Тақырыбы: Жалағаш ауданы бойынша 2017-2019 ж балаларда анықталған церебральді сал ауруларының кездесу жиілігі
жүктеу/скачать 194.15 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қысқартулар тізімі
- КІРІСПЕ Кілт сөздер
|
Дипломдық жұмыс Тақырыбы: Жалағаш ауданы бойынша 2017-2019 ж балаларда анықталған церебральді сал ауруларының кездесу жиілігі МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ І ТАРАУ.БАЛАЛАРДАҒЫ САЛ АРУЫНЫҢ КЕЗДЕСУ ЖИІЛІГІ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕЛЕР Балалардағы церебральды сал ауруының таралуы, алып келетін фактордың жиілігі 1.2 Церебральды сал ауруы бар балалардың даму ерекшеліктері 1.3Балардағы сал ауруында қолданылатын реабилитациялық шаралар 1.4 Балаларда анықталған церебральді сал ауруларының кездесу жиілігішетелдік тәжірибелер ІІ ТАРАУ. Зерттеу материалдары мен әдістері 2.1 Зерттеу жүргізу әдістерін ұйымдастыру 2.2 Зерттеу жұмысының нәтижиелілігін талдау ҚОРЫТЫНДЫ ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫС ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Қысқартулар тізімі ОЖЖ- орталық жүйке жүйесіне ДДСҰ – Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйым ЭЫДҰ- Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы БЦСА (БЦС) – балалық Церебральді сал ауруы ТҚҚ- тірек-қимыл қозғалысы ОНЖ – Орталық нерв жүйесі БМЖ – Бас ми жарақаты ҚҚА – Қимыл-қозғалыс аппараты ФР – Физикалық реабилитация IT – иппотерапия ЖТР – Жоғарғы технологиялы оңалту ПДМ – Суасты душ-массаж БҰҰДБ- БҰҰ Даму Бағдарламасының деректері бойынша ЦП-церебральді паралич ЕДШ – Емдік дене шынықтыру КІРІСПЕ Кілт сөздер: Церебральді сал ауруы, балалардың церебральды параличі, кездесу жиілігі, статистика, орталық нерв жүйесі, Тақырыптың өзектілігі: Мәселенің өзектілігі церебральды сал ауруы (церебральды сал ауруы) – бұл нәрестенің орталық жүйке жүйесіне (ОЖЖ) құрсақішілік, босану кезінде немесе нәресте кезінде әсер ететін көп факторлы ауру. Ауру тірек-қимыл аппаратының бұзылуымен де, конвульсиялық синдроммен де, психикалық, интеллектуалдық дамудың бұзылуымен, сондай-ақ сөйлеудің кідірісімен де көрінеді. Ауру балалардағы церебральды сал ауруы жағдайларының 25%-30% - ында дамудың бұзылуы соншалықты ауыр екендігі анықталды, бұл олардың ауыр мүгедектікке әкеледі. Ресейде бұл ауру барлық аймақтарда кең таралған [1]. Соңғы жылдардағы мәліметтерге сәйкес, церебральды сал ауруы 1000 балаға 8 баладан құрайды, ал церебральды сал ауруы диагнозымен 100 мүгедек балаға 12 баладан келеді. Әлемде де осы патологиясы бар балалар санының үздіксіз өсуі церебральды сал ауруы бар балалардың дамуы мен күтімінің бұзылуының маңызды әлеуметтік салдары осы аурудың қазіргі қоғам үшін өте маңыздылығын анықтайды. Кенис В. М. Кенис В.М. церебральды сал ауруы бар балаларды ортопедиялық тексерудің және емдеудің жалпы принциптері, орталық жүйке жүйесі мен тірек-қимыл жүйесі зақымданған балаларды қалпына келтіру: церебральды сал ауруының маңызды аспектілерінің бірі мүгедек балаларды емдеумен және оңалтумен байланысты. Автор бұл ауруды емдеу ұзақ уақыт бойы ымырасыз болғанын, емделудің қол жетімділігі немесе болмауы салдарынан білікті мамандар, церебральды сал ауруы бар балаларды мамандандырылған медициналық орталықтар жиі әлеуметтік мекемелерге жіберілгенін түсіндірді. Қазіргі заманғы медициналық технологиялардың жетістіктері көптеген әлеуметтік мәні бар аурулар кезінде қалпына келтіру емінің мүмкіндіктерін едәуір кеңейтуге және сапасын жақсартуға мүмкіндік берді. Бұл кешенді, дәйекті, жүйелі емдеу науқастың жағдайын жақсартып қана қоймай, жоғалған функцияларды едәуір қалпына келтіре алады деген идеяға байланысты. Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) статистикалық мәліметтері бойынша дүние жүзінде мүгедектер саны 10% -ті, яғни 500 миллион адамды құрайды. Мүгедектер ішінде тірек – қозғалыс аппараты бұзылған (ТҚА) балалар өте көп кездеседі, соның ішінде күрделі бұзылыстардың бірі – церебральді параличі бар балалар (ЦП). [2]. Шет елдік зерттеулерді қарастыратын болсак, Церебральді сал ауруына шалдыққан балалардың таралуы 1000 балаға шаққанда Англияда 1, ал АҚШ-та 4 балаға сайкес келген. Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) статистикалық мәліметтері бойынша дүние жүзінде мүгедектер саны 10%-ті, яғни 500 миллион адамды құрайды. Қазақстан Республикасының Ұлттық генетикалық регистрі мәліметтері бойынша біздің елімізде жыл сайын 2000-нан 3500-ге дейін туа біткен және тұқым қуалау патологиясымен туылады, бұл жаңа туылған 1000 нәрестеге шаққанда 20% -24,3% құрайды. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметтері бойынша орталық жүйке жүйесінің перинаталдық зақымдалуының жиілігі осы жас санатындағы балалардың сырқаттанушылық құрылымында 7,5- 22,4% құрайды [13]. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында Церебральді сал ауруы диагнозымен 9 мыңға жуық бала тіркелеген. Церебральді сал ауруының пайда болу кезінде мидың жарақаттану уақытына назар аудару керек. Нақты әр 100 БЦС жағдайдың себебі: 30-ы ана құрсағында, 60-ы толғақ кезінде, 10-ы туылғаннан кейін. Тірек-қимыл-қозғалысында кемістігі бар балалардың жетекші тірек- қимылындағы қызметінің толық жетілмеуі, бұзылуы маңызды ерекшелігі болып табылады. Олардың негізгі тобын орталық церебральді сал аурумен ауыратын балалар (89%) құрайды, ол балалар қимылындағы кемістік психикалық және сөйлеу тіліндегі ауытқушылықтармен үйлеседі. Тірек-қимыл жүйесінің маңызы. Барлық тірі организмдерге тән қасиет – қимыл- қозғалыс. Қимыл-қозғалыс организмнің өсіп, дамуына әсер етеді. Оның адам денсаулығын сақтаудағы маңызы аса зор. Қаңқа мен бұлшық ет тірек-қимыл жүйесін құрады. Тірек-қимыл жүйесі тіректік, қозғалтқыш және қорғаныш қызметтерін атқарады. Адамның қаңқасы. Адамның қаңқасында 200-ден астам сүйек бар. Сүйектің пішіні және оның үлкен-кішілігі, олардың орналасуына және атқаратын қызметіне байланысты. Сүйектердің кейбіреулері мүшелерді қозғалысқа келтіретін иін, екінші біреулері тірек қызметін атқарады. Сүйектердің бір- бірімен дәнекер ұлпасы арқылы немесе шеміршекпен байланысуын жалғасу дейді. Омыртқа жотасы бір-бірімен осылай байланысады. Дәнекер ұлпаның иірімделген жұқа қабаты сүйекті өзара тығыз, мықты етіп байланыстырады. Олардың аралығындағы шеміршек адам жүргенде, жұмыс істегенде, дене селкілдегенде тиетін соққыны бәсеңдетеді. Тұлға қаңқасы омыртқа жотасынан, қабырғалардың және төстіктен тұрады. Омыртқа жотасы немесе омыртқа бағаны – мойын, арқа, бел, сегізкөз, құйымшақ болып бөлінеді. [3]. Тірек-қимыл-қозғалысындағы (ТҚҚ) жарақаттар және туа біткен немесе жүре пайда болған аурулар 5-7% балаларда байқалады. Тірек-қимыл-қозғалыстағы ауытқулардың түрлері: Жүйке жүйесінің аурулары: балалық Церебральді сал ауруы (БЦС), полиемиелит. Соңғы жылдары церебральді паралич диагнозы қойылған балалардың саны едәуір өсуі байқалады. Әр түрлі авторлардың мәліметі бойынша (Нэнси Р. Финни, Хелен А. Мюллер, М.Бакс, Никита М.Н., Семенова К.Л., Махмудова Н.М., Белова Г.И., Бадалян Л.О., Серганова Т.И., және т.б.) 1000 баланың ішінен 1.5-2.5 балаға церебральді паралич диагнозы қойылады [1,2,3]. Қазіргі таңдағы ғылыми зерттеулерде церебральді паралич – орталық жүйке жүйесінің зақымдалуынан пайда болатыны дәлелденген. Церебральді паралич диагнозы қойылған балаларда қосалқы кемістіктер жиі көрінеді. Оның ішінде: көру қабілетінің зақымдалуы 25%; есту қабілетінің зақымдалуы 20%; зиятының жетіспеушілігі – 25%; психикалық дамуының тежелуі 40%. Осы категориядағы балаларға көмек көрсетуде медико- кондуктивті – педагогикалық оңалту жұмыстарына, психологиялық оңалту жұмыстарын жүргізуде жаңа бағдарламалар, әдістемелер, коррекциялық бағдарламалар жүйесін өңдеуді, жаңа ақпараттар мен технологияларды енгізуді қажет етеді. [4]. Біздің елімізде де бұл өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасында церебральді паралич диагнозымен 9000 бала тіркелген. Елімізде квалификациялық көмек көрсету бағдарламасы әзірленбегендіктен, сонымен қатар жаңа ақпараттық технологиялардың ену мүмкіндігінің төмендігіне байланысты шешуі табылмаған мәселелелер саны көбейе түсуде. [5]. Соңғы жылдары елімізде церебральді параличпен бекітілген күрделі кемістігі бар балаларды емдеу мен бейімдеуге көп көңіл аудару байқалған, бірақ оларға тәрбие мен білім беру назардан тыс қалғандай. Дәрігерлер мен педагогтардың бұрыннан айтуы бойынша бұл балаларды медико- педагогикалық бейімдеу олардың психофизиологиялық жағдайын жақсартуда үлкен маңызға ие. Біздің еліміз церебральді параличі бар балаларды ерте жастан және мектепке дейінгі жаста педагогикалық оңалтудан тәжірибе жинақтаған. Қазақстан Республикасында квалификациялық көмек көрсету қарастырылмағандықтан жағдай қиындай түсуде. Әлемдік педагогикалық зерттеулер күн сайын бірнеше ауытқушылығы бар балаларды әлеуметтік бейімдеу және оларды жаңа әлеуметтік – экономикалық жағдайда тәрбиелеу мен оқыту жағдайларының жаңа қырларын мазмұндауға болатын мәліметтер анықтауда. [10]. Церебральді параличі бар балаларға ғылыми негізделген және дұрыс ұйымдастырылған кешенді медициналық педагогикалық көмек балалардың физикалық еңбекке жарамдылығы мен әлеуметтік тұрмыс жағдайларына әсер етеді. Сонымен жоғарыдағы аталған ғылыми зерттеулер мен әдебиеттер церебральды сал ауруына шалдыққан балаларды түрлі бағытта қарастырылғанмен, қимыл- қозғалыс бұзылыстарын түзетуде иппотерапияны қолдану мәселесінің зерттеу нысаны болмағанын байқадық. Демек, церебральды сал ауруына шалдыққан балалардың қимыл- қозғалысын түзетуде иппотерапияны қолданудың да бірқатар қарама- қайшылықтары кездеседі. Осы қайшылықтардың дұрыс шешімін іздестіру деген біздің зерттеу проблемамызды және тақырыбын: Церебральді сал балаларды оңалтуда иппотерапияны қолдану деп таңдауға себеп болды. [6] Балаларда кездесетін церебралды салдық – бұл бала мүгедектігіне жиі соқтыратын жүйке жүйесінің ауыр бұзылысы. БЦС ерте онтогенезде мидың толық дамымауынан немесе бұзылудың салдарынан дамиды. Оның басты клиникалық белгісі статокинетикалық рефлекстердің даму тежеуімен немесе дұрыс дамымауымен, бұлшықет тонусының патологиясымен, парезмен байланысқан қозғалыс функциясының бұзылуы. Қозғалыс бұзылулардың көбісінде (20- 25%) көру, есту мен сөйлеу бұзылулары қатар жүреді. Кейбір балаларда ілеспе синдромдар байқалады: сіңір тартылу, мишық, гиперкинетикалық, гипертензиялық және өзге. Осындай күрделі клиникалық көрініс пен мәжбүрлі әрекетсіздік БЦС бар балаларда танымдық қызметіне өте теріс әсер тигізетін, психикалық даму тапшылығына соқтырады. Көрсетілген ауруда психикалық даму бұзылысының ең кең таралған түрі психикалық дамудың тежелуі (50% құрайды) мен 20- 25% шамасында түрлі дәрежедегі ақыл- ойдың төмендігі. Сонымен қатар БЦС одан сайын дамитын ауру емес екенін атаған жөн. Кейін уақыт өте тиісті, дұрыс емдеу, реабилитация мен түзету- педагогикалық жұмыс барасында бала жағдайы жақсарады. Қозғалыс бұзылулардың дәрежесі үлкен диапозонда ауытқымалы болады, бір жақта дөрекі бұзылыстар болса, екенші жақта минималды бұзылыстар. Психикалық және сөйлеу бұзылыстары да әр түрлі болады. [7]. Әлемде осы аурумен ауыратын балалардың орташа саны 1000 сау балаға 1,7-ден 7-ге дейін деп саналады. Әр түрлі көздерде әр түрлі сандар бар. Сонымен қатар, әртүрлі жылдардағы статистикалық мәліметтер әртүрлі. Ресейде ауру балалардың саны 1000 туылғанға орта есеппен 2,5 – тен 5,9 балаға дейін (және басқа мәліметтер бойынша-1000 туылғанға 4-4.7 адам). Челябинск қаласынан Ресейдің еңбек сіңірген дәрігері Леонид Плеханов сәл өзгеше сандарды келтіреді: орташа алғанда, елде церебральды сал ауруы бар балалардың саны шамамен бірдей – 1000 нәрестеге 3-тен 13 адамға дейін және жылдан жылға өзгермейді. Сондай – ақ, біз 2016 жылы Ресейде 1000 туылған балаға орта есеппен 6-8 бала, Қазақстанда 5-9 бала, Украинада 2-3 бала және АҚШ – та 3-4 бала болды деген сандарды таптық. [15]. Рас, осы диагноз қойылған балалар санының өсуі медицина сапасының өсуімен тығыз байланысты. Бұл біртүрлі болып көрінеді, бірақ түсініктеме бар. Мәселен, бүгінде шала туылған нәрестелер, оның ішінде салмағы 500 грамм болатын нәрестелер сәтті емделуде. Көп жағдайда шала туылған нәрестелерде церебральды сал ауруының қаупі артады. Бірнеше онжылдық бұрын шала туылған нәрестелерді алып жүру жағдайы едәуір нашарлап, көптеген өліммен аяқталды. жүктеу/скачать 194.15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|