Ауыл шаруашылық ғылымдары Агрономия ауыл шаруашылық Ғылымдары

ӘОЖ: 619:639:54-618:14-00.2:636:7

Сиырдың жатыр қабынуының асқынған түрі іріңді-катаральді қабынуға ауысады.

Жатыр қабынудың себептері: жатыр мойыны арқылы инфекцияның ішке енуі және қан арқылы таралуы [1].

Сиырдың жатыр қабынуында жануарлардың жалпы жағдайы өзгеріссіз. Аздап тәбеттің азаюы, сүт секретінің азаюы. Сыртқы жыныс мүшелерінен кілегейлі немесе іріңді кілегейлі экссудат бөлінеді, қабыну процессі өршіген сайын экссудат сұйықтайды. Көбінесе таңертеңгілік уақытта анық байқалады. Уақтылы жануар зәр шығару кейіпінде отырып, арқасын бүгіп, ауырсынады. Қынап кіреберісі мен қынапта патологиялық өзгерістер байқалмайды. Тік ішек арқылы зерттегенде бір немесе екі жатыр мүйізінің ұлғайғанын анық көреміз. Сонымен қатар пальпациялағанда әсер етпейді. Жатыр мойыны аздап ашық күйінде болады. Жатыр қуысында экссудаттың жиналуына байланысты флюктуацины байқаймыз [2].

Уақтылы емдеу қолданбаған жағдайда созылмалы катаральді немесе іріңді-катаральді эндометритке ұласады.

Жыныс циклі бұзылмайды. Шылым ағу периодында жыныс саңылауынан ірімтік аралас кілегей ағады. Жасырын эндометритте дистрофия, лимфоидты клетканың ошақты шоғыры байқалып, жатыр бездерінің бұзылуы нәтижесінде эндометрия стромасының ісінуі пайда болады. Жатыр қан тамырлары қанға толы. Созылмалы өту барысында атрофиялық процесстер дамиды (1-сурет).

Жатыр қабынуы кезінде токсикалық заттар әсерінен шәуеттің құрамындағы заттарды өлтіреді. Емдеу мақсатында жатырға массаж жасап, ұлпалық терапия қолдануға болады.

П
атологоанатомиялық өзгерістері кенеттен пайда болады. Ісікпен қатар, кілегей қабықтың гиперемиясы мен қанталаулар байқалады. Жатырдың кілегей қабаты атрофияланған. Жатырдың қабынуы нәтижесінде кей жағдайларда кисталар өсуі мүмкін. Жатыр қуысында қою қоймалжың кілегейлі-іріңді ақшыл-сары немесе қызғылт түсті экссудат бөлінеді.

Қынаптың кілегей қабаты ісінген, қатты қызарған. Тік ішек арқылы зерттеу жүргізгенде флюктуация байқалады. Кей жағдайда жатырдың жекелеген бөліктері ғана ісінеді (2-сурет).

Дұрыс емдеу тәсілін қолданған уақытта патологиялық процестің алдын-алуға болады. Сол себебтен біз жүргізген зерттелер нәтижнсіне сүйене отырып, «Ихглюковит» препаратының тиімділігін атап өткіміз келеді.

Бақылау тобындағы сиырларды шаруашылықта қолданып жүрген схема бойынша емдедік. Емделудің 1, 3, 5, 7-ші күндері сауыр аумағына 60 бірліктегі окситоцинді бұлшық етке енгізіліп отырдық. Жалпы окситоцин жатырдың бірыңғай салалы бұлшық еттерінің жырылуын белсендетіп, жатырдан экссудатты босатады, сүт бөлу рефлексін стимулдейді.

Жатыр ішіне неофура таяқшаларын емдеудің 2, 4, 6-шы күндері енгіздік. Енгізбес бұрын жыныс мүшелерін тазаладық. 0,1 % калий перманганат ерітіндісінде жуылған гинекологиялық қолғапты киіп, дәріні енгіздік. Неофура микробқа қарсы әсер етеді.




2-Сурет – Жатыр қабынған кездегі жатыр мойынының бөлімі

1 – жатырдың кілегей қабығы; 2 – плацента; 3 – жатыр мойынының кілегей қабаты; 4 – қынаптың кілегей қабат
Тривит-В, Д, Е витаминдерінің майлы ерітіндісін 2-ші, 3-ші күндері бұлшық етке енгіздік. Жалпы жануарлар емдом бастаған күннен 20-шы және 16-шы деген күндері сауықты.

Екінші тәжірибелік топтағы сиырлар екінші схема бойынша емделді. Алғашқы күндері бұлшық етке сауыр аймағына енгіздік, онымен қоса синэстролды да 2 мл дозада тері астына енгіздік, 2-ші күні триветті 25 мл, ал неофураның 3 таяқшасын жатыр ішіне енгіздік. 3-ші күні 40 бірліктегі окситоцинді бұлшық етке 2 мл дозада және синэстролды тері астына енгіздік. 4-ші күнде және 5-ші күнде окситоцинді 40 бірліктегі бұлшық етке, неофураны жатыр ішіне енгіздік. 6-шы күні окситоцин мен синэстрол енгізіліп, қалған күндері жатырға массаж жасалынды.

Синэстролды негізінен алдын ала йодтың спирті ерітіндісінен зарарсыздандырылған майының үштен бір бөлігіне, тері астына енгізілді. Бұл ұрғашы малдың синтетикалық қызметін қалыпқа келтіріп, оның жиырылуын күшейтеді, овциляция және шылым ағу феномендерін белсендендіреді. Емдік әсер емдеудің 14-ші, 12-ші күндері беріле бастады [3, 4].

Бірінші тәжірибелік топтың сиырларын 1-ші емдеу схемасы бойынша емдедік жалпы бұрынғы емдік заттар, дозалары, уақыты мен енгізу жолдары екінші схемаға сәйкес, тек бұнда 2 % «Ихглюковит» препараты кірістірілген, жалпы емдік курсы кезінде оны 2 рет енгізді, үшінші және алтыншы күндері 20 мл енгіздік. «Ихглюковит» антисептикалық, қабынуға қарсы, жергілікті жансыздандырғыш қасиетке ие. Сонымен қатар ол қан тамырларын тарылтып, бездердің секрециясы мен экссудат бөлінуін азайтады, ауырсыну сезімін басып, зақымдалған ұлпалардың регенерациясын жеделдетеді. Ем жетінші күні келді. «Ихглюковит» препаратының құрамына – 3,5 % ихтиол, глюкоза – 20 %, аскорбин қышқылы – 2 %, этил спирті – 2 % кіреді. Инфекцияға қолданады.

Эндометрит ауруын алдын алу үшін біз келесі 30 сиырды 3 тәжірибелік топқа бөліп олардың әрқайсысын 3 түрлі схема бойынша шаралар қолданамыз. Бұнда 1-тәжірибелік топта жалпы сиырларға туғаннан 2 күннен бастап моцион ұйымдастыру күнде – күнде шығарып тұру. Мал туғаннан кейін 2 сағаттан бастап қағанақ суын ішкізу керек және тривит витаминін әрбір 7-ші күні бұлшық етке енгізіп тұру қажет.

ІІ-ші тәжірибелік топта жылы тұзды сумен араластырған қағанақ суын, бұзаулағаннан кейінгі алғашқы 30-40 минутта енгіздік. Бұзаулардың қан айналымын жақсарту мақсатында бұзауларды енесіне жалатуға әкелу 1 рет болады. Жыныс қызметін стимулдеу үшін бұқаны жанында ұстау. Туғаннан кейін 2 күннен соң күнделікті моцион ұйымдастыру.

Бұзаулағаннан 2 күннен соң ректальды жатырға массажды 3 күн бойы 5 минуттан жасайды. Тривит витаминін 7 күннен соң бұлшықетке енгізу.

ІІІ тәжірибелік топта екінші тәжірибелік топпен сәйкес келеді. Бұнда қолданылатын препараттар, олардың дозалары, енгізу жолдары мен мерзімі сәйкес, тек бұнда автолюлезиваны 1 рет тері астына 25 мл енгіземіз. Осы көрсетілген тәжірибелердің ішінен ІІІ-ші тәжірибелік топ тиімдірек. Себебі оның құрамында автолюлозию бар.

Зерттеу жұмыстарын нәтижелерінің соңында мынандай қорытындылар жасауға болады: түрлі емдік схемаларды қолданып көргеннен соң оның ішінде 1-ші схема болып отыр. Себебі «Ихглюковит» препаратымен емдеу күні тек 7 күнге созылды, сонымен қатар үрдістің динамикасы өтуі анықталды.

Жануарларды емдеу кезінде асептикамен антисептиканың ережелерін қатаң сақтау қажет.

Шаруашылықта эндометритпен ауырған сиырларды емдеу үшін алғашқы схеманы, ал алдын алу кезінде ІІІ-ші схеманы қолданған тиімдірек [5].

ӘДЕБИЕТТЕР

1. 
   Студенцов, А. П. Акушерство, гинекология и биотехнология размножения / А. П. Студенцов, В. С. Шипилов, В. Я. Никитин – М. : Колос – 2000. – 156 с.
   

2. 
   Шипилов, В. С. Практикум по акушерство, гинекология и искуственному осеменению с.-х. животных / В. С. Шипилов, Г. В. Зверева, И. И. Родин, В. Я. Никитин – М. : Агропромиздат – 1988. – 56 с.
   

3. 
   Михаилов, М. И. Акушерская помощь животным 3-е изд. / М. И. Михаилов, И. Я. Чистиков – М. : Агропромиздат. – 1987. – 84 с.
   

4. 
   Кленов, И. М. Ветеринарное акушерство, гинекология / И. М. Кленов – Оренбург: Ветеринария – 2002. – 96-100 с.
   

5. 
   Аллен, В. Э. Полный курс акушерства и гинекология собак / В. Э. Аллен / М.: Аквариум. – 2002. – 26-30 с.
   

Саратовский государственный аграрный университет имени Н. И. Вавилова

Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана

Новорожденные животные в первые дни жизни отличаются иммунологической незрелостью, связанной со слабым разви­тием собственной лимфоидной ткани. У жвачных (коровы, козы, овцы), свиней и лошадей антитела передаются потом­ству только через молозиво в постнатальный период, формируя у них колостральный иммунитет. Поэтому молодняк данных видов животных рождается с относительно развитой Т-системой лимфоцитов и с вполне сформировавшейся, но еще не начавшей функционировать В-системой лимфоцитов, у которых дефицит параме­тров специфического иммунитета и неспе­цифических факторов защиты (резистентности) компенсируется хорошо выражен­ным колостральным иммунитетом [1, 2].

Доказано, что неполноценное кормление, изменяя обмен веществ и снижая уровень резистентности у коров-матерей, приводит к повышению кислотности и удельного веса, снижению лейкоцитов, Т- и В-лимфоцитов, общего белка, фагоцитарной и бактерицидной активности получаемого от них молозива. В связи с этим вполне оправдано дальнейшее изучение этиопатогенеза и изыскание методов и средств, повышающих профилактическую эффективность желудочно-кишечной патологии новорожденных телят [3, 4].

Цель исследования. Изучить влияние полноценного и неполноценного кормления коров – матерей на неспецифические факторы защиты молозива

Материал и методы. Экспериментальную часть работы проводили на базе к/х «Астра» и к/х «Акас», Чаганского сельского округа, Теректинского района, Западно-Казахстанской области, в зимне-весенние периоды 2009-2010 года.

Материалом для исследований послужили молозива от коров-матерей, которые получали разные по питательности рационы.

По принципу аналогов коров разделили на 2-е группы: первая группа – контрольная (молозиво от коров к/х «Акас» при полноценном кормлении).

Вторая – опытная группа (молозиво от коров к/х «Астра» при неполноценном кормлении).

Фагоцитарную активность лейкоцитов молозива, определяли по методу Альтгаузену. Мазки окрашивали по Романовскому-Гимза.

Бактерицидную активность молозива, определяли нефелометрическим методом по Бухарину О. В. (на ФЭК-56 М).

Состояние неспецифических факторов зашиты молозива, у коров определяли сразу же после отела, и в молозиве через 1-сутки после отела, т. е. в первом и пятом удоях молозива

Оценку неспецифических факторов защиты принято проводить по:

1. 
   Фагоцитарной активности (процент фагоцитов, поглотивших бактерии);
   
2. 
   Фагоцитарному числу (среднее число бактерий, поглощенных одним фагоцитом);
   
3. 
   Фагоцитарной интенсивности (отношение количества микробов, фагоцитированных лейкоцитами, к числу лейкоцитов, принимающих участие в фагоцитозе.)
   

Из таблицы 1 видно, что в первом удое молозива коров-матерей контрольной группы, показатели бактерицидной активности на 7,95 %; фагоцитарной активности на 10,28 %; фагоцитарного числа на 0,7 ед., и фагоцитарной интенсивности на 0,61ед., соответственно выше, чем в молозиве коров-матерей опытной группы.

Бактерицидная активность, как и другие неспецифические факторы защиты является важным показателем резистентности, а именно: чем выше бактерицидная активность, тем значительнее устойчивость организма к заболеванием, и наоборот.

Одним из важнейших факторов защиты организма является бактерицидность биологических жидкостей, которая связана с содержанием в ней лизоцима, комплемента, пропердина и многочисленных антител.