Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Ғылыми қазына» мақсатты бағдарламасы
жүктеу/скачать 2.92 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көне түркі жазба ескерткіштері
| VІІІ-ХІV ғасырдағы әдебиет
Көрнекті әдебиет зерттеушісі Х.Сүйіншәлиевтің бұл ғылыми еңбегі тұңғыш рет «Қазақ әдебиетінің түп төркіндері» деген атаумен «Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері» (Алматы, Қазақстан баспасы, 1967.) атты зерттеулер жинағында жарық көрді. Аталмыш мақаланың жазылуы ғалымның 1960 жылдардың басынан бастап жоспарлап жүрген басты идеяларының жүзеге аса бастағандығын, яғни, оның қазақ әдебиеті тарихының тамырын тереңдете түсуіне қосқан үлесін айғақтайды. Зерттеудегі ғалымның қазақ әдебиетінің түп төркінін ру-тайпалық кезеңнен бастап, әсіресе қарлұқтар заманында ілгерілей бастағандығын, қазақ тайпаларының бір кезде бірлесе мәдениет жасаған іргесі берік ел болғанын баса көрсетуі – кеңестік кезең үшін шын мәнінде батыл тұжырымдар болып табылды. Сондай-ақ, ғалымның бұл жетістігін әдебиет зерттеушісі Т.Қоңыратбаев «Ғылымның алып бәйтерегі» атты мақаласында: «Х.Сүйіншәлиев – қазақ әдебиеті тарихының көне кезеңдерін зерттеп, зерделеп, ғылыми оралымға енгізу жолында үлкен рухани-интеллектуалдық күреске түскен ғалымдардың бірі» (Б.Кенжебаев және қазақ әдебиеті тарихының мәселелері. // Конференция материалдары. – Алматы, Қазақ университеті, 2004. 39-б). деп бағалады Ғылыми зерттеудің келесі басылымы ғалымның 1975 жылы «Орта ғасырлардағы әдебиет ескерткіштері» (Алматы, Ғыл.мет.каб, 1975.) атты дәрістер жинағында жарияланды. Одан кейін 1987 жылы «Көркем сөздің орта ғасырлық өрнектері» деген атаумен жарық көрді. Зерттеудің жарық көрген мәтін тақырыптары екі түрлі атаумен берілгенімен, өзгерістер енгізілмеген. Томға ұсынылған отырған зерттеу мәтіні ғалымның «Қазақ әдебиетінің тарихы» (Алматы, Санат, 2006.) атты оқу-құралы негізінде дайындалды. Тоекина Б. Көне түркі жазба ескерткіштері Х.Сүйіншәлиевтің бұл ғылыми зерттеуі де алғаш 1967 жылғы «Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері (Ерте дәуірден ХІХ ғасырдың аяғына дейін)» атты жинақта «Жазу мәдениеті және көне ескерткіштер» деген атаумен жарық көрген. Зерттеу еңбек – Түркі қағанаты кезінен бергі қарай сақталып келген әр түрлі жазба ескерткіштердің Орта Азия мен Қазақстан халықтарының тіл тарихы мен әдебиеті үшін маңыздылығын айқындап беруімен құнды. Зерттеуші VII-VIII ғасырлардағы түркі қағандары Білге, Күлтегін, Тоныкөк басына қойылған құлпытастардағы жазу үлгілерін тасқа 351 жазылған кітап ретінде қарастыру қажеттігін атап көрсетеді. Ғалымның аталмыш зерттеуін академик Р.Бердібай кезінде: «Х.Сүйіншәлиевтің ертедегі дәуір әдебиетін зерттеп, Орта Азия мен Қазақстанға ортақ бірталай әдеби құбылыстарға талдау жасағаны кезінде тың ұмтылыс болатын», (Еңбеккер ғалым. //Ханғали Сүйіншәлиев және қазақ әдебиеті тарихының келелі мәселелері. Алматы, Қазақ Университеті, 2004.) – деп бағалады. Зерттеудің келесі басылымы «Орта ғасырлардағы әдебиет ескерткіштері» атты дәрістер жинағына лайықталып (Алматы, Ғыл. мет.каб. 1975.) жазылған. Одан кейін «Көркем сөздің орта ғасырлық өрнектері» деген атаумен (Ғасырлар поэзиясы. Алматы, Жазушы, 1987.) жарық көрді. Бұл жарияланымға 1967, 1975 жылдарға қарағанда біршама өзгерістер енгізілген. Ұсынылып отырған зерттеу мәтіні 2006 жылы жарық көрген (Х.Сүйіншәлиев. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, Санат баспасы.) оқулық бойынша дайындалды. Тоекина Б. жүктеу/скачать 2.92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|