Вибрация және шуылдан сақтау

механизмдер және түйіндердің соғылуы және үйкелісі кезінде механикалық шу болады. Шу жиілікпен, қуаттылықпен және дыбыс күшімен анықталады.

Адамның есту органы 16 – 20 мың Гц жиіліктер аралығында тербелмелі дыбыстарды қабылдайды. Сұйықтар, газдар және ауа қозғалыстары жүретін айналмалы және қозғалмалы бөліктердің нашар біріктірілуінен туатын өндірістік құрал-жабдақтар мен құбыр өткізгіштердің тербелмелі бөліктерін вибрация деп атаймыз.

Вибрацияның физикалық сипаттамасы айналу жиілігімен (Гц), амплитудамен (мм), жылдамдығымен (мм/с) анықталады.

Айналу жиілігі 16 – 20 Гц жоғары болғанда вибрация шуға айналады.

Шу және вибрациямен күресу шаралары 3 негізгі бағытқа бөлінеді; шу мен вибрация түзілу көзінің кемуі және жойылуы; олардың таралуы жолындағы интенсивтілігінің төмендеуі; шу мен вибрацияның адам организміне зиянды әсерінің кемуі

Шу мен вибрацияның интенсивті әсерінен шаршағандық және қолайсыздықтың жоғарылауы, нашар ұйқы, бас ауру, есте сақтау қабілетінің нашарлауы, көрудің нашарлауы және еңбек өнімділігінің төмендеуіне (10 – 15%) әкеп соқтырады.

Адам организміне зияны әсерінен басқа, вибрация өндірістік құрал жабдықтарға, коммуникацияға және ғимараттарға әсер етеді. Ол машина және механизмдерінің ПӘК –нің төмендеуімен өрнектеледі және бөліктер төзуға ұшырайды. Вибрация әсерінен ұзақ уақыт сілкінуі машинамен ғимараттар фундаменттерінің бұзылуына әкеп соғады.

Осы тұрғыда шу мен вибрацияны төмендету шаралары санитарлық мөлшер мен МЕСТ бойынша іске асырылады .

Шумен күресу.

Қондырғыдағы шудың шығуы негізінен пештердің винтті компрессор, сораптар, ауамен суыту аппараттары және тағы басқа жатады. Көрсетілген жабдықтардың шу деңгейі 70-112 дБА аралығында болады, бұл шу деңгейіне тән.

Процесті басқару автоматтандырылған, сондықтан оны қадағалайтын маман оператор бөлмесінде бақылап отырады.

Гидрокесу сорабында шуға қарсы кабина орнатылған.
24 кесте – Шумен күресу жолдары

Атауы	Децилбелдігі шу деңгейі	Оператор бөлме сіндегі дБА шу деңгейі	Қолданылған шаралар
1	2	3	4
"НК" типтес сорабы	85-100	59	күнделікті жұмыс орны жоқ
Эжектор	87-100	59	күнделікті жұмыс орны жоқ
Гидрокесу сорабы	112	59	күтуші адамның изолирлеу бөлмесі
Компрессорлы	114	59	күнделікті жұмыс орны жоқ 4
Пештіңфорсункалары	112	59	күнделікті жұмыс орны жоқ
Ауамен суыту аппараттары	90-100	59	күнделікті жұмыс орны жоқ
Кокс қоймасы	85-90	59	күнделікті жұмыс орны жоқ

Ескерту: Пештердің форсункаларының, ауамен суыту аппараттардың және сораптардың шу дәрежесі № УШ-1186 өндіріс шекарасындағы жұмыс орын бөлмесіндегі шу есебінің кепілдемесі бойынша таңдалынған. Эжектордың шу дәрежесі № 85 мұнай өңдеу қондырғылардың шу мөлшері Деннис А.,Тайлер, Галф Ойл Ко, Хаустонның аударылуы бойынша қабылданған.

Өндірістік санитария - санитарлы-техникалық және гигиеналық шаралар жүйесі. Оның мақсаты өндірістегі еңбек жағдайының жоғары болуымен қамтамасыз ету. Өндірістік санитарияның негізгі тапсырмалары: жұмысшыларға зиянды әсер ететін өндірістік құрал-жабдықтар мен технологиялық процестердің техникалық элементтерін төмендету, санитарлы техникалық еңбекті қорғау шараларын өңдеу.

Өндірістің орнын микроклиматын бұл осы орынның ішкі орта климаты, мұнда адам ағзасына әсер етуші температура үйлесімі, ылғалдылық және ауа қозғалысының жылдамдығы, сондай-ақ қоршаған үстінің температурасы анықталады.

Микроклиматтық жағдайдың жұмысшыларға әсеріне (ыстық немесе суық) ағзаға өмірлік әрекет айтарлықтай өзгереді, ақырында жұмысшылардың жартылай ауруының жоғарылауына, еңбек өнімділігінің төмендеуіне әкеледі.

Әртүрлі микроклиматтық жағдаймен орындалатын жұмыстың түрі ауыртпалығы жағдайында ағза функциясының тұрақтылығының терморегулятция көмегімен қамтамасыз етеді. Ағзаның терморегуляциясы дененің температурасын белгілі деңгейде ұстайтын физиологиялық процесс. Адам ағзасының жылы күйдегі көрсеткіші болып дене температурасы болып табылады.

Төмен температура әсерінің нәтижесінде жасушаның зақымдануы суықтану деп аталады.

Төменгі температура әсері кезінде жасуша өмірлік процесінің езілуі болады, бірақ өлуіне әкеледі. Жасуша температурасы қаншалықты төмен болса, оның өмірсүрушілік анықтаушы алмасу процесі соншалықты көп езіледі (-19 кезінде алмасу процесі толық тоқтайды, ал -10 ⁰С кезінде қанайналым тоқтайды).

Салқындау себебі әртүрлі болады, қалыпты жағдайда (суықтық ұзақ әсері, жел, жоғарғы ылғалдылық, тар және су аяқ киім, қимылдамай тұру, зиян шешушінің жалпы жағдайының нашарлауы – ауру, әлсіреу, араққа мас болу, т.с.с.) 3 – 7е температура кезінде салқындау болады. Әсіресе суыққа ұшырайтындар саусақтар, алақан, құлақ, мұрын, табан.

Көмек көрсету кезінде бастысы суық тиген жерге тез жылытуға жол бермеу, себебі жылы ауа жылы заттың денеге тиуі, жылы су жоятындай әсер етеді. Зиян шегушіні жылы орынға кіргізер алдын үсіп қалған жержі жылу өткізбейтін таңғышпен (мақта – шарлы, жүн және т.б.) қою керек. Таңғыш тек қана терінің бозарған жерін жауып тұруы тиім, терінің өзгермеген бетін алмауы керек. Қарсы жағдайда қанайналыы бұзылмаған дене аумағының жылуы таңғыш астындағы үсіп қалған жерге тарап бетінің жылуына әкеліп соғады, бұл жасушаның өлуіне себеп болады.

Жылу өткізбейтін таңғышты қойғаннан кейін үсіп қалған саусақ, аяқ, қолдың қимылдатпау керек, өйткені олардың соғуы өте нәзік. Бұл үшін мынаны қолдануға болады – ақ әйтеуір материа: қатты картон бөліктері, фанер. Дененің үсіп қалған жеріндегі таңғышты ыстық сезіліп сезгіштік қалпына кегенше тұруы керек.

Денедегі жылудың қалпына келтіру үшін және қанайналымды жақсартуға зияншегушіге тәтті ыстық шәй беру керек.

Жалпы және жергілікті аспирацияны қолдану әрқашан ауа ортаны толықтай тазарта алмайды. Тыныс алуға қауіпті рұқсат етілген нормадан асатын концентрациялар бөлшектеніп зиянды заттар анықталынып жатады. Бұл жағдайда жеңіл фильтрлеуші индивидуалды қорғау құралы респираторды қолдануға ұсынады.

Өзінің тағайындалуы бойынша респираторлар үш негізгі топқа бөлінеді; олар шаңға қарсы, газға қарсы және әмбебапты (әмбебаптың бұл бірмезгілде аэрозолдан және басқа да газдардан қорғайды).

Қазіргі уақытта ФПП-15, ФПП-70 Петранов фильтрін қолданатын респиратор көлемде қолдану қолдау тапты. Бұл мата емес материалдар, арнайы технология бойынша жоғарғы полимерлі шайыр негізінде алынған таматан тұрады. Бұл талшықтар электростатикалық зарядқа ие, бұл бірдей аэрозолды фильтрлеуге үнемділікті жоғарылатады.

Шаңға қарсы респираторға келесілер жатады: ШБ-1 "Лепесток" модельді респиратор, бұл модельден үш түрлі респиратор шығарылады: "Лепесток-200", "Лепесток-40", "Лепесток-5". Атаудағы цифрлар 5, 40, 200 есе рұқсат етілген шектен асатын концентрация кезінде 1мкм кем емес диаметрлі бөлшектермен жоғары дисперциялық аэрозолдан қорғайтын респиратор екенін көрсетеді. Дөрекі өндірістік шаңнан қорғану үшін бұл респиратордың қай-қайсысын болсын қолдануға болады, бірақ 200 еседен көп рұқсат етілген шекті концентрациядан аспайтын шаңдануда. "Лепесток" респираторы эксплуатациялық қасиет пен жоғары қорғанысқа ие. Оларға шаңдану кезінде жайлап үдеуі және тыныстың үлкен емес қарсыласы тән. Олар әртүрлі дәрежедегі жұмыста шаңнан қорғануға ұсынылады.

Көзді қорғау құралдары. Өнеркәсіпте көздің зақымдануы және оның салдары әртүрлі болады – индиферентті шаңмен ластануынан және жеңіл әсер етуші соринкадан айтарлықтай зақымдануға, жекелей немесе толықтай көруден айыруға әкеледі. Көздің механикалық зақымдануы әдетте қатты бөлшектерден болады (жаңқадан, үккіш шаңынан, шыны сынықтарынан). Механикалық зақымдану қатарына сондай-ақ балқытылған металл шашырандысынан көздің күйіп қалуы, жоғары температуралы қыздырылған сұйық, ыстық бумен, газбен күйіп қалу жатады.

Өндірісте көздің жоғарыда көрсетілген және басқа да көптеген зақымдану түрі, шүбәсіз индивидуалды қорғаныс профилактикалықшара қабылдау және еңбек шартын жалпы сауықтыру жолын ескертуге болады. Көздің индивидуалды қорғаныс құралына бірінші кезекте көз қорғайтын ашық және жабық типті көзілдірік, жартылай маска, орбиталар және бет бөлігін жабушы, қолды және баскиімді қалқан, арнайы тағайындалған маскалар.

Электр қауіпсіздігі
Қазіргі уақытта қандай да болсын өнеркәсіпті электр энергияны қолданусыз жұмыс істеуінің өзін елестету қиын. Еліміздегі халықшаруашылығының қарқынды дамуы, өндіріске жаңа техника, автоматизация ендіру технологиялық процесс механизациясы электр энергиясын тұтынуға үлкен қажеттілік тудырады.

Оны кең көлемде адамдардың да электр қондырғысының эксплуатациялық қауіпсіздік ережесінен кең көлемде танылуға қажеттілік тудырады, бұл ережелерді сақтамау өртке, адам өліміне, бұзылуға әкеледі. Сондықтан әлектр қондырғысы, аппарат, жабдықты эксплуатациялау кезінде тек қана оны пайдалана білумен қатар, электр тогымен зияншыл қаупі жайлы элементарлы түсінікке ие болу керек. Жұмысшылардың электр тогымен зақымдануынан, өрттің пайда болуынан, жарылыс пен апат, конструкция монтаж, электр жабдығын жөндеу мен ұстау, электроаппаратуралар, электроприборлары мен электроөткізгіш желісі "Правила устроиства электроустановок" (ПУЭ) және "Правила техники безопасности при эксплутации электроустановок потребителей" (ПТБ) талабына сәйкес болуы тиіс.

Бұл ереженің орындалуы тағайындалуы мен конструкциясы бойынша өте әртүрлі және көпқатарлы электр қондырғысын қауіпсіз қызмет етуге толықтай рұқсат етеді.

Жабдықтың ток жүрмейтін бөліктеріне жақындау жерге қатысы бойынша напряжение болуына байланысты немесе басқа заттың изоляция нәтижесінде ауыл жағдайға әкелуі мүмкін, сондай-ақ ток жүруші бөлікке жақындауда.

Бұның болмауы үшін, электрқондырғышының ток жүрмейтін металл бөлігінен жерлендіру қорғанысы жүргізіледі.

Электрқондырғының апатсыз жұмыс істеуі, сондай-ақ электр жарақат жағдайы көбінесе басшылықтың кваликациясы мен қызмет етуші қызметкерлер және электр желісі, электр қондырғыда жұмысты ұйымдастыруға тәуелді. Осы мақсатта әр өнеркәсіпте арнайы дайындалған электротехникалық қызметкерлер қатарынан өнеркәсіп электр шаруашылығының жалпы эксплуатациялық күйіне жауап беруші тұлға тағайындалуы тиіс.

Өрт қауіпсіздігі бойынша берілген "Микробиологиялық лаборатория" В категориясына жатады.

Өндірісті от қауіптілігі категориясы бойынша болу қауіпсіз еңбек шартын құруда үлкен роль атқарады, әсіресе жобалау сатысында. Категориясына байланысты, ғимарат конструкциясына, өртке қарсылығы, жылыту, вентиляция, эвакуациялық шығыс және басқа қауіпсіздік шараларына, ғимарат пен құрылыстың отқа төзімділік талабы анықталады. "Правила устроиства электроустановок" сәйкес өндірістің жарылыс қауіпті класына байланысты электр жарықтандыру, электр желісі, электр жабдықтарын экплуатациялау және қондырғы арнайы талаптар анықталады.

Құрылыс материалдары мен конструкциялар мен конструкциялар жану деңгейіне байланысты 3 топқа бөлінеді:

- өртенбейтін материалдар;

- қиын өртенетін материалдар;

- өртенетін материалдар;

Ғимарат пен құрылыстың отқа төзімділік дәрежесі 1 сағаттағы отқа төзімділік шегі мен өртену тобымен сипатталады. Отқа төзімділігі бойынша ғимарат пен құрылыс 5 дәрежеге бөлінеді.

Ғимарат пен құрылыстың отқа төзімділігінің талап етілген дәрежесіне байланысты және өртену тобы мен отқа төзімділіктің минималды шегі, өртену тобы және ғимарат пен құрылыстың негізгі құрылыс конструкциясының отқа төзімділіктің миинмалды шегі кестеге сәйкес қабылданады.

Өрт сөндіру профилактикалық жұмысының негізгі міндеті болып, (іс-шаралар кешенін) өнеркәсіптің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін кешенді іс-шаралар өткізу табылады. Бұл тапсырманың шешімі өрттің пайда болу себептерін жою жолымен шешіледі, сондай-ақ өрт шыққан жағдайда таралу аумағын шектеу, адамдарды ойдағыдай эвакуациялау жағдайын құру, өртті жоюшы үнемді құралдар енгізу. Өнеркәсіпте өрт қауіпсіздігі шараларының орындалу тәртібінің жауапкершілігі жетекшіге (директор және орынбасары) жүктеледі. Өндірістік цехта, қоймада, құрылыс учаскелерінде, лабораториларында өнеркәсіп бұйрығы бойынша өрт қауіпсіздігіне жауапты тұлға сайланады (цех басшысы, қойма меңгерушісі, лаборатория меңгерушісі).

Электр тогынан туындайтын өрттің негізгі себептерді қысқа тұйықталу. электрлі қондырғының жіктелуі, ауыспалы қарсылық және шоқтану.

Қысқа тұйықталудың себебі ток көзін және кабель маркасын дұрыс таңдамағаннан, ескіру мен әртүрлі изоляцияның механикалық зақымдануынан болады, әртүрлі сымның жүктелуі электрлі қондырғының қызуына, изоляцияның диэлектрлі трлі құрамының төмендеуіне және оның жануына әкеп соғады. Үлкен өтуге қарсылығы изоляцияның диэлектрлі құрамын бұзады және жануын тудырады. Олар көбіне өткізгіш сымдарды әр түрлі матсриалдардан тұрғандықтан және де өзара нашар байланысқандықтан туындайды. Шоқтану, қосқыш, сақтандырғыш сымдарын ажырату мезетінде туындайды.

Шоқтану, өртке қауіпті шаңы бар бөлмелерге үлкен қауіп төндіреді.

Электр тогынан туындайтын өрттің алдын алу үшін электр көздері және электр құрылғылары тұтынушы электр қондырғыларын техникалық тасымалдау ережесінің талаптарына және ТБ ережесіне сай келуі қажет.

Әр кәсіпорын мен мекемеде электр жабдықтарды тасымалдауға, электр жүйелерін және электр қондырғыларын өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жауапты тағайындалуы қажет.

- Олардың міндеттеріне кіретіндер:

- Қазіргі заманғы профилактикалық қарулар жүргізу.

- Құрылғыларды таңдау мен қолдану дұрыстығын қадағалау.

- Жұмыс режимнен ауытқуын сақтандыратын аппараттар жағдайын жүйелі бақылау.

- Өрт сөндіру құралдарының болуын қадағалау.

- Өрт сөндіру қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары бойынша инструктажбен оқыту жүйесін ұйымдастыру.

Барлық қондырғылар өртке қауіпсіз болуы қажет, оларды өртке әкеп соғатын ауытқулардан қамтамасыз ету және қорғау қажет.

Электро қыздыру құралдарын қолдану сол мақсат үшін арнайы жабдықталған орында рұқсат етіледі. Құралдарды зауыттың штепсельдік қосқыштары болғанда ғана қосады.

Электр қондырғылар ережесіне сәйкес электр сымдарыныңы жаңғыш заттардың және үй төбесінің үстінен өткізуіне тыйым салынады.

Жарықтандыру электр жүйесін жарықтандырғыштың жаңғыш құрылыстар мен жаңғыш материалдармен қоспай құрастыру қажет. Электр құралдарын жаңғыш шаңнан айына екі реттен кем емес тазарту қажет.

Және де өрттің себебі рұқсат етілмеген жерде темекі шеккеннен болады. Mac күйінде жұмыс орнына келіп қауіпсіздік техникасының нормаларын сақтамағаннан да болады.

Өрт сөндіру тәжірибесінде қолданылатын негізгі қазіргі заманғы өрт сөндіру заттары болып келесідегідей болып табылады: су, құм, көпіршік, жоғарғы активті заттар, порошоктар, көмірқышқыл, инертті газдар және басқалар, осылардың негізінде ОП, ОХП және басқалары сияқты типтес өртсөндергіштері құрылған.

Өрт қауіпсіздік шаралары:

- қажетті бірнеше шығу жолдарының болуы;

- цехта құм қорапшаларының болуы,

- өрт жайлы дыбыс беру;

Берілген жобаланушы лаборатория өрт қауіпсіздігі жағынан В дәрежесіне жатады.

М. Әуезов атындағы ОҚМУ Микробиологиялық лаборатория бөлімшесінің техногенді апат төтенше жағдай болған кездегі профилактикалық іс – шаралар
Қазіргі таңда, ғылыми-техникалық прогресс өндірістің барлық салаларында өзінің шарықтау жеткен сәтте, жаппай қырып жою қаруларының пайда бола бастады, соғысты жүргізу және оған дайындау факторы мен ролі экономиканың өсуімен өсіп келуде.

Егер жау жаппай қырып жою қаруын қолданса, біздің өндірістің кез-келген объектісі осы қарудың әсері тиетін ауданда қалып қобы мүмкін. Объектілердің бұзылу дәрежесі жаудың шабуыл жасауына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Ол негізінен объектінің зақымдау ошағына қатысты орналасуына және объектінің ядролық жарылыс зақымдаушы әсеріне дайындығына байланысты болып табылады. Жұмыс тұрақтылығын жоғарлату бойынша шаралар жасалған объектілерде, олардың зақымдалуы аз болуы, ал соның салдарынан ядролық жарылыстан соң оларды қалпына келтіру уақыты да ұзаққа созылмайды.

Шаруашылық объектісінің жұмысқа тұрақтылығы дегеніміз – жаппай қырып жою қаруы әсер етуінде немесе жаудың қандай да бір шабуыл жасауында – оның сәйкес жоспарларында қарастырылған номенклтурада және көлемде анықталған өнім түрлерін шығара алу қабілеті және зақымданған жағдайда осы объектінің қалпына келу қабілеті деген сөз.

Объектінің жұмыс тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша шаралар бірінші кезекте жұмысшылар мен қызметкерлерді жаппай қырып жою қаруы әсерінен немесе т.б. жау шабуылы әсерінен сақтауға бағытталады; олар құтқару жүргізуге дайындау бойынша шаралармен, зақымдау зонасында апаттың – қалпына келтіру жұмыстарын жүргізумен байланысты, себебі адамдар резервінсіз және жау шабуылынан оларды сәтті ликвидациялауды жүргізусіз, халық шаруашылығы объектілерін соғыс кезінде қалпына келтіру, жұмыс тұрақтылығын сақтау, іс жүзінде мүмкін емес.

Объектінің заман талабына сай жаппай қырып жоюдан қорғануына дайындалған зерттеу үшін және физикалық төзімділігін бағалау үшін –инженерлік-техникалық персонал және МО объектісі штабы жұмысшылары, керек болған жағдайда – ғылыми-зерттеу және жобалау ұйымдары тартылады. Зерттеуде жалпы жетекшілікті кәсіпорын МО бастығы жүргізеді. Оның бұйрығы бойынша соғыс уақытында объекті жұмыс тұрақтылығын арттыру бойынша шаралар жасалып және зерттеу үшін арнайы топтар құрылады. Онымен бір мезгілде зерттеуді жүргізу жоспары жасалып бекітіледі. Жұмысшы топты басқаруды объектінің бас инженері атқарады. Жұмысшы топты басқаруды объектінің негізгі өндірістік-техникалық қызметіне сай құрылады.

Өндірістік объектілерде ереже бойынша төзімділікті зерттеу бойынша келесі жұмысшы топтар құрылады:

- ғимараттар және құрылғылар, топтың басшысы – директордың капиталды құрылыс бойынша орынбасары (КҚБ бастығы);

- коммуналды энергетикалық жүйелер, топтың басшысы – бас энергетик;

- қондырғылар және технологиялық жабдықтар, топтың басшысы – бас механик;

- технологиялық процесс, топтың басшысы – бас технолог;

- өндірісті басқару, топтың басшысы – өндірістік бөлім бастығы;

- материалды-техникалық жабдықтау және транспорт, топтың басшысы – директордың МТЖ бойынша орынбасары.

Бұлардан басқа МО объекті штабы тобы құрылады, оның құрамына объектінің негізгі қызметтері жетекшілері кіреді.

Бұл топтар объектінің жұмыс төзімділігін зерттеу бойынша барлық есептерді жүргізеді. Объектінің ерекшелігіне байланысты оның өлшемі мен өндіріс күрделілігіне байланысты топ саны және құрамы, міндеттері өзгеріп отыруы мүмкін. Төзімділікті зерттеу және жоғарылату бойынша шаралар жүргізудің өндірістік объектідегі шамаланған схемасы көрсетілген. Мұндай зерттеулердің соңғы мақсаты – объектінің жұмысқа тұрақтылығын ракеталық-ядролық соғыс шартында зерттеу және оны жоғарылатудың ең тиімді және экономикалық ақталған жолын іздеу болып табылады.

Жұмысшы топтардағы барлық міндеттер анықталғаннан соң, оның нәтижелері бойынша жетекшілер қатысында зерттеулер тобы нәтижелері талқыланып есеп-беру баяндамасы жасалады және соғыс уақытында объектінің жұмысқа тұрақтылығын арттыру бойынша шаралар жүргізу график-жоспары жасалады. Бұл жоспарда бейбіт уақытта жасалатын шаралар және жау шабуыл жасағанда жүргізілетін объект жобалаушы ұйымдар атқаратын барлық шаралар көрсетіледі, ол шаралар ВТ белгісі бойынша жүргізіледі. Жоспардың әр бөлімінде жобалау және басқа ұйымдар, объекті атқаратын шаралар көрсетіледі. Жоспарда немесе оған қосымшада жоспарланған жұмыс көлемі, оған жұмсалатын шығын, қаржыландыру көзі, негізгі материалдар және олардың саны және механизмдер, жұмысшы күш атқарушы жауаптылар, орындау мерзімі және т.б. көрсетіледі.

Олай болса, тұрақтылықты зерттеу - бір реттік емес, керісінше ұзақ, жетекшілер тарапынан тұрақты көңіл бөлуді талап ететін, және инженерлік -техникалық персонал және МО объект штабы жетекшілерін алаңдататын динамикалық процесс болып табылады. Тұрақтылықты зерттеу соғыс уақытында объекті жұмысшының тұрақтылығына әсер ететін факторларды зерттеуден басталады.

Жасанды жарық функционалды белгілеумен жұмыстық және авариялық болып бөлінеді. Қажет болғанда әйтеуір бір жарықтың шырақтарының бір бөлігі кезекші жарықты қамтамасыз ету үшін пайдаланады.

Жұмыс жарығы – барлық ғимараттар мен үйлерді қамтиды сонымен қатар жұмысқа арналған ашық учаскелерді, адамдардың жүретін жерлерінде транспорт жолдарын қамтиды.

Авариялық жарық – жұмыс жарығының авариялық өшірілгенде жұмысты жалғастыру үшін арналады.

Эвакуациялық жарық – ғимараттардағы жұмыс жарығы авариялық өшірілгенде адамдарды сол жақтан эвакуациялау үшін қолданылатын жарық. Адамдардың жүруі үшін қауіпті жерлері ескеріледі, қайда бір мезгілде адам саны бола алады.

Қажетті жарықты жуықтап есептеу. Жасанды жарық көзінде горизонтальды бетінің қажетті жарығын есептейтін формула.

мұндағы: Е – нормаланатын жарықтың ең төмен мәні, люкс

A – әр лампаның жарық ағыны, люмен

Төбе мен қабырғадан шағылу коэфицентіне және бөлме көрсеткішінің шамасына тәуелді болады, і:

мұндағы: і - бөлменің көрсеткіші

h - шырақ салпыншағының жұмыс бетінің үстінен биіктігі, м

A - бөлменің ұзындығы, м

В - бөлменің ені, м

N - шырақтардың саны, шт

S - бөлменің ауданы, м²

К₃ - қор коэфиценті

Z- жарықтың бірқалыпсыз коэфнценті

Бөлме ауданын есептеу формуласы:

Лампаның түрі НВ - 10 (127 вольт) НВ - 23 (220 вольт). Қуаты 60 ватт.