Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ресей
| Дүниежүзілік
мұхит географиясының нағыз ғылым дəрежесіне көтерілу кезеңі (ХХ ғасырдың ортасынан қазіргі кез- ге дейін) Дүниежүзілік мұхит табиғатын кешенді ландшафттылық зерттеулер жүргізілуімен сипатталады. Бұл жұмыстар Дүниежүзілік мұхит табиғатын зерттеу барысында: 1. Компоненттік физикалық-географиялық; 2. Кешенді физикалық-географиялық (ландшафттылық); 3. Палеогеографиялық зерттеулер сияқты үш бағытта жүргізілді. Жүйелі зерттеулерді жүзеге асыру үшін Ресей, Франция, Ұлыбритания, Норвегия, АҚШ, Канада, Аустралия сияқты мұхитқа тікелей шыға алатын елдерде океонологиялық бағыттағы ғылыми-зерттеу институттары ұйымдастырылды. Осы кешенді зерттеулер нəтижесінде Дүниежүзілік мұхиттар Ат- ласы (3 том), бірнеше монографиялар, ғылыми-көпшілік əдебиеттер мен журналдар жарыққа шықты. Қазіргі таңда Дүниежүзілік мұхит табиғатын кешенді зерттеу жұмыстары жаңа деңгейге көтеріліп, үздіксіз сипатта жүзеге асыры- луда. 240 Дүниежүзілік мұхитты зерттеу барысында бүгінгі таңдағы əлі толық шешімін таппаған аса маңызды мəселелері көптеп саналады, олар: • Дүниежүзілік мұхиттың кеңістіктік құрылымдарының түптік жəне ендік орнын анықтау жəне олардың қалыптасу, даму, əрекет ету заңдылықтарын түсіну; оның біртұтас географиялық қабық жүйесіндегі алатын орнын нақтылау. • Географиялық қабықтағы мұхиттық жəне континенттік бөліктерінің арақатынасын анықтау; олардың өзара байланысын, бір-біріне тигізетін əсерін, ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау. • Дүниежүзілік мұхиттағы табиғат кешендерін, олардың қалыптасу себептерін түсіндіру. Оларды табиғатта пайдалану үрдісінде дамуы мен өзгеріске ұшырау мүмкіндігіне болжау жасау. • Дүниежүзілік мұхит табиғатының маңызды бөлшегі болып саналатын – аралдар табиғат кешендерінің мұхиттағы динамикалық үрдістері мен атмосфера циркуляциясы əсерінен дамуы мен өзгерісін зерттеу. • Дүниежүзілік мұхиттағы табиғат кешендерін кеңістіктік жік- теу жəне физикалық-географиялық аудандастыру. Океаносфераның біртұтас жүйесінің өте алуан түрлі екендігін түсіндіру. • Дүниежүзілік мұхиттағы ендік зоналылықты, сондай ақ зоналылық пен азоналылықтың арақатынасын,мұхит пен құрлық арасындағы байланысты түсіндіру. • Дүниежүзілік мұхит табанының қалыптасуы мен дамуының геологиялық тарихын зерттеу. Құрлық пен мұхит табанының қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды ажырату. • Дүниежүзілік мұхиттың туристік-рекреациялық мүмкіндіктерін жəне оны тиімді пайдалану жолдарын жүйелеу. • Дүниежүзілік мұхиттың биологиялық ресурстарының қалыптасуы мен таралу заңдылығын анықтау. Биологиялық өнімділіктің жоғары аудандарын нақтылау, табиғат қорғау шарала- рын жүзеге асырудың тиімді жолдарын енгізу. • Дүниежүзілік мұхиттың минералдық ресурстарын тиімді пай- далану. • Дүниежүзілік мұхиттағы энергетикалық ресурстар, оларды пайдаланудың тиімді жолдарын енгізу. Дүниежүзілік мұхит табиғатын зерттеу басым түрде ландшафттық-мұхиттық жүйеде жүзеге асады. Ол көбінесе палеогеографиялық бағыттағы білім негіздеріне сүйенеді. 241 Өйткені Дүниежүзілік мұхит пен оның бөліктерінің қалыпта- суын білмей тұрып, оның қазіргі жай-күйі мен болашағы туралы толыққанды мəлімет алу мүмкін емес. Ландшафттылық-мұхиттық зерттеулер көптеген қолданбалы мəні бар мəселелерді де шешеді, олар ресурстық-мұхиттық, экологиялық-мұхиттық жəне мелиорациялық-мұхиттық (қалпына келтіру) зерттеулер аясында жүргізіледі. Бүгінгі таңда Дүниежүзілік мұхит табиғатын зерттеу- де қолданбалы мəні зор ноосфералық-мұхиттық бағыт ерек- ше қарқынмен белең алуда. Ол физикалық жəне экономикалық географиялық ғылым салаларының өзара қабысуынан қалыптасуда. Бұл ғылым саласын мұхит табиғатын пайдалану деп те атап жүр. Сондай-ақ Дүниежүзілік мұхит географиясы құрамына бүгінде жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|