«КУСАДАН, САГЫНЫЧТАН ЖАЛКЫП КАЛДЫМ

Жан дүйнөм буулуккандан буу болуп булутка айланып кетээримде, Омар Хайямдын:

Кыргыз адабиятында кыздар көчү бар, ал өзүнчө ыйык, таза булак, башат. Үрниса Маматованын жалбыз жытындай өзгөчө өзгөчөлүгү бар. Анын поэзиясы 80-жылдары оозго алынып, келечеги бар таланттуу акын катары бааланган. Аны мен алгач, 17 жашымда Бегенас Сартовдун ийриминде сезим козгогон өрттүү ырларын окуп жатканда көрүптүрмүн. Кийин, дуулдап атым чыгып калган учурда, 1989-жылдын 13-апрелинде Жазуучулар Союзунун Жаштар чогулушунда жолуктум. Байкашымча мүнөзү ойлогонун ачык айткан шар көрүндү. Анда ал - ылым санап, мага пикирлеш, жакын санаалаш экенин билдирип, 1982-жылы чыккан «Ак куш» китебине ыраазычылык, каалоо жазып берген эле. Бул китептин биринчи бөлүгү «Коштошуу», «Жаз келчү эле биздин чакан айылга», «Айылды кылчак карап кете бердим», «Жолду ката санаа чегип, ой токтотом», «Эскерүү», «Бейит жанында», «Алыкулга», «Жазып койчу жаштыгындан эскерме» ж. б. ырлары ата журт, санаалаштарына арналган ынак, чыйрак ырлар. Айылынын тааныш түтүнүн жытына чейин сонуркап эске салып, өзү жокто төрөлгөн бөбөктөрүн «чочуркап карап мени, чоочун көп балдар жүрөт. Жакынсып, боор тартып, бардыгын тааныйт жүрөк» дейт, өз айылына өзү көп жыл конок болуп башка жактан түтүн булатып калса дагы «өз айылына өз болуп алган келиндерге» бир аз кызганыч кылган менен боору түтпөй, ичи жылыйт. «Айылды кылчак карап кете берет». Би­рок, «шарап ичпей кызымтал болгон, чырымтал жаңы сезимге жолугуп» убараланып жүрүп, анын удургуп кайда кеткенин издейт: «Ээн калдым, эгиндерин жыйнап алган талаадай. Кайталангыс бир сезимди издеп келем, таба албай» деп бушайманданат. Анан «түнү бою кирип чыктың түшүмө, таңдан кечке сени ойлодум, кыйналдым», «сары убайым салакасын тийгизээр сенде калган кичинекей өмүргө» деп чечилет. Автордун ошол Совет дооруна анча мүнөздүү болбогон «Өзгөнү өз канынан бүткөн жандай, билсеңиз түшүнгөндөр деле болот», «Ит», «Ханыша», «Ат», «Көпөлөк», «Ак куулар жалгыз жашабайт» ж.б. ырлары таасындыгы, серпилтип көөдөн тиреп ойго салганы менен эсте калыптыр. Анын дээрлик бардык ырлары өзүнчө көз карашка жыш толгон, ою тыкан. Деги Урниса Маматова, Айгүл Узакованы, Роза Карагулованы, Гүлжамила Шакированы, Шербет Келдибековалардын ырларын окуганда моокумуң канып, жан дүйнөң музыкадай жаңырат. Чыныгы по­эзия менен кездешесиң. Анын азабын да, аруулугун да тең бөлүшөсүң. Колдон келсе аларды комментарийлеп жазбай окуш, сезиш гана керек!

«Бурганактан таажыларын талашкан, кеч күздөгү гүл тагдырын ким көргөн?» ырында сезимиң бүлкүлдөп аянычтуу гүл тагдырын гүлбурак кыздарга салыштырасың. «Жука, назик үлбүрчөккө муз түнөп, солкулдатат, бороон алсыз сабагын. Көрбөгөндөр көрбөй өтөт, көргөндөр аянычтуу чытып өтөт кабагын», – дейт. Адам менен гүл тагдыры купуя, философиялуу чечмеленип, кыйытылып, анын кыңыр тагдыры чагылдырылат. Бул ыр окуган жанды кайдыгер калтырбайт, ойлонууга мажбурлайт. Өмүр – аманат! Аманат жандын азыгы - арзуу. Ошондуктан, азабын тартып эле жүрө бербей, ар ким махабаттан бактылуу болгусу келет. А жетпегеничи? Кеч күздөгү гүлдүн кейпин киеби...?

Өзгөчө «түңүлтүп койсо түгөйү, ак куулар жалгыз жашабайт» ырында «кайгыга, ачуу күйүткө сезимтал куштар түтө албайт», «айдың көл чайкап тазартып, ак болот окшойт жүрөгү», - деген жандуу салыштыруулар адам ыйманы, пейили, дили, сүйүүсү таза болсо эмне? деген арман, үмүт-тилекти камтыйт. Деги эле адамзат ушул касиетти эңсейт көрүнөт. Көп маанилүү бул ырды дилиң ачышпай, ичтен түтөбөй тынч окуй албайсың. Анткени, автор турмуш акыйкатын ушунчалык ачык, таамай ачкан. Талант кудурети аргасыз чындыкка баш ийдирет. Бу таза сезимди адамкерчиликтүү ардактоо, аны адал алып жүрүү, бирин-бири жан дилинен түшүнүшүп, колдоо кайсы мезгил болбосун өтө орчун, курч, түбөлүктүү көйгөй көрүнбөйбү. Окурманды-күймөлтүп, күйүнтсө ал акындын жеңиши. Кээде мен адам көйгөйү жөнүндө миндеген макалаларды жаза бербей, көйгөйлүү ырлардын антологиясын түзгүм келет. Жанып берген жакшы акындар аз эмес. Анын бири Үрниса акын.

Таланттуу акын Урниса ыйман, бүлөө кризисин, турмуштун өз күзгүсүнөн замандаштарына чагылдырып берген. «Эстен танып турганыңда мен үчүн, Элес албай басып кеткен изимди өп. Ыйла, өлгүн, керек болсо өлүшүң. Эгер болсо менден ыйык кишин, жок», - деп кашаят. Көрсө «Сүйүү болгон макулуктай маңыроо, Жигит болсо жылма гана шок эле. Кыз билчү эмес, ошол жылма, шок жигит, гүлдүн сынган сабагынча жок эле» экен. Кыздарды сызга отургузуп, ыйманын тепсеген арсыз жигиттер ушул азыр да өтө көп.

Лирикалык каарман «Мен» улам өзгөрөт, анткени, ал Бакытын издеп жүрүп, көп нерсени башынан өткөрөт. Чыйралат, турмушту тааныйт. «Кантип таптым? Кантип эле жолуктук? Ишене албай, түшүнө албай таң калам». «Ошол кеч мени ушунча өзгөртпөсө, элбиреп муну сизге айтат белем». «Азыраак жүрөсүң бейм күмөнсүрөп, мен сага жан дүйнөмдү ачканда да», «Сени мен чындап сүйүп калганымды, текшерип өмүр бою сыноого кой. Акыры тиштеп калгын бармагынды, жаңылыш чыгып калса сыноодогу ой». «Сен жокто дагы күндөр өтүп жатат, карызга берилгенсип алар мага, өмүрдөн ушул кезде менин энчим — зарыга сенден күткөн кабар гана». Жалындаган жаштыкта ким сүйгөнүн, жан шеригин зарыга күтүп, кыялдын кемесин минбеген. А бакытка ким жетти? Бактылуумун деген жан барбы?!

«Мактан жаным, мактан сыйбай эч жерге, бир шам чырак мен деп күйүп, өчкөн де». «Чычаладай бир чындыкка тогоштур, ар кимдердин айтып жүргөн болжолун». «Актанып, алаксытпа сөзүң менен. А көрөк калтыр мени, өзүм менен. Санааны көңүлүмдөн сарыктырып, мен сага сагынганда өзүм келем». Көңүл иши көп тарамдуу, көп буйткалуу го, бирде ал аска-зоодой тирелген улуу намыс болсо, кээде минтип сүйгөндүн астында багынтып алсыз да кылат. Талантка арга жок, поэтикалык саптар ой толкутат, бир керегиңди таап алгансып кээде кудуңдап да каласың. «Олтурам жол боюнда көп из кеткен, өзүңө башымды ийип көп издеткен» күндөрдөн кийин «эркелетип көңүлүмдү экилент, эрте жазым, сагындырган, эңсеткен. Уккан сайын кумарланам жашоого, тирүүлүктүн шандуу күүсүн сен черткен» дейт ажарлана. Анткени, «жагылган жарык элең өмүрүмө, мен сени эч бирөөдөн жашыра албайм. Жаздагы ташкыны күч дарыяны, эч кайсы нукка салып батыра албайм. «Гүлдөрчү, таажыларын төмөн ийип, сүйүүгө куттук айтып ыргалышсын», – дейт.

«Эңсөө толот көкүрөккө чытырап» болуп сезимди дирилдеткен мындай ырлар «Ак куш» поэмасы менен ырлар түрмөгүндө толтура. Бул жыйнак Ү.Маматованын жан дүйнөнү назик ырдаган кылдат лирик экенин далилдейт. Себеби, символикалуу ак куштун ашыгына чын дилинен: «Сен жакка сызаарымды гана айтам, серпилбей калгычакты канаттарым» - деп атпайбы. Үрнисанын ырларын окуган жан өзү да бирөөнү сүйүп калгандай көңүл уйгу-туйгусунда калып каармандын дүйнөсү менен кошо жашайт, «сени ойлонуп атар-атпас ак таңда, мен уктабай сарууланып жатканда» (А.Өмүрканов) дегендей ал түйшөлгөн, саруулаган азапты кошо тартышып, ал жаркылдап кабагы ачылса кошо шаттанасың. Мыкты акындар элге ушундай жөндөм, шыгы менен алынат эмеспи.

Көр тирилик көбүбүздү өзүнө тартып кетти. Көнүмүш жолдон өтүп баратып кээде, кылт этип акын оюма түшөт. Акындын акыркы жылдары эмнеге дымы чыкпай калды десе, оор турмуштан кыжаалат эле болбостон, жылдап төшөктө жатып оорунун адам чыдагыс мүшкүл-түйшүгүн да тартыптыр. Ансыз да турмуш­тан көңүл калуу көп болуп жатканда, минтип мээнетти да кошо берет тура. Бирок, кудая шүгүр, кайратынан жанбай сакайып, жан уулун медер, туу тутуп, өжөр турмушка өжөлүп моюн бербей акын чыйралып келет. Кээде каржала түшкөн чыгармачыл адамдарды көргөндө санаам куурулат. Сыягы, бу куу тумшук тур­муш аларды көбүрөөк калчап койду көрүнөт. Деги эле ар доордо, тар доордо эркелеп жашаган акындар болду бекен?.. Болсо да талантсыздарга көбүрөөк орун тийгендир...

Кечээ эле махабат ырла­рын майрам ырындай обонго салган күлгүндөй жаш, жаркын эжелер бүгүн кантип эле ал ырларды унутуп калды экен деп ойлойм. «Теңтуштун жайын билеби, тебелеп жүргөн өз баркын» (Н.А.). Аз өмүрдө адам жан эргиткен жылуу сөзгө, көтөрүлгөн көңүлгө муктаж экенбиз. Жашы улуу болсо да жаны бирге асылдар азбы? Азыр эмне «кыраан кырып күн көрөт, кытмыр жылып күн көрөттөр» көп. Ичтен сыздык. Бир гана чындык: «Адамды эстүү кылган да эмгек, эптүү кылган да эмгек» экен. Ошондуктан, «аянбай иштеген таянбай күн көрөт» деп көр тирилик үчүн башы менен жер казып иштеп, амандашканга чолоо жок алыстаган курбулар канча. Кантсе да, «жакшыдан чыккан кеп – жанга сеп», «жакшылыктын жарыгы өчпөйт», «жаш курдаш эмес, көңүл курдаш» тура. Өзгөчө, баарын жан дилинен айттырбай, дедирбей туюп турган ардактуу адамдар болот эмеспи. Өмүр өөрүлөгөн сайын баягы топураган топ курдаштардын катары суюлуп «көрүшпөй кеткен дос салкын» болуп, дили таза түшүнүшкөн эң жакын санаалаштар иргелет тура. Туугансырабай эле, колтукташып курдаш болбосо дагы замандаштарыңдан абалыңды, дайыңды билип сырдаш, муңдаштар күтүп бир туугандай ынак, урматташкан адамдар кездешет. Алардын бири мен үчүн Үрниса эже! Мындай адамдар менен үнсүз сүйлөшө аласың каржалып, кыжаалат болуп турганында ага жан дүйнөңдү ишене аласың. Эмне дейин, аманат жаның бар болсун, ачык-айрым айжаркын мүнөзүңдөн, агынан жарылган шардыгыңдан, өзүң төтөлөгөн адамга төгүлгөн адамкерчилигиңден, кажыбас кайратыңдан жанбай чынчыл чыгармачылыгыңда көөлгүп эсен, coo-саламат, сак жүр.

«Теледен чыкса үнү шаң,

Баарына тегиз Бүбүкан.

Суйкайган сөзүн чуурутса,

Суктанып карайт ар бир жан.

Ырдаса үнү аргендей,

Ыргагын деңиз бергендей.

Ушундай улуу жарыкка,

Ыр ырдаш үчүн келгендей.

Жаштарга үлгү ар иши,

Жакшылык ойноп нагызы.

Карлыгач кушту эстетет,

Канатын ылдам кагышы», - деп «Кыргыз Туусу» газетасына жазды эле. Өзүнө жарашыктуу чачын кырктырып, жай, ойлуу басып келатканы көз алдыма тартылат. Кырктан кыйшайса дагы маңдай чачын күмүш аралап, жолуга калсаң жарк этип жылмайып коймо адаты жүрөктү күйгүзөт. Ичиң жылыйт. Баягы эле мен билген жайдары мүнөзүнөн жанбайт. «Кайсы күнү кандай кийим кийсе дагы» жарашат да турат деп суктанып мен дагы 1993-жылы 23-апрелде ал жөнүндө макала жаздым эле. Бизди өзүнө имерчиктеткени анын эстүүлүгү, адамкерчилиги, курбулук асылкечтиги. Сырдашсаң аны менен сырдашканга не жетсин, чериң жазылат, ошо менен унутулат.

Мелмилдеп турса Ысык Көл,

Жайкалып турса Салкын Төр,

Табият сырын карачы,

Ак кууну көр да, Сени көр.
Апапак болуп жамалың,

Келбетин кийип маралдын.

Көл, Марал, Ак куу деп жүрүп,

Өзүңдү кайдан таба алдым?» деп акындар ырдагандай, кыргыз журналистеринин мадоннасы Бүбүканга Теңирим ай десе аркы жок өң келбетти аянбай бериптир. Бирок, кыргыз сулуулукту кор тутуп, барктабай өтөөрүн не бир мен деген мөл сулуу, төл таланттардын тагдырынан көрүп иренжиген жерим бар. «Колдо бар алтындын баркы жок» кылаттар коомдо митедей жоголбой аралаш келатат го. Ал дагы сулуулугунун, талантынын азабын жеп чыгармачылык бут тосууларга, ичинен кара таруу айланбаган ичи тарлардын тузагына чалынып каржалып келатат. Мына «күп деп эми жыгылат» деп көралбастар ичинен кымыңдап турганда «күп» дебей, кайра күчөнүп кетип алардын шайын оодарганы анын канча нервин, ден соолугун алды. Киши чиркин, беш күндүк өмүрдө тынч жашабайт экен го. Теңтушу Бурул Сарыгулова жазгандай:

«Сен экөөбүз көздүн жашын жуутпай

Муңаюну күлкү менен жеңгенбиз» дегендей, баарын ичине батыра билгендиги, кек сактабагандыгы, аларга теңелбегендиги менен жеңип кетти. Чыгармачылык изденүүдөн го, жүзү ойлуу, санаа тартып турганын көзүнөн көрөм. Кээде, кыжаалаттанып иштеген ишине көңүлү толбой, тигил жерин тигинтип койсом болмок экен деп өкүнүп калмайы бар. Эфирде иштеген жыйырма жылда ал журналит, инсан катары өстү, такшалды. Дегеле, белгилүү журналист жөнүндө жазуу тозок. Алар оюн басма сөздөбү же эфирдеби дайым коомдук пикирдин чордонуна чыгарып эл менен аралаш жүргөнсүйт. Аларды эл сенден жакшы билгенсийт. Ошондонбу, бир аз тартынасың. Бүбүканды эстегенде, биринчиден, көкүрөк толо максат, демөөр толгон студенттик курак эске келет. Сыймыктана Мадонна атаган курбумдун келбети:

«Күн сымал жарк деп күлгөнү,

Күйгүзүп кирпик ирмеми,

Жадырап жайнап жамалы

Жаркытып турат дүйнөнү.

Керемет нурга малгандай.

Жүзүмдөй жүзүн бир көрсөң

Жүрөгүң калып калгандай» керемет. Айжаркын Бүбүканга качан жолуктум эле? Үмүткө толгон абитуриент кезде, окуу китебин жатка билсек дагы биринчи келген жылы экөөбүз тең окууга өтө албай калдык. Ошондогу намыстануу, өксүү, ызаланууга чек жок эле. Бизде бир гана девиз бар болчу, ал: «өлсөк дагы окуйбуз!». Окууга өтсөк деген тилек, максат түнкүсүн уйку, күндүзү тынчтык бербейт. Анан кийинки жылдары окууга өтүп ойронубуз чыкканча окудук. Билимге болгон ач көздүк күчөп, илим кумарына батып, толуп-ташып талаш-тартыш табагын жырттык. Бийиктикке умтулуу, атаандашуу, анан түн уйкусунан безип бири-бирибизден жашырып чыгарма жазуу. Баёо көз караш, тазалык.

Анын тилеги келечекте илимдин доктору болуу эле. Ошого ынтызарланып жакшы окуду, үлгүлүү жүрдү. «Азгырган бардыр ансыз да» деп жезделери эркелетип, тамашалап айткандай, ага шыгырап ашык болгондор дагы көп эле. Бирөө ыйлап, бирөө түтөп, бирөө жалындап күйүп не бир алакеттен өтүштү го кайран жигиттер .

«Бу дүйнөдө сенин барың байкабай,

Мен аккууну сымбаттуу деп жүрүпмүн.

Шүүдүрүмгө жуунуп жүргөн гүлсүңбү,

Наристедей наздыгыңды сүйүпмүн.

Укпай жатып сенин шыңгыр күлкүңдү,

Тоо булагын тунук го жүрүпмүн.
Капыстан карай калып көзүңдү,

Бир жылт эткен учкунуңа күйүпмүн.

Мурда сенин көз отуңа өрттөнбөй,

Дүлөй болуп, сокур жашап өткөндөй,

А мен Күндү оттуу го деп жүрүпмүн» деп далай бозойлор боздоп калышты.

Ал кезде Бүбүкандын жазды, гүлдөн — розаны, жемиштен — алманы гана жакшы көрөр табитин билген жигит кайда?! Жаңыдан бой керип кермаралдай кулпурган кадыркеч бийкеч шынарлашкандарга көз кыйыгын салып да койбой, ичинен «сүйүүлөрдү коё тургулачы, биринчи окуюн» дегенсичү. Жамалы жанган Бүбүкан студенттик куракта эле өзүн аздектеп, наркын билип турмушка олуттуу карай турган. Кыраан кушка тузак салып, туурума туйгун кылып кондуруп алсам деген ак тилектер арбын эле. Мына эми, арадан жылдар өтүп суйсалган сулуу Бүбүкан жар күтүп, эне болду.

Эми Бүбүкан келин кербезин баштап, кесибин таштабай кыргыз радиожурналистикасына өз изин чыйрак салып келатат. Анын ырааттуу, ишенимдүү сүйлөгөн жагымдуу үнү элге бат эле сиңип кетти. Өзүнө таандык чечендик, жеке мүнөзүндөгү маданияттуулук, токтоолук, эфир алдындагы интеллектуалдуулугу анын профессионалдыгын далилдейт. Фактыдан, окуядан ой сүзүп алуу, аны терең талдоо анын кесиптеги негизги адаты. Ушерден дүйнөлүк окумуштуу, тарыхчы, академик В.В.Бартольддун: «Кыргыздар – бул маданияттардын синтезине ык тартып турган улут» дегенине ынанасың.

Бүбүкан Досалиева журналист катары кыргыз радиосунда калыптанды, такшалды. 1986—1991-жылдары жаштар редакциясында иштеп- кайра куруунун ооматтуу күндөрүндө улуттук аң сезим козголуп, прогрессивдүү кыргыз жаштарынын коомдук проблемаларын терең, курч, убагында чагылдырууда анын эмгеги чоң. Биротоло суверенитет ала элек республиканын жаштары ташкындап, чечилбеген көйгөйүн (өзгөчө: жер, үй, тил, миграция ж.б.) айтуу үчүн трибунага муктаж эле. Элге үндөрү жетпей «Ашар» ж.б. козголуштар канкакшап боздоп турду. Ошондо борбордон ооздукталган социдеологиядан корккон басма сөздөр дымып унчукпай отурганда «Кыргызстан маданияты» (редактору Ж.Садыков эле) газетасы менен Кыргызтелерадионун жаштар редакциясынын журналисти Бүбүкан Досалиева гана жеке тагдырларынын кызыкчылыгын жыйыштырып коюп, не деген зор иштерди жүргүзбөдү.

Бүбүкан Досалиеванын журналист катары эфирдеги азыркы турпаты — сүйлөнүп жаткан сөздөн ой чубап тизмектелип жатык чыгышы, ойдун тереңдиги, үндүн ишенимдүүлүгү. Микрофондо өзүн эркин сезүү. Алган фактыны терең анализдей билүүчүлүгү, журналисттик этиканы таза сактап билгендиги, калыс позицияда тургандыгы. «Жүрөктөн чыккан нерсе жүрөккө жетет» демекчи, ошол кезде ал даярдаган: «Кайдасың кайрымдуулук», «Абийириңди жашыңдан сакта», «Тор артындагы тагдырлар» жана «Үзүлбөй калган алмалар» аттуу уктуруулар эл арасында чоң толкунду, түйшөлүүнү жаратты. Бул берүүлөрдө камтылган’ факты социалдык, экомомикалык, барып келип идеологиялык тамырын терең талдап, жашоонун өлбөс философиясынын доорлорго жараша өзгөрүп тургандыгын далилдөөгө аракеттенди. Өзгөчө кайра куруунун, алгачкы жылдарында социалдык жара болгон карыларды карабай таштоочулуктун ачыкка чыгышы чоң резонансты туудуруп, берүүнүн актуалдуулугун арттырды. Ал окуянын ырааттуу түзүлүшү, жадакалса чеберчилик менен монтаждалышы өз маанисин бере алды. Ошол уктуруулардан кийин журналисттин колуна ыйлап-сыктаган, карыптарга боору ооруган, өкүнгөн, ачууланган, калдастап көмөк көрсөтүүгө далалаттанган ар кандай маанидеги, пикирдеги жүздөгөн каттар республиканын ар тарабынан келип түштү. Карыптардын каралбай калган трагедиясы ошондо коомчулукту бир силкиндирди.

Өз ишине берилген журналист үчүн теманы ачып берүү, проблеманы өз деңгээлинде көтөрүү азап иш. Эгер жаңылбасам биринчи жолу Бүбүкан радиодон кара далы кыздардын проблемасын көтөрүп, алардын турмушунун социалдык, экономикалык, психологиялык тамырын ачып берди. Айрыкча түрмөдөгү аялдардын турмушун, мүдөөсүн аял катары изилдеп муңканта эфирге алып чыгып жан-дүйнөгө добулбас какты. Эркектер эч убакта аял дүйнөсүнө толук сүңгүп кирип түшүнө албастыгын (кылмыш кылууда), аны түшүнүү өтө оор экендигин далилдеди. Аял табияты деген эмне?: Бул жалпы адамзаттык проблема.

Бүбүкандын эфир жоопкерчилигин терең сезүүсү теманы кенен, терең ачып, оңой жолдон качуусу, адамдагы катылган ойду ачып алуусу анын журналисттик дараметинин бир жагы. «Талантка таамай сын берер, тараза болот эл деген» чын. «Перизат», «Кыргыз жери» уктуруусунда иштегени анын жеке тагдырында эсте кала турган мезгил деп oйлойм. Жада калса анын атын угуп муң-зарын айтуу үчүн атайын ат арытып алыстан келгендер ал иштен чыгып баратса, иш үстүндө, эл арасында өзгөчө бир урмат менен «Бүбүкан Досалиева, Сизби?»- деп кайрылганына көп эле күбө болдум. Ушундан улам бир окуяны айта кетүүнү эп көрүп турам. Ал кезде «Перизат» уктуруусун чоң бут тосуулардан кийин, көп түйшүк менен ачып, аны изденүү менен алып барып жүрдү. Ал рубриканын тушоосун кесип алгачкы берүүсүнө аралашканым дагы эсимде. Ар бир уктуруусунда жаңыча изде­нүү, логикалык ойдун тутуму жатчу. Кээде тааныштыруу бурчу берилип калаар эле. Бүбүкан иш боюнча Ошко командировкага барып дарыгер менен сүйлөшүп отурса «Бүбүкан Досалиева, Сизби?» деп бир эгиз бала көтөргөн келин бетинен өөп, кучактап жыгылыптыр. Көрсө, ошол «Перизатта» үй-бүлөлүк турмушуна таарынып Казакстандын Целиноград областынан кат жазган бактысыз жигиттин турмушу жөнүндө баяндап келип, балким кат жазаар деген ойдо дарегин кошо билдириптир. Аны уккан кыз жигитке кат жазса жылдызы төп келип баш кошуп, эгиз балалуу болушуптур. Кубанычына жетине албай ыраазычылыгын чын ниетинен билдирген келиндин жүзү журналисттин өмүрүндөгү бир мерчемдүү учур катары калды. Жазгандары элдин жүрөгүнө жетип угарманынан кайра бир туугандык позицияны сезүү кандай бакыт? Журналист адам жан-дүйнөсүнүн, көз карашынын көпүрөсү. Oй-мүдөөнү жүрөктөн жүрөккө жеткирет. Бул ишенимге ээ болуу чоң сыймык.

Бүбүкандын бир мүчүлгөн жери: жашында колу жөндөмдүү болуп жакшы сүрөттөрдү тартчу эле, жакшы ырларды жазчу эле. Эмнегедир кийин ушул экөөнү чыгынып колго албады. Аргендей созуп ырдаган ыры профессионалмын дегендерди артка таштаса дагы актердук чеберчилигин көп ачпай, радиодраматургияга эмнегедир үнүн жаздырган жок. Же чолоосу жетпедиби? Же баягы көрө албастар бут тосту бекен? Мүмкүн...

«Жан эргиткен жакшынакай кыз элең,

Жалт карашың жалын чачып шоктонуп.

Мен бир акын болдум окшойт түтөгөн,

Сен жайдары келин болдуң ак жоолук» дегендей, мезгил өтүп суйсалган сулуу Бүбүкан өзү эне. Асыл жарын ардактаган жолдошу Калык экөөнүн төрт баласы бар. Бүбүкан эң кичүү уулун ырымдап, көпкө тилеп жүрүп: «тобулгу мыкчып толготкон, тобулгу сынып жан кеткен, чакалап менден тер кеткен... балам» деп илгери энелер айткандай, бир аз кыйналып төрөдү. Сирен гүлдөп турган жаздын сонун күнүндө «үч кыздан кийин уулду болду, куттуктайлы» деп таланттуу акын Гүлжамила Шакирова экөөбүз барсак операциядан жаңы эле көзүн ачып, кыйналып аткан экен. Бир өлүмдөн калса дагы уулдуу болгонуна жетине албай турганын сезип бир баракка куттуктоо тамаша ырын жазып киргиздик. Жүздөшүп, көрүшө албаган менен ошону окуп көңүлү көтөрүлүп, кубанган экен. Баш көтөрүп, өзүнө келип, бир аз басып калганда курбулары Кыргыз эл артисти Эсен Нурмамбетова, эмгек сиңирген артистка, акчардак Тынара Абдразаева, өнөрү артык акын Гүлжамила Шакирова, мен жолдошум менен барып экинчи төрөт үйүнүн жанында Бүбүканды куттуктап шампан ачып шарактадык, эки саат ырдадык. «Көңүлү ачылсын» деп атайын ошенткенибизди туура кабыл алып одеал чүмкөнүп алып, терезеден карап, угуп турду. Биздин оңой менен жөнсалды эле бара бербесибизди түшүнүп, көңүлдөрү ооруп калбасын дедиби, кыйналып турса дагы «ооруп турам» дебеди чиркин. Кийин айтты: кара баскансыган көңүлүм ошол силер келгенден кийин ачылды. Силер мага жабышып турган дартты кууп, мени аман алып калдыңар,- деп. Биз а күнү дуулдап тойлодук. Бирок, кийин ойлоп калдым, бизди көргөн тааныган билгендер болсо эмне деди экен деп. Көрсө өмүрдө кымбат эстеп калчу көз ирмемдер болот экен. Бекеринен элдик накылда:

«Кары да бол, жаш да бол,

Кадырлашкын тирүүңдө.

Калаар бир күн алтын баш

Казылган көрдүн түбүндө», – деп асылдыкка, кадырлашканга үндөп турбаса керек. «Жакшы жубайдын жаны башка болгону менен дити бирге» дегенине карабай, ар качандан бир качан жубайлардын ар бири өзүнчө бирикпеген дүйнө эмеспи. Турмушта жар күтүү башка, жаны, дили жыргап жашаган башка тура, ошондон улам «жары менен бактылуу болду бекен?» деп ойлой берем. Сыр бербей мизилдеген курбум ылайым, муңканбаса экен.

Жамалы жанган Бүбүкан ден-соолугунун азабын тартып жүрсө дагы эки тизгин бир чылбырды колдон чыгарбай келатат. Кыргыз радиосунан кийин Кыргыз Улуттук Университетинде журналистика факультетинде кафедра башчы болуп педагогтук иште иштеди. Азыр да иштөөдө. Жаңы заманда журналистика факультетинин сапаттык жагынан өсүшүндө, калыптанышында Бүбүкан Досалиеванын салымы зор. Тарыхта биринчи кыргыз журналистика факультетинде Бүбүкан жанталашып чуркап жүрүп радиостудия ачып үн жазуунун, монтаждоонун акыркы үлгүсүндөгү техникаларды алып келген. Ал ачкан телестудияда компьютерде монтаждоо, түрдүү көрсөтүүлөрдү тартуу, видеотасмага жазуу, персоналдык компьютерде иштей билүүгө дилгир студенттерди үйрөттү. Анткени, Бүбүкан «Сары-Өзөн Чүй» телевидениесинде иштеп келген дасыккан тележурналист дагы болуучу. Эл аны самап, сагынып көрүүчү. Татына келбети, уккулуктуу үнү, адамды өзүнө тарткан чеберчилиги, телекөрсөтүүлөрү анын таланттуу журналист экенин айкындаган. Акыркы жылдары Бүбүкан улуттук журналистика боюнча диссертация жазып жүргөнү менен эл аралык «Азаттык» радиосунда иштеп, өзүнүн кашкөй журналист экенин көрсөтүп келет. Сергек акыл, жүйөөлүү факт кимди болбосун ынандырат.

Анын таланты ташты жарып чыккан гүлгө окшоп көп нерсеге моюн бербей утуп, жеңип келатат. Мээ чарчаткан чыгармачылык түйшүк азап го. Дайым эле өзүңдү ойлобой жүрөгүң жанчылып өзгөнүн тагдыры ойлоно берүү адат болуп калат экен. «Жүрөк ооруса жүлүнгө доо кетет». «Жүрөк – жүктүү сандык: эп көргөнүн да батырат, жек көргөнүн да батырат». Ансыз дагы пенденин башында чиеленишкен жеке тагдыры, үй-бүлөлүк түйшүк, оомалуу төкмөлүү кыжаалат көйгөйлөр арбын эмеспи. Анан ал жетпей жаткансып, арып азып тынымсыз ой эзип, ойлонуп жүрөсүң же ойлонуп бүтпөйсүң. Анткени, журналистиканын мүнөзү ошондой. Же «О дүйнөнү билген олуя жок». «Акылга да азык керек». Калемсап кармагандан заарканып, мээң иштебей турганда дагы чымырканып иштөөгө туура келет. Көрсө «ар иштин адиси бар» болот экен. Кайда болбосун «белдүү иш бел байлоо менен бүтөт» эмеспи. Журналистика кызылдай мээнетке чырмалган тубаса акылкөйчүлүк, даанышмандык, акыл азабы, коом алдында кумурскадай тынбай эмгектенүү. Миң катмар кытмыр, кыйды турмушту аңтарып-теңтерип күнү-түнү көзүң кызарганча, мээң зуулдап ысып чыкканча иштеп азап чегүү чыныгы журналистиканын табияты. Буга түт келүүгө мүмкүнбү? Ким мындай азапка куштар? Журналист! Бүбүкан жана анын доордош калемдештери өзүнүн талыкпастыгы, калыстыгы, омоктуулугу, оомалуу-төкмөлү позициясы менен түрдүү пикирлерди жаратып, жасап, элдин аң-сезимин кадимкидей жаңы доорго карай өзгөрттү. Алардын жеңиши ушул. «Иштеген ийгилик табат» деген чын.

Жашоодо калыстык, чындык өкүм сүрүп адамдын табигый талантын баалоо – бул чоң маселе. Абийирдин тазалыгы, адамкерчилик, ак ниеттик бул ар бир адамга, өзгөчө, рынок мезгилинде өтө зарыл. Калемгерлер жөнүндө жаза берсе сөз бүтпөс! Алардын жазганы бир тең, жашап өткөн турмушу бир тең. Ары кызыктуу, бай, армандуу, телегейи тегиздей...

Чыгармачыл адам жер аралап элдин абалын билет. Баягы «жер көргөндүн көзү ачылат, эл көргөндүн сөзү ачылат» болуп акыйкатты айтса айрым бийликтегилер чычалашат, жактырышпайт, кээде кысымга алышат. Бөйпөңдөгөндөрдү гана жактырган аксымдар андан көп. Дал ошол акыйкатты айтам, элге жеткирем деп жүрүп далай суй жыгылды, чарчап чаалыкты. А ардак наамды жалаң кошомат кылгандар алып келатышканы кандай өкүнүчтүү. «Акылман аз жараларын түшүнсөк ээ?! Бүбүкан — ХХI кылымдын устат журналисти. Мээнетинин дөөлөтүн көрүп арыбай, талыбай эмгектенип эсен болсо экен деп тилейм. Туптунук добушуңду муюп угуп туралык асылым, алтың башың аман болсун! Аялдык бакыт каалайм!.