Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

66
Меркурий – Күнге ең жақын орналасқан, эклиптикалық орбита-
сы ең созылыңқы болып келетін, серіктері жоқ ғаламшар. 
Меркурийді ең алғаш жақыннан зерттеген «Маринер-10» 
америкалық ғарыш зонды (1974-1975 ж.), ол ғаламшар жанынан 320 
км қашықтықты үш рет ұшып өткен. 
Меркурий шағын болғандықтан, оның радиусы Жер радиусынан 
2,5 есе кіші, массасы Жер массасының 1/20 бөлігін құрайды. Соған 
қарамастан тығыздығы жоғары, Жер тығыздығына жақын – 5,43 г/
см
3 
тең болып келеді.
Ғалымдардың пайымдауы бойынша ғаламшардың орталық 
бөлігін ядро алып жатыр, ол Меркурий массасының 62%-ын 
құрайды, ал оның сыртында қатты силикатты жыныстардан 
құралған, қалыңдығы 600 км жететін мантия орналасқан. 
Ғаламшардың беткі бөлігі күшті тілімденген, сыртқы көрінісі Ай 
пейзажына ұқсас болып келеді. Басты айырмашылығы терең ойы-
стар мен биіктігі 2-4 км жететін тау жоталары, ұзындығы бірнеше 
жүздеген км жететін тік беткейлі, кертпеш таулар (экскарп) жəне 
кратерсіз терең аңғарлар кездеседі. 
Меркурийдегі бірден-бір жазық жер – «Аптап жазығы» деп 
аталады. Ол ғаламшардың 4 млрд жыл бұрын алып астероидпен 
соқтығысуы кезінде шыққан лаваның қатып қалуынан пайда болған 
деген жорамал бар. 
Меркурийдің Күннен орташа қашықтығы 57 909 176 км. Алайда 
ол қашықтық 46,08-68,86 млн км аралығында өзгеріп отырады. Күн 
сəулесі түсетін бөлігіндегі беткі температура 325-437
0
С аралығында, 
ал түнде ол көрсеткіш – 123
0
С-ден – 185
0
С-ге дейін өзгереді. 
Бір метрлік тереңдікте температура +75
0
С деңгейінде тұрақты 
сақталады, өйткені грунт жылуды нашар өткізеді. Меркурийдің білігі 
оның орбита жазықтығына перпендикуляр орналасқан, сондықтан 
онда маусымдық өзгерістер байқалмайды. 

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: