Люминофо́ры
Phosphor, luminophor (от лат.Lumen, род.п. Luminis – свет + греч. phoros – несущий)
Специально синтезируемые вещества, способность к люминесценции которых при различных способах возбуждения используется для практических целей.
См. также люминесценция.
Люминофо́рлар
Phosphor, luminophor (лат.Lumen, ілік септ. Luminis – жарық + гр. phoros – тасымалдаушы)
Қозудың әр түрлі әдістеріндегі люминесценциялық қабілеті практикалық мақсата қолданылатын, арнайы синтезделетін заттар.
Сон. қ. қараңыз люминесценция
|
М
Магазин
Bin
Устройство для обработки мелких изделий в плазменной установке. Позволяет оптимально использовать обьем камеры при одновременном позиционировании каждого обрабатываемого элемента.
|
Магазин
Bin
Плазмалық қондырғыда ұсақ бұйымдарды өңдеуге арналған құрылғы. Әрбір өңделетін элементтің біруақыттық позициялануы кезінде камераның көлемін оңтайлы пайдалануға мүмкіндік береді.
|
Магнетик
Magnet (ic)
Термин, применяемый ко всем веществам при рассмотрении их магнитных свойств.
|
Магнетик
Magnet (ic)
Заттардың барлығына, олардың магнитті қасиеттерін қарастыруда қолданылатын термин.
|
Магнетро́н
Magnetron
-
Электровакуумный прибор для генерации радиоволн сверхвысокой час-тоты, в котором взаимодействие электронов с электрической составляющей поля СВЧ происходит в пространстве, где постоянное магнитное поле перпендикулярно постоян-ному электрическому полю.
2. Источник плазмы газового разряда низкого давления со скрещенными электри-ческим и магнитным полями. Магнетроны представляют собой двухэлектродные устройства с наложенным на рабочую поверхность катода арочным магнитным полем, благодаря которому тлеющий разряд локализуется в прикатодной области. Элек-троны в ней замагничены, что позволяет существенно увеличить эффективность ион-изации рабочего газа, повысить интен-сивности ионной бомбардировки мишени и, следовательно, скорости распыления материала катода и нанесения покрытий.
|
Магнетрон
Magnetron
1. Электрон мен АЖЖ өрісінің электрлі құраушысының өзара әрекеттесуі тұрақты магнит өрісі тұрақты электр өрісіне перпендикуляр орналасқан кеңістікте жүзеге асатын, жоғары жиілікті радиотолқындардың генерациялануына арналған электровакуумды қондырғы.
2. Электр және магнит өрісі перпендикуляр орналасқан төмен қысымды газ разряды плазмасының көзі. Магнетрондар – катодтың жұмысшы бетіне арықтық магнит өрісіне орналастырылған екі электродты қондырғы. Ондағы электрондар магниттелген, бұл жұмысшы газдың иондалу эффективтілігін жоғарылатуға, нысананың ионды атқылау қарқындылығын жоғарылатып, катод материалының тозаңдануын және қаптаманың жағылуын жылдамдатады.
|
магнетрон дуальный / tween magnetron — устройство, в котором два планарных магнетрона расположенны рядом и имеют общий разрядный промежуток. Магнетроны запитываются от импульсного блока питания с частотой 20-100 кГц, при этом в каждом полпериоде один магнетрон является катодом (распыляется), а второй анодом. В итоге один анод всегда будет чистым, что особенно важно при реактивном распылении.
|
екі жақты магнетрон / tween magnetron – екі планарлық магнетроны жақын орналасқан және ортақ разрядталған аралығы бар қондырғы. Магнетрондар жиілігі 20-100кГц импульстік қорек блогынан қоректенеді, бұл кезде әрбір жарты периодта бір магнетрон катод (тозаңданады), ал екіншісі анод болып табылады. Нәтижесінде бір анод әрдайым таза болады, бұл реактивтік тозаңдалу кезінде маңызды.
|
магнетрон несбалансированный / unbalanced magnetron — магнетрон, у которого часть силовых линий магнитного поля замкнута на магниты, находящиеся за пределами корпуса. Это позволяет создать более благоприятные условия для существования плазмы.
|
баланстанбаған магнетрон / unbalanced magnetron – магнит өрісіндегі күш сызықтарының бір бөлігі корпустың сыртында орналасқан магнитке тұйықталған магнетрон. Бұл плазманың өмір сүруіне қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді.
|
магнетрон планарный / planar magnetron — магнетрон с распыляемой мишенью в виде плоской (обычно прямоугольной) пластины, с магнитным полем, выступающим над её поверхностью.
|
планарлық магнетрон / planar magnetron – жазық пластина тәрізді (негізінен тік бұрышты) тозаңдалу нысаны, және оның үстінде орналасқан магнит өрісі бар магнетрон.
|
магнетрон сбалансированный / balanced magnetron — магнетрон, у которого все силовые линии магнитного поля замкнута на магниты, находящиеся внутри корпуса.
|
балансталған магнетрон / balanced magnetron – магнит өрісінің барлық күш сызықтары корпус ішіндегі магнитке тұйықталған магнетрон.
|
магнетрон с жидкофазной мишенью / liquid target magnetron — магнетрон, у которого мишень в результате контакта с плазмой переходит в жидкофазное состоя-ние, после чего начинается её интенсивное испарение, которое приводит к существен-ному росту скорости осаждения покрытия.
|
сұйық фазалы нысаны бар магнетрон / liquid target magnetron – нысанасы плазмамен әсерлесу нәтижесінде сұйық фазалы күйге өтетін, одан кейін қарқынды булану болатын магнетрон. Буланудың нәтижесінде қаптаманың тұну жылдамдығы жоғарылайды.
|
магнетрон c ионным ассистированием / ion beam assisted magnetron — это магнетрон, в котором плазма поддер-живается внешним ионным источником. Благодаря этому она существует при низком давлении рабочего газа, что повышает качество наносимого покрытия.
|
иондық сәулемен қуатталатын магнетрон / ion beam assisted magnetron – плазмасы сыртқы иондық көзбен ұсталатын магнетрон. Осыған байланысты жұмысшы газының төменгі қысымында өмір сүре алады, бұл қапталатын қаптаманың сапасын арттырады.
|
магнетрон цилиндрический / cylindrical magnetron — магнетрон с мишенью в форме цилиндра, вдоль поверхности которого (параллельно оси симметрии) проходят силовые линии магнитного поля.
См. также распыление магнетронное.
|
цилиндрлік магнетрон / cylindrical magnetron – цилиндр тәрізді нысанасы бар магнетрон. Оның беті бойымен(симметрия осіне параллель) магнит өрісінің күш сызықтары өтеді.
Сон. қ. қараңыз магнетрондық тозаңдандыру.
|
Магнон
Magnon
Квазичастица, соответствующая элементарному возбуждению системы взаимодействующих спинов. В кристаллах с несколькими магнитными подрешетками, (например, в антиферромагнетиках) могут существовать несколько сортов магнонов, имеющих различные энергетические спектры. Магноны подчиняются статистике Бозе-Эйнштейна. Взаимодействуют друг с другом и с другими квазичастицами. Существование магнонов подтверждается экспериментами по рассеянию нейтронов, электронов и света, сопровождающемуся рождением или уничтожением магнона.
|
Магнон
Magnon
Өзара әрекет етуші спиндер жүйесінің элементар қозуына сәйкес келетін квазибөлшек. Бірнеше магнитті торшалары бар кристалдарда (мысалы, антиферромагнетиктерде) түрлі энергетикалық спектрлерге ие магнондардың бірнеше сұрыптары өмір сүруі мүмкін. Магнондар Бозе- Эйнштейн статистикасына бағынады. Бір-бірімен және басқа квазибөлшектермен өзара әрекет етеді. Магнондардың өмір сүруі магнонның жойылуы және туылыуымен алып жүрілуші, нейтрондарды, электрондарды және жарықты шашырату тәжірибелерімен дәлелденеді.
|
макровключения / macroinclusion — неметаллические включения, обнаруживаемые в изломе или на поверхности стальных изделий невооруженным глазом или при помощи лупы, т.е. при увеличении до 25 *.
|
макроқосылу / macroinclusion – болат бұйымдардың бетінде немесе сынықтарында жай көзбен немесе 25*-ке дейін үлкейтетін лупамен байқалатын бейметалдық қосылулар.
|
макродеформация / macrodeformation — деформация тела в объемах, сопоставимых с его размерами.
|
макродеформация / macrodeformation – өзінің өлшемімен сәйкес келетін дененің көлемдегі деформациясы.
|
макроизлом / macrofracture — строение поверхности разрушения, наблюдаемое невооруженным глазом или с применением небольшого увеличения (до *30).
|
макросынық / macrofracture – жай көзбен немесе ұлғайтуы аз (*30 дейін) байқалатын бұзылудың беткі құрылысы.
|
макронапряжения / macrostresses — внутренние остаточные напряжения (первого рода), которые уравновешиваются в объеме всего тела (изделия).
|
макрокернеу / macrostresses – барлық дене (бұйым) бойында теңгерілетін ішкі қалдық кернеулер (бірінші текті).
|
макропоры / macropores — поры в металле или порошковых заготовках (изделиях), выявляемые невооруженным глазом или с помощью лупы, т.е. при увеличениях до *25.
|
макрокеуектер / macropores – жай көзбен немесе *25-ке дейін үлкейтетін лупаның көмегімен көрінетін металдардағы немесе ұнтақтық дайындамалардағы кеуектер.
|
макросдвиг / macroshift— сдвиг, распространяющийся по одному или нескольким сечениям деформируемой заготовки.
|
макроығысу / macroshift – деформацияланушы дайындаманың бір немесе бірнеше қималарында таралатын ығысу.
|
макроструктура / macrostructure — строение и внутренние дефекты металлов и сплавов, видимые невооруженным глазом или с помощью лупы при небольшом увеличении на шлифованных или протравленных образцах; таким образом выявляются кристаллиты (зерна), неоднородность распределения примесей (сегрегация), волокнистая структура после пластической деформации и т.д.
|
макроқұрылым / macrostructure – жай көзбен немесе лупа көмегімен көрінетін металдардың және қорытпалардың тегістелген немесе өңделген үлгілеріндегі құрылымы мен ішкі ақаулары; осылайша пластикалық деформациядан кейін кристалиттер (дәндер), қоспалардың таралуының біртексіздігі (сегрегация) т.б. пайда болады.
|
Ма́сса а́томная
Atomic mass
Относительное значение массы атома, выраженное в атомных единицах массы (а.е.м.).
|
Атомдық масса
Atomic mass
Массаның атомдық бірлігімен өрнектелген атом массасының салыстырмалы мәні (м.а.б).
|
Маска
Mask, layer
Пленка или слой с частичными вырезами, которые наносятся перед процессом обработки на поверхность твердого тела для селективной защиты необходимых областей поверхности. Широко используется в радиационных и плазменных технологиях.
|
Маска
Mask, layer
Беттің қажетті облыстарын селективті қорғау үшін өңдеу процесі алдында қатты дене бетіне жағылатын бөлшектік кесінділері бар қабат немесе пленка. Радиациялық немесе плазмалық технологияларда кеңінен қолданылады.
|
Массоперено́с (массообме́н, массо-переда́ча)
Мass transfer
Перенос вещества в неравновесных термодинамических системах из одной фазы в другую.
|
Массатасымалдау (массаалмасу, массаберу)
Мass transfer
Тепе-теңсіз термодинамикалық жүйелердегі заттардың бір фазадан екіншісіне тасымалдануы.
|
Ма́сс-спектро́метр
Mass-spectrometer
Прибор для разделения ионизованных частиц (атомов, молекул, кластерных образований) по их массам (точнее, по отношению массы иона m к его заряду e) путем воздействия магнитного и электрического полей, а также для определения их масс и относительного содержания, т.е. спектра масс.
|
Масс-спектрометр
Mass-spectrometer
Магниттік және электр өрістері әсерінің көмегімен ионданған бөлшектерді (атомдар-ды, молекулаларды, кластерлік түзілулерді) массалары (дәлірек айтсақ, ионның m массасын оның е зарядына қатынасы) бойынша бөлуге, сонымен қатар олардың массалары мен салыстырмалы құрамын, яғни массалық спектрін анықтауға арналған құрал.
|
масс-спектрометр времяпролётный / time-of-flight mass-spectrometer — прибор, в котором для разделения ионов по величине отношения массы к заряду используется различие во времени пролёта ими определённого расстояния.
|
ұшып өту уақыт масс-спектрметрі / time-of-flight mass-spectrometer – иондарды массаларының зарядтарына қатынасы шамасы бойынша жіктеу үшін олардың белгілі қашықтықты ұшып өткендегі уақыттарының өзгерісі қолданылатын құрал.
|
масс-спектрометр квадрупольный / quadrupole mass analyzer — прибор, в котором разделение ионов по величине отношения массы к заряду выполняется в электрическом поле квадрупольного конденсатора.
|
квадрупольді масс-спектрометр / quadrupole mass analyzer – иондарды массаларының зарядтарына қатынасы шамасы бойынша жіктеу квадрупольді конденсатордың электр өрісінде жүзеге асатын құрал.
|
масс-спектрометр радиочастотный / radio-frequency mass-spectrometer — масс-спектрометр, в котором разделение ионов, различающихся по величине отношения их массы М к заряду е, происходит при движении пучка ионов через несколько сеток-электродов, между которыми приложено ВЧ напряжение. Только ионы с определённым М/е увеличивают свою энергию при пролёте через сетки и попадают на коллектор. Подобные масс-спектрометры, установленные на ракетах и искусственных спутниках Земли, используются для анализа состава атмосферы.
См.также масс-спектроскопия.
|
радиожиілікті масс-спектрометр / radio-frequency mass-spectrometer – иондарды М массаларының е зарядтарына қатынасы шамасы бойынша жіктеу иондар шоғының араларына ЖЖ кернеу берілген бірнеше электрод-торлар арқылы өтуі кезінде жүзеге асатын масс-спектрометр. Белгілі бір М/е-ге ие иондар ғана тор арқылы ұшу барысында өзінің энергиясын жоғарылатады да коллекторға түседі. Зымырандарда және Жердің жасанды серігінде орнатылған осындай масс-спектрометрлер атмосфера құрамын талдау үшін қолданылады.
Сон. қ. қараңыз масс-спектроскопия.
|
Ма́сс-спекроскопи́я (масс-спектрогра́фия масс-спектрометри́я, масс-спектра́льный ана́лиз)
Mass spectroscopy
Метод исследования вещества путем определения массы m (чаще, отношения массы к заряду m/e) и относительного количества ионов, образующихся (или имеющихся) в веществе.
См.также масс-спектрометр.
|
Ма́сс-спекроскопи́я (масс-спектрогра́фия масс-спектрометри́я, масс-спектралік ана́лиз)
Mass spectroscopy
Затты осы затта түзілетін иондарының массасын(көбіне массаның зарядқа қатынасын m/e ) және салыстырмалы мөлшерін анықтау арқылы зерттеу әдісі.
Сон. қ. қараңыз масс-спектрометр.
|
Материа́ловедение радиацио́нное
Radiation material science
Раздел материаловедения, посвящённый изучению реакции материалов на воздействие ионизирующих излучений, нейтронов, ускоренных атомов, молекул, кластеров, излучения лазера, света, плазмы, а также практическому использованию их для модифицирования физико-химических свойств материалов.
|
Радиациялық материалтану
Radiation material science
Материалдардың иондаушы сәулелер, нейтрондар, үдетілген атомдар, молекулалар, кластерлер, лазерлік сәулелер, жарық, плазмалар әсеріне реакциясын зерттеуге, сонымен қатар оларды материалдардың физика-химиялық қасиеттерін модификациялау үшін практикалық қолдануға арналған материалтанудың бөлігі.
|
Материа́лы
Materials
Вещества, используемые в научно-исследовательской или практической деятельности человека.
|
Материалдар
Materials
Адамның ғылыми-зерттеу немесе практикалық істерінде қолданылатын заттар.
|
материалы абразивные / abrasives, abrasive materials – высокотвердые кристаллические, зернистые или порошкообразные вещества для механической обработки металлов, керамических материалов, горных пород, минералов, стекла и др.
|
Абразивті материалдар / abrasives, abrasive materials – металдарды, керамикалық материалдарды, тау жыныстарын, минералдарды, шыныны және т.б механикалық өңдеу үшін жоғары қатты кристалдық, дәнді немесе үнтақ тәрізді заттар
|
материалы антифрикционные / antifrictional materials – материалы, используемые для изготовления подшипников скольжения. Они должны обладать низким коэффициентом трения (для снижения потерь на трение); высокой износостойкостью; способностью быстро прирабатываться; повышенным сопротив-лением к задирам; достаточной прозрач-ностью и сопротивлением усталостным, кавитационным, коррозионным и абразивным повреждениям.
|
антифрикциялы материалдар / antifrictional materials – тайғанау подшипниктерін жасау үшін қолданылатын материалдар. Олар үйкелудің төмен коэффициентіне ( уйкеліске шығындарды төмендету үшін), жоғары износотұрақтылыққа, шапшаң жұмыс істесіп кетуге, задираларға жоғары қарсыласуға, жеткілікті мөлдірлілік және шаршаушы, кавитационды, коррозионды мен абразивті зақымдануларға қарсы тұру қасиеттеріне ие болу керек.
|
материалы делящиеся / fissile materials — материалы, содержащие один или несколько делящихся нуклидов, и способные при определенных условиях обеспечить достижение критичности.
|
бөлінетін материалдар / fissile materials – құрамында белгілі бір шарттарда критикалық жағдайға жеткізуге қабілетті бір немесе бірнеше нуклидтері бар материалдар.
|
материалы дисперсно-упрочненные / disperse hardened materials — сплавы, упрочненные дисперсными частицами фазы, выделенными из пересыщенного раствора в результате его распада.
|
дисперсті-беріктелген материалдар / disperse hardened materials – аса қаныққан ерітіндінің ыдырауы нәтижесінде бөлінген фазаның дисперсті бөлшектерімен беріктелген қорытпалар.
|
материалы композиционные / composition materials — гетерогенные материалы из двух или более химически разнородных веществ, которые имеют четкие границы раздела, но при этом эффективно взаимодействуют с усилением свойств.
|
композициялық материалдар / composition materials – анық бөліну шекаралары бар, бірақ қасиеттерін күшейте отырып эффективті әрекеттесетін, екі немесе одан да көп химиялық әр текті заттардан жасалған гетерогенді материалдар.
|
материалы контактные / electric contact material — материалы для изготовления электрических контактов; имеют достаточно низкое контактное и объемное электросопротивление, повышенную коррозионную стойкость, износостойкость, устойчивость к эрозии под действием электрической дуги, жаропрочность и жаростойкость.
|
контактілі материалдар / electric contact material – электрлік байланыстарды дайындауға арналған материалдар; төмен контактілік және көлемді электр кедергісі бар, каррозияға төзімділігі жоғары, электр доғаларының әсерінен эррозияға төзімді, ыстыққа шыдамды және берік.
|
материалы нанокристаллические / nano-cristalline materials — металлические материалы со сверхмелкозернистой (< 50 нм) структурой; характеризуются большим объемом искаженной структуры периферических зон зерна в сочетании с бездефектной структурой его центральной части. Такая структура зерна обусловливает значительное повышение прочности материала.
|
нанокристалды материалдар / nano-cristalline materials – құрылымы өте майда түйіршікті (< 50 нм) металл материалдары; дәндердің перифериялық аймағындағы құрылымының үлкен көлемді майысуымен және орталық бөліміндегі ақаусыз құрылымымен астасып орналасуымен сипатталады. Дәннің мұндай құрылымы материалдың беріктігін арттырады.
|
материалы напылённые /coating materials — материалы, из которых состоит покрытие.
|
тозаңдатылған материалдар /coating materials – қаптама құралатын материалдар.
|
материалы напыляемые / sprayed materials — материалы в виде порошка, проволоки, стержня, расплава и т.д., используемые для газотермического напыления.
|
тозаңдалатын материалдар / sprayed materials – газотермиялық тозаңдату үшін қолданылатын ұнтақ, сым, өзекше, балқыма және т.с.с. түріндегі материалдар.
|
материалы проводниковые / conductor materials — материалы (сплавы) для проводников электрического тока; характеризуются высокой электропровод-ностью (малым электросопро-тивлением) в сочетании с достаточно хорошими механическими свойствами и химической устойчивостью в окружающей среде.
|
өткізгіштік материалдар / conductor materials – электр тогын өткізуге арналған материалдар(қорытпалар); қоршаған ортада жеткілікті дәрежеде жақсы механикалық қасиеттерімен және химиялық тұрақтылы-ғымен қатар жоғары электрөткізгіштігімен (аз электрлік кедергісімен) сипатталады.
|
материалы пьезоэлектрические / piezoelectric material — кристаллические вещества с хорошо выраженными пьезоэлектрическими свойствами (см. пьезоэлектричество).
|
пьезоэлектрлік материалдар / piezoelectric material – пьезоэлектрлік қасиеттері өте жақсы кристалл заттар(қараңыз пьезоэлектрлік).
|
материалы ферромагнитные / ferromagnetic materials — материалы, проявляющие ферромагнетизм.
|
ферромагнитті материалдар / ferromagnetic materials – ферромагнитизмдік қасиет көрсететін материалдар.
|
материалы функциона́льные / functional materials — материалы, характеризующиеся ярко выраженными свойствами (например, электрическими, магнитными, тепловыми, ядерными, оптическими и др.) и предназначенные для создания специализированных изделий и устройств.
|
— функционалды материалдар / functional materials – арнайы бұйымдар мен қондырғылар жасауға арналған айқын байқалатын қасиеттерімен (мысалы, электрлік, магниттік, жылулық, ядролық, оптикалық және т.б.) сипатталатын материалдар.
|
материалы эмиссионные / emission materials — материалы, обеспечивающие эффективное испускание (эмиссию) электронов под влиянием внешних воздействий. Широко используются в электровакуумных приборах.
См. также сплав.
|
эмиссиялы материалдар / emission materials – сыртқы әсердің әрекетінен электрондардың тиімді шығуын (эмиссиясын) қамтамасыз ететін материалдар. Электровакуумды құралдарда кеңінен қолданылады.
Сон. қ. қараңыз қорытпа.
|
|
