Курсы бойынша студенттердің алған білімдерін тексеру мақсатында тест тапсырмалары берілген. Еңбекті студенттер мен мектеп мұғалімдері оқу құралы ретінде пайдалануына болады

15 
коммуникация - это прежде всего общение с помощью языка 
в целях установления взаимопонимания‖, [1,18], - деп, тілдік 
қатынасты ӛзара түсінісудің тіл арқылы берілу тәсілі дей 
отырып, бұл процесті сӛйлеуге қатысты қарым-қатынаспен 
байланыстырады: 
―...это 
способ 
передачи 
мысли 
посредством языка, объективируемый в форме речевого акта 
- этого элементарного звена речевого общения‖. 
Тілдік қатынас - тілсіз қатынастан әлдеқайда күрделі 
және бӛлек. Сондықтан да тіл білімі - адамдардың қарым-
қатынас құралы тіл туралы және сол қарым-қатынасқа негіз 
болатын тілдік қатынас туралы ғылым. 
Э.П.Шубин шет тілдерін оқытудың қағидалары мен 
әдістемелерін сӛз ете отырып, жалпы тілдік қатынастың 
құрамын, олардың атқаратын қызметін, оқытудың мақсаты 
мен мазмұнын, тілдік құралдарды анықтауға тырысады. 
Оның бұл проблемаға қатысты ӛзіндік пікірлері бар. Ол 
кӛзқарастардың ұтымды жақтары да, субъективтік жақтары 
да кездеседі. Э.П.Шубин тілдік қатынасты хабармен 
алмасудың тұтас жиынтығы дей келіп, негізінен, тілдің 
дыбыстық жүйесі мен таңбалық ерекшелігіне кӛңіл 
аударады: ―Естественно было бы языковую коммуникацию 
как комплекс явлений, связанных с обменом информацией 
между людьми через посредство универсальной системы 
звуковых или графических знаков, именуемой языком‖ 
[2,11]. 
Тілдің таңбалық қасиетімен қатар автор хабардың берілуі 
мен қабылдау түрлеріне, оны жеткізуші шарттарға ерекше 
кӛңіл бӛледі. Тіптен бір объектіден шыққан хабар 
/информация/ екінші объектіде қабылдану үшін, олардың 
арасында хабарды жеткізетін кӛмекші құралдардың 
/посредниктің/ 
болатынын 
дәлелдеп, 
оған 
жазуды 
жатқызады: ―В примитивной языковой общине все 
коммуникативные явления сводились к передаче и приему 
звуковых 
сообщений. 
Но 
в 
обществе, 
имеющем 
письменность и взаймодействующем с другими языковыми 

16 
коллективами, обмен информацией между коммуникантами 
нередко 
осложняется 
наличием 
своеобразных 
―посредников‖, выполняющих особые вспомогательные 
коммуникативные операции‖ [2,13]. 
Тілдік қатынастың осындай ерекшеліктерін атап ӛте 
келіп, Э.П.Шубин оның /тілдік қатынастың/ тілсіз 
қатынастан екі түрлі айырмашылығы бар деп есептейді. 
Біріншіден, тілдік қатынас әмбебап, яғни жан-жақты, 
ӛйткені ол адамдардың барлық саналық және физикалық 
әрекеріне қызмет етеді. 
Екіншіден, тілдік қатынас бірінші пайда болады, яғни 
алғашқы кезеңде тұрады, ӛйткені оған адамның ойлау 
қабілеті негіз болады. Бұны ғалымның ӛз сӛзімен келтірейік: 
―Во-первых, 
языковая 
коммуникация 
универсальна, 
поскольку она обслуживает все сферы умственной и 
физической 
деятельности 
людей, 
неязыковая 
же 
коммуникация используется либо в специальных ситуациях, 
либо как вспомогательная по отношению к языковой. Во-
вторых, языковая коммуникация первична, поскольку на ней 
базируется само мышление человека; трудно представить 
себе такой вид неязыковой коммуникации, который 
осуществлялся бы без психологического вмешательства 
знаков языка /точнее их образов/ [2,14]. 
Э.П.Шубин айтып отырған тілдік қатынас бүкіл 
хабардың тұтас жиынтығы деген анықтамамен келісуге 
болады. Бірақ мәселенің негізі мынада: тілдік қатынас жалпы 
хабардың, ақпараттың тұтас жиынтығынан тұратын болса, 
онда хабардың тұтас /комплексті/ жиынтығы неден 
құралады, оның басты құрамы қандай деген сауалды шешуге 
тура келеді. 
Бұл ретте тілдік қарым-қатынасты жүзеге асырушы 
хабарға қатысты барлық құрамды бӛліктер жеке-жеке 
жіктеле келіп, олардың әрқайсысының ӛзіндік қызметі 
анықталуы тиіс. Ең алдымен, ерекше орын алатын тілдік 
қатынастың негізгі мазмұны, мәні, мағынасы болып 

17 
табылатын - хабарды іс жүзіне асырушылар, хабарға тікелей 
қатысушылар. Олар мынадай құрамнан тұрады:
1. Белгілі бір ақпаратты, деректі хабарлайтын - Баяншы. 
2. Ақпаратты жеткізетін - Тұлғалар. 
3. Ақпаратты не деректі -Қабылдаушы.

жүктеу/скачать 0.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: