Арпалыс (Волоколамск тас жолы)

469 
- Федя, мұны әбден ойластырдым. Командир - творчество адамы. 
Соғыс дегеніміз үшін бір ғана тындырымдылық жеткіліксіз. Білу ӛз алдына. 
Білгеніңді жүзеге асыру, батыл болу шарт. Рахимов саған таптырмас кӛмекші 
болады. Менің орныма отыруды сенен ӛтініп сұраймын. Генерал менің 
ӛтінішіммен санасады. 
- Түу, ӛзің мәңгілік қоштасып тұрғандай болдың ғой. Қайтып келесің! 
- Білмеймін. Іс насырға шапса дегенім ғой. Жанымның жай табуы 
керек маған. 
- Жарайды. Жаманатқа қалдырмаспын. 
Мен Толстуновтың бұжырлау жалпақ алақанын құшырлана қыстым. 
Бұдан соң есікті ашып, ӛз адамдарымды дауыстап шақырдым. 
Бәрі бӛлмеге кірді. 
- Жолдастар, мені дивизия штабы шақырып отыр. Менің орныма 
уақытша лейтенант Рахимов болады. Аға политрук Толстунов та батальонда 
қалады. Мұның беделін сақтаңдар, қадірлеңдер! Жолдас Рахимов, ұқтыңыз 
ба? 
- Ұқтым. Құп болады. - Біраз үндемей тұрған Рахимов: 
- Сіздікі дұрыс, жолдас комбат, - деп құптады. 
Дәл біздің сӛзімізді тыңдап тұрғандай жауап беруін қарашы ӛзінің. 
Оның қара кӛздерінен реніштің, шамданудың зәредей де белгісі білінбейді. 
Йә, Толстунов, сенде штаб бастығы лайықты адам. Ішімнен айтылған осы 
пікір ӛзіме шаншудай қадалды. Шынында да, батальонмен қоштасып тұрған 
җоқпын ба осы? 
Зерделі Бозжанов маған қадала қарады. Оған болжампаз жүрегі бір 
жаманшылықтың болғанын сездіргендей. Ол елеңдеп: 
- Жолдас комбат, қашан қайтасыз? - деп сұрады. 
- Бүгін, - дедім мен іркілмей. - Кәне, жолдастар, жүрек жалғап 
алғанымыз теріс болмас. 
Әйтеуір зарығып күткен Вахитовтың да кезегі келді. Ол әзірлеген 
тағамдарының түр-түрін атай бастаған еді, бірақ мен оның кӛлпалдығын 
кӛрсетуіне жол бермедім, 
- Тез әкел тағамдарыңды. Менің той-томалақ жасап жататын уақытым 
жоқ. 
Үюлі жатқан олжаның ішінен Рахимов біриеше банка консерві 
шығарды. Жарнамасына канчоус», «омар» деген сияқты сӛздер жазылған. 
Толстунов стол үстіне бір бӛтелке олжа шарап қойды. Мен одан бас 
тарттым. Шетте тұрған Синченко құтысын ұсынды. 
- Бір жұтым орыс арағын қалай кӛресіз, жолдас комбат? 
- Құй! Бір жұтымы теріс болмас. Түйістіріп ішейік, жолдастар. 
Былайша айтқанда, бұдан былай да бас қоса беретін болайық. 
Ӛз үлесін алған Рахимов орнынан тұрды.
- Жолдас комбат, сіздің экспедицияның жабдығын әзірлеуде рұқсат 
етіңіз. 
- Экспедиция? Мына сӛзің қызық екен. 

470 
- Енді қалай? Дивизия штабына құр қол баруыңыз жӛн емес қой. Мен 
тиісті жарлық беріп қойғанмын, жолдас комбат. 
- Онда әзірле жабдығыңды. 
2 
Менің «экспедициямның» сиқы мынадай еді: екі салт атты мені мен 
Синченко және тіркемелі коляскалары бар, біркелкі тырылдаған, қуатты екі 
олжа мотоциклет. Бірін бейбіт кезде талай рет жарысқа қатысқан, танк 
қиратушылар взводының командирі. сайыпқыран лейтенант Шәкеев иеленді. 
Қавказда туып-ӛскен, ата-бабасының қастерлі дәстүрін сақтаушы, тарту-
таралғы дегенді жетік білетін осы жігіт коляскасын таңдаулы олжа заттармен 
толтырды. Одан түрлі қағаз салынған шамадандарға да, таңдаулы қару-
жараққа да, фотоапараттарға да, әрине, сирек кездесетін шараптарға да орын 
табылды. 
Екінші мотоциклет үшін де жүргізуші іріктеліп алынды, ол – осы 
машиналарды қолға түсірген жинақы да қатыгез Курбатов. Мұнда тіркемелі 
коляскаға тұтқын капитан отырды. Ақ қармен шағылысып, селдір тартқан 
кешкі алагеуімде жауынгерлер тұтқынға тамашалап қарауда. Бір кӛзі аппақ 
бинтпен таңылған ол санвзводта жаңа ғана болғанға ұқсайды. Екінші кӛзі 
ешкімді де елеместен, тура алға қарауыл. Ұстарамен қырылған, сазарған 
бетіндегі жарақат дақтары қарауытып кӛрінеді, бұларға қою йод жағылыпты. 
Кежір иегіне кішкене пластырь жапсырылған. Капитандық погондары 
тағылған шинелінің омырауы жартылай ашылған: екі-үш түймесі үзілген 
кӛрінеді. Капитанның қашқанда қалып кеткен фуражкасы ӛзіне қайтарылған. 
Фуражкасының делдиген жиегі, жарқыраған жалпақ күнқағары тұтқынның 
мойымағанын, илікпегенін, пандығын паш еткендей. Жарақатынан қинала 
қасірет шексе де, жаны күйзелсе де, оның сыңайынан: «Мен қолға түстім, 
қарусызбын, бірақ менің асыл тегімді - менің жеңімпаз ұлтымның, мырзалар 
нәсілінің артықшылығын менен тартып ала алмайсыңдар" - дегісі келгендей 
кейпі танылады. Оның артына ӛз кӛзден таса еткісі келмейтін Строжкин 
отырды. Қисайып кеткен құлақшынының астынан ақ сары тӛбесі кӛрінеді: 
жіңішке білекті қолында винтовкасы; беліне қыстырған парабеллумі сорайып 
тұр. 
Кӛкжиектің әр жер-әр жерінде батар күннің қызғылт шапағы кӛрінеді. 
Зеңбіректер сарыны саябырлай бастады. Бірақ әр тұста әлі де салғыласқан 
орудиелердің гүрсілі кейде баяулап, кейде ӛршелене үдейді; ұрыс күні әлі 
біткен жоқ. Майдан жақтан тас жолмен шағын- шағын топтар түрінде немесе 
тіпті жеке-дара, ешбір сап құрмай келе жатқан жауынгерлер кӛрінеді; 
бұларды біздің шолғыншылар тоқтатуда. 
Тізгіннің жіберуімен Күрең тӛбел бірден сар желіске басты. Тас 
жолдан бұрылып, Шишкина деревнясына апаратын кӛлденең жолға түстім. 
Соңымнан үлкен жирен атқа мінген Синченко және моторлары біркелкі 

471 
тырылдаған екі машина келеді. Сол жағымызда, қаңылтырдың дүңкіліне 
ұқсас дыбыс естіліп тұрған торапта тұтасқан қалың орман қарауытады. Сол 
орман ішінен бірде жалғыз-жарым, бірде үштен, тӛрттен мылтықты адамдар 
пайда болып, қар басқан егістіктен ілбіп келе жатады. Бұларды тоқтатып, 
топ-топқа бӛліп жүргендер де бар. Кенеттен: 
- Тоқта! Пропуск! - деген дауыс естілді. 
Күрең тӛбелді тежедім. Бір салт атты жақындап келеді. Кеудесіне 
айқыш-ұйқыш асынған командирлік қайысы кӛрінеді. Бір қолында тізгін, 
екінші қолында пистолеті. Дивизия саяси бӛлімінің бастығы Голушконы тани 
кеттім. Қатты шытынап, елеуреп тұрғаны байқалады. 
- Момышұлымысың? Мыналар сенімен бірге ме? Қайда барасың? 
- Дивизия штабына. Генералдың шақыруымен. 
- Ол жерден таба қояр ма екенсің оны. Шишкинаға жау 
автоматшылары жақындай бастаған-ды. Штаб кетіп қалған да болар. Штаб 
командирлері мен саяси қызметкерлерінің бәрі адамдарды жинауға 
жіберілген. Сан-сапалақ болып жүртенімізді кӛріп тұрсың ғой. 
Саяси бӛлім бастығы атының басын бұрып, орманнан сүметіліп келе 
жатқан жаңа шұбырындыға қарай шаба жӛнелді. Оның сол ғана білінетін 
украиндық мәнермен дауыстап сӛйлегені естілді:
- Тоқта! Қайда барасыңдар? Қай полктен? 
Мен жақындап барып, құлағымды тіктім. 
- Қай ротадан? Неге кеттіңдер? 
- Адам біліп болмайды, жолдас командир. Адасып қалдық. Енді рота, 
бәлкім, жоқ та шығар. 
Ал мына жақта ұрыс жүргізген кім? – деп Голушко зеңбіректер гүрсілі 
естілген алдыңғы жақты нұсқады. 
- Неміс атып жатыр. 
- Немене, айдалаға атып жатыр дейсің бе? Сапқа тұр! Рет-ретіңмен 
санас! 
Голушко енді маған қарай бұрылды. 
- Жүре бер, Момышұлы, кӛп бӛгелме. Бәлкім, Шишкинода саған жӛн 
сілтейтін біреу табылар. Сақ болғайсың, әйтпесе ӛз адамдарымыз атып тастап 
жүрер. Гитлер мотоциклеттері екен деп ойлауы мүмкін. 
- Гитлердікі екені рас. Бүгін қолға түсірдік. 
- О-о! Тамаша! Естідіңдер ме, жігіттер? Фрицтердің мотоциклеттерін 
қолға түсірген! 
- Равняйсь! Смирно! «Ер соңымнан! 
Мен ӛз адамдарыма қайта оралдым. Біз ілгері жүріп кеттік. Ал сол 
жақтан, майдан тарапынан - алмайданның қазіргі шебі қайда екенін кім 
білсін! - Тәртіпсіз шұбырып келе жатқан жауынгерлер соғыстың балғасымен 
уатылған полктердің жарғышағы, қалдығы іспетті. 

жүктеу/скачать 3.49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: