Технология – в широком смысле — объем знаний, которые можно использовать для производства товаров и услуг из экономи-ческих ресурсов.
Технология – в узком смысле — способ преобразования вещества, энергии, информации в процессе изготов-ления продукции, обработки и переработки материалов, сборки готовых изделий, контроля качества, управления. Технология включает в себе методы, приемы, режим работы, последовательность операций и процедур, она тесно связана с применя-емыми средствами, оборудованием, инстру-ментами, используемыми материалами.
Технология
(Production) process, technology (гр.Techne – өнер + logos – ғылым)
Технология - жалпы мағынада – экономикалық ресурс қызметінде және тауар өндірісінде қолданылатын білімдер көлемі. Технология – тар мағынада - өнімді дайындау, өңдеу және материалды қайта өңдеу процесінде, дайын бұйымдарды жинауда, сапаны қадағалауда, басқаруда затты, энергияны, ақпаратты түрлендіру әдісі. Технология өзіне әдістерді, тәсілдерді, жұмыс режимін, операциялар мен процедуралардың реттілігін қамтиды, ол қолданылатын құрал –жабдықтармен, материалдармен тығыз байланысты.
|
технология ионообменная / ion-exchange technology — технология с использованием процессов ионного обмена.
|
иондық алмасу технологиясы / ion-exchange technology — иондық алмасу процестері қолданылатын технология.
|
технологии ионно-лучевые / ion-beam technologies - группа технологий обработки поверхности твердого тела, основанных на использовании пучков ускоренных ионов.
|
ионды-сәулелік технология / ion-beam technologies - қатты дене бетін үдетілген иондар шоғын қолданып өңдейтін технологиялар тобы.
|
технологии лазерные / laser engineering — совокупность технологических процессов и устройств для обработки материалов с использованием лазерного излучения разных режимов действия: импульсного, импульсно-периодического и непрерывного при плотн. мощн. до 1 ГВт/см2.
|
лазерлік технология / laser engineering — материалды өңдеуге арналған әр түрлі әсер ету режиміндегі (импульстік, қуатының тығыздығы 1 ГВт/см2 –ге дейінгі импульсті-периодты) лазерлік сәулерлер қолданылатын технологиялық процестер мен құрылғылар жиынтығы.
|
технологии микросистемные плазменные / plasma microsistem technologies — технологии особо тонкой очистки микрокомпонентов.
|
микрожүйелік плазмалық технология / plasma microsistem technologies — микрокомпоненттерді аса нәзік тазалау технологиясы.
|
технологии плазменные / plasma technology — совокупность методов получения и обработки материалов с использованием нагрева исходных продуктов в плазменной струе.
|
плазмалық технология / plasma technology — бастапқы өнімдерді плазмалық ағында қыздыру арқылы материалдарды алу және өңдеу әдістерінің жиыны.
|
Техноло́гия плазмохими́ческая
Plasma chemical technology
Совокупность методов технологической переработки сырья, основанных на использовании низкотемпературной плазмы по крайней мере на одной из стадий технологического процесса. В подобных технологиях различают два принципиально различных направления, в соответствии с тем, что плазма при данном давлении может быть квазиравновесной (т.е. характер-изуется максвелл-больцмановским распре-делением частиц по энергиям и единой для всех частиц температурой) и неравновесной (описываемой несколькими температурами для частиц разной массы или для разных типов их движения). Квазиравновесные плазмохимические процессы реализуются при температурах 3000-10000 К и давлениях порядка атмосферного (или выше). В этих условиях резко возрастает скорость химических реакций по сравнению с традиционными технологиями. Высокая удельная энергия плазмы позволяет перерабатывать широкодоступное малоцен-ное или неустойчивое по составу сырье, невыгодное при традиционных технологи-ях. Высокие скорости плазмо-химических процессов позволяют существенно мини-атюризировать оборудование. Как правило, такие процессы легко поддаются управлению и автоматизации.
|
Плазмохимиялық технология
Plasma chemical technology
Технологиялық процестердің кем дегенде бір кезеңінде төменгі температуралы плазманы қолдануға негізделген шикізатты технологиялық өңдеу әдістерінің жиынтығы.Мұндай технологияларда екі айырықша ерекше екі ба,ытты бірінде берілген қысымда плазма квазитепе-тең (яғни энергия бойынша бөлшектер максвелл-больцмандық таралумен және барлық бөлшектер үшін бірегей температурамен сипатталады) болып және тепе-тең емес ( массалары әртүрлі және олардың қозғалыс типтері әртүрлі бөлшектер үшін бірнеше температуралармен сипатталады) болып екі бағытты ажыратады. Квази тепе-тең плазмохимиялық процесстер 3000-10000 К температураларда және атмосфералықтай қысымдарда (жоғары) іске асады. Бұл жағдайларда химиялық реакциялардың жылдамдықтары дәстүрлі технологиялармен салыстырғанда күрт артады. Плазманың жоғары меншікті энергиясы кең тараған арзан немесе құрамы жөнінен орнықсыз, дәстүрлі технологияларда жарамсыз шикізатты өңдеуге мүмкіндік береді. Плазмахимиялық процестердің жоғары жылдамдықтары құрылғыны елеулі кішірейтуге мүмкіндік береді. Мұндай процестерді бақылау мен басқару оңайға түседі.
|
технология поверхностная / surface technologies — обобщающий термин для всех технологий целенаправленного фор-мирования свойств поверхностей. Поверх-ностная технология охватывает различные методы, такие как лакирование, гальвано-техника, термическое напыление, плазмен-ная обработка и другие вакуумные методы.
|
беттік технология / surface technologies — беттің қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған технологиялардың барлығын жалпылайтын термин. Беттік технология әртүрлі әдістерді, атап айтқанда, лактауды, гальвонотехниканы, термиялық тозаңдауды, плазмалық өңдеуді және тағы да басқа вакуумдық әдістерді қамтиды.
|
технологии протонно-лучевые / proton beam technologies — группа технологий обработки поверхности твердого тела, основанных на использовании пучков ускоренных протонов.
|
протонды-сәулелік технологиялар / proton beam technologies — үдетілген протондар шоғын қолдануға негізделген қатты дене бетін өңдеудегі технологиялар тобы.
|
технологии пучково-плазменные / plasma-beam technologies — группа технологий обработки поверхности твердого тела, основанных на использовании пучков ускоренных заряженных частиц в сочетании с низкотемпературной плазмой.
|
шоқты-плазмалық технологиялар / plasma-beam technologies — төменгі температуралы плазмамен үдетілген зарядталған бөлшектерді қолдануға негізделген, қатты дене бетін өңдеудегі технологиялар тобы.
|
технологии пучковые (радиационно-пучковые) / beam technologies, radiation beam technologies — группа методов получения и обработки материалов с использованием пучков ускоренных заряженных частиц.
|
шоқты (радиациялық-шоқты) технологиялар / beam technologies, radiation beam technologies - Үдетілген зарядталған бөлшектер шоқ қолдана отырып материалдарды алу мен өңдеудегі әдістердің тобы.
|
технологии радиационно-химические / radiochemical technologies — область общей химической технологии, посвященная исследованию процессов, протекающих под действием ионизирующих излучений, разработке методов безопасного и экономически эффективного их использования в народном хозяйстве, а также созданию соответствующих устройств (аппаратов, установок).
|
радиациялық-химиялық технологиялар / radiochemical technologies — иондаушы сәулелердің әсерінен болатын процестерді зерттеуге, оларды халық шаруашылығында қауіпсіз және экономикалық тиімді қолдану әдістерін жасауға, сонымен қатар сәйкес құрылғыларды (аппараттар, құрылғылар) жасауға арналған жалпы химиялық технологиялардың саласы.
|
технологии радиационные / radiation technologies — группа методов получения и обработки материалов с использованием ионизирующих излучений.
|
радиациялық технологиялар / radiation technologies — иондаушы сәулелер қолданып материалдарды алу мен өңдеудегі әдістердің тобы.
|
технологии электронно-лучевые / electron beam technologies — группа технологий обработки поверхности твердого тела, основанных на использовании пучков ускоренных электронов.
|
электронды-сәулелік технологиялар / electron beam technologies — үдетілген электрондар шоғын қолдана отырып қатты дене бетін өңдеудің технологиялар тобы.
|
Технология планарная
(от англ. planar-плоский)
Совокупность способов изготовления полупроводниковых приборов и интегральных схем путем формирования их структур только с одной стороны пластины (подложки), вырезанной из монокристалла.
|
Жазықтық технология
(ағыл. planar-жазық)
Жартылай өткізгіш құрылғы мен интегралдық сұлба құрылымдарын монокристалдан кесіп алынған пластинаның тек бір жағында ғана қалыптасу арқылы дайындау әдістерінің жиынтығы.
|
Технология радиационно-химическая (РХТ)
Radiochemical technology
Область общей химической технологии, посвященная исследованию процессов, протекающих под действием ионизирующих излучений (ИИ), и разработке методов безопасного и экономически эффективного использования последних в народном хозяйстве, а также созданию соответствующих устройств (аппаратов, установок). РХТ применяется для получения предметов потребления и средств производства, для придания материалам и готовым изделиям улучшенных или новых эксплуатационных свойств, повышения эффективности сельскохозяйственного производства, решения некоторых экологических проблем и др. Составные части в РХТ: физико-химические основы радиационно-химических процессов и радиационно-химическое аппаратостроение.
|
Радиациялық-химиялық технология (РХТ)
Radiochemical technology
Иондаушы сәулелердің әсерінен жүзеге асатын процестерді зерттеуге және оларды халық шаруашылығында қауіпсіз және экономикалық тиімді қолдану әдістерін құрастыруға арналған, сонымен қатар оларға сәйкес қондырғыларды жасауға арналған жалпы химиялық технологияның бір саласы. РХТ қолданыс заттары мен өндіріс құралдарын алуға, материалдар мен дайын бұйымдарға жетілдірілген немесе жаңа эксплуатациялық қасиет беруге, ауылшаруашылық өндірістің тиімділігін арттыруға, кейбір экологиялық проблемаларды шешуге және т.б. арналған. РХТ-ның құраушы бөліктері: радиациялық-химиялық процестердің физика-химиялық негіздері және радиациялық-химиялық аппарат құрылысы.
|
Тече́ние газа
Gas flow
Перенос атомов (молекул) газа под действием термодинамических сил.
|
Газдың ағысы
Gas flow
Термодинамикалық күштер әсерінен газ атомдарының (молекулалар) тасымалдануы.
|
течение вязкостное / viscous flow — течение разреженного газа, при котором свойства потока существенно зависят от внутреннего трения частиц газа.
|
тұтқыр ағыс / viscous flow — ағынның қасиеті газ бөлшектерінің ішкі үйкелісіне айтарлықтай тәуелді болатын сиретілген газ ағысы.
|
течение молекулярное / molecular flow — течение разреженного газа, при котором свойства потока несущественно зависят от беспорядочного движения отдельных частиц, т.е. силы внутреннего трения можно считать равными нулю.
|
молекулалық ағыс / molecular flow — ағынның қасиеті жекелеген бөлшектердің ретсіз қозғалысына тәуелсіз, яғни, ішкі үйкеліс күшін нолге тең деп есептеуге болатын, сиретілген газ ағысы.
|
течение неравновесное / non-equilibrium flow — течение гомогенной или гетеро-генной смеси, в которой происходят нерав-новесные физико-химические процессы.
|
тепе-теңсіз ағыс / non-equilibrium flow — тепе-тең емес физика-химиялық процестері жүзеге асатын гомогенді немесе гетерогенді ағыс.
|
Тиратрон
Thyratron
Газоразрядный прибор с сеточным управ-лением моментом возникновения (зажи-гания) несамостоятельного дугового и само-стоятельного тлеющего разрядов, в котором в зависимости от вида разряда используется либо накаливаемый, либо холодный катод.
|
Тиратрон
Thyratron
Зарядтың түріне тәуелді ширатушы немесе суық катод қолданылатын доғалы және өздік солғын разрядтардың туындау (оталу) мезетін тормен басқаруы бар газды разрядты құрал.
|
Титанирование
Titanizing
Химико-термическая или плазменная обработка поверхностного слоя металла (сплава) путём насыщения его титаном.
|
Титандау
Titanizing
Металдың беткі қабатын титанмен қанықтыру арқылы химия-термиялық немесе плазмалық өңдеу.
|
Токама́к
Tokamak
Устройство для удержания высокотемпе-
ратурной плазмы с помощью сильного
магнитного поля. Идея токамака была высказана в 1950 академиками И. Таммом и
А. Сахаровым; первые экспериментальные исследования этих систем начались в 1956.
|
Токама́к
Tokamak
Жоғары температуралы плазманы күшті магнит өрісінің көмегімен ұстап тұруға арналған құрылғы. Токамак идеясын ең алғаш 1950 жылы И.Тамм мен А.Сахаров айтқан; Мұндай жүйелерді экспериментал-дық зерттеу ең алғаш 1956 жылы басталды.
|
Топливо керамическое
Ceramic fuel.
Ядерное топливо, состоящее из тугоплавких соединений, например, оксидов, карбидов, нитридов.
|
Керамикалық отын
Ceramic fuel.
Қиын балқитын қоспалардан тұратын (мысалы, оксидтер, карбидтер, нидридтер) ядролық отын.
|
Топливо ядерное
Nuclear fuel
— топливо ядерное вторичное / secondary nuclear fuel — к вторичному ядерному топливу относят плутоний-239 и уран-233, образующиеся в ядерных реакторах соответственно из урана-238 и тория-232 при поглощении нейтронов. Вторичное ядерное топливо является перспективным источником ядерной энергии.
|
Ядролық отын
Nuclear fuel
— екінші текті ядролық отын / secondary nuclear fuel — екінші ретті ядролық отынға ядролық реакторларда нейтрондарды жұту нәтижесінде уран-238 және торий-232 элементтерінен пайда болатын плутоний-239 және уран-233 жатады. Екінші ретті ядролық отын ядролық энергияның болашағы мол көзі болып табылады.
|
Топогра́фия рентге́новская
X-ray topography
Совокупность методов получения изображений дефектов в кристаллах при помощи дифракции рентгеновских лучей.
|
Рентгендік топография
X-ray topography
Рентгендік сәуле дифракциясының көмегімен кристалдардағы ақаулардың бейнесін алу әдістерінің жиыны.
|
Торможение заряженных частиц
Breaking
Потеря энергии заряженных частиц в процессе их движения в конденсированной или газовой среде в результате взаймо-действия (упругого и неупругого рассеяния и ядерных) с атомами, молекулами, ионами и т.д.
|
Зарядталған бөлшектердің тежелуі
Breaking
Атомдармен, молекулалармен, иондармен және тағы басқа өзара әрекет ету нәтижесінде (серпімді және серпімсіз және ядролық) газды немесе конденсирленген ортада зарядталған бөлшектер қозғалысы процес-інде олардың энергиясын жоғалтуы.
|
торможение ионов / ion breaking – потеря энергии ионов в процессе их движения в конденсированной или газовой среде в результате упругого рассеяния и ядерных реакций. Последний механизм характерен только для ионов больших энергий.
|
иондардың тежелуі / ion breaking – серпімді шашыраулар мен ядролық реакциялар нәтижесінде газды немесе конденсирленген ортада иондардың қозғалысы процесінде иондар энергиясын жоғалтуы.
|
торможение неупругое (торможение ионов электронное) / non – elastic breaking – потеря энергии движущихся заряженных частиц в конденсированной или газовой среде в результате неупругого рассеяния (электронное торможение).
|
серпімсіз тежелу (иондардың электронды тежелуі) / non – elastic breaking – серпімсіз шашырау кезінде (электронды тежелу) конденсирленген немесе газды ортада қозғалатын зарядталған бөлшектер энергиясының шығыны.
|
торможение упругое ( торможение ионов ядерная) / elastic breaking, nuclear breaking – потеря энергии движущихся заряженных частиц в конденсированной или газовой среде в результате упругого рассеяния (ядерное торможение).
См. также излучение тормозное (в ст. излучение), способность тормозная электронная. Способность тормозная ядерная (в ст. способность).
|
серпімді тежелу ( иондардың ядролық тежелуі) / elastic breaking, nuclear breaking – серпімді шашырау нәтижесінде (ядролық тежелу) конденсирленген немесе газды ортада қозғалушы зарядталған бөлшектер энергиясының жоғалуы.
Сон.қ.қара тежелу сәулеленуі, (ст.сәулелену), электронды тежегіштік қабілет. Ядролық тежегіштік қабілет (ст.қабілет)
|
Торр
Torr
Внесистемная единица давления, то же, что миллиметр ртутного столба. Названа в честь итал.ьянского ученого Э.Торричелли (E.Torricelli). 1торр =1,33322∙103 дин∙см-2.
|
Торр
Torr
Шамасы миллиметр сынап бағанасына тең қысымның жүйелік емес бірлігі. Италиялық ғалым Э.Торричеллидің құрметіне қойылған. 1торр =1,33322∙103 дин∙см-
|
Точка Кюри (температура Кюри)
Curie temperature
Температура фазового перехода второго рода, связанного со скачкообразным изменением свойств симметрии вещества (например, магнитной – в ферромагнетиках, электрической – сегнетоэлектриках. Кристаллохимической – в упорядоченных сплавах).
|
Кюри нүктесі (температура Кюри)
Curie temperature
Зат симметриясы мысалы, магниттіде- ферромагнетиктерде, электрліде – сегнетоэлектртиктерде, кристалды химиялықта - реттелген қорытпаларда) қасиеттерінің секірмелі өзгерісіне байланысты екінші текті фазалық ауысудың температурасы.
|
Точка росы
Dew-point temperature, condensation point, dew point
Температура воздуха (или газа, близкого ему по свойствам), при достижении котрой (охлаждении) содержащийся в нем водяной пар становится насыщенным; при этой температуре парциальное давление в парогазовой смеси водяного пара соответствует давлению насыщенного пара. Здесь в точке росы, в парогазовой смеси и на предметах, с которыми она соприкасается, начинается конденсация пара, т.е. появляется роса.
|
Шық нүктесі
Dew-point temperature, condensation point, dew point
Осы температураға қол жеткізу кезінде ауаның құрамындағы сулы бу қанығатын ауа (немесе қасиеттері бойынша жақын газға) температурасы; бұл температурада сулы будың булы газды қоспасында парциалды қысым қаныққан бу қысымына сәйкес келеді. Бұл жерде шық нүктесінде, булы газды қоспа мен ол жанасатын заттарда бу конденсациясы басталады, яғни шық пайда болады.
|
Точка тройная
Triple point
Точка пересечения кривых фазового равновесия на плоской диаграмме состояния вещества, соответствующая устойчивому равновесию терх фаз. Обычно определяется значением температуры и давления, при котором вещество может равновесно находиться в трех (отсюда и название) агрегатных состояниях – твердом, жидком и газообразном. В этой точке сходятся линии плавления, кипения и сублимаии. В более общем случае могут рассматриваться и другие фазы вещества. Не соответствующие различным агрегатным состояниям. На достаточно сложных фазовых диаграммах может быть несколько тройных точек. На многомерных фазовых диаграммах (т.е. когда кроме температуры и давления присуствуют иные параметры) могут существовать четверные и т.д. точки
|
Үштік нүкте
Triple point
Үш фазаның төзімді тепе-теңдігіне сәйкес келетін зат күйінің тегіс диаграммасында фазалық тепе-теңдік иіндерінің қиылысу нүктесі. Зат тепе-теңдікте үш (атауы да осыдан) агрегатты – қатты, сұйық, және газ тәрізді күйлерде бола алатын қысым мен температураның мәнімен анықталады.Бұл нүктеде балқу, қайнау және сублимация сызықтары кездеседі. Анағұрлым жалпы жағдайда түрлі агрегатты күйлерге сәйкес келмейтін заттың басқа да фазалары қарастырылуы мүмкін. Айтарлықтай күрделі фазалық диаграммаларда бірнеше үштік нүктелер болуы мүмкін. Көп өлшемді фазалық диаграммаларда (яғни температура мен қысымнан басқа да өзге параметрлер кезедеседі) төрттік және т.б нүктелер өмір сүруі мүмкін.
|
|
