі. Токсемияға қарсы поливинилпиролидон (гемодез) венаға тамшылатып 200 - 400 мл, реополиглюкин 400 мл қолданылады. Керекті жағдайда жүрек – қантамырлар жүйесін жақсартатын заттар, кортикостероидтар беріледі. Майлы тағамдар берілмейді. Улы химикаттармен жұмыс істегендер келесі талаптарды қадағалау қажет: 1. Улы химикаттар өндірісі тұрғын үйлерден, су, азық - түлік қоймаларынан 200 м қашықтықта орналасуын сақтау; 2. Өсімдіктерді өңдеу тек жел аз немесе тынық кезде рұқсат етіледі; 3. Мүмкіндігінше топыраққа улы химикаттардың төгіліп шашылуының алдын алу; 4. Улы химикаттардың қалдықтарын арнайы ыдысқа салып, жақсылап зарарсыздандыру; 5. 18 жасқа толмағандар, жүктілер, емізетін әйелдер, аллергиясы немесе анемиясы бар, асқазан, бауыр, өт жолдарының аурулары бар адамдар улы химикаттармен жұмысқа жіберілмеуі тиіс; 6. Жұмысқа тұратындар алғашқы медициналық тексеруден міндетті түрде өтуі және инструктаж алуы тиіс. МӘС-шылары жұмысшылардың еңбекке қабылеттілігінің жоғалту дәрежесін белгілейді және жұмысқа рационалды тұрғызуға көмектеседі. Жедел уланударда ауруханада емделген нәтижесін, кейін емхана профилактикалық жағдайда жоғалған функцияларын қалпына келтіруді қадағалайды. Жақсарған жағдайда жұмысшылар кейін қайта сол жұмысқа жіберіледі. Еңбек қабылеттілігі жоғалғандарға мүгедектік тобын белгілейді (науқастың пайдасына). 4)Иллюстрациялы материал: қосымшада. 5)Ұсынылатын әдебиеттер: Қазақ тілінде: Негізгі: 1.Әмербекова А.А. Кәсіптік аурулар - Алматы, 2005ж. 2.Есенжанова Г.Н. Кәсіптік аурулар бойынша таңдамалы дәрістер, Алматы, 1999ж.
1.Қасенова С.Л. Ішкі аурулар: Медициналық - профилактикалық факультетінің студенттеріне арналған оқу кұралы. Алматы: «Жазушы», 2008ж. 2. Бұйрық № 709 2009 ж. 16 қараша «Міндетті медициналық тексеріп-қараулар өткізілетін зиянды өндірістік факторлардың, кәсіптердің тізбесін, сондай-ақ осындай тексеріп-қарауларды өткізу ережесін және кезеңділігін бекіту туралы 3. Медициналық-әлеуметтiк сараптама жүргiзу ережесiн бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 20 шiлдедегi N 750 Қаулысы Орыс тілінде: негізгі: 1. Артамонова В.Г., Мухин Н.А. Профессиональные болезни: Учебник.- 4 - е изд. -М.: Медицина, 2004г. 2. Шаталов Н.Н., Артамонова В.Г. Руководство к практическим занятиям по профессиональным болезням - М. Медицина. 1991г. 3. Измеров Н.Ф. Пролфессиональные болезни: Руководство для врачей в 2-х томах.-М., Медицина, 1996г. 4. Кулкыбаев Г.А., Аманбеков У.А. Профессиональные заболевания. Руководство для врачей. Караганда-Алматы, «Ғылым» 2001г.
1. Тогузбаева К.К., Филин А.П., и.др. Физиолога - гигиеническая характеристика производственного ультразвука и инфраструктуры. Учебно - методическое пособие, Алматы, 1998г. 2. Эпидемиология, связанных с работой болезней и несчастных случаев: X. докл. Объед. Ком. МОТ/ВОЗ по профессиональной гигиене-М., Медицина, 1999 г. 3. Касенова С.Л. Внутренние болезни. Учебное пособие для студентов медико-профилактического факультета. Алматы, «Жазушы» 2005г. 4. Ю. Ю. Елисеева. Профессиональные болезни : полный справ- М. : Эксмо, 2006г 5. Грацианская Л. Н. Профессиональные заболевания конечностей от функционального перенапряжения : моногр. - Л. , 1984г. 6. М. А. Булешов. Ранняя диагностика и профилактика болезней органов дыхания и сердечно-сосудистой системы у рабочих промышленных предприятий: методические рек. - Астана, 2006 г. 7. Тулебаев Р. К. Патология лор-органов при фосфорной интоксикации: моногр. - Алматы, 1995г. 8. Тулебаев Р. К. Хроническая свинцовая интоксикация: (патология респираторного тракта): моногр.- Алматы, 1995г. 9. Харитонова Е. Б. Профессиональные заболевания: учеб. пособие. - М. , 2005г. Электронды ресурстар. Справочник по профессиональным болезням [Электронный ресурс]: справ. изд. / под ред. М. Г. Дрангой. - [Б. м. ]. - эл. опт. диск (CD-ROM). 6)Қорытынды сұрақтар (кері байланыс): 1. Химиялық заттардың ағзаға түсу жолдарын атаңыз. 2. Хлорорганикалық пестицидтермен уланудың дамуының негізгі патогенетикалық механизмі қандай? 3. Жедел және созылмалы хлорорганикалық пестицидтермен уланудың негізгі клиникалық симптомдарымен синдромдарын айтыңыз. 4. Хлорорганикалық пестицидтермен улану кезіндегі негізгі емдеу әдістері мен сараптамалардың ерекшеліктерін сипаттаңыз. 5. Химиялық заттармен уланудың алдын алу әдістері. ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ ТЕРАПИЯ БАКАЛАВРИАТ КАФЕДРАСЫ МАМАНДЫҒЫ: 051102 «ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ» ПӘНІ: КӘСІПТІК АУРУЛАР КУРСЫ: III ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ ШЫМКЕНТ, 2013 ж. Кафедра мәжілісінде талқыланған Хаттама №___«____»2013ж. Кафедра меңгерушісі м.ғ.д., профессор Бекмурзаева Э. К. 1)ТАҚЫРЫБЫ №1: Кәсіптік аурулар клиникасына кіріспе. Диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері. 2) МАҚСАТЫ: Студенттерге кәсіптік аурулардың анықтамасын беру. Кәсіптік аурулардың даму кезеңдерін, диагностика және медициналық -әлеуметтік сараптама мәселелері туралы түсінікті үйрету. 3) ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Студент білуі тиіс: - кәсіптік аурулардың негізгі түрлерін; - адам организміне зиянды өндірістік факторлардың қолайсыз әсерін; - адам организміне өндіріс ортасының зиянды факторларының әсеріне негізделген аурудың клиникалық көріністерін; - диагностика және емдеу тәсілдерін; - медициналық-әлеуметтік сараптама мәселелерін; - кәсіптік аурулардың алдын алу шараларын. Студент істей алуы тиіс: - өндіріс ортасынын зиянды факторларын анықтауды; - аурудың кәсіптік анамнезін жинауды; - кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың клиникалық жағдайын бағалауды; - қажетті лабораториялық және аспапты диагностика әдістерін анықтауды; - кәсіптік аурулар диагнозын негіздеуді; - кәсіптік ауруға шалдыққан науқастардың емдеуге, алдын алу шараларына және еңбекке қабілеттілігіне ұсынымдар беруді; - кәсіптік ауруларды талдауды; - өндіріс орындарында алдын ала және кезеңмен медициналық бақылау жүргізуді; - адам организімінде өндіріс ортасының зиянды факторларының әсерінен сақтануға қажетті қорғау заттарын таңдауды; 4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР: 1. Уақытша еңбекке жарамсыздық кәсіптік кеселдерді кім анықтайды? 2. Ұзақ және тұрақты еңбекке жарамсыздық сұрақтарының құжаттары қандай? 3. Мүгедектіктің I тоб құжаттар тізімі ; 4. Мүгедектіктің IІ тоб құжаттар тізімі; 5. Мүгедектіктің IІІ тоб құжаттар тізімі; 5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ: -Сабақ тақырыбына байланысты сұрақтарды қою арқылы сабақты талқылау; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер) Сұрақтар: 1.Кәсіби патология деген не? 2.Біздің елімізде кәсіби патология қай жылдан бастап дамыды? 3. Кәсіби ауруларға қандай аурулар жатады? 4. Этиологиялық үрдістері бойынша кәсіби аурулар қанша топқа бөлінеді? 5. Улы заттардың шектеулі реттік концентрациясы дегеніміз не? Тесттер: 1. Сырқаттың кәсіпке байланысты екендігін анықтау үшін келесі құжаттар қажет: а) санитарлы-гигиеналық сипаттама, еңбек кітапшасының көшірмесі. б) амбулаторлы ем көшірмесі, еңбек кітапшасының көшірмесі, санитарлы-гигиеналық сипаттама. в) емдік мекеме жолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі, еңбек кітапшасының көшірмесі. г) емдік мекеме жлолдамасы, амбулаторлы ем көшірмесі, санитарлы гигиеналық сипаттама, еңбек кітапщасының көшірмесі. 2. Кәсіптік деп, төмендегі әсерлерден дамыған сырқаттарды айтамыз. а) ауа райы жагдайларынан б) кәсіптік ортаның кері әсерінен в) экологиялық факторлар әсерінен г) геохимиялық факторлар әсерінен д) тұрмыстық факторлар әсерінен 3. Кәсіптік ауруы бар науқасқа (төленетін) еңбекке уақытша жарамсыздық қағазын кім береді? а) ДКК
б) цехтық терапевт в) МҚСК
г) медициналық санитарлық бөлімнің бас дәрігері д) әкімшілік 4. Кәсіптік ауруға жататын сырқаттар тобын ата. а) атмосфералық ауның ластанған аймақта тұратын тұлғалар. б) ҚР бекіткен « Кәсіптік аурулар тізімі» в) жұмысқа баражатқанда, немесе келе жатқанда г) кәсіби-өндірістік ұзақ уақыт әсер еткені 5. Кәсіптік аурудың тиімді профилактики әдісі: а) Санитарлы - техникалық б) Ұйымдастырушылық-технологиялық в) Медициналық г) Әлеуметтік д) Гуманитарлық 6. ҚР ең негізгі медициналық мекеме профпатолог қызметін атқарады: а) НИИ кардиология. б) Медициналық денсаулық сақтау мәселелері. в) Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары оқу орны. г) Кәсіптік аурулар және гигиена еңбегі ҰО. д) ҰЗИ гастроэнтерология 7. Созылмалы кәсіптік улануды кім анықтауы тиіс? а) обылыстық және аудандық дәрігер б) ҚР бекіткен арнайы кәсіп дәрігері в) санэпидстанция дәрігерлері г) терапевт д) жедел жәрдем ауруханасы 8. Алдын-ала медициналық тексеру мақсаты: а) сырқаттықты анықтау б) кәсіпорын саласына қарай жүмыс істеуге кері көрсетулерді анықтау. в) диспансерлік тексеру. г) жұмысқа қабілетсіздік дәрежесін анықтау д) науқас жағдайын үнемі бақылау 9. Алдын-ала медициналық тексеруді қай жағдайда өткізеді. а) жұмыс тәртібіне сай-белгіленген уақытта б) жұмысқа тұрар алдында в) әр 6 айда г) кез-келген уақытта д) әр 3 айда 10.Кезекті медициналық тексеру мақсаты: а) соматикалық ауруды анықтау б) диспансеризация в) ауруды ерте айқындау. г) жұмысқа қабілетсіздік дәрежесін анықтау д) кәсіпорын саласына қарай рационалды жүмыс істеуді бекіту
Д. атты шахтерда жоспарлы турде мед. тексеру барысында антропоз I дәрежесі анықталды. Д. стационарда болған. Медсанчастың дәрігері науқасты МӘС ке жіберді. МӘС шешімі бойынша уақытша басқа жұмысқа ауыстыруды ұйғарды.Бұл жағдайда жұмысқа қабылетсіздікті қалай тағайындайды? Дәрігердің әрекеті дұрыс па? МӘС ке науқастарды жіберудің реті қандай? Жалпы профильдің МӘС құрамы қандай? ЕСЕП № 2 III-ші топтағы мүгедек Б, муниципальды өндірісте 3 ай көлемінде уақытша жұмысқа жарамсыз болды. 3.02 - 6.05 аралығында (АҚ бойынша қалада емделген).Осы жылы тұмаумен ауырған , 11 күн бойы амбулаторлы ем қабылдаған. Бұл жағдайда жұмысқа қабылетсіздікті қалай тағайындайды? Мүгедек жандардың жұмысқа қабылетсіздік қағазын қалай толтырады? 1) ТАҚЫРЫБЫ № 2: ПНЕВМОКОНИОЗДАР. СИЛИКОЗ. 2) МАҚСАТЫ: Студенттерге пневмокониоздың, силикоздың дамуына алып келетін шаң түрлерін түсіндіру. 3) ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Студент білуі тиіс: - Тыныс алу ағзаларының анатомиялық ерекшеліктері. - Тыныс алу ағзаларының қалыпты физиологиясы. - Пневмокониоздар тобы. - Силикатоздар: асбестоз, талькоз, муллитоз, цемент шаңынан болған пыли пневмокониоз. Студент істей алуы тиіс: - Тыныс алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, пальпация жүргізіу (дыбыс дірілін анықтау). - Тыныс алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, перкуссия жүргізіу (топографиялық және салыстырмалы). - алу ағзалары аурулары кезіндегі тексерулер, аускультация жүргізу (везикулярлы және бронхиалды тыныс, патологиялық сырылдар). - Осы кәсіби патология бойынша емі және диагностикасы, тексеру бойынша әдістемелік материалдармен инстукциясының негізгі қалыптарын таңдай білу.
1.Қандай өндіріс орындарында және қандай кәсіппен айналысатындар шаңды факторлардың әсерінен бейім? 2.Өндірісті шаңдардың қасиеті. 3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі пневмокониоздың дамуына алып келеді? 4.Қандай симптомдар пневмокониозда, силикозда анықталады? 5.Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері. 6.Пневмокониоздардың жіктелуі және ажырату диагностикасы. 7.Пневмокониоздар мен силикоздың негізгі емі және профилактикасы. 5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ: -Сабақ тақырыбына байланысты шағын топта жұмыс жасау; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ( сұрақтар, тесттер, есептер) СҰРАҚТАР: 1.Пневмокониоз деген не? 2. Этиологиялық үрдістері бойынша пневмокониоздар қанша топқа бөлінеді? 3.Силикоздың зерттеу әдістерін атаңыз? 4. Пневмакониздардың рентгенологиялық өзгерістерін сипаттаңыз 5.Силикоздардың негізгі асқынулары қандай? ТЕСТТЕР: 1.Силикоздың ерте белгілері: а) патологиялық қанда өзгеріс б) көздің кілегей қабатының қызаруы в) кеуде қуысы ауруы г) ЖЖЖ қызметінің бұзылысы д) мұрын қанау 2.Асқынбаған силикозбен науқастардың шағымы а) бас ауру б) қан түкіру в) құрғақ жөтел, ентігу г) гипертермия 3. Силикоза диагностикалық қағидасы: а) бактериоскопия б) аортография в) томограмма г) рентгенограмма д) ангиография 4.Силикоздың асқынуы: а) өкпе туберкулезі б) бронхоэктаз ауруы в) Бехтер ауруы г) бруцеллез д) өкпе гистоплазмозы 5. Силикоздың асқынуы бронхоспазммен жүрсе ... қолданылады. а) диуретиктер б) адреноблокаторлар в) кортикостероидты гормондар г) қақырық тастаушы д) симпатомиметиктер 6.~ Пневмокониоз ... әсерінен дамиды. а) бериллия б) медь в) күміс
г) вольфрана д) қорғасын 7. Келтірілген асқынулардың қайсысы пневмокониоздарға тән: а) өкпе эмфиземасы б) перикардит в) миокардит г) панкреатит д) холецистит 8. Төменде көрсетілген жұмысшылардың санитарлық - гигиеналық тұрғыдан қолайсыз болғанда өкпе ауруы дамуы мүмкін, біреуінен басқа: А. Көмір қазатын шахтерлар Б. Асбест өндіретін жұмысшылар В. Литейді цехтағы құм құйғыштар Г. Тоқыма фабрикасының тоқымашысы Д. Қорғасын заводының балқыту цехындағы жұмысшысы (горновой) 9. Пневмокониоздың диагностикасында қолданылатын негізгі әдістер: А. Спирография Б. Қанның клиникалық анализі В. Биохимиялық зерттеулер Г. Иммунологиялық зерттеулер Д. Кеуде торының рентгенографиясы 10.Силикоз – бұл құрамында ... шаңы бар ауру. а) диоксид кремния б) көміртек в) диоксид кремния бос күйінде г) темір д) құм
ЕСЕП № 1 Науқас Н., 43 жаста, туберкулез диспансеріне консультацияға жіберілген. Бұрын 13 жыл кескіш болып жұмыс істеген. Мед.сан. бөліміндегі кезекті тексеруде ентігудің үдеуі, жөтелдің жиілеуі, жауырын астында ауырсыну анықталған. Өкпенің төменгі бөлігінің үстінде перкуторлы дыбыс қорапты, өкпенің төменгі бөлігінің қимылы шектелген, тынысы нашарлау, тыңдағанда бірлі-жарым құрғақ сырыл естіледі. Жүрек тондары тұншыққан. Рентгенограммада диффузды үдеу мен өкпе суретінің деформациясы, фонында көптеген диаметрі 2-4 мм түйінді көлеңкелер. Оң жақта плевраның бөлік аралық тығыздалуы бар. Түбірі кесілген формалы. Лимфа түйіндері жұмыртқа қабығы типті. Тапсырма: болжам диагнозын құрыңыз және негіздеңіз, диагнозды дәлелдеу үшін қосымша қандай тексерулер жүргізу қажет. ЕСЕП № 2 Науқас С, 42 жаста, 16 жыл бойына қыш құю зауытында қалыптаушы болып жұмыс істеген. Соңғы 2 жылда жауырын маңында шаншып ауырсыну, мезгілді құрғақ жөтел мазалаған. көбірек физикалық күш түскенде ентігу пайда болады. Сырттай тексергенде объективті өзгерістер байқалмайды. Кеуде клеткасының төменгі бүйір бөлігінде қорапты перкуторлы дыбыс, өкпенің төменгі шетінің қимылы бұзылмаған өкпеде көп құрғақ сырыл естіледі. Қан мен несеп анализі нормадан ауытқымаған. Сыртқы тыныс функциясы: ЖЕЛ ДЖЕЛ- ден 78 проц. құрайды, тиффоно сынымасы 61 проц. Жүрек-тамыр жүйесі мен асқорыту трактісінде өзгерістер жоқ. Рентгенограммада өкпе суретінің ұлғаюы мен деформациясы, әсіресе өкпенің ортаңғы және төменгі бөліктерінде, аздаған көлемі 2-3 мм, дөңгелек формалы түйінді көлеңкелер көрінеді. өкпенің түбірлері біршама үлкейген және тығыздалған. Тапсырма: диагонзды құрастырыңыз және негіздеңіз; ем белгілеңіз және ( ВТЭ) жүргізіңіз.
Студент білуі тиіс: - Бронхтардың анатомиялық ерекшеліктері. - Тыныс алу ағзаларының қалыпты физиологиясы. - Кеуде сарайынының түрлерінің айырмашылығы. - Аурудың әртүрлі кезеңдерінің клиникалық көріністерінің ерекшеліктері.Диагнозды қою: анамнезі, клиникалық, лабораториялық, аллергологиялық, иммунологиялық, аспапты зертеулері бойынша. Студент істей алуы тиіс: - Кәсіби бронх демікпесінің диагностикасын жоспарлау, аурудың ерте түрлерін анықтау, кәсітік емес генездегі респираторлы және созылмалы бронхитмен салыстырмалы диагностика жүргізу; - Науқастың сыртқы тыныс алу қызметін жағдайын зертеуді өзбетінше жүргізіп алынған нәтижелеріне баға беру; -Бронх демікпесінің ағымы мен дамуындағы ролін анықтау үшін науқастың жұмыс орнының санитарлы-гигиеналық жағдайын бағалау; - Бронх демікпесінің ағымы, асқынуы және қосымша аурына байланысты тиімді емін таңдау; - Науқастың жұмысқа жарамдылығы мен жұмысқа орналасуы, реабилитацияы туралы сұрақтарын шешу. 4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ СҰРАҚТАР: 1.Қандай өндіріс орындарында шаңдар және қандай кәсіппен айналысатындар бронх демікпесінің дамуына бейім? 2.Бронх демікпесіне тән шағымдарды атаңыз. 3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік бронх демікпесінің дамуына алып келеді? 4.Қандай симптомдар кәсіптік бронх демікпесінде анықталады? 5.Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері. 5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ: - Науқастармен сабақ тақырыбына байланысты сұрақтарды шешу; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ( сұрақтар, тесттер, есептер) СҰРАҚТАР: 1. Бронх демікпесін қандай өндірістердің шаңдары шақырады? 2. Жануартекті аллергендерді атаңыз? 3. Кәсіби бронх демікпесінің клиникалық белгілерін атаңыз? 4. Бронх демікпесінің ұстамасы кезінде бронхолитиктер көмектеспегенде қандай дәрмек тағайындалады? 5. Кәсіби бронх демікпесінің негізгі зерттеу әдістерін атаңыз? ТЕСТТЕР: 1.Кәсіптік бронх демікпесі жиі кездеседі: а) космонавтарда б) лазермен жұмыс жасайтындар в) химико – фармацевтикалық өндірісте г) легированды темірді балқытуда д) мұнай өндірісінде
2.Берілген заттардың қайсысы кәсіптік БА дамуында потенциальды факторлар болып табылады а) кремний диоксиді б) канифоль в) макта шаңы г) графит д) битум
3.Тері – аллергиялық сынама диагностики үшін жүргізіледі: а) созылмалы обструктивті бронхитте б) өкпе ісігінде в) трахеобронхиальды дискинезияда г) бронхиалды астмада д) бронхоэктаз ауруында 4. Иммуноглобулиндердің қай тобы жоғарлайды: a)IgG
б)IgM в)IgA
г)IgE 5.Бронх демікпесін купирлейді а) но - шпа б) спазмалгин в) эуфиллин г) ксантинат никотинат д) эфедрин 6.Кәсіптік аурулардың жедел дамуы үшін өндірістік факторлармен ұзақ жанасуды қажет етпейді а) өндірістік БА б) силикоз в) гельминтоз г) силикатоз д) металлокониоз 7.Көрсетілген заттардың қайсысы кәсіптік БА дамуы үшін потенциальды фактор болып табылады а) кремний диоксиді б) графит шаңы в) тұз қышқылы г) канифоль,битум, хром д) азот тотығы 8. Эуфиллиннің әсер ету механизмі а) бронхтардың дилатациясы; б) аллергияға қарсы әсері в) антигистаминдік әсері г) секрецияның төмендеуі 9.Бронх демікпесіндегі аускультативті белгі а) ылғалды сырыл б) дем алғандағы құрғақ сырыл в) дем шығарған кезіндегі құрғақ сырыл г) майда қөпіршікті ылғалды сырыл д) плевра үйкеліс шуы 10.Атопиялық бронх демікпесінің айқын диагностикалық белгісі: а) экспозиция симптомы б) аллергиялақ анамнездің болуы в) элиминация симптомы г) айқын тыныс жетіспеушілік д)провокационды ингаляциялық сынаманың оң мәнді болуы ЕСЕП № 1 Науқас , 42 жаста, процедуралық кабинетте 3 жыл медбике болып жұмыс істейді.. Жұмыста болған тұншығу ұстамасымен ауруханаға жатқызылған. Соңда жылда дем шығару фазасында тыныс алудың қиындау ұстамалары, мұрнының бітілуін байқаған. Айтылған көріністер негізінде науқастарға антибиотиктермен инъекция жасағаннан кейін пайда болатын. Тұншығудың соңғы ұстамасы бастың ауруы мен возомоторлы ринитпен кеудеде қысылу мен құрғақ ауырсынған жөтелмен болған. Науқас мазасыз, цианоз байқалады, кеуде клеткасы бөшке тәрізді формада, экскурсия шектелмеген. Тыныс өкпеде қиындаған, шулы, құрғақ ысқырмалы сырылдардың көптігі естіледі, тыныс шығару фазасы ұзақ. Ауыр жағдайға байланысты сыртқы тыныс функциясын зерттеу жүргізілмеді. Спазмолитиктердің жері жоқ. Тапсырма: диагнозды құрып негіздеңіз. Жедел медиииналық көмек көрсету шараларын белгілеп негіздеңіз. Жұмысты болжап беріңіз.
Объективті. оң жақ өкпенің төменгі бөлігінде перкуторлы дыбыстың қысқарлуы және сол жерде тыныстың нашарлаған фонында крепитация естіледі. Науқас клиникаға жатқызылып оған бұлшық етке бензилпенициллин натрий тұзын енгізген. 4 минуттан соң ыстықтау пайда болып , бензилпенициллин енгізген жердегі тері гиперемияланған, депрессия, бас ауруы, тұншығу , ауыр жөтел пайда болған. Ақ бірден төмендеген ( 85/40 мм.сын.ба .), пульсі жіп тәріздес нашарлаған. Тапсырма: диагнозды құрып негіздеңіз. Жедел медициналық көмек көрсету туралы сұрақты шешіңіз. 1)ТАҚЫРЫБЫ №4: ДІРІЛ АУРУЫ 2) МАҚСАТЫ: Түрлі параметрдегі жергілікті және жалпы дірілдің әсерінен дамитын діріл ауруын анықтау . Диагнозды негіздеу мақсаттарын үйрену. З)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Студент білуі тиіс:
Студент істей алуы тиіс: - Кәсіптік діріл ауруларын диагностикалау, аурудың ерте түрлерін анықтап және Рейно, сирингомиелия, вегетативті-полинейропатия, миозит ауруларымен ажырату диагностикасын жүргізу. - Реактивті гиперемия, термометрмен өзбетінше сынамалар жүргізу; - Діріл ауруларының ағымы мен дамуындағы ролін анықтау үшін науқастың жұмыс орнының санитарлы-гигиеналық жағдайын бағалау білу; - Діріл ауруларының ағымы, асқынуы және қосымша аурына байланысты тиімді емін таңдау; - Науқастың жұмысқа жарамдылығы мен жұмысқа орналасуы, реабилитацияы туралы сұрақтарын шешу. 4)ТАҚЫРЫП БОЙЫНША НЕГІЗГІ С¥РАҚТАР: 1 .Қандай өндіріс орындарында діріл кәсіптік зиянды факторларға жатады және қандай кәсіппен айналысатындар діріл ауруының дамуына бейім келеді? 2. Дірілдің негізгі параметрлерін атаңыз. Аурудың дамуында олардың маңыздылығы қандай. З. Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік діріл ауруының дамуына алып келеді? 4. Қандай симптомдар діріл ауруында анықталады? 5. Діріл ауруының жіктелуі және ажырату диагностикасы. 6. Діріл ауруының негізгі емі 7. ДЕЭ көрсетіңіз.
- Sbl әдісі арқылы тақырыбты талқылау; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ( сұрақтар, тесттер, есептер) Сұрақтар: - Діріл ауруларының этиологиялық факторларын атаңыз? - Жергілікті діріл қандай кәсіпте пайда болады? - Діріл ауруында қандай ағзалар зақымданады? - Жалпы дірілдің әсерінен дамитын белгілерді атаңыз? - Діріл ауруларында қандай алдын-алу шаралары жүргізіледі? Тесттер: 1. Тербеліс - діріл ауруға қандай симптомдар тән: а) ангиодистониялық б) ангиоспатикалық в) вестибулярлық г) вегетативтік полиневрит д) жоғарыда аталғандардың барлығы 2.Діріл ауруындағы тірек-қимыл аппаратының функционалды зерттеу әдісі: а) рентгеноденситометрия б) электромиография в) электронейромиография г) динамометрия д) реовазография 3. Жалпы әсерден болған діріл ауруында дамиды: а) вегетативті-сенсорлы полинейропатия б) полирадикулоневропатии синдромы в) бел-сегізкөзя радикулопатия г) энцефалополиневропатия д) сенсорлы-моторлы полиневропатия 4. Жалпы тербеліс - діріл әсерінен дамитын тербеліс - діріл ауруы кімдерде дамиды? а) бұрғылаушыларда б) жылтыратушыларда в) слесарларда г) нанөндірушілерде д) дәрігерде 5. Діріл ауруындағы алғашқы белгілер: а) ангиодистониялық синдром б) геморрагиялық синдром в) нефротикалық синдром г) ісік синдром д) гипертониялық синдром 6. Діріл ауруындағы III-ші дәрежесіндегі белгілер; а) полиневропатиялық б) гемолитикалық в) нефротикалық г) ісіктік д) гипертониялық 7. Ауырсыну сезімін анықтайтын құрал: а) альгезиметрия б)электромиография в) энцефалография г) эхокардиография д) пикфлоуметрия 8. Бұлшықеттің белсенді биоэлектрлігін анықтайтын аспап: а) электромиография б) энцефалография г) пикфлоуметрия д) альгезиметрия 9. Жалпы тербеліс - діріл әсерінен дамитын синдром: а) ангиодистониялық синдром б) геморрагиялық синдром в) нефротикалық синдром г) ісік синдром д) гипертониялық синдром 10. Қәсіптік ауруға теріс әсер әкелуші фактор: а) эндогенді,экзогенді б) эндокринді,экзокринді в) тіке,тіке емес г) бағытталған д) бағытталған емес
Науқас С, 34 жаста, медико – санитарлы бөлімге қаралды ; наждачты аймақта 8 жыл бойы поляровщик болып жұмыс жасайды.Шағымдары, қолдың төменгі бөлігінде ауырсыну, саусақ ұштарының ағаруы , мұздауы. 2 жылдан бері өзін ауру деп есептейді , бірақ дәрігерге қаралмаған.Ішкі мүшесі зақымдалмаған.Қол ұштары мұздай көгерген «кружевной рисунок» «ақ таңба » симптомы оң.; трофикалық өзгеріс жоқ. Тапсырма: болжам диагноз құрастыр; науқаты тексеруге қосымша аспаптық және лабороторлы тексерулерді айтыңыз.
Науқас Б., 29 жас , пневматикалық инструментпен 4 жыл бойы тас кеседі. Құралды ұстап тұрушы сол қолына діріл көбірек беріледі. Кезекті медициналық тексеру кезінде науқас соңғы жылдары сол қолының саусақтарының ағаруына шағымданды. Қолда ауырсынуды сезбейді. Ағарудың басталуы бесінші саусақта басталып, мұздатқан кезде III-IV саусақтарының ағарғандығына шағымданды. Ағару ұстамасынан кейін жағымсыз парестезия, кейде шынтақ-білезік буынының ісінуін байқады. Объективті: қолдың IV және V саусақтарында жеңіл гипоестезия ; бұлшықет өзгермеген; капилляроскопия белгісі бойынша –аздаған түйілу тенденциясы. Мұздатқыш сынама кезінде – сол қолдың IV және V саусақтарының ағаруы болды. Тапсырма: болжам диагноз құрастыр; науқаты тексеруге қосымша аспаптық және лабороторлы тексерулерді айтыңыз, ДЕЭ тағайындаңыз. 1)ТАҚЫРЫБЫ №5: ШУ ӘСЕРІНЕН ПАЙДА БОЛҒАН КӘСІПТІК ПАТОЛОГИЯ 2)МАҚСАТЫ: Студенттерге шу әсерінен пайда болған кәсіптік патология туралы түсінік беру. З)ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Студент білуі тиіс:
Студент істей алуы тиіс: - Өндірістік факторлардың денсаулыққа әсерін анықтау үшін науқастың кәсіптік анамнездерін анализдеу; - Кәсіптік аурулардың дамуын шақыратын өндірістік шулардың қолайсыз факторларына әсер ететін механизмдерін анализдеу; - Өндірістік шулардың қолайсыз факторларының әсерінен болатынын клиникалық белгілерін анықтау үшін науқастарға бағытталған тексеру жүргізу; - Осы кәсіби аурудың клиникалық белгілеріне ұқсас аурулармен ажыратпалы диагностика жүргізу; -Науқастың кәсіптік ауруын анықтау; - Осы кәсіптік аурудың ағымының белгілі ерекшеліктерін анықтау; - Зақымдалған ағза мен жүйенің қызметінің бұзылыстарымен кезеңін анықтау; - Шудың әсерінен болған науқастарға керекті емдеу шараларына дұрыс ұсыныстар беру, дәрігерлік еңбек экспертизиясы сұрақтарын шешу;
1 .Қандай өндіріс орындарында шу кәсіптік зиянды факторларға жатады? 2.Шудың негізгі сипатын атаңыз. Аурудың дамуында олардың маңыздылығы қандай. 3.Қандай кәсіптік орта және организмнің ерекшелігі кәсіптік кереңдіктің дамуына алып келеді? 4.Қандай симптомдар кәсіптік кереңдікте анықталады? 5. Жіктемесі . Диагностикада қолданылатын негізгі тексеру әдістері. 6. Кәсіптік кереңдіктің негізгі емі және профилактикасы. 7. Кереңдікте дәрігерлік еңбек экспертизиясын анықтаңыз. 5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ: - Tbl әдісі арқылы тақырыб сұрақтарын талқылау; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ( сұрақтар, тесттер, есептер) Сұрақтар: 1. Шулардың әсерінен қандай кәсіби аурулар дамиды? 2. Кәсіби саңыраулықта қандай зерттеулер жүргізіледі? 3. Кохлеарлы невритте қандай седативті дәрмек тағайындалады? 4. Шуға қарсы құралдарға не жатады? 5. Естудің төмендеуінің қандай сатысында шуда жұмыс істеуге болмайды? Тесттер: 1. Есту қабілетін жоғалтудың қандай дәрежесінде кәсіптік ауру туралы шұғыл хабарландыру толтырылмайды: а| I дәреже б| II дәреже в| III дәреже г| IV дәреже д| барлығында 2.Шудан қорғанатын құрал а| көзілдірік б| қолғап в| қорғаныш киім г| наушник д| маска 4.~ Шулы лабораториядағы жұмысшылар ЛОР дәрігеріне қаралу қажет. а| 3 айда 1 рет б| 1 жылда 1 рет в| 2 жылда 1 рет г| 8 айда 1 рет д| 3 жылда 1 рет 5.~ Адам құлағымен акустикалық толқынды қабылдайды: а| 16 – 20000 ГЦ б| 78 – 980000 ГЦ в| 45 – 650000 ГЦ г| 34 – 650000 ГЦ д| 23 – 780000 ГЦ 6.~Құлақ анализаторларын тексеретін әдіс: а| тотальная аудиомерия б| тахометрия в| пикфлоуметрия г| эхокардиография д| энцефалография 7.~ Ауырсынуды анықтайтын аспап: а| альгезиметрия б| электромиография в| энцефалография г| эхокардиография д| пикфлоуметрия 8. Жоғарғы жиілікті электромагнитті ... өндірісінде қолданады. а радиометеорологияда б| фармацевтикада в| айналмалы механикада г| металлургияда д| таулы 9. Лазерлі сәуленің ағзаға әсері : а| термиялық б| гипотензивті в| политропты г| метаболикалық д| механикалық 10~ Ұзақ уақыт әсерінен кереңдікке соқтырады. | 10 жылдам астам | 1 жылға дейін | 1-5 жыл | 5 жылдан 10 жыл арасы | жұмыс мерзіміне байланысты емес
Науқастың емін қалай ұйымдастыру қажет? Жұмысқа қабілетсіздікті қалай құжаттандырады? Емдеуші дәрігер жұмысқа жарамсыз қағазын қалай толтырып қаншалықты ұзарта алады?
Студент білуі тиіс:
Студент істей алуы тиіс: - Ароматты көмірсутегімен уланудың атипиялық түрлерімен және синдромдарын анықтау. - Кәсіптік аурулардың жіктелуімен міндеттерін анықтау.
- Патологияны аспаптық және лабороториялық зерттеулер бойынша анықтау. - Адам ағзасын зияынды өндірістік факторлардан қорғайтын қажетті қорғаныш құралдарын таңдау.
1. Ароматты көмірсутегімен улануға алып келетін негізгі өндіріс орнын және мамандықтарды атаңыз. 2. Ароматты көмірсутегінің бензолдың аминоқосылыстарының организмге түсу жолдарын атаңыз. 3. Ароматты көмірсутегімен уланудың дамуының негізгі механизмдері қандай? 4. Ароматты көмірсутегімен уланудың жіктелуін атаңыз. 5. Ароматты көмірсутегімен уланудың негізгі клиникалық симптомдарын көрсетіңіз. 6. Ароматты көмірсутегімен уланудың диагностикасын және ажырату диагностикасының критерилерін көрсетіңіз. 7. Ароматты көмірсутегімен уланудағы негізгі емін және дәрігерлік еңбек экспертизасының ерекшелігін сипаттаңыз. 5) БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖӘНЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ: - Шағын топта тақырыбты талқылау; 6) ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР: 7) БАҚЫЛАУ ( сұрақтар, тесттер, есептер) Сұрақтар: 1. Бензолдың қасиеттін сипаттаңыз. 2. Бензол қай мүшелерде жиі шөгеді. 3. Бензол коконцерогенді заттарға жатама? 4. Жедел және созылмалы бензолмен уланудың айырмашылығы.
1.Ағзаға бензолдың ену жолдары: а) тағаммен ауыз арқылы б) тыныс алу жолдары арқылы в) терімен г) жоғарыда аталғандардың барлығы 2.Созылмалы бензольмен уланғанда мына жүйені зақымдайды: б) ОЖЖ
в) шеткерлік жүйе г) ішкі органдар д) тыныс алу жүйесін 3. Созылмалы бензолмен уланғанда негізгі тексеру әдісі: а) сыртқы тынысты анықтау б) R - графия в) жалпы қан анализі г) бронхоскопия д) қандағы газды анықтау 4.Бензол оның гомологын қолданады: а) құрылыс өнеркәсіпте б) лак өндірісінде в) металлургияда г) ауыл шаруашылығында д) үй шағдайында 5.Жедел бензолмен уланғандағы белгі: а) бас айналу б) әлсіздік в) эйфорией г) жүрек айну д) барлығы 6. Созылмалы бензолмен уланғанда жүйке жүйенің қай синдромы кездеседі: а) гиперкинетикалық б) полинейропатия в) диэнцефальды г) астеникалық д) энцефалопатия 7.Клиникалық белгі: а) артралгия б) АҚ жоғарлауы в) формалық элементтердің өзгеруі г) полинекропатия д) диарея 8. Созылмалы бензолмен уланғанда ... анемии кездеседі: а) темірдефицитті б) гемолитикалық в) синтез РНК және ДНК г) апластикалық д) В12- тапшылық 9. Созылмалы бензолмен уланғанда сүйек қызыл кемігінде келесі топ дәріні қолданады: а) антибиотиктер б) витаминотерапия в) кортикостероидтар г) антацидтер д) гипотензивті 10. Жедел бензолмен уланғанда негізгі гематологиялық өзгеріс: а) анемия б) лейкоцитоз в) лейкопения г) метгемоглобин д) тромбоцитопения
Тапсырма: болжам диагнозын - қойыңыз; қорытынды диагноз қою үшін қосымша зерттеу жоспарын құрыңыз. ЕСЕП № 2 Науқас М., 28 жаста, 7 жыл бойы химиялық лаборатория да лаборант болып жұмыс істейді. Мұнда ол таскөмір мен мұнайдың түрлі жану қалдықтарымен, соның ішінде толуолмон, ксиолмен, бензолмен және т.б. контактіде болады. Соңғы уақытта ашуланғышдықты, ұйқының бұзылуын байқаған. Ішкі органдар жағынан объективті өзгерістер байқалмаған. Қан мен несеп анализдері нормада, шамалы лейкоцитозды (лейкоциттер саны 8,1x10 9/л) санамағанда. Қазіргі уақытта қызыл йегінің қанауы, денесінде көгерулер, жалпы әлсіздігі күшейе түскен. Қан анализі: эритроциттер 3,7 х 10 12/л, 2,8 х10 9/л, тромбоциттер 100 х10 9/л. Тапсырма: диагноз құрастырып қойыңыз. қосымша зерттеулер қажетпе? Ем белгілеңіз және ВТЭ жүргізіңіз.
Студент білуі тиіс: - АІЖ анатомиялық ерекшеліктері. - Жеке бастың гигиенасының міндеттерін сақтау: - Қорғасынмен және оның қосылыстары қолданылатын өндірістер. Студент істей алуы тиіс: жүктеу/скачать 2.03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|