Иманбекова Назира Нурхалиевна Өлкетану материалдары арқылы мектеп оқушыларына экологиялық-экономикалық ТӘрбие берудің педагогикалық негіздері 6М010300- педагогика және психология Магистрлік диссертация

Кесте 5 - Білемін. Үйрендім. Білгім келеді

1. 
   Оқыту-тәрбиелеудің мақсаты психологиялықпедагогикалық тұрғыдан орындалады;
   
2. 
   Оқушылар жаңа ақпаратпен өз ақпараттарын салыстыра аладың;
   
3. 
   Оқыту, тәрбиелеу процесінде барлық оқушылар толық белсенді араласа алады;
   
4. 
   Пікір алмасу жүзеге асады;
   
5. 
   Оқушыларға ақыл-ой әрекеттері белсендендіріледі және оларда сын тұрғысынан ойлай білу әрекеті дамытылады.
   

2.2 Өлкетану жұмыстарында қазақ халық педагогикасы құралдары арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие берудің бойынша тәжірибелік жұмыс

Өлкетану жұмыстарында қазақ халық педагогикасы құралдары арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие берудің тәжірибелік жүйе жасауға мүмкіндік берді. Ол 2012-2014 оқу жылдары Тараз қаласының жалпы орта білім беру мекемелерінде үш кезеңдік сынақтан өтті:

• 
  оқушылар өз жеріндегі қоршаған ортаның жағдайын бағалау кезінде алған теориялық білімдерін қолдауда біршама қиындақтарға тап болады;
  
• 
  антропогенді ықпалдың жергілікті экожүйеге әсерін болжауда экологиялық мәселелерді шешуде, көптеген қиындықтарға кез болады;
  
• 
  оқушыларға жартысынан көбі қоршаған ортаны қорғаудағы өздерінің көмегін бағалай алмайды;
  
• 
  ең алдымен өлкетанудың оқу процесіндегі маңыздылығына қарамастан, өлкетану жұмыстарына көңіл бөлінеді;
  
• 
  жергілікті жердің (әсіресе өз өлкесінің) табиғатын, оның ерекшелігін оқып білу арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие берудің жайында зерттеу жұмыстарына аз көңіл бөлінеді.
  

• 
  өлкетану жұмыстарына байланысты іс-әрекеттер, негізінен, сынып жетекшілердің тәрбие жоспарынан тыс қалғаны;
  
• 
  мектеп пен мектептен тыс қоғамдық ұйымдар, ЖОО қарым-қатынасының халық педагогикасы мен этнопедагогика салалары бойынша курстарға көңіл бөлінбеуі, жолға қойылмауы;
  
• 
  мектептерде жаратылыстану пәндері, қазақ халық педагогикасы пәні арасында пәнаралық байланыстың жеткіліксіздігі;
  
• 
  экология пәнінің оқу-әдістемелік кешендерде қазақ халық педа-гогикасының құралдарымен қамтамасыз етілмеуі;
  
• 
  өлкетану жұмыстары бойынша білім мен тәрбие берудің педагогикалық шарттарының сақталмауы;
  
• 
  өлкетану жұмыстар жүйесінің жасалмауы көңілге кірбің түсіреді.
  
• 
  жалпы білім беретін мектептерде экологогиялық-өлкетану жұмысымен жекелеген мұғалім ғана айналысады: көбіне биологтер және географтар;
  
• 
  балалардың ізденістік жұмыстары аз жүргізіледі, көбіне бұл жұмыстар кешенді түрде өтпейді және басқа да тәрбиелік мәні бар жұмыстармен байланысы аздығы байқалады;
  
• 
  санаулы оқушылармен сыныптан тыс уақытта факультатив, үйірме, апталықтар арқылы жұмыстары жүйесіз, ретсіз жүргізіледі;
  
• 
  жалпы білім беретін мектептерде экологогиялық – өлкетану жұмысымен жекелеген мұғалім ғана айналысады, көбіне биологтер және географтар;
  
• 
  балалардың ізденістік жұмыстары аз жүргізіледі, көбіне бұл жұмыстар кешенді түрде өтпейді және басқа да тәрбиелік мәні бар жұмыстармен байланысы шамалы;
  
• 
  санаулы оқушылармен сыныптан тыс уақытта факультатив, апталықтар арқылы жұмыстары жүйесіз, ретсіз жүргізіледі. Көрсетілген кемшіліктердің шешімін табуда қазақ халық педагогикасының құралдарын кешенді, жүйелі, саналы пайдалану арқылы жүзеге асыруға болатының қоғам талабы дәлелдейді. Жалпы мектепте оқушылармен экологиялық және экономикалық өлкетану жұмыстарын жүргізу жүйесіне көңіл аз аударылады. Жоғарыда көрсетілген кемшіліктерді мектептің тұтас педагогикалық процесіне жоғарыда аталған педагог ғалымдардың халық педагогикасына арналған еңбектерін мектеп тәжірибесінде жүйелеп қолдана алмауы арасындағы қайшылықты, экологиялық бағыттағы іс-шараларды мектеп мұғалімдері мен басшыларының өз тәжірибелерінде ұстанбаулары экологиялық және экономикалық өлкетанудың педагогикалық негізін түсінбеушіліктеріне байланысты деп есептеледі. Сонымен қатар орта блім беру мемлекеттік стандартында өлкетану сабақтары қарастырылмағаны. Бірақ типтік оқу жоспарына экологиялық және экономикалық тәрбиені беруге қатысы бар пәндер енгізілген. Биология бағдарламасы 5 - сыныптағы жаратылыстануға 68 сағат, 6 - сынып бойынша 51 сағат, 7 - сыныпқа 68сағат, 8 – сыныпқа 48 сағат; экология 9 - сыныпқа 55 сағат санына арналған. Содан кейін 3 күндік танымжорықпен (18 сағат аяқталады. Барлығы 114 сағат, аптасына 1 сағаттан курстың соныңда емтиханмен аяқталады. Аталған пәндердегі табиғат ресурстары, табиғат бірлестіктері, биосфера туралы түсініктер, экология негіздері және табиғат қорғау тарауларындағы берілген білімдерді ескере отырып, оны тереңдетіп әрі экологиялық ғылымының жүйелі негізінде оқушыларға білім мен тәрбие беруді мақсат етеді. Сол себептен экология арнайы курсын оқыту негізгі мектеп, лицей мен гимназиялардың 9 сыныптарына жоспарланған.
  

• 
  биология, георафия, химия бағдарламаларында экологиялық және экономикалық түсінік берілмеген. Олар табиғатты қорғау сан түрлі сезімді оятудан гөрі жеке сандық фактілер жинағы ретінде берілген;
  
• 
  Қазақстан аумағы бойынша ұлттық тұрғыда туған жерге деген қадірқасиеттерді берудің мәселесі қарастырылмаған;
  
• 
  экологиялық және экономикалық білім беру пайдаланып жүрген оқу бағдарламаларының көлемімен ғана шектелген, қазіргі көкейкесті мәселелермен байланыс қамтамасыз етілмеген;
  
• 
  жаратылыстану пәндеріне қазақ халық педагогикасы материалдары енгізілмеген, «өлке», «өлкетану», «өлкетану жұмыстары» элементтері қолданылмаған.
  

• 
  ата-аналардың қазақ халық педагогикасының құралдары арқылы оқушыларға тәрбие беруге байланысты білімдерін кеңейту, оған деген қызығушылықтарын арттыру;
  
• 
  ата-аналардың оқушы экологиялық және экономикалық тәрбиесінде қазақ халық педагогикасы құралдары арқылы экологиялық және экономикалық тәрбие берудің жөніндегі шығармашылығын пайдалану әдістемесі негіздерімен таныстыру.
  

Кесте 6 – Оқушыларға экологиялық және экономикалық білімдерінің қалыптасқан деңгейі (анықтау эксперимент)