Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| Аңғарымдылық - шешімнен кейін не болатындығын алдын-ала
болжай алуы. Көпшілік дәйек мәселелі және даулы, ритордың сөйлемдері өзінен кейін тек қана жағымды немесе жағымсыз зардаптар келтіріп қоймай, сондай-ақ тыңдарман-дәрісханада дауды туғызады, сондықтан ритор ең алдымен сөзді айта салудан бұрын өз ұсыныстарының мүмкін болатын жағымсыз жағдайларын және де дәйек оның алдына қоятын мәселелерді аудиторияның шешу мүмкіншілігін бағалайды. Дәйектілік даулы сәттерді міндетті түрде келтіреді, өйткені тыңдарман-дәрісхана өздерінің жеке көзқарастары, мәселелер туралы жеке көрінісі, келтірілген деректерге деген қатынастары және топтарға бірігуге деген әдеті бар адамдардан тұрады, біркелкі дәрісханалар мүлдем болмайды, ал келісімдер мен бірігулер қашанда толық емес. Бірақ дау тыңдарман-дәрісхананың өз күшімен шешілуі керек және де ритордың этикалық міндеттері тыңдарман-дәрісхананың тек қана алдына, олар мүлдем шеше алмайтын мәселелерді қою болып табылады; дәйекті, тыңдарман-дәрісхана мәселелерді шешу қабілеті бар жолды таба алатындай етіп құрады. Егер дәйек тыңдарман-дәрісхананы бұрышқа тақаса, ішкі соқтығыс болмауы мүмкін емес болады, аяғында ритор әділ түрде аңғарымсыздығы үшін айыпталады. Сот риторикасы үшін бұл аса маңызды, өйткені айыптаушының жалынды сөз–сомдауы айыпталушыны сот мәжілісіне қатысушылары ұрып-соғуға дейін жеткізуге оқталуына себеп бергендігі, ал қорғаушының сөз-сөйлеп шығуы керісінше жағдайларға келтіргені, яғни көпшілік айыпталушыны босатып алуға шара жасағаны белгілі болған жайттар болған. Дәйектілікке бірігу дегеніміз ритормен емес, тыңдарман- дәрісханамен қабылданатын шешімдерді білдіреді. Бірігу риторикалық эмоциямыз мүмкін емес. Бірақ риторикалық эмоцияның ерекшелігі сонда, өйткені ол қашанда тыңдарман-дәрісхананың көпті немесе азды саналы таңдауының нәтижесі болып табылады. Оқушы |