- тақырып. Мектеп алды даярлық тобында тәрбие жұмысын жоспарлау және есепке алу

Жоспарлаудың педагогикалық негіздері.

Тәрбие жұмысын жоспарлаудың мазмұны.

Тәрбие жұмысын жоспарлау мен есепке алудың формалары.

Педагогикалық жұмыстың жоспары белгілі бір уақыт ішінде балалармен жүргізілетін нақты міндеттерін, формалары мен міндеттерін айқындайды. Бұл педагогикалықпроцеске ұйымдасқан сипат береді. Тәрбиешінің жұмысын мақсатты әрі нәтижелі етеді. Баланы тәрбиелеуде ересектердің басшылық рөлін күшейтеді.

Педагогикалық жұмысты жоспарлаудың негізгі мақсаты балалар бақшасында тәрбие бағдарламасының әрбір жас топтарында орындалуын қамтамасыз ету.Бұ лмақЖоспарлау сатқа жету үшін бірқатар талаптарға жауап беруі керек.

1. 
   Жоспарлау балаларға жүргізілетін бүкіл тәрбие жұмысының идеялық бағытталуын қамтамасыз ету керек. Тәрбиелеу мен оқытудың мазмұны баланың өмірді ұйымдастыру формалары педагогикалық ықпал жасау әдістері мен тәсілдері қоғамдық тәрбиенің баланың жан-жақты жарасымды дамытудың мақсаттары мен міндеттеріне сүйене отырып, сұрыпталады да жочспарда бейнеленеді.
   
2. 
   Жоспарлау тұтас алғанда қандайда бір топтағы тәрбие процесін ұйымдастыруға көмектесетін болуы тиіс.
   
3. 
   Жоспарда тәрбиелеу мен оқытудың мазмұны менәдістерін балалардың қол жетерлігін ескере отырып, олардың іс-әрекеттерін бірте-бірте күрделендірудікөздеу қажет.
   
4. 
   Егер жоспар шынында нақты болса, оны басшылыққа алуға болады.
   

1. 
   Мінез-құлық пен мәдени өмірлік дағдыларын тәрбиелеу жөніндегі жұмысты жоспарлау – жеке баланың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, балалармен жүргізілетін бүкіл тәрбие жұмысы процесінде :оқу сағаттарында, ойында жүзеге асырылады (адамгершілік тәрбиесі жеке жоспарланбйды).
   
2. 
   Балалар ойынына басшылықты жоспарлау.
   

Балалардың еңбек әрекетін жоспарлау.

Балалалар бақшасындағы мерекелерді жоспарлау. Ата-аналармен жұмысты жоспарлау. Балалар бақшасындағы білім-тәрбие жұмысын моспарлау бірін-бірі өзара толықтыратын міндетті 2 формада толықтырады.

1). Балалар бақшаның жылдық жоспарында.

2). Тәрбиеші жұмысының күнтізбелік жоспарында. Бұл 6-12 күнге арналған.
6-тақырып. Балалардың дене тәрбиесі.

Мектеп алды даярлық тобында балалардың дене тәрбиесінің теориялық негіздері.

Мектеп алды даярлық тобында балалардың дене тәрбиесінің міндеттері.

Дене тәрбиесі құралдары. Қимыл -қозғалас белсенділігі.

Мақсатты дене тәрбиесі сәбилердің ақыл-ойы дамуына дұрыс ықпал етеді: қоршаған заттар мен құбылыстар жөніндегі білімдері толысады, кеңістік пен уақытты бағдарлауы жетіледі; жағымды мінез-құлық белгіле-рі қалыптасады. Балалар құрбы-кұрдастары коллективінде әрекеттенуді үйренеді; оларда шыдамдылық, дербестік, белсенділік, инициатива, жол-дастық, өзара көмек сезімі және т. б. қасиеттері калыптасады.

Мектепке дейінгі балалардың дене тәрбиесінің негізгі міндеттері — олардың денсаулығын сақтау және нығайту, дене бітімін дұрыс дамыту, организмді шынықтыру, қимыл және мәдени-гигиеналық дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру.

Өмірге келген соң сәби тұрақты күтімді, ана сүтін керек етеді, ұзақ уақыт өздігінен қозғала алмайды. Бала өмірі толығымен оның денсау-лыгын сақтау жэне нығайту, дене бітімін дұрыс дамыту жөнінде қамқорлық жасайтын адамға байланысты.

Дұрыс ұйымдастырылған күн тәртібі, гигиенаның қажетті ережелерін орындау, балалардың біршама қимыл белсенділігі — міне, осының бәрі оның көңіл күйінің көтеріңкі болуына, куаныш сезіміне бөленуіне игі әсерін тигізеді. Дені сау баланың ұйқысы қатты, тәбеті жақсы болады. Күн тәртібін бала тәрбиесінің дұрыс әдістемесімен ұштастыра отырып орындау балалардың шаршап-шалдығуын болдырмайды.

Дене тәрбиесінің көздейтін маңызды мақсаты— бала ағзасын шынықтыру. ІІІынықтыру арқылы балалардың салқын тиюден болатын және жұқпалы ауруларға төтеп беру қабілеті күшейтіледі. Жүйелі шынықтыру ағзаға сыртқы ортаның түрлі жағдайына және өзгерістеріне: температураның ауытқуына, желді және жауын-шашынды ауа райына бейімделу қабілетін қалыптастырады.

Дене тәрбиесінің елеулі міндеті — балалардың қимыл дағдыларын, іскерлігін, дене күші сапаларын калыптастыру.

Қимыл өсіп келе жатқан организмнің жетілуіне елеулі әсер етеді. Алуан түрлі белсенді қимыл іс-әрекеті сүйек-бұлшық ет системасының дамуы-на, балалар организмі қызметінің жетілуіне септігін тигізеді, сыртқы ортаның түрлі жағдайына бейімделуіне көмектеседі.

Мектепке дейінгі балаларда негізгі қимыл (жүру, жүгіру, секіру, өрме-леу, лақтыру) ерте бастан қалыптасады. Алайда тәрбиелеу процесі дұрыс ұйымдастырылған жағдайда ғана балалардың дамуы неғұрлым толық дәрежеде болады. Қимылдың өмірге қажетті негізгі түрлеріне коса мектепке дейінгі балалар бұлшық еттің белгілі бір топтарын (қолдың, аяқтың, кеуденің) нығайтуға бағытталған жаттығуларды орындайды.

Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде баланың организміне белсенді түрде жан-жақты әсер ету мақсатымен колданылатын дене жаттықтыруларының белгілі бір жүйесі қалыптасты. Ол дене тәрбиесі жөніндегі оқу сағаттарын, қозғалмалы ойындарды, таңертеңгілік гимнастиканы мақсатты ұйымшылдықпен пайдаланудан, оондай-ақ дене шынықтыру жаттығуларын және балалардың өз бетімен қимыл жасайтын ойындарын кеңінен қолданудан тұрады.

Мәдени-гигиеналык дағдыларды тәрбиелеу баланың денсаулығын нығайтуға бағытталады. Сонымен бірге ол маңызды адамгершілік міндетті — мінез-құлық мәдениетін тәрбиелеуді — камтиды.

Балалар мәдени-гигиеналық дағдыларды үлкендердің басшылық етуімен үйренеді. Ол басқа балалармен бірге қолын жууға, төкпей-шапшай тамақ ішуге, киімін таза ұстауға, түрлі заттарды ұқыпты сақтай білуге дағдыланады. Оның бойында өзін-өзі билеушілік, жинақылық, ұқыптылык, құнттылық сияқты қасиеттер қалыптасады, үлқендер мен құрдастары ара-сында әдепті болуға, оларды құрмет тұта білуге тәрбиеленеді.

Дене тәрбиесінің барлық міндеттері балалар бақшасының тәрбиелік-білімдік жұмысының барысында бірыңғай шешіліп, балалардың бірка-лыпты нығайып, өсуін қамтамасыз етеді.

Дене тәрбиесінің шарттары қоғамда дене тәрбиесі мемлекеттің ана мен балаға деген әрдайым өсіп отыратын қамқорлығына, әлеуметтік жағдайының, халықтың әл-ауқатының артуына негізделеді.

Балалардың дұрыс нығайып, өсуі үшін гигиеналык жағдай туғызу, дұрыс тамақтану, қимыл және ағзаны шыныктыру жөнінде шараларды камтитын ғылыми жағынан негізделген балалардың күнделікті күн тәртібін міндетті түрде орындап отыру кажет. Сонымен бірге медициналық қызметкерлер тарапынан үнемі бакылау орнатылып, қажетті профилактикалық және емдеу жұмыстары, мақсатты тәрбие жұмысы жүргізілуі тиіс. Мектепке дейінгі балалар мекемесі мен отбасы арасындағы тығыз байланыс — балалардың дене бітімін дұрыс дамытудың маңызды шарты.

Жақсы ұйымдастырылған жағдай дегенді таза, біршама кең, барлық күн тәртібі элементтерін (жуыну, тамақтану, ұйқтау, оқу және ойнау) іске асыруға мүмкіндік беретін қажетті жабдықтары бар белмелердің болуы деп түсінеміз.

Жағдайдың тұрақты болуының, күнделікті қажет бұйымдардың тұратын және қолданылатын орнын білудің сәбилер үшін маңызы ерекше.

Күнделікті атқарылатын гигиеналық процедуралардың бір уақытта атқарылуын күн тәртібі қамтамасыз етіп отырады, мұның өзі мінез-құлық мәдениеті дағдылары мен әдеттерінің біртіндеп қалыптасуына себін тигізеді. Оларды орнықтыру ойындарда, еңбекте, оку сағаттарыпда, тұрмыста жүзеге асырылады.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды қалыптастыру үлкендердің — ата-аналардың және тәрбиешінің басшылығымен іске асып отырады. Сондықтан мектепке дейінгі балалар мекемесі мен отбасы тарапынан қойылатын талаптар өзара толық келісілген болуы қажет.

Мектепке дейінгі балаларда нақты, көрнекі-бейнелеп ойлау басым. Осыған байланысты оларда гигиеналық дағдыны қалыптастырудың табысты болуы үшін к ө р с т у және түсі н д і р у керек.

Бақылау әсіресе дағдыны қалыптастырудың бастапқы кезеңінде маңызды. Онан әрі тәрбиеші қимылдың мүқият және шын ықыласпен орындалуын тексереді. Қажетті бақылаудың болмауы балалардыи теріс дағдылануына әкеп соқтырады.

Мектепке дейінгі балалар еліктегіш келеді, сондықтан дағдылардың калыптасуына үлкендердің жеке басының ү л г і с і н і ң тигізетін ролі үлкен. Тәрбиешілер мен ата-аналардың сыртқы пішіні, олардың мінез-қүлқы балаларға үлгі болуы керек. Дағдыларды тәрбиелеуде балалардың өздерінің жақсы үлгілеріне де сүйену керек. Алайда, тәрбиеші жаксы өнегені пайдалана отырып, әдептілік керсетуге, балаларды бір-біріне қарсы қойып алмауы тиіс.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды тәрбиелеу ісінде педагогикалық б а ғ а берудің, яғни баланың мінез-құлқы, жекелеген іс-әрекет жөніндегі педагогтың ұнамды немесе ұнамсыз пікірінің ролі орасан зор. Педагог өзінің жұмысында жағымды бағаны көбірек пайдаланады: құптайды, көтермелейді, мақтайды. Құптау балалардың бұдан кейін де солай істеуге, тіпті одан да жақсы істеуге деген талпынысын тудырады. Егер балалар қандай да бір ережені орындағанда қате жіберетін болса, педагог оларға қалай жасау керек екенін айтады, ескерту жасауға немесе кінәлауға асықпайды.

Мәдени-гигиеналық дағдыларды тәрбиелеуде ойын тосілдері ерекше роль атқарады. Оларды пайдалана отырып, тәрбиеші балалардың күнделікті өмірде үйренген дағдыларын бекіте түседі.

Дағдыларды қалыптастыруда балаларға жеке-дара қатынас жасау маңызды. Бұл міндеттің күрделі, жүйелілікті, табандылықты, талғампаздықты және төзімділікті қажет ететіндігін есте сақтау қажет. Балаларға берілетін барлық нұсқау олардың әдетіне айиалатын іс-әрекеттерге дұрыс көзкарас тудыратын достык лебізбен, байсалды түрде айтылуы керек.

Күн тәртібі ұғымы және оның тәрбиелеудегі маңызы Күн тәртібі дене тәрбиесінің табысты болуының маңызды шарты. Күн тәртібі дегеніміз іс-әрекет пен демалыстың алуан түрін уақыты мен кезекпен қарай тиімді болуды көздейтін ғылыми жағынан негізделген өмір тәртібі.

Режимге қойылатын талап балалардың жасына қарай психофизиологиялық ерекшеліктерге, тәрбиелеу міндеттеріне, жағдайға байланысты анықталып отырады.

Режимге қойылатын негізгі талап — балалардың жас ерекшеліктерін есептеу.

Рсжимді орындау процесінде балалардың денсаулығы жағдайын, олардың психиялық даму дәрежесін ескеру керек. Денсаулығы осал немесе сырқаттан айыққан балалардын ұйктайтын уақыт және таза ауада серуендеу мерзімі ұзартылады, тәрбиелік-білімдік жұмыстар мазмұнына да кажетті өзгерістер енгізіледі.

Келесі талап — режимнің тұрақтылығы: дер кезінде тамақтану, оқу, ойнау, ұйқтау. Ол балалардың кайталанып отыратын құбылыстарға дағдылануына көмектесіп, балалар жөн-жосыққа, тәртіпке үйретіледі. Режим-нің бұзылуы балалардың денсаулығына және олардың мінез-құлқына теріс әсер етеді: олар қызынып, қыңырлыкка салына бастайды, олардың арасында ұрыс-керістің болуы да мүмкін. Режим белгілегенде жыл мерзімдері ескеріледі.

Дұрыс жасалған режимнің гигиеналық және педагогикалык маңызы үлкен. Ол күн сайын қайталана отырып, балалардық ағзасын белгілі бір ырғаққа үйретеді, іс-әрекетінің алмасып отыруын (ойын, сабақ, еңбек) камтамасыз етеді, сөйтіп жүйке жүйесін шаршаудан сақтайды. Режимнің орындалуы мәдени-гигиеналық дағдылардың қалыптасуына, ұйымшылдық пен тәртіптілікке тәрбиелеуге көмектеседі. Режимнің дәл орындалып отыруы балалардың уақытты сезіну сезімін тәрбиелеп, олар уақытты бағалай бастайды.

Мектепке дейінгі балалар өздерінің дұрыс дамуы үшін қажетті күн тәртібі тек үлкендердің басшылығымен ғана орындай алады. Әрбір жас шамасына қарай бөлінген топта дұрыс күн тәртібінің болуын тәрбиеші ұйымдастырады. Ол күн тәртіп талаптарды үйренуінің алғашқы қадамынан бастап белгілі бір дербестікке жеткенге дейін балаларды күн тәртібін орындауға үнемі үйрете береді.

Балалардың дене бітімі дұрыс дамуы мен тәрбиеленуінің қажетті шарты отбасында күн тәртібінің сақталуы болып табылады. Бұған ата-аналардың көзін жеткізу және режимді ұйымдастыруда оларға кемек көрсету қажет. Тәрбиеші ата-аналарды баласы келіп жүрген топтағы режиммен танысты-рады, оларға балалардың үйде болатын кешкі сағаттардағы және дема-лыс күндеріндегі режимін ұйымдастыруға кемектеседі. Семьядағы режимді жасауда семьяның жағдайын және баланың мүмкіндігі мен ынта-ықыласын ескеру кажет. Балалар бақшасы мен отбасы тарапынан бірдей талап қойған жағдайда ғана дені сау баланы тәрбиелеуге болады.

Балалардың таза ауада болуыпың оның дене құрылысының дамуы үшін үлкен маңызы бар. Серуендеу — бала ағзасын шынықтырудың ең бастапқы және неғұрлым оңайға түсетін құралы. Ол баланың сыртқы ортаныц қолайсыз әсеріне, әсіресе, салқын тиюден болатын ауруларға тәзімділігі мен көнбістігін арттырады.

Серуенге шыққанда балалар ойнайды, көп қозғалыста болады. Қимыл зат алмасуын, қан айналымын, газ алмасуын күшейтеді, тәбетін жақсартады.

Серуендеу баланың ақыл-ой тәрбиесіне әсер етеді. Олар айналадан көптеген жаңа нәрсені көреді және біледі: үлкендердің еңбегі, транспорт, көшеде жүру тәртібі жөнінде және т. б. түсінік алады. Бақылау арқылы олар табиғат маусымына байланысты өзгерістер ерекшеліктерін білетін болады, түрлі құбылыстар арасындағы байланыстарды байқайды, қарапайым тәуелділіктерді анықтайды. Байқау оларды білуге, түрлі сұрақтардың жауабын табуға құлшындыра түседі.

Мұиың бәрі балалардың байқағыштығын дамытады, айналадағылар женіндегі ұғымын кеңейтеді, ой мен қиялын оятады.

Серуендер адамгершілік тәрбиесі міндеттерін шешуге мүмкіндік береді. Тәрбиеші балаларды туған қаламен, оның көрікті орындарымеи, көшелерін көгалдандырып, сәулетті үйлер салып, жолдарды асфальттап жүрген үлкендердің еңбегімен таныстырады. Осыдан келіп, еңбектің ұжымдық сипаты мен маңызы: барлығы да біздің адамдарымыздың жайлы, әдемі және куанышты тұруы үшін екендігі атап көрсетіледі. Айналадағылармен танысу балаларды туған қалаға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеуге көмектеседі.
7-тақырып. Балалардың ақыл- ой тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі.

“Ақыл –ой тәрбиесі”, “Ақыл- ой дамуы” ұғымдарына анықтама.

Ақыл- ой тәрбиесінің маңызы мен міндеттері.

Ақыл- ой тәрбиесінің құралдары мен шарттары.

Мектеп алды даярлық тобында балаларды оқыту үрдісі және ерекшеліктері.

Ақыл- ой тәрбиесінің негізі – сенсорлық тәрбие.

“Сенсорлық тәрбие”, “Сенсорлық даму” ұғымдары.

Мақсаты: Студенттерді мектепке дейінгі жастағы ақыл- ой тәрбиесінің мазмұнымен таныстыру, Ақыл- ой қабілетін, дағдысын, ойлаудың қарапайым тәсілдерін, дамыту жолдарын тәжірибеде пайдалана білуге үйрету.

Акыл-ойдың дамуы — бүл, баланың жасына, тәжірибенің молаюы мен тәрбиелік ықпалдардың әсеріне байланысты ойлау әрекетінде пайда болатын сан және сапалық өзгерістердің жиынтығы. Мектепке дейінгі шақта білімнің қорлануы шапшаң қарқынмен жүргізіледі, тіпті қалыптасады. Таным процестері жетіледі, бала ақыл-ой әрекетінің қарапайым әдістерін меңгереді. Мектепке дейінгі баланың ақыл-ойы дамуын қамтамасыз етудің оның барлық кейінгі іс-әрекеті үшін зор маңызы бар.

Баланың ақыл-ойын дамыту әлеуметтік ортаның ыкпалымен жүзеге асырылады. Ол айналадағылармен араласу процесінде тілді, сонымен бірге қалыптаскан ұғымдар жүйесін игереді. Соның нәтижесінде мектепке дейінгі бала тілді меңгеріп алатындығы сондай, оны қарым-катынас кұралы ретінде еркін пайдаланады.

Мектепке дейінгі баланың ақыл-ойының дамуы алғашында қарымқа-тынаста, заттық әрекеттерде, ойындарда, ал сонан соң оқу, еңбек, өнімді жұмыс (сурет салу, мүсін жасау, аппликация, кұрастыру) процесінде жүзеге асырылады.

Ақыл-ойдың неғұрлым тиімді дамуы оқыту және тәрбиелеу ықпалымен жүргізіледі.

Қазіргі педагогика ғылыми ақыл-ой дамуының негізгі керсеткіштері — білімдер жүйесін игеру, олардың қорын жинау, творчестволық ойды дамыту және жаңа білімдер алуға қажетті танымдық қызмет әдістерін меңгеру деп есептейді.

Мектепке дейінгі балалардың ақыл-ойын тәрбиелеуді дұрыс ұйымдастыру үшін олардың ақыл-ой дамуының заңдылықтары мен мумкіндіктерін білу керек. Осыларды ескере отырып, ақыл-ой тәрбиесінің міндеттері, мазмұны, ұйымдастырылуы мен әдістері белгіленеді. Психология мен педагогика акыл-ой тәрбиесі міндеттерін тиімді шешу жолдарын табу: бір жағынан, баланың мүмкіндігін барынша пайдалану және, екінші жағынан, ағзаны жалпы қажытатын, шамадан тыс міндеттер жүктеуді болдырмау үшін мектепке дейіигі шактағы ақыл-ой дамуының мүмкіндіктері мсн заңдылықтарын зерттеумен шұғылданады.

Ақыл-ой тәрбиесі - балалардың белсенді ойлау қызметінің дамуына ересектердің мақсатты ықпалы. Ол қоршаған дүние туралы түсінікке жеңіл білімдерді хабарлауды, оларды жүйелеп отыруды, танымдық мүдделерді интеллектуальдық дағдылар мен іскерлікті қалыптастыруды, танымдық қабілеттерді дамытуды камтиды.

Балаларды мектепке дайындауда акыл-ой тәрбиссінің ролі ерекше үлкен. Білім қорын игеріп, ақыл-ой белсенділігі мен дербестігін дамыту, интеллектуальдық іскерлік пен дағдыларға ие болу — бұл мектепте табысты оқыту үшін және алда тұрған еңбек қызметіне даярлау ушін маңызды алғы шарттар.

Балалар бақшасындағы тәрбие бағдарламларында мектепке дейінгі балаларды ақыл-ой жағынан тәрбиелсудің мынадай міндеттері белгіленген. Қоршаған өмірдің қарапайым құбылыстары жайлы дұрыс ұғымдарды калыптастыру, танымдық психикалық процестерді; түйсінуді, қабылдауды, сақтауды, қиялдауды, ойлауды, сөйлеуді дамыту: білуге құштарлығы мен ақыл-ой қабілетін дамыту; интеллектуальдың іскерлігі мен дағдыларын дамыту; ақыл-ой әрекетінің карапайым тәсілдерін қалыптастыру.

Қоршаған өмір жайлы ұғымдарды қалыптастыру. Бала мектепке дейінгі жылдарда күн сайын өзі үшін жаңа заттармен, құбылыстармен ұшырасады.

Алайда тиісті басшылықсыз білім мен ұғымды жинақтау жүйесіз жүреді олар үстіртін, көбінесе жақсақ болуы мүмкін. Бала «бұлтты—мақта», ал «жұлдыздарды—электр шамдары» деп ойлайды. Айналадағы өмірді бақылай отырып, ол өзінше тұжырым жасауға тырысады.

Балалардың білім қорын дәйекті түрде ұлғайту, оларды ретке келтіру, нақтылау, жүйелеу оқытушының міндеті болып табылады. Бала төңірегіндегі заттар, олардың қолданылуы, кейбір сапасы (түрі, кәлемі, формасы) және қасиеттері (соғылу, сыну, үзілу, төгілу және т. б.) жайлы, оның қандай материалдан жасалғаны туралы айқын түсінік алуы керек. Сондай-ақ ол кейбір табиғат кұбылыстары, олардың өзара байланыстары мен заңдылықтары жайлы білім алады. Өлі табиғат кұбылыстарын өсімдіктердің , жәндіктердің , хайуанаттардың дамуын бақылау процесінде тәрбиеші балалардың бойыида дүние жайлы ұғымдардың бастамасын қалыптастырады.

Танымдық психикалық процестерді дамыту. Ақыл-ой тәрбиесінің маңызды міндеті танымдық психикалық процестерді — түйсінуді, қабылдауды, есте сақтауды, киялдауды, ойлауды, сондай-ақ сейлеуді дамыту болып табылады.

Қоршаған дүниені тану түйсіну мен қабылдаудан басталады. Олардың даму деңгейі неғұрлым жоғары болған сайын қоршаған болмысты тану мүмкіндігі соғұрлым мол болады. Сондықтан да балалар бакшасында сенсорлық тәрбиеге көп көңіл белінеді.

Мектепке дейінгі шақта тіл дамытудың ролі ерекше. Адам ана тілін өзінің ойын айтуға және өзгенің айтқанын түсінуге пайдаланады. Сейлей білу балаға заттарды немесе құбылыстарды тікелей кабылдау арқылы ғана емес, сондай-ак болмыс туралы білімдерін жанама түрде алуға мүмкіндік береді. Балалар бакшасында сездік корын көбейту, грамматикалық құрылымды қалыптастыру, байланыстырып сейлеуді дамыту сияқты міндеттер шешіледі.

Мектепке дейінгі балалардың саналы есте сақтауы қалыптасады, есте сактау ауқымы ұлғаяды; мұның міндеті есте еркін сақтауға жаттықтыру, оны пайдалы білімдермсн толыктыру болып табылады.

Тәрбиеші осы сапаларды дамытуға көмектесу үшін балалардың ақыл-ой кызметін осылайша үйымдастырады. Саналылыкты дамыту үшін жылдам жауап кайтаратын, күрделі емес мәселелерді тез шешетін ойындар өткізеді, акыл-ойдың сыншылдығын дамыту үшін, балалардын өз жүмыстарын жауаптарын талдауға тартады. Мектепке дейінгі балалардың акыл-ой тәрбиесінің міндеттерінің бірі интеллектуальды іскерлік пен дағдағдыларды дамыту дамыту, яғни ақыл-ой қызметін: заттарды тексеру, олардың нақты, накты емес белгілерін ажырату, өзге заттармен салыстыру және т. б. сиякты қарапайым әдістерін калыптастыру болып табылады. Бүл іскерлік пен дағдьглар таным әрекетінің кұрамды элементтері болып табылады, олар баланын білімді ойдағыдай игеруіне көмектеседі.

Мектепке дейінгі балалардың ақыл-ой тәрбиесі ойын, оку, еңбек, тұрмыс іс-әрекеттерінде жүзеге асырылады. Баланың іс-әрекеті неғұрлым алуан түрлі болған сайын, оның тәңіректегі тануы мен танымдық қабілетінің дамуы да жан-жақты болып келеді. Іс-әрекеттің барлық түрінде де ол іскерлікті үйренеді, белгілі бір карым-қатынасты игереді, тіл үйренеді. Дұрыс бағыттағы басшының ақыл-ой тәрбиесі міндеттерін шешуге бағытталған педагогикалық ықпалдың тиімділігін арттырады.

Төңіректегілермен таныстыру Балалардың ақыл-ой тәрбиесінің маңызды құралы —қоршаған болмыс: адамдар, заттар, табиғат, коғамдық құбылыс болып табылады. Айналадағы дүниемен араласу арқылы баланың көзқарасы кеңиді, оның танымдық процестері дамиды.

Ақыл-ой тәрбиесі кұралдарының бірі ойын болып табылады, ойын балаларға тәи іс-әрекет, ойын үстінде бала қоршаған болмысты бейнелеп, өз білімін анықтайды, оны жолдаста-рымен беліседі.

Ойынның жекелеген түрлері балалар санасының жетілуіне әр түрлі әсер етеді: сюжетті-рольді ойындар айналасындағылар жөніндегі түсінік-терді кеңейтеді және тілдік қарым-қатынасты дамытуға көмектеседі; драмалау ойындары көркем әдебиет шығармаларын тереңірек түсінуге жағдай жасайды және тіл белсенділігін арттырады; құрылыс-құрастыру ойындары құрастыру қабілеттерін арттырады және геометриялық фигуралар мен кеңістік қарым-катынастары туралы білімін кеңейтеді. Тәрбиеші ойынның мазмұнын байытып, дұрыс ұйымдастырса, ол баланың ақыл-ойын дамытуға зор әсерін тигізетін болады.

Ойын үстінде балалар білім алмасып, ойынның әр түрлі жағдайдағы нұсқаларын ойлап табады. Ойынды бақылай отырып, тәрбиеші оның кейбір ұғымдарын нактылап, жаңа рольдерді, ойын әрекеттерін, жағдайларын ұсынады, сөйтіп ба-лалардыц ой-өрісіи кеңейтеді. Ойын үстінде балалар алдын ала ойын тақырыбын белгілейді, жоспарын талқылайды, қандай құралдар әзірлеу кажеттігін ойланады, оларды әзірлейді, ойын ережелерін тағайындайды. Бұл балалардан ақыл-ой белсенділігін және максатты талап етеді, және оларды калыптастыруға көмектеседі.