- таќырып: Банктің депозиттік операциялары

Жоспар:

2.Мерзімді депозиттер

Теориялық мәліметтер

Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншікті қаражатармен салыстырғанда өте жоғары, олардың есебінен банктің активтік операцияларының басым бөлігі жүзеге асырылады.

Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай – ақ ескі банктік жүйе үшін уаќытша бос аќшалай ќаражаттарды тартудың дәстүрлі емес тәсілдерінің болуы, тартылѓан ќаражаттар құрылымын толығымен өзгертті деседе болады.

Банктік тєжірибеде барлыќ тартылатын ќаражаттарды жинаќтау тєсілдеріне байланысты үлкен екі топқа бөледі:

депозиттік ќаражаттар;

депозиттік емес тартылѓан ќаражаттар.

Тартылѓан ќаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер ќұрайды. Депозиттер, банк үшін бірден – бір арзан ресурс көзі болып табылады.

Депозит – бұл клиенттердіњ (жеке жєне зањды т±лѓалардыњ) банктегі белгілі бір шотќа салѓан және өздері пайлалана алатын ќаражаттары.

Депозиттік операциялар активті және пассивті болып бөлінеді. Активті депозиттік операциялар – банктің уақыт ша бос ақша қаражаттарын басқа корреспондент – банктегі шоттарда орналастырумен байланысты операциялар. Олар банктің өтімді активтері ретінде , яғни жалпы активтердің өте аз бөлігін алады.

Пассивті депозиттік операциялар – бұл клиенттердің уақытша бос ақша қаражаттарын бегіліт уақытқа және пайыз төлеу шартымен тартумен байланысты операциялар. Бұл операциялар көмегімен тартылған депозиттер пассив жағының көп бөлігін алады және банктік ресурстардың қалыптастырудың негізгі көзі.

Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың шоттарының әртүрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттарымен уақытша бос қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.

Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынандай топтарға бөледі:

Талап етуіне дейінгі депозиттер;

Мерзімді депозиттер;

Жинақ салымдары;

Бағалы қағаздар.

Сондай-ақ, олардың төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:

Мерзімдеріне қарай;

Салым иелерінің категорияларына қарай;

Қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;

Пайыз төлеу тәсіліне қарай;

Банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай;

Басқа.

Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар мынадай түрлерге бөледі:

Кәсіпорындар жеке акционерлер қоғамдардың шоттарына

Жергілікті билік ұйымдарының шоттарына;

Қаржылық мекемелердің шоттарына;

Шетелдік азаматтардың шоттарына.

Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің бастапқы талап етуіне байланысты әртүрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әртүрлі шоттардағы қаражаттар.

Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар жатады:

Мемлекеттік акционерлер кәсіпорындардың, сондай-ақ әртүрлі шағын коммерциялық құрлымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын қаражаттар

әртүрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары

есеп айырысудағы қаражаттар

жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар

басқа банктердің корреспондентік шоттарындағы қаражат қалдықтары.

Банк қызметіндегі депозиттiң түрлерi

Банктердің депозиттiк операциялары

Депозиттік жіктелім

Депозиттiк портфель туралы түсiнiк

Студенттердің үй тапсырмалары.

Тартылған қаражаттардың бөлiнуi

Депозиттiң пайыздық дәрежесi

1. 
   Халық салымдары
   
2. 
   Жинақ салымдарының ерекшеліктері
   

3. 
   Қазақстанда депозиттердi сақтандыру жүйесi
   

4. 
   Жинақ салымдарының түрлері
   
5. 
   Депозиттер жіктелімі
   
6. 
   Тартылған қаражаттардың бөлінуі
   
7. 
   Ағымдық жинақ салымдары
   

Жоспар:

2. Шетелдік тәжірибедегі банк активтері

Коммерциялық банктің активтерін төмендегідей төрт топқа бөлуге болады:

1. касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар;

2. займдар;

3. бағалы қагаздарға жұмсалынған инвестциялар;

4. банктің ғимараты мен жабдықтары.

Активтердің сапасы, олардың өтімділігіне, тәуекел активтердің көлеміне, толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табыс әкелуіне қарай анықталады. Банк активтері — пайда табу мақсатында банктік ресурстарды түрлі активтер бойынша орналастырылған қаражаттары.

Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне, толық құны жоқ активтердің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.

Банк өзінің міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын қамтамасыз етуі үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қоятын талаптарына сәйкес келуге тиіс. Осы мақсатта банк өзінің активтерін, олардың өтелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне қарай жіктейді. Өтімділігіне қарай банк активтері төмендегідей топтарға бөлінеді:

1. жоғары өтімді активтер;

2. өтімді активтер;

3. ұзақ мерзімді өтімді активтер.

Жогары өтімді активтерге мыналар жатады:

• Кассадағы қолма-қол акшалар;

• Орталық банктегі корршоттағы қаражаттар;

• Мемлекеттің қарыздық міндеттемелері;

• ЭЫДҰ-на (экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы) мүше елдер, яғни бейрезиденттердің банктеріндегі тұрақты валютада салынған корршоттағы қаражаттар;

• Ішкі валюталық облигациялық заемдарға салынған қаражаттар.

Банктің бұл қаражаттары банктің айналымынан қажет уақытында алуға мүмкіндік беретін активтерге жатады.

Банктің өтімді қаражатгарының құрылымына жоғарыда аталғандарынан басқалары, яғни қайтару мерзімі 30 күнді құрайтын, шетел валютасында берген барлық несиелер, алдағы 30 күн ішінде аталған банкке келіп түсуге тиісті басқа да төлемдср жатады.

Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген несиелердің бәрі, сондай-ақ 50% кепіл хат және кепілдікпен 1 жылдан жоғары уақытқа берілген несиелер, Үкіметтің кепіл хатымен, бағалы қағаздарды және бағалы металдарды кепілге алып берілген ссудаларды шегеріп тастағандағы мерзімі өткен несиелер.

Активтердің тиімді кұрылымын жасай отырып, банктер (өтімділікке қойылатын талаптарды орындауға тиіс, демек,олардың жоғары өтімді, өтімді және ұзақ мерзімді етімді активтері міндеттемелердің мерзімдеріне, сомаларына және типтеріне сәйкес келуі керек.

Бақылау сұрақтары.

1.Банк активтерінің сипаты

2. Шетелдік тәжірибедегі банк активтері

3.Активтердің бөлінуі

4.Шартты міндеттемелердің жіктелуі

Студенттердің үй тапсырмалары.

Активтердiң түрлерi

Банк активтерінің шартты мiндеттемелерi

Тест

8 апта 1 балл

1. Банктiң активтi операциялары ненi бiлдiредi:

А) Банк ресурсын тарту және орналастырумен;

В) пайда табу мақстында банктiк ресурстарды орналастырумен;

С) банктiң ссудалық және инвестициялық портфелiн дивесификациялаумен;

D) банктiк ресурстарды қалыптастырумен;

Е) банк кленттерiне қызмет көрсетумен.

2. Вексель-бұл:

А) төлем құралы;

В) бағалы қағаз;

С) үлестiк бағалы қағаз;

D) Мерзiмсiз мiндеттеме;

Е) қамтамасыз ету түрi.

3.Вексель түрiн атаңыз:

А) жай және кездейсоқ;

В) жай және аудармалы;

C) қамтамасыз етiлген және қамтамасыз етiлмеген;

D) жай және ерекше;

Е) халықаралық және ұлттық.

4. Қолма-қолсыз есеп айырысу түрлерi:

А)банкнота,монета,чек,вексель;

В)депозиттер,чектер,аударымдар;

C)төлем тапсырмасы,чек,вексель;

D)банкнота,чек,несиелiк карточкалар;

Е)аккредетив,вексель, банкнота,монета

5. Вексель дегеніміз не:

А) табыс алуға құқық беретін бағалы қағаз;

В) пайыыз алуға құқық беретін және үкіметтің займ туралы куәландыратын бағалы қағаз;

С) мерзімі келген кезде онң иесіне қарызды төлеуді талап етуге құқық беретін бағалы қағаз;

D) жарғылық қорға пай қосқандығын куәландыратын бағалы қағаз;

Е) шаруашылық ұйымдарының қарыздар үшін төлем кезінде пайдаланатын есеп-айырысу құжаты.

6. ҚР-да қолма-қол ақша айналысы ненiң көмегiмен iске асырылады:

А) Қазыналық вексльдер,қағаз ақшалар,чектер;

В) банкнота және монета;

С) банк шотына жазумен;

D) пластикалық карточкалармен;

Е) бағалы қағаздармен

7.Эмиссия дегеніміз не:

А) бағалы қағаздарды сату;

В) коммерциялық банктерге ақша сату;

С) айналыстағы ақша белгілерінің жиынтығы;

D) айналысқа банкнота және монета шығару;

Е) Ұлттық Баннктің ақша айналысн ұйымдастыруы.

8. Қазақстанда екі деңгейлі банк жүйесі қашан құрылды:

А) 1988ж;

В) 1921ж;

С) 1932ж;

D) 1991ж;

Е) 1993ж.

9. Қайсысы банктiң активтi операциясына жатады:

А) несие беру;

В) бағалы қағаздарды инвестициялау;

С) депазиттердi тарту;

D) факторинг;

Е) форфейтинг.

10. Банктiк операцияларды жүргiзуге қандай құзырлы мекеме рұқсат бередi:

А) Ұлттық банк;

В) әдiлет минстрлiгi;

С) қаржы минстрлiгi;

D) коммерциялық банктер;

Е) арнайы несиелiк мекемелер

11.Актив бұл :

А) Ұзақ мерзімді материалды қаражат;

Б) Қысқа мерзімді материолды қаражат;

В) Ұзақ мерзімді материалды емес және ағымдағы қаражат

Г) Орта мерзімді материалды қаражат

Жоспар:

2.Бағалы қағаздары бизнесi.

Банк қызметіндегі инвестициялаудың өзіндік ерекшелігі бар. Кең мағанада, банктің инвестиция – пайда табу мақсатында банктің ресурстарын орналастыруға бағытталған активтік операциялардың жиынтығы.

Ќазіргі нарыќтыќ экономиканыњ ќалыптасуы жаѓдаиында ±даиы µндіріс ќаржыны несиеге алып µркендеуімен ерекшеленеді. Оныњ ењ жарќын кµрнісі ќарыз міндеттемелерініњ кењ т‰рде аиналымда жүруі. Ќарыз міндеттемелерініњ кµптеген аныќтамалары бар. Олардыњ єрќаисысы ќарыз міндеттемесініњ єржаќтарын сипаттаиды. Солардыњ екі-‰шеуін ќарап µтеиік:

Ќарыз міндеттемесі – оны иемденушініњ басќалардыњ шаруашылыѓына несиеге аќша немесе м‰лік салып, сол ‰шін табыс алу ќ±ќын дєлелдеитін ќарыз алушыныњ берген зањды ќ±жат.Ќарыз міндеттемесі – ќарыз алу кезінде несие алушыныњ несие берушіге (кредиторѓа) беретін ќ±жаты.

• 
  Ќазыналыќ немесе ‰кімет Ќаржы министрлігі шыѓарѓан баѓалы ќаѓаздар. Б±л ќаѓаздар ењ бір сенімді ќаѓаздардыњ бірі. Себебі оныњ тµлемін ( µтелуін ) мемлекеттік бюджеттіњ ќаржысы ќамтамасыз етеді. Б±л баѓалы ќаѓаздардыњ кµп тараѓын т‰рлері – ќазыналыќ вексельдер мен ќазыналыќ облигациялар. Мемлекеттік меншіктегі кєсіпорындар кµбіне облигация т‰ріндегі баѓалы ќаѓаздарды шыѓарады.
  
• 
  Жергілікті єкімшіліктер мен олардыњ меншігіндегі кєсіпорындардыњ баѓалы ќаѓаздары. Олардыњ тµлемін ќамтамасыз ететін жергілікті салыќтар мен істіњ наќты жобасына ‰кіметтіњ берген дотациясы.
  
• 
  Ќаржы институттары мен корпорацмялардыњ, яѓни ашыќ т‰рдегі акционерлік ќоѓамдардыњ акция жєне облигация т‰ріндегі баѓалы ќаѓаздары. Олардыњ µндіріс, ќ±рылыс, сауда, жол ќатынасы кєсіпорындарымен ќатар коммерциялыќ банктер, саќтандыру жєне инвеститциялыќ компаниялар, зейнет аќы ќорлары шыѓарады.
  
• 
  Банктердіњ баѓалы ќаѓаздары – олар депозиттік сертификаттар (салым ќ±жаты),чектер жєне б±ларданда басќа банктіњ µзініњ ќарыз міндеттемелері.
  
• 
  Кєсіпкерлердіњ баѓалы ќаѓаздары – олар коммерциялыќ вексельдер, фьючерстік шарттар жєне басќа коммерциялыќ ќаѓаздар.
  

• 
  Иннвестициялық саясаттың басты мақсаты;
  
• 
  Баланс активі мен пассивіндегі квазиинвестициялық операциялардың шегін (үлесін) анықтау;
  
• 
  Иннвестициялық операциялардың сапасы үшін жетекшілер мен атқарушылардың жауаптылығы;
  
• 
  Инвестициялардың құрамы мен құрылымы;
  
• 
  Бағалы қағаздардың сапасының деңгеиінің және өтеу мерзімінің тиімділігі;
  
• 
  Инвестициялар портфелінің диверсификциялануына қоиылатын негізгі талаптар;
  
• 
  Портфельдің құрамына түзетулер енгізу механизмі;
  
• 
  Сақтау тәртібі және сақтандыру механизмі;
  
• 
  Пайдалар мен зияндардың есебі;
  
• 
  Компьютерлік қамсыздандыру бағдарламалары.
  

Бағалы қағаздар бизнесіндегі андерраитинг – бұл бағалы қағаздарды сатудан ешқандаи да төменгі ақшалаи қаражаттың келіп түспеитіндігі туралы эмитентке кепілдік беруді білдіреді. Мұндаи жағдаида эмитент қор құндылықтарын орналастыру жоспарын құрады. Банктердің инвестициялық операциясы бағалы қағаздармен жасалатынн операцияларды сипаттайды. Банктік инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа бөлінеді: қор (акция, обьлигация) және коммерциялық бағалы қағаздар ( коммерциялық вексель, чек, қоймалық, кепілдік кәуліктер).

Қор бағалы қағаздарының өзінің екі екі негізгі топқа бөлінеді:

1. 
   мемлекеттің бағалы қағаздары;
   
2. 
   мемлекеттік емес (корпоративтік) бағалы қағаздар.
   

Банк қызметіндегі инвестиция

Банктердің инвестициялық саясаты

Банктің инвестициялық саясатының бағыттары

Корпоративтік баѓалы ќаѓаздар

Студенттердің үй тапсырмалары.

Андерраитинг

Банктердің инвестициялық операциясы

1. Банктің есеп айырысуы

2. Есеп айырысу операциялары
3. Есеп айырысу операцияларының жіктелуі

4. Есеп айырысу операцияларының түрлері

7. Есеп айырысу операциялары жүйелік белгілеріне байланысты жіктелуі

8. Есеп айырысу операциялары тәсілдік белгілеріне байланысты жіктелуі

14-тақырып. Банктік шотты ашу және құжаттау

Жоспар:

1. 
   Банктік шотты ашу тәртібі
   

Есеп айырысу-кассалық операциялар негізінен клиенттердің банктердегі ашқан ағымдық және басқа да шоттар арқылы жүзеге асады.

Қазіргі кездегі екінші деңгейдегі банктерде шоттар ашу тәртібі 1998- жылғы 29-маусымдағы “Ақшалай төлемдер мен аударымдар туралы” ҚР заңына және 2000-жылғы 2-маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №266 бекітілген “ҚР-ның банктеріндегі клиентердің банктік шоттарын ашу, жүргізу және жабу тәртібі туралы” нұсқаулықта көзделген.Осы нұсқаулыққа сайкес банктерде ашылатын шоттар мынадай түрлерге бөлінеді: ағымдағы, жинақ және корреспонденттік.

Жоғардағы ережеге сәйкес, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктерді шот ашу мынадай құжаттар талап етіледі:

І. Резидент-заңды тұлғалар үшін:

• 
  Жарғысының көшірмесі (нотариалды куәландырылған);
  
• 
  Статистикалық карточка;
  
• 
  Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктіңкөшірмесі;
  
• 
  СТТН көшірмесі;
  
• 
  Филиалдар мен өкілеттік үшін, резидент-заңды тұлғаның басшыларына берілген сенім-хаттың көшірмесі;
  
• 
  Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер үшін ҚР Қаржы Министрлігінен рұқсат қағаз;
  
• 
  Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка (нотариалды куәландырылған, 3 дана);
  
• 
  Қол қоюшы тұлғаларға арналған бұйрықтың көшірмесі мен олардың төлқұжаттары мен СТТН;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы өтініш;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы келісім-шарт;
  

• 
  Мемлекеттік немесе орыс тілінде дайындалған Филиал немесе өкілеттік туралы ереженің көшірмесі (нотариалдық куәландырылған);
  
• 
  Статистикалық карточка;
  
• 
  Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
  
• 
  СТТН көшірмесі;
  
• 
  Филиалдармен өкілеттік үшін, бейрезидент-заңды тұлғаның олардың басшыларына берілген сенімхаттың көшірмесі;
  
• 
  Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка (нотариалды куәландырылған) 3 дана;
  
• 
  Жеке куәлігі (көшірмесі) ;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы өтініш;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы келісім-шарт;
  

• 
  Мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
  
• 
  СТТН көшірмесі;
  
• 
  Жерді пайдалануға жер бөлімшесін беру туралы құжаттың көшірмесі (нотариалды куәландырылған) 3 дана;
  
• 
  Жеке куәлігі (көшірмесі);
  
• 
  Банктік шот ашу туралы өтініш;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы келісім-шарт;
  

• 
  Жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің көшірмесі;
  
• 
  СТТН көшірмесі;
  
• 
  Қол қою және мөр басу үлгісі бар карточка (нотариалды куәландырылған) 3 дана;
  
• 
  Жеке куәлігі (көшірмесі);
  
• 
  Банктік шот ашу туралы өтініш;
  
• 
  Банктік шот ашу туралы келісім-шарт;
  

• 
  ҚР Сыртқы істер министрлігінен берілген, оның аккредитациясын растайтын құжаттың көшірмесі;
  
• 
  Қол қоюжәне мөр басу үлгісі бар карточка (нотариалды куәландырылған) 3 дана;
  
• 
  Жеке куәлігі (көшірмесі);
  

• 
  Банктік шот ашу туралы өтініш;
  

• 
  Банктік шот ашу туралы келісім-шарт.
  

Банктің есеп айырысу формаларын реттеу

Банктік шотты ашу тәртібі

Банктік шот ашу құжаттары

Студенттердің үй тапсырмалары.

Жеке кәсіпкерлер үшін банктік шот ашу құжаттары