Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим
жүктеу/скачать 7.42 Mb.
|
16. يَوْمَ билан اذْ, Мисол: ﴾ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ ﴿,﴾ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ﴿, ﴾ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاعِمَةٌ ﴿ вақф бу калималарнинг фақат охиридагина жоиз бўлади. 17. حِينَ билан اذْ Мисол: ﴾ وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنظُرُونَ ﴿ бунда ҳам вақф, фақат охирида жоиз. 18-19. كَالُوهُمْ ва وَزَنُوهُمْ ﴾ وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ Қуръонда бу иккисидан бошқа буларга ўхшаш сўз топилмайди. Барча мусҳафларда шундай муттасил ёзилган .هُم нинг мансуб ёки марфуъ замир эканлигида ихтилоф қилишган, тўғриси у, жамънинг алифи маҳзуфлиги далили билан мансуб замир, агар марфуъ бўлганда وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ каби алиф ҳазф бўлмаган ва мунфасил ёзилган бўлар эди. Шунинг учун و устида вақф қилиш зарурат юзасидан жоиз, лекин ибтидоъ қилишда وَإِذَا дан бошланади. 20. Алиф ломи таъриф ﴾ ال ﴿ жуда кўп келганлиги учун мадхулининг бир жузъи деб қаралиб муттасил ёзилган. Масалан: ﴾ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ﴿. 21. Ҳои танбиҳ ﴾ ها ﴿, ﴾ هَاأَنْتُمْ هَؤُلَاءِ ﴿. Барча мусҳафларда гўё калиманинг бир жузъи каби қўшиб ёзилган, унинг устида вақф қилиб бўлмайди. 22. Ҳарфи нидоъ يا бу калима Қуръонда кўп келади. ﴾ يَامَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ ﴿,﴾ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ Учинчи навъ мусҳафлар аро ёзилиши хусусида ихтилоф воқеъ бўлган калималар. Улар икки қисм бўлиб биринчиси фақат бир ўринда, иккинчиси эса бир неча саноқли ўринларда келади. 1. Қуръонда фақат бир ўринда келиб, бошқа учрамайдиган фақат битта калима لاتَ билан حين ﴾ وَلَاتَ حِينَ مَنَاصٍ ﴿ бу ерда ﻻ, нофия бўлиб, رُبَتْ ва ثَمَتْ калималарига ўхшаш тои таънис дохил бўлган ва уни ҳукман ﻻ га муттасил деб қаралади. Бинобарин ﺕ нинг устида фақат зарурат, ё таълим, ё имтиҳон юзасидангина вақф қилиш дуруст, аммо ибтидоъ фақат وَلاتَ калимасидан бўлади. 2. 17 та калима, уч хил кўринишда келади: а). Баъзи ўринларда бил иттифоқ алоҳида-алоҳида ёзилган, баъзи ўринларда мусҳафлар орасида ихтилафли сўзлар. Фақат битта калима أنْ билан لَوْ тўрт ўринда келиб, икки қисм бўлади. 1) Барча мусҳафларда бўлак ёзилиб, уч ўринда келган. أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ ﴾ أَنْ لَوْ نَشَاءُ أَصَبْنَاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ ﴿ أَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَهَدَى﴾ النَّاسَ جَمِيعًا2) Баъзи мусҳафларда қўшиб, баъзиларида алоҳида ёзилган. Бу тўртинчи ўринда келадиган أنْ билан لَوْ . ﴾ وَأَلَّوْ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ ﴿ Кўпчилик тажвид китобларида бу ўринда ажратиб ёзилганига амал қилиш керак дейилган, лекин аксар мусҳафларда, жумладан Жомиул Азҳар, Малик Фаҳд мусҳафларида муттасил ёзилган ва шунга амал қилинади. б). Баъзи ўринларда бил иттифоқ қўшиб, баъзи ўринларда бил иттифоқ алоҳида-алоҳида ёзилган сўзлар. Бу сўзлар еттита калима бўлиб бир неча ўринларда келади. 1. إنْ билан ما икки қисм, а) қатъига иттифоқ қилинган, бир жойда келади. وَإِنْ مَا نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ
2- чи калима عَنْ билан ما мавсула, а) фақат бир жойда алоҳида ёзилган ﴾ فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ ﴿ б) бошқа ўринларда ва ҳамма мусҳафларда жуфт ёзилган. Масалан: ﴾ وَإِنْ لَمْ يَنتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ ﴿, ﴾ سُبْحَانَ اللَّهِ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿ ﴾ سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿.3 - чи калима يَوْمَ билан هُمْ бу ҳам икки қисм а) икки ўринда алоҳида ёзилган ﴾ يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَ ﴿ ва яна ﴾ يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ ﴿, бу икки ўринда يَوْمَ, هُمْ га музоф эмас, балки уни жумлага музоф деб қаралади, шунинг учун алоҳида ёзилган. в) Ҳамма мусҳафларда қўшиб ёзилган, чунки у музоф ва музофун илайҳ,худди шу сабаб يَوْمِ касра билан бўлганда ҳам жуфт ёзилади. Масалан: ﴾ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ يَوْمِهِمْ الَّذِي يُوعَدُونَ ﴿حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمْ الَّذِي فِيهِ يُصْعَقُونَ ﴾ حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمْ الَّذِي يُوعَدُونَ ﴿4 - чи калима,كَى билан لا нофия, а) уч ўринда алоҳида ёзилган, ﴾ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ ﴿ ﴾ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا ﴿ ﴾ لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ ﴿. б) Тўрт ўринда жуфт ёзилган, لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا ﴿, ﴾ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ ﴿, لِكَيْلَا تَأْسَوْا5 - чи калима أمْ билан مَنْ истифҳомийя: а) тўрт ўринда ажратиб ёзилган. 1. مأَْ مَنْ يَكُونُ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا 2. أَمْ مَنْ أَسَّسَ 3) أَمْ مَنْ خَلَقْنَا 4) أَمْ مَنْ يَأْتِي آمِنًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ б) қолган жойларда қўшилиб ёзилган . ﴾ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي ﴿, ﴾ أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضطَرَّ إِذَا دَعَاهُ ﴿ ﴾ أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُندٌ لَكُمْ ﴿, ﴾ أَمَّنْ هَذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ ﴿, 6 – чи калима жар қилувчи лом билан унинг мажрури, бу ҳам: а) тўрт ўринда алоҳида ёзилган,﴾ فَمَالِ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ ﴿, ﴾ مَالِ هَذَا الْكِتَابِ ﴿ ﴾ مَالِ هَذَا الرَّسُولِ ﴿ ﴾ فَمَالِ الَّذِينَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِينَ ﴿ Бу ҳолатларда ما устида ёки ل нинг устида тўхташ ҳам мумкин.Лекин яна бошлашда ломдан ёки ундан кейинги калимадан бошлаш дуруст эмас, фақат ما дан ибтидоъ қилиш дуруст халос. б) Қолган ўринларда жуфт ёзилган. ﴾ مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ ﴿ ﴾ مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ ﴿ ﴾ وَمَا لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزَى ﴿. 7 нчи калима إنْ билан لَمْ .а) Фақат бир ўринда қўшилиб ёзилган ﴾ فَإِلَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكُمْ ﴿, б) Қолган жойларда алоҳида ёзилган. ﴾ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَلَنْ تَفْعَلُوا ﴿, ﴾ لَئِنْ لَمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا ﴿ ﴾ وَإِنْ لَمْ يَنتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ ﴿, ﴾ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا ﴿. в). Учинчи хил кўриниш, баъзи ўринларда бил иттифоқ қўшиб, баъзи ўринларда бил иттифоқ алоҳида-алоҳида ёзилган, яна баъзи ўринларда эса мусҳафлар орасида ихтилофли бўлган сўзлар. Бу сўзлар 9 та калима бўлиб, бир неча ўринда келади, бу 9 калимадан ҳар қайсиси уч қисмдан бўлади; а) жуфт ёзилган, б) алоҳида ёзилган в) икки хил ёзилган. 1 - чи калима, ташдидли إنَ билан ما мавсула, а) фақат бир жойда алоҳида ёзилган: ﴾ إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لَآتٍ ﴿ б) бир ўринда баъзи мусҳафларда алоҳида, баъзиларида қўшиб ёзилган, лекин кейингисига амал қилинади. Масалан: жүктеу/скачать 7.42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|