-тарау. Кемелерді кеме көтергіш құралдарына қою кезіндегі жұмыстар

1) кемені докқа қоймас бұрын, оны толтырғанға дейін сүңгуірлер киль блоктардың орналасу орнымен, кеме корпусы орындарымен және зақымдарының сипатымен танысады;

2) сүңгуірлерді кеме көтергіш құралдардың кептіргіш жүйесінің қоршау торларын тазалау үшін түсіру суды қотару тоқтатылғаннан кейін орындалады;

3) торлар мен киль блоктарды тексеру кезінде сүңгуірдің кеме көтергіш құралдарының бір жағынан келесісіне кемеге орнатылатын немесе онда тұрған кильдің астынан өтуіне жол берілмейді;

4) кемені кеме көтергіш құралдарына орнату немесе оны одан шығару кезінде, кемені дифференттеу немесе қисайту жұмыстарын жүргізу кезінде сүңгуірді түсіруге болмайды. Сүңгуірді түсіру қажет болған жағдайда кемені көтеру және түсіру сүңгуірдің су астында болған барлық уақыты бойы тоқтатылады;

5) кемені суға стапельден түсіргеннен кейін және корпусты түсіру блоктарынан босату кезінде сүңгуірлерге кеменің корпусы мен түсіру блоктары арасынан, олардың бөлшектері арасынан өтуге болмайды.

Кернеумен жұмыс істейтін электр беретін су асты кабель желілерінің күзетілетін аймағында су асты жұмыстарын орындауға болмайды. Күзету аймағы шеткі кабелдердің әр жағынан 100 м тұрған тік жазықтықтар арасындағы су бетінен бастап түбіне дейін су кеңістігі учаскесі түрінде анықталады.

Сүңгуір жұмыстарының басшысы жұмыс басталғанға дейін электр күші кабелі немесе құбыр иесінен электр кабелінен кернеуді немесе құбырдағы қысымды алу туралы белгі береді. Жұмыс аяқталғаннан кейін сүңгуір жұмыстары басшысы электр кабелі немесе құбыр иесіне электр кабеліне кернеу немесе құбырға қысым беру туралы жазбаша хабарлама береді:

1) қазандықтарда топырақты қазу және қабырғалардың терең орларын бөлу кезінде топырақтың табиғи еңісінің бұрышы шегінде жазық етіп жазу қажет.

Қазандықта бір мезгілде екі немесе одан астам сүңгуір жұмыс істеген кезде топырақты топырақ шаю құралдарымен қазу кезінде олардың арасындағы қашықтық кемінде 10 м болады. Сүңгуірлердің іс-әрекеттері келісіледі. Сүңгуір қысыммен жұмыс істейтін гидравликалық оқпанды қолынан шығармайды.

Ағынды гидравликалық оқпаннан жақында жұмыс істеп тұрған сүңгуір жаққа бағыттауға болмайды;

2) сүңгуір қарапайым саптамасы бар гидравликалық оқпанды пайдаланғанда оқпан өсімдік арқанымен білік якорьіне немесе балластына бекітіледі.

Жоғары арынды сорғыдан (гидромонитордан) гидромонитордың арынды шлангісіне топырақтың шайылу бойымен жұмыс істеген кезде оқпаннан 3 м аспайтын қашықтықта жүк бекітіледі.

Сүңгуір топырақтағы шайылатын орынды тексерген кезде гидрмонитор шлангісіндегі судың қысымы толықтай алынады.

Гидрометрде жарамды манометр болады. Гидромониторға судың жеткілікті қысымы туралы айқын жазба жазылады;

3) шұңқырларды орналастыру бойынша топырақ шаю құралдарымен жұмыс істейтін сүңгуір топырақтың ықтимал үйіндісін шаю үшін жұмыс орнында осындай үйіндіні жоюға арналған құралдар жарамды күйде ұсталады;

4) пневматикалық топырақ сорғыны түбіне түсіргеннен кейін оның жер бетіне ықтимал шығуын және кейін топыраққа құлауын болдырмас үшін (қабылдау ойығы қоқыстанғанда) сүңгуір оны білік якорьіне, балластқа немесе гидротехникалық құрылыстың шығыңқы бөліктеріне бекітеді.

Бөлу шлангісі мен топырақ сорғы қыстырғышы арқанның көмегімен бекітіледі. Бөлу шлангісінің арқандары мен топырақ сорғы қыстырғыштарында топырақ сорғысын терең орналастыру және оны су астына еркін орналастыру үшін қажетті бос бөлігі болады.

Топырақ сорғының сорғы келте құбыры қосқыстанғанда және оның қалқып шығу қаупі болғанда сүңгуір топырақ сорғысынан алшақтап, топырақ сорғыға ауа беруді тоқтату туралы команда береді. Тек ауа беру тоқтағаннан кейін ғана топырақ сорғыға келіп, оны тазалауға болады.

Топырақ сорғымен жұмыс істеген кезде сүңгуір оның шлангісі мен белгі беру арқанының (белгі беру кабелінің) топырақ сорғы шлангілерімен шырмауықталмауын қадағалайды. Топырақ сорғысы ластанған және қалқып шыққан жағдайда сүңгуірлермен бірге түсіру мен жұмысты жүргізуді қамтамасыз ету сүңгуірлері сүңгуірдің топырақ сорғымен топыраққа құлауын болдырмас үшін шлангі мен белгі беру арқанын (белгі беру кабелін), арқан мен топырақ сорғы шлангілерін жинайды.

Топырақ сорғы торларын (пневматикалық немесе су ағынды) тазалау оларға ауа немесе су беру толықтай тоқтағаннан кейін жүргізіледі.

Тазарту металл өзекше арқылы жүргізіледі. Топырақты сору үшін кез келген түрдегі құрылғылардың қабылдау ойықтарын қолмен тазалауға болмайды;

5) жуылған шұңқырға немесе қазандыққа түсіру алдында шұңқырлардың немесе қазандықтардың дайын екеніне және құламауына көз жеткізу қажет.

Қыстырғыштар, жер жарақтары, гидромониторлар мен өзге де қуатты топырақ жинау құралдары жұмыс істеген кезде шұңқырлар мен қазандықтарды сүңгуірдің тексеруіне болмайды.

Сүңгуір тексерісі кезінде топырақ жинау құралдарының жұмысы тоқтатылады:

6) құбырларды түсіру немесе тасу кезінде, дайындық жұмыстарын жүргізетін жүзгіш құралдар қозғалғанда сүңгуірге су астына түсуге болмайды.

Сүңгуірді түсіру және төселген құбырды тексеру құбыр топыраққа төселгеннен кейін, ал оның арқандарын тарту бөлігі босатылғаннан кейін жүргізіледі;

7) электр күші кабелдерін төсеу кезінде сүңгуірдің төселетін кабелдің алдында болуына болмайды.

Кабелді кабель төсеу машинасымен төсеу кезінде сүңгуірге су астында болуға болмайды. Сүңгуірді кабелді төсегеннен және кабель төсеу машинасының жұмысы тоқтағаннан кейін ғана түсіруге болады;

8) қатты жүзгіш понтондардың көмегімен құбырды төсеу кезінде сүңгуірге топыраққа толықтай түсірілген понтондарда құбырларды тексеруге болады. Понтондарды құбырларды суға батыру кезінде тексеруге болмайды.

Понтонды құбырдан қолмен ажыратқанда (арқанын босатқанда) понтондардың жерде жатқанына, ал оның арқандарының босатылғанына көз жеткізу қажет. Су астында ойдағыдай жүзетін қол понтондарын орналастыруға болмайды.

Құбырды арқандайтын сүңгуірге құбырды ұстайтын құрал арқылы түсуге және көтерілуге болмайды.

Құбырлардың немесе жекелеген құбырлардың секцияларын фланецтердің көмегімен қоспас бұрын сүңгуір секциялар мен құбырлардың арқандарының беріктігіне көз жеткізеді.

Жылжымайтын және қайталама фланецтердің тесіктерін біріктіру үшін аспаптарды пайдалану қажет.

Құбырлардың немесе жекелеген құбырлардың секцияларын құбырлардың немесе жекелеген құбырлардың секцияларын қосу бойынша сүңгуір жұмыстарын орындау кезінде олармен барлық манипуляциялар жұмыс істейтін сүңгуірдің талабы бойынша жүргізіледі.

Су асты құбырларын монтаждау және бөлшектеу кезінде сүңгуірге құбырлардың астында болуға болмайды.

Сүңгуірлердің құбырды ұстап тұрған балласты немесе понтонды сүңгуір шлангісінің, белгі беру арқанының (белгі беру кабелінің) іліну және сүңгуірді үстіне қарай лақтыру мүмкіндігін болдырмайтындай етіп ажыратылады.

Гидравликалық немесе пневматикалық сынақ кезінде кез келген диаметрдегі су асты құбырын тексеру үшін сүңгуірдің түсіру жұмыстар сынақ құбырынан қысымды алғаннан кейін жүргізіледі.

Су асты құбырын бөлшектеген кезде сүңгуірге құбыр кесетін арқанның алдында тұруға болмайды;

9) электр күші кабелдерін табу үшін металл қысқыштарды пайдалануға болмайды.

Сүңгуірлер орындайтын төсеу, тексеру немесе жөндеу жұмыстары кезінде төселетін, тексерілетін немесе жөнделетін кабелге кернеу беру тоқтатылады;

10) жағадағы құдықтың қорғағыш құбырлары арқылы кабелді өткізу кезінде сүңгуір оның қолы, шланг немесе белгі беру арқаны (белгі беру кабелі) кабелмен бірге қорғағыш құбырына тартылмауын қадағалайды;

11) эстакадаларда (теңіз тұғырларында) сүңгуір жұмыстарын орындамас бұрын эстакаданың қызмет көрсетуші персоналына сүңгуір жұмыстарының басталғаны ескертеді.

Эстакадада әр түрлі жұмыстар жүргізуге, қоқыстар мен заттарды сүңгуір жұмыс істеп жатқан жақтан лақтыруға болмайды.

Тұғырларды (біліктерді, қабықтарды, құбырларды және тағы басқа), эстака түріндегі құрылыстарды тексеру кезінде сүңгуір тік жүріспен орын ауыстырады, бұл ретте ол оның шлангісі немесе белгі беру арқаны (белгі беру кабелі) монтаждау ілмектері мен құрылыстың өзге де шығыңқы бөліктеріне ілінбеуін қадағалайды.

Сүңгуірге қолғапсыз гидротехникалық құрылыстарды, тұғырларды немесе эстакада түріндегі құрылыстарды тексеруіне болмайды;

12) гидротехникалық құрылысқа темір бетон құрылымдарын (бұрыш блоктарын, қабықтарды, қазындыларды, плиталарды және тағы басқаларды) 0,5 м/с аспайтын ағыс жылдамдығымен орындалады. Тәуліктің түнгі уақытында жұмыс істеген кезде су асты және су үсті жарықтандырғыш қолданылуы қажет.

Сүңгуірді гидротехникалық құрылысқа темір бетон құрылымдарын орнату немесе оны тексеру үшін құрылымның төменгі бөлігі толықтай топырақта, төмен орнатылған құрылымда немесе орнату орнынан 0,25 м аспайтын қашықтықта түсіруге болады.

Гидротехникалық құрылысқа темір бетон құрылымдарын орнату кезінде сүңгуір оның өзін, шлангіні және белгі беру арқанын (белгі беру кабелін) көршілес элементтерге басылу мүмкіндігін болдырмайтындай етіп, түсірілген құрылымнан қауіпсіз қашықтықта орналастырылады. Қауіпсіз қашықтық жұмысты ұйымдастыру жобасында анықталады.

Гидротехникалық құрылыстардың ауыр элементтерін жерден арқандарды, траверсті және өзге де құрылғыларды пайдалана отырып көтеру қажет. Арқандағаннан және кергеннен кейін сүңгуір жоғары шығады.

Ұсақ тастарды, бөлшектер мен өзге заттарды қауғаларда, себеттерде немесе тетіктерді пайдалана отырып көтеру қажет;

13) сүңгуірлер тас лақтырындыларын (құрылыс негіздерін) тегістеу кезінде сүңгуірге ескертпей қосымша тас себуге болмайды.

Бағыттаушы құрылғыларынсыз (науалар, құбырлар және тағы басқалар) тас төсеу кезінде сүңгуірлер жоғары көтеріледі.

Тас төсемін тегістеу кезінде бағыттаушы немесе өзге де бұйымдардың металл рамаларын түсіру сүңгуір болған кезде жүргізіледі. Орнату орындары алдын ала белгімен немесе қадамен белгіленеді.

Тасты су астына шаландалармен, грейферлермен немесе өзге де тәсілмен төсеу кезінде тас төсеу аймағында сүңгуір жұмыстарын жүргізуге болмайды.

Тиелген шаландалармен немесе өзге құралдармен төсемдерді сүңгуірлердің тексеруіне болмайды.

Тас төсемін дірілмен тығыздау үшін агрегатты орнату кезінде жұмыс органын тексеру және орнату үшін тек оны төсемге түсіргеннен кейін ғана түсіруге болады.

Тас төсемін дірілмен тығыздау кезінде сүңгуірді су астына түсіруге болмайды. Төсемдерді тексеру және өлшеу жұмыстарын діріл тығыздағыш агрегат тоқтағаннан кейін ғана орындауға болады;

14) гидротехникалық құрылыстарда сүңгуір жұмыстарын орындамас бұрын сүңгуірлер оларды орнатудың сызбасымен (макетімен) танысады және жұмысты қауіпсіз жүргізу бойынша нұсқаулықтан өтеді. Жұмыс басшысы құрылыстар мен оның жекелеген элементтерінің тұрақтылығына көз жеткізеді. Егер құрылыс немесе оның элементтері тұрақсыз болса және сүңгуірлердің қауіпсіздігіне қауіп төндіретін болса, онда оларды түсіруге болмайды.

Гидротехникалық құрылыстарды тексеру немесе жөндеу кезінде сүңгуірді түсіру аумағында тетіктерді орнату, жүктерді көтеру немесе түсіру, жүзгіш құралдардың орнын ауыстыру және басқа да жұмыстар сүңгуірдің жұмыс орнынан кемінде 50 м радиуста жүргізіледі;

15) су жинау құрылыстарын осы құрылыстардың жұмыстарын тоқтатпай тексеру және тазалау бойынша сүңгуір жұмыстарын жүргізуге болмайды.

Су жинау құрылысында жұмыс сүңгуірдің жұмыс орны мен уақыты туралы осы құрылыс әкімшілігін қосымша хабарлап, келісілген сағат кестесі бойынша жүргізіледі.

Сүңгуірлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қолданыстағы гидро тораптардың су жіберу құрылыстары мен құрылғыларында сүңгуір жұмыстарын өткізу кезінде мынадай іс-шаралар өткізіледі:

сүңгуірдің жұмыс орнынан кемінде 50 м радиуста су ағысының жылдамдығы 0,5 м/с аспайтындай агрегаттардың немесе ысырмалардың саны тоқтатылады немесе жабылады;

турбиналарды реттейтін бағыттаушы аппараттар мен түсіру құрылғылары жабылады;

агрегаттарды іске қосу, ысырмаларды көтеру және қақпаларды ашу тетіктері іске қосылады (кернеу алынып, гидравликалық құрылғы іске қосылады және тағы басқа), ажыратқыш құрылғыларда «Қосуға болмайды, адамдар жұмыс істеп жатыр!» деген плакаттар ілінеді;

16) шлюздердің, гидроэлектр станцияларының, сорғы станцияларының, бөгеттер мен басқа да құрылыстардың аймақтарындағы су астында рұқсат нарядын алмай қандай да бір жұмысты жүргізуге болмайды.

Сүңгуір жұмыстарын жүргізуге рұқсат нарядын Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2008 жылғы 29 желтоқсандағы № 219 бұйрығымен бекітілген Жалпы өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына сәйкес гидротехникалық құрылыстың иесі береді.

Рұқсат нарядында мыналар көрсетіледі: жұмыс сипаты, сүңгуір станциясын орнату орны, сүңгуір жұмыстарын жүргізу жағдайлары мен олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету іс-шаралары.

Рұқсат нарядын бергенге дейін құрылыс бастығы гидроэлектр станциясы, бөгет және сорғы станциялары аумағындағы барлық жұмыстарды энерго диспетчермен, ал шлюздер мен өзге де жол құрылыстары аумағындағы барлық жұмыстарды флот қозғалысы диспетчерімен келіседі.

Флот қозғалысы диспетчері мен энерго диспетчер жедел журналдарда сүңгуір станциясында атқарылатын барлық жұмыстар туралы жазып отырады.

Гидротехникалық құрылыстар аумағында сүңгуір жұмыстарын жүргізу кезінде гидро турбиндарды, сорғыларды іске қосу, ысырмаларды маневрлеу немесе кемелерді шлюздеу жұмыстарын жүргізуге болмайды.

Сүңгуір түсірмелеріне ток күші электр тізбектері мен тетіктерді басқару тізбектерін ажыратқаннан кейін ғана рұқсат беруге болады;

17) арқанмен жоғарғы бьефтен су арыны құрылысы арқылы суды сүзудің болжамды орны мен шамасы анықталады.

Гидротехникалық құрылыстың шамалы ақауы болғанда, су қысымымен қысылған қап құрылыстан қолмен ашылғанда резеңке пластинасы мен жеңіл балласты бар сырықтың көмегімен сырық қалқып шықпайтындай суды сүзу орнын белгілейді. Сүңгуір сырықты өзінің қозғалысы бойынша алдынан қозғап отырады. Сүңгуірді тек төменгі бьефтен оның суды сүзу орнымен тікелей байланысу мүмкіндігін болдырмайтын қорғағыш құрылғысында ғана түсіруге болады.

Су арыны құрылысында аралық тесіктің өлшемі үлкен болғанда, су қысымымен қысылған қапты қолмен үзуге болмайды немесе үлкен тереңдікте зақымданғанда қауіптілік болатын болса, су қысымы сүңгуірді зақымданған орынға тастаса, оны аралық тесікке тартуға, сүңгуірді су астында жұмыс істеу орнына түсіруге болмайды.

Сүңгуірді жұмыс орнына қорғағыш құрылғысында түсіру қажет;

18) сүңгуір жұмыстары осы Талаптардың 146-тармағының 14), 17) тармақтарын сақтай отырып орындалатын гидротехникалық құрылыстардың қауіпті аймақтарының шектері жоғарғы және төменгі бьефтер үшін мынадай мәндерден кем болмайды:

су төкпелер мен су түсіргіштер (қоршау торларынан) жоғарғы-50 м, төменгі-30 м;

гидростанциялар (су қабылдау немесе төгу жолынан), жоғарғы-300 м, төменгі-200 м;

қоршау және авариялық қақпалар (қақпалардың жолынан), жоғарғы-40 м, төменгі-40 м;

сорғы станциялары (қабылдау торларынан), жоғарғы-100 м, төменгі-100 м;

бөгеттер (бөгет денесінен), жоғарғы-300 м, төменгі-200 м;

шлюздер (қақпа желісінен), жоғарғы-2000 м, төменгі-100 м.

Өткелдің шынжыр арқан шүлдігінен бастап өлшенетін паром өткелдері үшін қауіпті аймақ шегі кемінде 40 м;

19) сүңгуір жұмыстары басшысынан ыстың аяқталғаны туралы жазбаша куәландыру алғаннан кейін құрылыстың жауапты кезекшісі осы жұмыстарды тоқтағанына көз жеткізу үшін өзі тексереді және рұқсат нарядында тиісті жазба жүргізеді.

21-тарау. Металл дәнекерлеу және кесу жұмыстары
147. Су астында металл дәнекерлеу немесе кесу жұмыстарын орындауға оқудан өткен және осы жұмыстарды жүргізуге жіберілген сүңгуірлер жіберіледі.

Су астында электр доғасы тәсілімен металл дәнекерлеу немесе кесу жұмыстарын орындау үшін сүңгуір станциясының құрамында кемінде үш сүңгуір болады. Сақтандырушы сүңгуір электр өлшеу аспаптарының көрсеткіштерін бақылайды және жұмыс істейтін сүңгуірдің командасы бойынша дәнекерлеу құрылғысын іске қосу және ажырату жұмысын орындайды.

Металды электр оттекті тәсілмен кесу үшін төртінші сүңгуір тағайындалады, ол оттекті баллондардың манометрлерінің көрсеткіштерін қадағалайды және оттегі қысымын реттейді;

1) металды су астында кесу және дәнекерлеу бойынша сүңгуір жұмыстарын бастамас бұрын қолданылатын су асты жабдығын сүңгуір станциясының старшинасының (бригадирінің) басшылығымен тексереді.

Қорек көзінің жарамдылығын тексеруді және оны жөндеуді ұйым мамандары жүргізеді;

2) металды су астында дәнекерлеу мен кесу жұмысы сүңгуірді сыртқы ортаның әсерінен толықтай оқшаулайтын жарақта жүргізіледі. Бұл ретте үйкелген сүңгуір жейделерін немесе гидро комбинезондарды пайдалануға болмайды.

Сүңгуірдің көзін электр доғасының зиянды әсерінен немесе газ жанарғысының жалынынан қорғау үшін иллюминатор немесе бақылау орны қара қорғағыш жарық сүзгіштермен жабылады;

3) су асты дәнекерлеуге арналған электр дәнекерлеу қондырғыларында бос жүріс кернеуін автоматты ажыратқыш пен қорек желісінен дәнекерлеу қондырғысын дереу ажыратқыш болады. Су астында электродтарды қауіпсіз ауыстыру үшін дәнекерлеу құрылғысының қорек шынжырларын іске қосу және ажырату жұмыс істейтін сүңгуірдің командасы жүргізіледі. Дәнекерлеу арқанына жабық түрдегі бір полюсті ажыратқыш қосылады.

Ажыратқыштың номинал тогы дәнекерлеу агрегатының ең жоғары тогынан артық немесе соған тең болады;

4) жұмысты бастар алдында дәнекерлеу қондырғысы мен оны қоректендіру көздерінің жерге қосылуын тексеру қажет.

Электр ұстағыш пен барлық ток өткізу бөліктерінде оқшаулағышы болады.

Кабель иілгіш, майысқақ, зақымсыз болады.

Сүңгуір жарағының, оның ішінде сүңгуір дулығасының металл бөліктерін сүңгуір жарағының мыс бөліктерінде электролиз нәтижесінде бұзылуынан қорғау үшін мырышты пластиналы протекторлар бекітіледі және оқшаулағыш қабат төселеді;

5) металды су астында электрлік дәнекерлеу және кесу кезінде кері желі тотығудан тазартылған металға струбинцамен дәнекерлеу орнына жақын бекітіледі;

6) сүңгуір жарағының, әсіресе дулығасының күйіп қалуын болдырмас үшін сүңгуір электр ұстағышты электродпен өзінен алыс ұстайды. Кернеулі электродты қолмен ұстауға, жерге, күркеге немесе дәнекерлеу (кесу) нысанына қоюға болмайды.

Су астында электродтарды ауыстыру дәнекерлеу құрылғысын ажыратқаннан кейін жүргізіледі.

Сүңгуір жейдесіне (гидро комбинезонына) су тиген кезде сүңгуір кернеуді сөндіру туралы белгі береді де, жоғары көтеріледі;

7) телефон байланысы жұмыс істемеген кезде су астына металл кесу және дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге болмайды;

8) су астында металл кесу жұмыстарын бастамас бұрын объект тексеріледі және осы деректердің негізінде жұмыстарды жүргізу басшысы бекіткен кесу жоспарын дайындайды.

Жоспарда осы жұмыстарды орындау кезіндегі жұмыс орны, кесу реті мен қажетті қауіпсіздік шаралары қарастырылады.

Егер құрылымның кесілетін бөлігі кесу аяқталғаннан кейін құлауы немесе сырғуы мүмкін болса онда ол негізгі құрылымға арқанмен бекітіледі.

Су астында металл кесу жұмысы сүңгуірге топырақ үйіндісімен немесе жүкпен кедергі келтірмесе, онда мұндай жұмыстар ең алдымен күрделі орындарда жүргізіледі. Қол жеткізуге болатын және бос орындарда кесу жұмысы ең соңында жүргізіледі;

9) электр дәнекерлеу жұмыстары мен кеме корпусының астында кесу жұмыстарын жүргізу кеме капитанының рұқсатымен жүргізіледі.

Жиналмалы арқанды пайдалана отырып, кеме корпусының астында дәнекерлеу және кесу жұмыстарын жүргізуге болмайды. Мұндай жұмыстар сүңгуір күркелерінде жүргізіледі;

10) суға батқан кеменің бөліктерінде су асты электр дәнекерлеу жұмыстарын немесе газ арқылы кесу жұмыстарын жүргізбес бұрын ауа құрамын жарылу қаупіне, бөліктерде жарылу қаупі сұйықтар мен жанғыш заттардың жоқ екеніне тексеру қажет.

Қысыммен жұмыс істейтін ыдыстар мен құбырларды кесуге немесе дәнекерлеуге болмайды.

Мұнай, газ және бензин құбырлары дәнекерлеу мен кесу жұмыстары басталғанша қысымды жылу сумен кемінде екі рет жуылады. Жуғаннан кейін судың қысымы алынады, ал құбырларға немесе ыдыстарға су толтырылады;

11) танкілер мен құятын кемелерді, бункерлердің, цистерналардың және тұтанғыш және жарылу қаупі бар заттары бар өзге де сыйымдылықтардың аумағында металды кесуге немесе дәнекерлеуге, ұшқын шығаратын аспаптарды пайдалануға болмайды.

Жұмыс басталғанға дейін бұл сыйымдылықтар олардан жанғыш сұйықтықтар мен буды толықтай жойғанға дейін қорғалады, буландырылады және желдетіледі.

Жарылыс қаупі болған жағдайда кемелердің, бункерлердің, цистерналардың және өзге де сыйымдылықтардың бөліктеріне технологиялық регламенттің талаптарына сәйкес инертті газ бен су толтырылады;

12) жабық сыйымдылықтарда егер жартылай су толтырылған болса, жүзетін жанғыш зат болған жағдайда, дәнекерлеу мен кесу жұмыстарын жүргізуге болмайды. Дәнекерлеу жұмыстарын үстіңгі жағынан ашылған және 50 % су толтырылған сыйымдылықтарда, жанарғының үстіндегі жүзгіш ұшқынның температурасы 45°С жоғары болғанда жүргізіледі; бұл ретте дәнекерлеу және кесу орындарында судың қабаты кемінде 1 м болады.

22-тарау. Су асты жарылыс жұмыстары
148. Су асты жарылыс жұмыстарын жүргізу, жарылғыш материалдарды қабылдау, тасымалдау, сақтау кезінде қауіпсіздік пен оларды есепке алу тәртібін қамтамасыз ету Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2007 жылғы 19 қыркүйектегі № 141 бұйрығымен бекітілген Жарылыс жұмыстары кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына сәйкес болады:

1) су асты жарылыс жұмыстарына басшылық етуге дайындықтан өткен және рұқсат алуға емтихан тапсырған тұлғалар жіберіледі;

2) су асты жарылыс жұмыстарына жарылыс жұмыстарының түрі көрсетілген Жарушының бірыңғай кітапшасын алған сүңгуір жұмыстары кәсібінің І-ІІ тобының 1-класты сүңгуірлері жіберіледі.

Өздігінен жару жұмыстарына (зарядтар дайындау, оларды төсеу және кесу) осындай жұмыстарда жару жұмыстарын жүргізу тәжірибесі бар сүңгуірдің басшылығымен кемінде бір ай жұмыс істеген сүңгуірлер ғана жіберіледі.

Жару жұмыстарын орындайтын сүңгуірлерге көмекке сүңгуірлерді түсіруге қызмет көрсету үшін сүңгуірлер нұсқаулықтан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

Жарылыс жұмыстарында қатысатын бар тұлғалар қызмет көрсетуші және қосалқы персоналдарды қоса алғанда жару жұмыстарының қауіпсіздігі туралы нұсқаулықтан өтеді, осы жұмыс кезінде қолданылатын жарылғыш материалдармен және жаруға қажетті бұйымдармен қауіпсіз жұмыс істеу талаптарымен, осы объектіде жару жұмыстарын жүргізу тәртібімен танысады. Нұсқаулық өткізу сүңгуір жұмыстарының журналында жазбамен ресімделеді;

3) су асты жару жұмыстарын жүргізу алдында жаға мен акватор бойымен қауіпті аймақтардың шектері анықталады, халықтың, қызмет көрсету персоналының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және объектілерді күзету шаралары қабылданады, оларға алдағы уақытта жару жұмыстарының жүргізілетіні, оларды жүргізу орны, уақыты, қауіпті аймақтың шектері мен қолданылатын ескерту белгілері туралы хабарланады;

4) өнеркәсіптік, көлік және басқа да объектілердің жанында су асты жару жұмыстары объектілердің басшыларының келісімі бойынша жүргізіледі.

Жару жұмыстарын жүргізу кезінде қауіпті аймақтағы көлік жолдарымен қозғалыс тоқтатылады. Жарылыстарды жүргізу уақыты мен көлік жолдарымен қозғалысты тоқтату осы жолдарды пайдалануды жүзеге асыратын ұйымдардың басшыларымен келісіледі;

5) жару жұмыстарын жүргізетін кемеде зарядтарды төсеу кезінде (егер жарылғыш заттар жарғыштарсыз төселетін болса-оқтарды орнатпас бұрын) барлық кемелер мен басқа жүзгіш сүңгуір құралдарына жару жұмыстары туралы ескертетін белгі (күндіз-қызыл жалау, түнде-қызыл жалын) беріледі.

Су асты жару жұмыстарын жүргізу кезінде ескерту белгілерін беруден басқа, дыбыс белгілері беріледі. Дыбыс белгісін дауыс арқылы беруге болмайды. Дыбыс белгілері анық естілуі қажет, ал жарық белгілері қауіпті аймақ шегінде жақсы көрінуі қажет.

Дыбыс белгілерін беру жару жұмыстарын жүргізу кезіндегі қауіпсіздік талаптарына сәйкес жүргізіледі;

6) зарядтарды төсеу жұмыстары жару жұмыстарының басшысы қауіпті аймақта өзге кемелердің, жүзгіш құралдардың және шомылып жүргендердің жоқ екеніне көз жеткізу қажет.

Су асты жару жұмыстарын жалпы массасы 50 кг дейінгі зарядтармен жүргізу кезінде сүңгуірлер мен шомылушылардың суда 1 км радиуста, массасы 50 кг астам зарядтарда 2 км радиуста жүруіне болмайды.

Ағыс арқылы жүретін кемелердің қауіпті аймағы (жоғарыдан төмен қарай)-қашықтық кемінде 1,5 км, ал ағысқа қарсы жүретін кемелер үшін (төменнен жоғары қарай) кемінде 1,8 км болады.

Көтерілген белгі жару жұмысын жүргізгеннен кейін ғана түсіріледі. Егер қандай да бір техникалық себептер бойынша жарылыс болмаса, онда ескерту белгісін тоқтатуды жойғанға түсіруге болмайды;

7) жарылыс жұмыстарына кіріспес бұрын сүңгуір зарядтарды салу орындарын тексеру және дайындау үшін су астына түседі. Сүңгуірлерді түсіретін арқаннан зарядтарды төсеу орындарына одан әрі су астына түсіру үшін созылды және жүріс арқаны бекітіледі;

8) жарылғыш материалдарымен барлық операциялар кезінде осы материалдардың кенет түрткілері мен қозғалысына жол бермей, сақтықпен жүргізіледі.

Жарылғыш материалдар орналасқан орындардан кемінде 100 м қашықтықта темекі шегуге және ашық отты пайдалануға болмайды;

9) су асты зарядтарын жару электрлік тәсілмен немесе детонациялау бауының көмегімен жүргізіледі; зарядтарды отпен байланысты тәсілмен жаруға болмайды.

Жару жұмыстарын детонациялау бауымен жүргізу кезінде (капсуласыз жару) зарядтарды жару жұмыстарын жүргізуге арнайы дайындықтан өтпеген, жұмысты қауіпсіз жүргізу жөнінде нұсқаулықтан өткен сүңгуірлердің төсеуіне болады. Барлық жағдайда істен шыққан зарядтарды жоюды жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуір жүргізеді.

Су асты жару жұмыстарын жүргізу үшін пайдаланылатын, желілерден тұратын қос желілі электр желісі судан жақсылап оқшауланады.

Кері өткізгіш ретінде суды пайдалануға болмайды. Жару үшін ток көзі ретінде жару машиналары қолданылады.

Су асты жарғыштары үшін су өткізбейтін электр детонаторлары қолданылады, онда өткізгіштігіне (қыздыру көпіршесінің жарамдылығына) тексеруден басқа, олардың орамада көрсетілген кедергіге сәйкестігіне тексеріледі;

10) жарылғыш заттар мен жару құрылғылары бөлек сөмкелерде немесе таспаларда тасымалданады. Детонаторлар мен оқтарды жару жұмыстарын жүргізетін сүңгуір жүргізеді.

12 кг аспайтын жарылғыш заттарды тасымалдауға болады;

11) зарядтарды орналастыруға, тасымалдауға және беруге арналған жүзгіш құрылғыда жалпы массасы 40 кг аспайтын 20 аспайтын заряд болады.

Жүзгіш құралдарда зарядтарды төсеуді жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуір жүзгіш құралдардың қозғалысы кезінде олардың орнын ауыстыруды болдырмайтын тәртіппен жүргізеді. Зарядтарды жүзгіш құралдардың жиек бөліктерінде ғана орналастыруға болады.

Жүзгіш құралдарда зарядтармен, аспаптармен және бұйымдармен бірге жару үшін басқа жүктерді орналастыруға және тасымалдауға болмайды.

Жүзгіш құралдарда зарядтарды тиеу басында тек жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуірге және жарылғыш материалдармен жұмыс істеу үшін оқудан өткен бір-екі қосалқы жұмысшыға (матросына) болуға болмайды.

Сүңгуір түсірмелері жүргізілетін сүңгуір ботында жарылғыш материалдары мен жару құрылғыларын сақтауға болмайды.

Зарядтарды қайықтардан түсіру кезінде олардың әрқайсысында құрамында 5 адамнан аспайтын бригада болады: бригада басшысы, ол сондай-ақ рөлді басқарушы, екі тарақшы, жару жұмыстары жөніндегі маман және белгі салушы. Қайықта бөгде тұлғалардың болуына жол берілмейді.

Бригаданың барлық мүшелеріне суда жұмыс істеген кезде құтқару жилеттерін кигізеді;

12) ашық ауада жару жұмыстарын жүргізу кезінде зарядтарды дайындау арнайы бөлінген орында кемеде (баржада) немесе үй-жайда жағадағы сияқты жүргізіледі. Жарақталған зарядтар жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуірге кезекті беру үшін кемеден (баржадан) басқа жүзгіш құралға беріледі.

Жару жұмыстарын жүргізу кезінде жару жұмыстары жүргізілетін жүзгіш құралдар мен кеме арасында телефон немесе радиотелефон байланысы қамтамасыз етіледі;

13) жағада жарылғыш заттарды орамнан алып, зарядтарды дайындау және электр жарылғыш желілерін жөндеу қажет және жару үшін дайын күйінде жүзгіш құралға кентіректермен немесе жекелеген желілермен тиелуі қажет.

Жүзгіш құралда зарядтарды дайындауға немесе өзгертуге, детонаторларды және электр желілері оқшаулағышын тексеруге, дайын зарядтардың жүзгіштің тексеруге және басқа да жұмыстарды жүргізуге болмайды;

14) электр детонаторларының өткізгіштері мен детонациялау бауы су астына зарядтарды түсіру кезінде детонаторларды өткізгішпен кермені беруді болдырмайтындай етіп шпагатпен зарядтарға бекітіледі.

Электрлік жарылғыш желілерінің өткізгіштерін ажыраудан сақтандыру үшін ағыста зарядтарды бір-бірімен қосқыш өткізгіштердің ұзындығынан қысқа өсімдік арқандарымен қосылады;

15) зарядтарды жағадан, мұздан немесе тұрақты жүзгіш құралдан беруге және жаруға болады. Соңғы жағдайда сүңгуірді түсіру сүңгуір ботынан жүргізіледі. Зарядтарды сүңгуірге жару орнына төсеу үшін сүңгуір түсетін орнынан келесі сүңгуір ботынан түсіруге болмайды.

Жарақталған зарядты төсеу үшін жарушы жағада, мұзда немесе жүзгіш құралда тікелей сүңгуірдің қолына береді, бұл ретте сүңгуір кемінде кеудесінің бойымен суда болады.

Заряд беру үшін жарылғыш заттары бар жүзгіш құрал су астына түсіп бара жатқан сүңгуірге беріледі. Бұдан соң, сүңгуірдің қолына кезекті заряд берілгенде, жүзгіш құрылғы кемінде 6 м қашықтықта ысырылады. Белгі беру арқаны немесе қандай да бір өзге арқан арқылы судағы сүңгуірге зарядтар беруге, оларды электр желілерінде немесе детонациялау бауларында түсіруге болмайды.

Сүңгуірге бірнеше ұсақ зарядтар беру қажет болған кезде оларды ұяшықтары бар себеттерге салу қажет. Мұндай жағдайда сүңгуір зарядтарды сүңгуір ботына қарай бағытта шалғайдағы учаскеден бастап төсейді;

16) зарядпен сүңгуірді түсіру арқаны бойынша, ал қажет болған жағдайда зарядты төсеу орнына бекітілген жүріс арқаны бойынша жүргізіледі.

Белгі беру арқаны (белгі беру кабелі) мен сүңгуір шлангісі өткізілетін сымдардан басқа жаққа («бөлшектеу») қарай жүреді.

Сүңгуірді түсіру кезінде зарядтардың соғылуына, сымдармен қандай да бір заттарға соқтығысуға, зарядтардың түсірілетін немесе жүріс арқанына қысылуына жол берілмейді;

17) жару орнына зарядтарды төсеу мен оларды бекіту сүңгуір жұмыс басшысының нұсқауы бойынша жүргізеді.

Су асты жару жұмыстарын жүргізу кезінде жарылғыш заттар жару құралдарынсыз төселеді. Мұндай жағдайда сүңгуірге жарылғыш заттарды қолмен де, қандай да бір жүк көтеру құралдарының көмегімен де беруге болады.

Жарылғыш заттардың барлық массасын жару үшін дайындалған зарядтарды кезекті салуды дара зарядтарды салу ережесі бойынша жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуірлер жүргізеді.

Түтін шықпайтын оқтардан дайындалған зарядтар өздігінен жүрмейтін жүзгіш құралдарынан жару құралдарынсыз салынады. Мұндай зарядтарды жару жарылыс жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуір дайындаған оқтарды салғаннан және қосқаннан кейін жүргізіледі;

18) электр детонаторлардың өткізгіштері оларды тексеру және жару жағдайларынан басқа, барлық жағдайларда электрлік жарылыс желілерінің өткізгіштері қысқа тұйықталып оқшауланады.

Заряд орнатылғанда және сүңгуір су астында болғанда электр детонаторларын тексеруге (қыздыру көпіршесінің жарамдылығы) болмайды;

19) су асты жарылыс жұмыстары, әдетте, күндізгі тәулік уақытында, күндізгі тәулік мезгілінде, ерекше жағдайларда объектіде жұмыс басшысының рұқсаты бойынша түнгі тәулік уақытында жарық беру арқылы жұмыс орнын қамтамасыз ете отырып, жүргізіледі.

Су асты жарылыс жұмыстарын нөсер кезінде жүргізуге болмайды. Егер сүңгуір қойған зарядты нөсер басталғанға дейін жару мүмкін болмаса, онда магистралы электр желісінің ұштарын оқшаулап, қыздырғышпен өсімдіктен жасалған арқанда жерге түсіріледі. Жарылыс жұмыстарын бастағанға дейін адамдар қауіпті аймақтан тыс шығарылады.

Су беті 2 балдан жоғары және желдің күші 4 балдан жоғары болғанда толқындаған кезде су асты жар жұмыстарын жүргізуге болмайды (6 және 7-қосымша).

Ауа-райы бұзылған кезде жарылыс жұмыстары тоқтатылады, бұл ретте жарылмаған зарядтардың электр желілерінің ұштары оқшауланады және қыздырғышы бар буйрепте жерге түсіріледі;

20) зарядты орналастырғаннан және бекіткеннен кейін заряд пен оның жетектерінің шалынуын және олардың күйінің бұзылуын болдырмас үшін сүңгуір жер бетіне абайлап шығады. Сүңгуірді көтергеннен кейін ол толықтай судан шығарылады, ол жерде оның зарядтың жарағына шықпауына көз жеткізу үшін тексеріледі. Осы мақсатта сүңгуір басқышы судан көтеріледі;

21) жару жұмыстарын жүргізбес бұрын адамдар мен жүзгіш құралдары тиісті аймақтан тыс шығарылады;

22) зарядтарды жару жұмыстарын жүргізу тапсырылған сүңгуір ғана жұмыс басшысының командасы бойынша жарылады, ол жару жұмыстарын жүру кезінде барлық қауіпсіздік шаралары қабылданғанына көз жеткізеді. Жару машиналары мен ажыратқыштары бар кілттер әрқашан осы сүңгуірде болады;

23) зарядтарды жарғаннан кейін электр желілері ток көздерінен ажыратылады, олардың ұштары тұйықталады, судан алынып, орауышқа оралады.

Егер жарылыс болмаса, зарядтар мен одан әрі жұмыс істеуді тексеру үшін ток көздерінен желілерді ажыратқаннан кейін кемінде 10 минуттан соң жүргізіледі.

Жарылмаған зарядтарды оларды төсеу кезінде қабылданған сақтандыру шараларымен көтеруге болады. Зарядтарды судан қолымен оны салған сүңгуір алып шығады. 20 м жоғары тереңдікте осындай жұмыстарды 1-класты сүңгуір жүргізеді. Зарядтарды арқандарда немесе желілерде көтеруге болмайды.

Зарядтарды шруптардан (ұңғымалардан) көтеруге болмайды; олар жаңадан салынған оқтармен жарылады;

24) бір күн ішінде су асты жару жұмыстарын жүргізу кезінде бір сүңгуірді түсіру мөлшері мынадай шамадан аспауы қажет:

6 м дейін тереңдікке түсіру кезінде -8 аспайды;

6 бастап 12 м дейін -6 аспайды;

12 бастап 20 м дейін -3 аспайды;

20 м аспайды -1 аспайды.

12 бастап 20 м дейін тереңдіктерде жұмыс істеген кезде сүңгуірді көтеру режимі су астында болудың жиынтық уақыты бойынша кезекті түсіру үшін белгіленеді.