Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а

ХІХ ғасырдың екінші жартсындағы орыс тарихнамасы

жүктеу/скачать 0.67 Mb. бет 74/124 Дата 19.03.2023 өлшемі 0.67 Mb. #470947

Бұл бет үшін навигация:

• Сборник Русского исторического общес­тва
• Ресей империясының Мемлекеттік мұрағаты
• Сын Оте ­ чества
• Русс­кий Архив
• «Древняя и новая Рос­сия», «Исторический вестник» (1880–1917), «Вестник Европы»
• «Губерния ведомостволары
• Записки ученого комитета Морского штаба
• Афана́сий Про­ко́пьевич Ща́пов
• Скажу на перёд: не с мыслью о государ­ственности, не с идеей централизации, а с идеей народности и област­ности я вступаю на кафедру русской истории

ХІХ ғасырдың екінші жартсындағы орыс тарихнамасы Ресейде ХІХ ғасырдың екінші жартсында шаруаларға бостандық беру мәде­ниеттің одан әрі дамуына зор әсер етті.Товарлы-ақша қатынасына ерікті товар өндірушілердің жаңа тобының қосылуы халыққа білім беру концепциясын қайта қарау қару қажеттілігін туғызды. Селолық жердегі бастауыш білім ош­ақ­тарының саны көбейді. Сауданың , өнеркәсіптің және транспорттың дамуы орта және жоғары білімді мамандар дайындау ісін жеделдетті. Зиялы қауым тобы жаңа, заманауи мамандармен толықты. Осының барлығы халықтың ру­хани әлемінің сұраныстарын арттырды. Кітап басу, кітапхана желісін көбей­ту, газет-журналдардың тиражының ұлғайуы күн тәртібіне қойылды. Жоғарғы білім беретін оқу орындарының саны артты. 1862-1890 жылдар ара­сында студенттер саны үш есе өсіп, олардың саны17 мыңға жетті. Тіпті алыс­тағы Сібірде, Томск қаласында 1888 жылы университет ашылды. человек. ХІХ ғасырдың екінші жартысында Ресей империя­сы­ның аймақ­тар­ы­н­да құрылған ситатистикалық комитеттер де мұрағат құжаттарын жинасты­ру­ға ат салысты. Сөйтіп аймақ тарихын зерттеу мәселесі күн тәртібіне қо­йыл­ды. Н.В.Калачовтың мұрындық болуымен губернияларда ғылыми мұ­ра­ғат комиссиялары жұмыс істей бастады. Оның жұмысына жергілікті ға­лым­дар белсенді түрде ат салысты. Олар жойылуға аз ақ қалған мұрағат құжаттарын жинап, ретке келтіріп жария етуге дайындады. Олардың көме­гі­нің арқасында жергілікті жерлерде этнографиялық, фольклорлық, архео­логия­лық материалдар жиналып, мұрағаттар мен мұражайлар жабдық­тал­ды, кітапхана қорлары толықтырылды. Комис­сия мүшелері сонымен қатар халықтың сана–сезімін оятатын ағарту­шылық жұмыстар да жүргізді. 1869 жылдан бастап Археология съездері өте бастады. Оның негізгі ұйымдастырушысы Москва археология Қоғамының төрағасы А.С.Уваров еді. Съезд 1911 жылға дейін тұрақты түрде өтіп тұрды. Негізгі мақсаты тек археология ғылымының күрделі мәселелерін шешіп қана қоймай, сонымен қатар ғалымдар арасындағы байланысты нығай­туға әсерін тигізді, тарих ғылымының теориялық және практикалық мә­селелерін қарастыру істерін қарастырды. Съезд өнертану, этнография, археология және деректану ғылым­да­ры­ның дербес бағытқа айналуына ықпал жасады. Съезд Ресейдің әр қа­ла­ла­рын­да өтіп, ғалымдардың өзара байланыс орнатуына дәнекер болды. Ресейдің көптеген қалаларында тарихи Қоғамдар құрыла бастады. 1866 жылы Петербург универси­тетінің жанынан құрылған «Орыс та­рихи қоғамына» А.Ф.Быч­ков, В.О. Ключев­ский, Н.К. Бестужев–Рюмин, И.Е.Забелин сияқты ғалым­дар мүше болды. Қоғам 1916 жылға дейін ХҮ–ХІХ ғасырлар арасындағы Ресей тарихының құжаттарын «Сборник Русского исторического общес­тва» деп аталатын жинақтың 148 томын жариялады. 1872 жылдан бастап Киевте «Нестор жылнамасы тарихи қоғамы» Украина тарихы туралы құ­жат­тар жинағының 124 томын жариялады. Ресейдің басқа да қала­ларын­дағы тарихи қоғамдар жергі­лік­ті тарих бойынша көптеген материалдар жи­нап үлгірді. ХІХ ғасырдың орта шенінде мұрағаттар мен кітапхана мекемелері­нің де жұмысы жандана түсті. Мұрағаттар жүйесін қайта құру нәти­жесінде 1834 жылы Петербургте «Ресей империясының Мемлекеттік мұрағаты», 1852 жылы Мәскуде «Әділет министрлі­гі­нің мұрағаты» пайда болды. Сыр­т­қы істер министрлігінің Петербург қала­сындағы мұ­ра­­ғаты дербес ста­тус­қа ие болды. 50–жылдары Киеве, Вильно, Одесса, Харьков қалала­рын­да мұрағаттар пайда болды. Ғылым академиясының, Эрмитаждың жә­не әрбір губерниялардың өз мұра­ғат­тары жұмыс істей бастады. ХІХ ғасыр орыс журналистикасының гүлденген уақыты. «Сын Оте­чества» (1812–1852), «Московский телеграф» (1825–1834), «Библио­те­ка для чтения» (1833–1865), «Современник» (1836–1866), «Оте­чес­твенные за­пис­ки» (1839–1884), «Русский вестник» (1836–1906)сияқты басылым­дар орыс оқырмандарының қызыға оқитын журналдарына айналды. Тари­хи құжаттар, ғылыми мақалалар жария­ланды. П.И.Бар­те­нев­тың мұрындық болуымен, негізінен Ресейдің ХҮІІІ–ХІХ ғасыр­лар­дағы тарихының мате­риал­дарын жарииялаған, тарихшылардың алғаш­қы кәсіби журналы «Русс­кий Архив» (1863–1917) шыға бастады. 1870 жылы М.И.Семевскийдің редакторлығымен «Русская старина» деп аталатын тарихи журналдың алғашқы саны оқырман қолына тиді. Бұл журнал Кеңес үкіметі орнағанға шейін шығып тұрды. Орыс тарихы сонымен қатар «Древняя и новая Рос­сия», «Исторический вестник» (1880–1917), «Вестник Европы» сияқты бас­қада басылымдар бетінде жарияланып тұрды. Тарихи материалдар осы кезде көптеп шыққан альманах, мақалалар жинақтары, әртүрлі ғылыми–ағарту мекемелері мен жеке тұлғалар бас­тырған «Запискаларда» көрініс тапты. Олардың саны жыл сайын кө­бейіп, сапасы артты, географиясы кеңейді. ХІХ ғасырдың 30–жылдары «Губерния ведомостволары» жергілікті тарихқа байланысты материалдарды жариялап, өлкетану мәселелеріне кө­ңіл аударды. Әртүрлі мекемелердің басылымдары да өз оқырманда­рына та­рихи ақпарат беретін. «Записки ученого комитета Морского штаба» (1825–1845), 1858 жылдан жарық көрген «Военный сборник», «Журнал Минис­терства внутренних дел», «Журнал министерства народного прос­вещения» сияқты мерзімді басылымдардың беттері ақпараттық мәліметтер мен қатар ел тарихының деректерін жария­лаумен айналысты. Мерзімді баспасөз тарих проблематикасының кеңеюіне өз септігін тигізді. Н.М.Карамзин, С.М.Соловьев еңбектерін талқылауға ат салыс­ты. Славяно­филдар мен батысшылдар арасындағы пікірталастар, жаңа жарық көрген тарихи шығармаға рецензиялар, конференция материал­дары және шетелдік әр­іп­тес­термен бйланыс сияқты мәселелер басылып тұрды. Яғни мерзімді баспасөз Ресей халқының тарихи санасын қа­лып­тастырды. Бұл уақыттағы орыстың беделді тарихшыларының бірі Афана́сий Про­ко́пьевич Ща́пов ( 1831-1876) Бурят халқының жиені. Иркутск қа­ла­­сында орта білім алып, 1857 жылы Қазан университетін бітірген. 1856 жыл­дан бас­тап Қазан діни академиясында орыс тарихынан лекция оқиды. 1860 жылы Қа­з­ан университетінің орыс тарихы кафедрасының профессоры болып сай­лан­ы. 1860 жылдың 12 қарашасында оқыған алғашқы лекциясын мы­на төмен­дегі сөздермен бастапты: «Скажу на перёд: не с мыслью о государ­ственности, не с идеей централизации, а с идеей народности и област­ности я вступаю на кафедру русской истории». А.Щапов саяси көзқарасы жағынан Ресейдің әрбір облыстарын өзін өзі басқаруға көшіру. Әрине сол кез­дегібилікке бұл жат көзқарас еді. Сондықтан ол университет басшылығы тара­пынан қуғынға ұшырады. Кейін ол жұ­мыс­тан қуылып, тіпті тұтқынға ал­ынып, Сібірге жер аударылды. А.Щапов Императорлық Орыс Геогра­фия­лық қоғамы­ның Сібір бө­лімшесінің басқарма мүшелігіне сайланды. Этнограф ретінде 1866жылы Ту­рухан өлкесіне ұымдастырған экспедицияға қатнасты. 1866 жылы Вер­холенский және 1874 жылы Иркутск губерниясының Балаган округінде ғы­лы­ми-зерттеу жұмыстарын жүргізді. А.П.Щапов өмірінің соңғы жылдарын кедейшілікте өткізді. Оның негізгі еңбектері: Голос древней русской церкви об улучшении быта несвободных людей" 1859; Русский раскол старо­обряд­ства. Казань 1859; Смесь христианства с язычеством и ересями в древне­ру­с­­ских народных сказаниях о мире" 1861; Состояние русского духовенства в XVIII столетии" 1862; Земство и раскол. Бегуны 1862; Автобиография Иркутск 1884 жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу: