Студенттердің өзін-өзі тексеру с±рақтары

1. Қаржылық Кәсіпкерліктің мәні неде?

2. Кәсіпкерлік қызметтегі банктердің ролі

3. Банктердің қандай түрлерін білесіз және олардың кәсіп-

4. Қандай банктік төлемдер бар және олар қалай жүзеге асырылады?

5. Банктің қандай функцияларын білесіз, олардың мәні неде?

6. Банктік пайданы алудың механизмін айтыңыз

7. Қор биржалары нені көрсетеді, немен айналысады?

8. Инвестициялық компаниялар және қорлар Кәсіпкерлік қызметте қандай роль атқарады?

9. Трасттық қызмет нені көрсетеді?

10. Факторингтің мәні неде?

11. Коммерциялық трансферт деген не, оның әрекетінің меха-
низмі қандай?

12 - ТАРАУ. ИННОВАЦИЯЛЫҚ КӘСІПКЕРЛІК
12.1 Иновациялық Кәсіпкерлік мәні
Нарықтық жүйесі дамыѓан елдерде Кәсіпкерлік іс- әрекеттерді талдау кезінде кісіпкерліктің екі үлгісінің бар екенін көрсетеді:

 Классикалық Кәсіпкерлік

 Инновациялық Кәсіпкерлік.

Классикалық Кәсіпкерлік- бұл дғстүрлі, сақтанымпаз кәсіп-

Инновациялық Кәсіпкерлік- экономиканың дғстүрлі фактор-

Олай болса, жаңашылдық функция негізін қалаушы боладыв. Кәсіпкер уақыт талабына жауап береді, “күн қатыгездігіне” жұмысістейді, уақыт сұранымына жауап береді, оны келесідегідей қысқа-ша түрде айтуѓа болады:

 Ғылыми- техникалық прогресстің қарқынын жылдамтату;

 ‡лгілерді өзгерту (2-3 жыл);

 Тұтынушының болашақтаѓы сұранымдарын б‰гін қана-
ѓаттандыруѓа дайын болу;

 Жаңалықтарды енгізуге және таратуѓа тұтынушылармен тығыз байланыста болу.

Инновацияны, жаңашылдықты қалай түсінуге болады?

И.Шумпетер инновация сөзінің астарын бір сапалы дәрежеден екіншіге ауысу, яғни өндірістік жүйе келесі бір жүйеге жаңа және сапасы көп көрсеткіштерімен ауысу деп түсінген. Шумпетер бойынша “өндіру” ол қолда бар ресурстарды құрамдастыру емес, керісінше солардан өзгеше нәрсе жасау.

Ол бірқалыпты 5 өзгерісті көрсетеді:

 өндірісті жаңа нарықпен қамтамасыз ету мен жаңа техно-

 жаңа шикізаттарды пайдаланудан болатын өзгерістер;

 өнімді жаңа сапа белгісімен енгізуден болатын өзгерістер;

 өндірісті ұйымдастыруДағы өзгеріс және оны материалды- техникалық қамтамасыз ету тәсілдері;

 өнімді өткізудің жаңа т±тқµаларының пайда болуынан болатын өзгерістер.

Қарапайым өндірушіден кіспкер несімен ерекшеленеді?

Ен алдымен, өзінің енбегі мен көшін ж±мсайтын барлық салаларда жаңа, таңсық нәрсені іздестурмен ерекшеленеді. Ол адамда “жаңаша ойлау үлгісі” болу қажет.

Инновациялық Кәсіпкерлікті әртүрлі салаларДағы жаңа еңгі-

Инновациялық Кәсіпкерлік- жаңа тауар немесе қызметті коммерциялық пайдалану, игеру және қ±румен жұмысжасайды бұл процесс өзіне бірнеше кезендерді қосады:

Бұл процесс өзіне бірнеше кезеңдерді қосады:

 жаңа ойларды іздестуру, оларды бағалау, бизнес- жосапар-

 өткізу нарыѓын оқу және сол нарыққа тауарларын шыѓа-

Тауарлардың жаңа өнімін қайта µндеудің негізгі кезендері келесілерімен реттеледі:

 инновациялық ой- пікірді іздестіру;

 болашаѓы жарқын болар жолдарды таңдап алу;

 нақтылы зерттелген ой- ниетті баяндау;

 сараптау бағасы;

 бизнес- жосапарды жасау;

 тғжирибелі үлгілерді дайындау;

 сынақ;

 маркетингтік зерттеу;

 тауарды нарыққа шыѓару;

 нарықтық тауарларды жаулап алау;

 тауарды көпр мµлшерде таѓайындау.

О. Стрекалов өзінің “инновациячлық менеджмент” кітабында иннновациялық қызметтегі Шағын ұйымдардың арттықшылыѓын көрсетеді:

 инновацияѓа ауысудың икемділі мен ±тқырлыѓы, қаѓида-лы жаңа енгізідлімдерді қабылдаудың жоѓарлыѓы, себебі бұлныса-
наның басында ережеге сғйкес жаңа енгізілімнің авторы тұрады;

 ынталандырудың мықты және көп жосапрлы сипаты, сыртқы экономикалық себептер ретінде шартталѓан сияқты эконо-

 шыѓармашылық ізденістің қысқаша мамандандырылуы, техникалық ой аумаѓының тарлыѓы, басқарушылық қызметкер-

 барлық ресурстардың түрлерін, соның ішінде зиялыларды кең пайдалануѓа соңғы нәтижеге баѓдарлану;

 үлкен ұйымдар үшін абсолюттік қолайлы болатын тғукел-ге бару мүмкіндігі;

Инновациялық кісіпкерлік жаңа енгізілімді, ойды белгілеу нысанын ұйымдастырушылардың табуѓа мүмкіндік беретін кәсіп-керлік ортаның болуы µте маңызды.

Кәсіпкерлік орта дегеніміз - бұл дайындау, шыѓару және мақ-
сатқа бағытталѓан ізденісті жүзеге асыру мен қалпына келтіруге қабілетті орта.

Бұл ортаның элементтері болып:

 бғскеге төзімді өнімді дайындауѓа пайдаланатын еркін қуатпен тауар өндірушілерді және еркін қаржылық ресурсты инвесторларды пайдалану;

 сғйкес инфрақұрылымның болуы.

Аталѓан элементтер миннновацияны енгізу мен іздеудегі міндеттерді шарттардың бірі бола отырып, Кәсіпкерлік ортаны қ±райды.
12.2 Инновацияның сипаттамасы
Инноваияның жаңалыѓы- технологиялық көрсеткіштер арқылы, сонымен қатар нарықта айқындалуымен бағаланады. Осының негізінде инновация сыныптамасы қалыптасады.

Технологиялық көрсеткіштеріне қарай инновацияны өнімді және процессті деп ажыратады.

өнімді инновацияѓа жаңа материалдар, жаңа жартылай фабрикаттар мен жинақтамалар және жаңа өнімдерді алу жатады.

Процестік инновация - өндірісті ұйымдастырудың жаңа әдістерін білдіреді.

Процесті инновация- кіспорын құрамында жаңа ұйымдасты-
рушылық құрылымның қалыптасуымен байланысты болуы мүмкін.

Инновация нарыѓы үшін жаңалау үлгісі былай бөлінеді:

 әлемдік салалар үшін жаңа;

 елдегі салалар үшін жаңа;

 берілген кәсіпорын үшін жаңа.

Енгізілген өзгерістердің терендігіне байланысты келесі инновациялауды бөліп көрсетуге болады:

 т‰бегейлі(базалық);

 жақсартатын;

 түрлендіру.

Кіспорын қызметіне саласына байланысты келесі инноваия-

 технологиялық;

 өндірістік;

 экономикалық;

 саудалық;

 әлеуметтік;

 басқару саласынДағы.

Инноваиялық Кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық құрылы-

Ізденіс- зерттеу ұйымының американдық тғжірибесі кәсіпкер-

Венчурлық фирмалар- жаңа өнімді өндіруге, қайта жасауѓа, зертеуге мамандандырылѓан тғуелсіз кішігірім фирмалармен көр-

Венчурлық фирмалар даму кезені мен өнер тапқышьтық белмсенділігінің жетілген, сонымен қатар, сақталѓан, бірақ қазір ғылыми ізденіс белсенділігі, тµмендегіден тәртіп бойынша өздері-

Дегенмен, венчурлық фирмалар пайдасы аз, тиімсіз, себебі олар өндірісті ұйымдарымен айналыспайды. Венчурлық фирмалар ірі фирмалардың еншілес болуы мүмкін.

Эксперимент фирма- бұл “ қаймаѓын алушы” пионерлік фирма, яғни пайда мен өндірістің алѓашқы партиясын шыѓарудың және белсенділігін ен жоѓарѓы цикл кезеніндегі ‰стеме пайдасының көп бөлігі. Олар жаңалықтарды нарыққа шыѓарумен ш±ѓылданады.

Патиент фирмалар тар сараланымды нарықта жұмысістейді және сғн, жарнама және т.б. құралдардың әсер етуімен қалыптас-

Ірі сатандартты бизнес саласында виолент фирмалар қызмиет етеді.

Виолент фирмалар- бұл “мықты” стратегиялы фирмалар.

Олар ірі капиатл мен технологияны менгерудің жоғары дәре-

Басқа фирмалар сияқты патиенттің де, виоленттің пайдасы мол.

Пайдалалылық- фирманың қызметінің манызды шарты. Орта және Шағын бизнес арқылы жергілікті ±лттық қажеттіліктерді қамтамасыз етуге бағытталѓан фирмалар коммутант деп аталѓан.

Коммутант фирмалар- өнімді шыѓару циклінің тµменлегі кезенінде етеді, жергілікті ±лттық қажеттіліктерді қанаѓаттан-

Инновациялық Кәсіпкерліктің ұйымдастырушы- террито-риалдық формасы болып ғылыми- технологиялық парктер табы-

Ғылыми- технологиялық парк - бұл нарықта инновациялық өнімді сату мен өндірісті игеру ортасын құружәне кіші кәсіпкер-

Технобақтардың негізгі міндеттері:

 жаңа ашылулар мен өнертабыстың технологияѓа айналуы;

 технологияның коммерциялық тұтыну өнімсіне айналуы;

 Шағын Кәсіпкерлік арқылы өнімді дайындау технология-
мының жаппай µнідіріске берілу;

 ғылыми икемді фирмалардың қ±роылуы мен нарықтық тұрақтануы;

 ғылыми икемді бизнес саласынДағы кәсіпорынды қолдау.

Бизнес- инкубатор- бұл керемет ғылыми- техникалық ойдарды іске асырушы Шағын фирмалардың тиімді қызмет теуі үшін қолайлы жағдай жасауѓа мамандалѓан құрылымы.

Олардың мақсаты- кез келегн пайда т‰сіретін жобаны жүзеге асыру.

Бизнес- инкубатор мынадай қызметтерді орындайды:

 тғжірибелі µніріс үшін құрал- жабдықтарды жеңілдікпен алу арқылы фирмаларѓа қолдаку көрсету, кенестік көрсетуѓ, белгісіз фирманы бизнес ортасына енгізу, құқыµтық аппараттық кµмек;

 тғукелді технологияны коомерциялизациялау стратегия-

 білім беру, оқыту қызметін жүзеге асыру.

Бизнес - инкубаторды кµбіне қамқорлыѓына алатын банк. Ол инкубатордың кейбір жобаларынДағы тәуекел капиталды инвес-
торлауѓа дайын болады.

Соныемн инновацитя өзінің әрбір стадиясындиясының өмір с‰руіне материалдық және қаржылық ресурстарды талап етеді, сондықтан инноваицлық жобалардың сараптамасы- оларды іске асырудың міндетті процедурасы.

Инновациялық жобаларды іске асыруѓа туралы шешім қабыл-дау процесіндегі манызды этап- инноваиялық жобалардың варианттыраның экономиаклық тиімділігіне есептеу жүргізу қажет.

Қазақстан инноваияның құрылуы мемлекеттік тапсырыстың қалыптасуы мен таралуы, мемлекеттік инноваиялық саясаттық басымдылыѓы және Қазақстан Республикасының сатып алау туралы заңдылыѓына сғйкес бекітілген баѓдарлама шеңберінде жүзеге асады.

Кµбінесе ғылыми- техникалық поргресті инноваиялық про-

Экономикалық саясат барлық елдерде бірдей емес, бірақ барлық елдерде саясат жалғыз мақсатқа баѓынады: инновациялық белсенділікті ынталандыру және ғылыми- техникалық ғулетін дамыту.

Қазақстанның мемлекеттік инноваиялық саясаты келесідей міндеттерді шешуге бағытталѓан:

 инновациялық қызметті мемлекеттіңк қолдаудың нысан-дары мен әдістерін анықтау және ғылым мен техниакның жетістік-

 инноваиялық қызметің дамуын қамтамасыз ететін және инновациялық қызмет теуші субъектілердің қызығушылығын қорғайтын нормативті құқық базасын қ±ру;

 инновациялық қызмет теуші субъектілерді мемлекеттік қолдау және инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыру;

 экономикалық жаңа жоѓарѓы технолгиялы сектор қ±ру, модернизация жүргізу және экспортқа бағытталѓан өндірістерді қалыптасыру;

 инновациялық қызметке Шағын және орта бизнес субъекті-
лерін қалыптасыру;

 ғылым, білім беру, өндіріс және қаржылық- несиелік сала-

 инноваиялық қызмет саласында халықаралық ынтымақ-

Отандық өнімдердің бәсекелестік қабілетін жоѓарлату, экономиаклық даму және елдің қауыіпсіздігін қамтамасыз ету, тұрғындардың өмір суруі денгейін кµтеру үшін инновациялық іс- әрекеттердің басымдылыѓын мойындау арқылы мемлекеттік инноваиялық саясаты қалыптасады және жүзеге асырылады.

Мемлекеттік инновациялық саясаттың принциптері болып мыналар табылады:

 ҚР- ның инновациялық жолмен дамуДағы стратегиялық баѓдарлануы;

 Мемлекеттік инновациялық саясатты ж‰зге асыруѓа бағытталѓан инновациялық баѓдарламалар мен жобаларды мемле-
кеттік қолдау;

 Инновациялық қызмет үшін біліктілігі жоғарылатылѓан маманды дайындау;

 Инновациялық қызметті мемлекетті қолдау келесідей негізгі нысандараѓа жүзеге асырылады;

 Иновациялық дамудың басымдылыѓы анықтау жғіне инновациялық баѓдарламаларды µндеу;

 Мемлекеттік инновациялық саясатты жүзеге асыру үшін қажет инвестицияны тартуѓа кµмектесетін ұйымдастырушылық және экономикалық жағдай туѓызу;

 Мемлекеттік бюджеттен мақасатты қаржыландыру;

 Бәсекелестік қабілеті бар өндірістерді қ±руда мемлекеттің қатысуы;

 Мемлекеттік тапсырыс бойынша жасалѓан инновация-

 Сыртқы нарықтарѓа отандық инновацияларды шыѓару;

Инновациялық қызметке келесідеей қызмет түрлері жатады:

 Қоѓамдық басқару саласына жаңа ой- пікірлер және ѓылы-

 Экономикалық айналыста жүзеге асырылатын жаңа өнім шыѓаруѓа немесе жетілдіруге, жаңа және жетілдірілген техноло-

 Инновациялық тауарларды өткізуанрықтарын ұйым-

 өндірісті жаңадан технологиялық жабдықтау және дайындау;

 жаңа технологиялық процестерге, тауарлараѓа сертифи-
кациялау және стандарттау мақсатында сынақ жүргізу;

 инновациялық жобаның ақталуын нормативті мерзіміне жеткенде дейін бастапқы кезенінде жаңа немесе жетілдірілген өнім, өндіру және жаңа немесе жетілдірілген техологияныв қолдану;

 инновациялық инфрақұрылым қ±ру, және дамыту;

 менгеру және жүзеге асыру мақсатынДағы интелектуалдық меншік объектісіне ие болу құқыѓын алу, беру, және қорғау;

 инновациялық қызметтің объектілері;

 инновациялық жобалар және баѓдарламалар;

 технологиялар, құрал- жабдықтар және процестер;

 өндіріс пен Кәсіпкерліктің инфрақұрылымдары;

 өндірістік, коммерциялық және басақа процестердің сапасы мен тиімділігін жақсартатын басқа да ұйымдастырушы-
лық- техгникалық, қаржылық- эклономикалық шешімдер.

12.4 Инновациялық баѓдарламаларды құружәне дайындау
«Инновациялық қызмет туралы» ҚР-ның Заңына сғйкес ‰кімет инновациялық баѓдарламаларды ғзірлейді.

Мемлекеттік иинновациялық баѓдарлама мемлекеттің ғлеу-

 мемлекеттің экономикасында стратегиялық маңыздылы-

 инновациялық инфрақұрылым қалыптастыру жғнге дамыту;

 инновациялық қызмет субъектілерін ынтадландыру бойынша нормативтік құқықтық актілерді ғзірлеу.

Аймақтық инновациялық баѓдарламалар аймақты±қ эконо-

Салалық инновациялық баѓдарламалар инновациялық жоба-

Инновациялық баѓдарламалар мыналар есебінен қаржылан-

 инновациялық қызмет субъектілерінің өз қаржысы есебі-нен;

 республикалық және жергілікті бюджет есебінен;

 инвестициялық қорлар есебінен;

 мемлекеттік натуралдық граттар және таѓы да басқа көз-дер арқылы.

Жаңа бұйымның және технологиянывњ жобасын дайындау өндірісті техникалық дайындау жаңа б±ймыды жасау және менге-

« Ғылымыи- техника- өндіріс- тұтыну» жүйесінде техниаклық дайындау байланыстырушы звено ролін атқарады, µйткені жекелей ғылыми зерттеушілік, ұйымдастырушылық –техника-

¤нідірістік техникалық дайындаудың келесідей нысандарын ажыратып көрсметуге болады:

 толық нысанды, бұл нысан жаңа немесе өзгертілетін өнімді техникалық к‰рделі профильдегі, жаппай және ірі сериялық өндірісте шыѓару бойынша дайындауды ұйымдастыру үшін қолда-нылады және «ғылыми- техника- өндіріс» жүйесі бойынша толық жұмысциклін іске қосады;

 кіші нысанды, конструкциясы және технологиясы бойынша к‰рделі емес өнімді шыѓару үшін ұйымдастыру және дайындау стандартты құрал- жабдықтар мен басқаұйымдастыру-шылық- техникалық шаралар енгізу кезінде кеніне қолданылады;

 технологиялық нысанды к‰рделі құрал жабдықтарды технологиялық желілерді, басқару жүйелерін енгізуге дайындық жұмыстары жүргізілген кезде қолданылады.

өндірісті техникалық дайындау жұмыстарының барлық түрлері келесідей кезендерден тұрады;

 жаңа өнімнің үлгілерін құрубойынша ғылыми зерттеулер, жобалық конструкторлық жғн сынақтық- тғжірибелік жұмыстар;

 технологияллық дайындық, технологияны µндеуді қоса алѓанда, құрал- жабдықтарды, инструменттерді конструкциялау және жасап шыѓару, оны сынақтан өткізу;

 өндіріске өнімнің қойылуы.

Техникалық дайындаудың барлық кезендері бір- бірімен байланысты.

өнімді жобалудың стандартты кезендері келесідей тармақ-

 эскиздік жобаны µндеу;

 тғжірибелік үлгіні дайындау;

 тғжірибелік үлгіні сынау;

 техникалық жобаны µндеу;

 жұмысжобасын µндеу;

 бұйымның тғжірибелік партиясын немесе тғжірибелік үлгісін µндеу;

 тғжірибелі партия бұйымын сынау;

 сынақ нәтижені бойынша үлгілерді жетілдіру;

 жұмысжобасын және оның ресмиленуін нақтыллау;

 жұмысжобасын өндірістің технологиялық дайындау органына жіберу.

2-ші кезең. өндірісті технологиясын жобалау

Жаңа өнімді шыѓаруды менгерген технологияны жобалау өнімді жобалу кезенінің жалѓасы болып табылады. өнімді жобалау кезенінде жаңа өнімді қандай болу керектігі анықталады, ал технологиялық дайындау кезенінде өнім қандайтехнологиялық әдістермен өндірілуі керектігін айықындайды, сондай- ақ өнімнің өзіндік құны мен тиімділігі нақтылы көрсетіледі.

Технологиялық жобалаудың және өндірісті дайындаудың мақсаты өнімді өндіру де технологиялық процесстің жобасын µњдеу және осы жобаны кәсіпорынның нақты жағдайларында жүзеге асыру.

өндіріс технологиясы - әдістер мен техникалық қ‰ралдар және өнімді шыѓару немесе белгіленген ж‰мыс түрін орындау тәсіл-

Технологиялық дайындық келесідегідей кезеңдерден түрады: технологиялық операциялардың біртіндеп орындалуының (орна-

Жобалардың санын шектеуді және қолданылатын техноло-

Нормативтер, типтік кезеңдер және әр кезең бойынша ж‰мыс түрлерінің тізімі негізінде өндірістің технологиялық дайынды-

 дайындық кезеңін;

 кезең бойынша орындаушыларды;

 әрбір кезең ж‰мыстарының басталуы мен аяқталу мерзім-

өндіріске өнімнің қойылу жүйесі - жобалаудың, өндірістің өнімді тұтынушының тиімді қолдану тәртібін анықтайтын ережелер жүйесі.

өнімді өндіріске қою және µњдеу жүйесі мыналарды қарасты-
рады:

- технологиялық тапсырманы µњдеу;

- техникалық және нормативті-технологиялық қ‰жаттарды µњдеу;

- өнім үлгілерін дайындау және сынақ жүргізу;

- µњдеу нәтижелерін қабылдау;

- өндірісті дайындау және меңгеру.

¤њдеуші-өнімдерді жобалаудың технологиялық тапсырмала-
рында көрсетілген тапсырыс берушінің талаптары негізінде ғылыми-зерттеулер және тғжірибелік-технологиялық ж‰мыстар жүргізеді.

Тапсырыс беруші (тұтынушы) өнімге қойылатын талаптарды негіздейді, оның қолданылуын қамтамасыз етеді және өнімнің технологиялық деңгейі мен сапасын бағалауѓа қатысады.

Технологиялық тапсырмалар орындалѓан ғылыми-зерттеулер және тғжірибелік-конструкторлық ж‰мыстар, қысқа және ‰зақ мерзімді болжамдар, ғылым мен техника жетістіктері нәтижесі негізінде µњделеді.

өнімді µњдеуші б‰йымның түрақты сапасын, оның сандық көлемінде шыѓарылуын, халық шаруашылыѓының қажеттілік-

Сериялық және жаппай өндірістің өнімдері қабылдаушылық-

Кәсіпорынның сапаны бақылау бойынша технологиялық қызметі жүргізеді, кезеңдік сынақты-µњдеуші кәсіпорын немесе мамандандырылѓан ‰йымдар өндіруші ‰йымның өнім және негізгі тұтынушылардың қатысуымен жүргізеді.

Дайын өнімге қабылдаушылық-тапсырушылық сынақтың мақсаты нормативті-техникалық қ‰жаттарда және өнімнің пас-
портында тапсырылѓан параметрлерге өнімнің іс ж‰зіндегі пара-
метрлерінің сғйкестігін тексеру.

өнімді кезеңді сынау-технологиялық шарттарда немесе басқа да нормативті-технологиялық қ±жаттарда белгіленген көлем және мерзім бойынша жүргізіледі. Оның мақсаты белгіленген уақыт кезеңінде өнім параметрлерінің нормативтерге сµйкес келуін тексеру болып табылады.

өндірістің толық және жеделдетірілген технологиялық дайындыѓы бірінші өндірістік партия үлгісіне квалификациялық сынақ жүргізгеннен кейін расталады. Сынақ жүргізудің мақсаты - технология қамтамасыз етілетін өнімнің негізгі параметрлерінің ауытқуы р±қсат етілген шектен шықпайтын және қабылдау ко-
миссиясы тапқан кемшіліктер жойылѓанан растау. Квалифи-
кациялық сынақтың нәтижесі жақсы болған жағдайда өндірісте өнімді меңгеру ж‰мысы аяқталды деп саналады және дайындалѓан өнімді тапсырушыѓа жеткізуге болады.

өнімнің халықаралық нарықта бәсекелестік қабілетін көшей-

Сертификация - өнімнің қойылган талаптарѓа сµйкес екендігін растайтын және де үшінші жақпен жүргізілетін қ±жат.